Το δόγμα της «ειδικής περίπτωσης»...
Σκίτσο του Βαγγέλη Παπαβασιλείου
Στην ''ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ''
Πώς το Βερολίνο κατόρθωσε, μέσα από το κοινό νόμισμα, να ελέγχει την οικονομία 17 χωρών
Την τελευταία τριετία, κάθε φορά που το Eurogroup αποφασίζει να ξαναγράψει τα οικονομικά εγχειρίδια επικαλείται την περιβόητη «ειδική περίπτωση». Αρχικά, το έκανε με την Ελλάδα και το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων. Με τη φράση «το PSI είναι μοναδικό και η Ελλάδα ειδική περίπτωση», οι 17 της ευρωζώνης εν μιά νυκτί κλόνισαν την εμπιστοσύνη των επενδυτών στα κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης. Επειτα από περίπου έναν χρόνο, ακολούθησε η Κύπρος και η απόφαση για κούρεμα των καταθέσεων. «Η τραπεζική κρίση στην Κύπρο είναι μια ειδική περίπτωση» ξεκαθάρισε εκ νέου το Eurogroup, υποδεικνύοντας ταυτόχρονα στους επενδυτές ότι η λύση του κουρέματος των αποταμιεύσεων στις προβληματικές τράπεζες βρίσκεται – ανά πάσα στιγμή – στο τραπέζι. Δεν συνιστά σοφιστεία να ισχυριστεί κανείς ότι τελικά η «ειδική περίπτωση» είναι η ίδια η ευρωζώνη, η οποία αρνείται πεισματικά να ωριμάσει και να αναπτύξει τους μηχανισμούς που πλέον είναι απαραίτητοι για να διαφυλαχθεί η συνοχή της. Αντ’ αυτών των μηχανισμών, επιλέγονται διαρκώς μεσοβέζικες λύσεις που προκαλούν εθνικές τραγωδίες, γεννούν έριδες και λειτουργούν διασπαστικά.
Δεν έχουν περάσει παρά επτά μήνες από τότε που ο Μάριο Ντράγκι ανακοίνωσε το Πρόγραμμα Αμεσων Νομισματικών Συναλλαγών (ΟΜΤ), το οποίο, θεωρητικά, συνίσταται στην απεριόριστη αγορά ομολόγων τριετούς διάρκειας κρατών-μελών της ευρωζώνης από τη δευτερογενή αγορά. Αντίστοιχο διάστημα έχει περάσει και από τις ανακοινώσεις της ΕΕ για τη σύσταση ενός ευρωπαϊκού φορέα συνολικής εποπτείας των τραπεζών, αλλά και την προστασία των τραπεζικών καταθέσεων από ένα υπερεθνικό ευρωπαϊκό σύστημα. Τόσο το ΟΜΤ όσο και η ενιαία τραπεζική εποπτεία, εξαγγελίες που συνέβαλαν στον καθησυχασμό των αγορών όταν το ευρώ ταλανιζόταν, εξακολουθούν να παραμένουν σχέδια επί χάρτου.
Αλλά και η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από τον ESM είναι αμφίβολο αν θα ξεφύγει ποτέ από τη σφαίρα της εξαγγελίας. Σημειωτέον ότι στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου 2012 είχε αποφασιστεί η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών από τον μόνιμο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ΕSM) με αναδρομική, μάλιστα, ισχύ. Ωστόσο, μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο έχει επέλθει πλήρης μεταστροφή των ευρωπαϊκών θέσεων επί του θέματος και πλέον η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από τον ΕSM προβάλλεται από τη Γερμανία ως λύση ύστατης ανάγκης.
Αν τον Ιούνιο κάποιοι έκαναν λόγο για τον περιβόητο «παράγοντα Ολάντ» στην ευρωζώνη και οι ίδιοι τον Σεπτέμβριο πανηγύριζαν για την επικράτηση του Ντράγκι έναντι της Μέρκελ, μέσα σε λίγους μήνες διαπιστώνουν πως τις πραγματικές αποφάσεις στην ευρωζώνη τις λαμβάνει η Γερμανία και ότι η γερμανίδα καγκελάριος ελέγχει πλήρως το παιχνίδι. Ετσι, μεγαλεπήβολες πολιτικές και σχεδιασμοί, που θα οδηγούσαν στη σύσφιγξη της ευρωπαϊκής ενοποίησης, στην αμοιβαιοποίηση του χρέους και στην πανευρωπαϊκή εγγύηση των καταθέσεων, μετατίθενται εις το διηνεκές λόγω συμφερόντων των χωρών με αξιολόγηση «ΑΑΑ». Αλλά η γερμανική τακτική της ΕΕ να σπρώχνει τη σκόνη κάτω από το χαλί έχει ολέθριες συνέπειες. Κυρίως διότι αδρανοποιεί πολύτιμα όπλα νομισματικής πολιτικής τα οποία θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει η ευρωζώνη για να αντισταθμίσει τον περιοριστικό αντίκτυπο της δημοσιονομικής πολιτικής.
Αν και οι πολέμιοι της γερμανικής λιτότητας δεν έχουν παρουσιάσει εναλλακτικές πολιτικές και δεν έχουν αντεπιχειρήματα απέναντι στην κριτική του Βερολίνου ότι τα προβλήματα στην ευρωζώνη πηγάζουν από τη δημοσιονομική ασωτία και τις ελλιπείς διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, πλέον διαφαίνεται πως η ίδια η γερμανική επιμονή στη δημοσιονομική σύσφιγξη – που λαμβάνει χαρακτηριστικά ψύχωσης – θα υπονομεύσει το δίκαιο των γερμανικών θέσεων. Καθώς μετά τον δημόσιο τομέα και ο ιδιωτικός κινείται σε πορεία απομόχλευσης στις περισσότερες χώρες του ευρώ, οι εξαγωγές – ο βασικός παράγοντας στήριξης της ανάπτυξης – διαρκώς θα αποδυναμώνονται. Αν και το ευρώ υποχωρήσει μεσοπρόθεσμα, αποτυπώνοντας τα θεμελιώδη μεγέθη, η εξουθένωση των ευρωπαίων εμπορικών εταίρων της Γερμανίας θα είναι τέτοια, που ενδεχομένως θα αποβεί μοιραία για τη γερμανική οικονομία.
Πάντως, πέρα από τα αμιγώς τεχνικά και οικονομικά θέματα, η μεγάλη απειλή για την ευρωζώνη προκύπτει από τις εξόφθαλμες πολιτικές διαφορές. Η γερμανική υπεροχή και η ολλανδική και φινλανδική φιλαυτία προκαλούν τον Νότο. Είναι ξεκάθαρο ότι αν υπήρχε τυποποιημένη και ασφαλής διαδικασία εξόδου από το ευρώ, αρκετές χώρες θα την ακολουθούσαν. Καθώς, όμως, αυτή δεν υπάρχει, όλοι περιμένουν το επόμενο μεγάλο γεγονός που θα δοκιμάσει το ευρώ και την ευρωζώνη. Και αυτό προφανώς δεν θα αργήσει...
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 31 Μαρτίου 2013
Κουκάκης Θανάσης
3-4-2013