Ελληνικό, δηλαδή ανατολίτικο, Μάνατζμεντ
(...)
Η πολιτική, οικονομική, κοινωνική, ακόμα και η πολιτιστική ζωή θα εξακολουθεί να ασθενεί στη χώρα μας, στο μέτρο που η ιδιωτικής εντάσεως νοοτροπία των κολλητών θα ορίζει τον τρόπο που συγκροτείται η δημόσια, η συλλογική μας συνείδηση.
Σε πρόσφατο κείμενό μου με τίτλο "Ο μάνατζερ που θα ήθελα να ήμουν" (26/02/13) φιλοτεχνούσα ένα πορτρέτο του ιδανικού μάνατζερ, σφυρηλατημένο από τις εμπειρίες και τις προσωπικές προτιμήσεις μου.
Όπως ήταν μάλλον αναμενόμενο, το ενδιαφέρον των φίλων σχολιαστών του Capital.gr προσήλκυσε, αντιστικτικά, το επίπεδο του ελληνικού Μάνατζμεντ. Είχα ασχοληθεί και παλαιότερα με το θέμα. Με αυτή την ευκαιρία και για χάρη των νεότερων αναγνωστών επανέρχομαι.
Ελληνικό Μάνατζμεντ, λοιπόν. Τι το χαρακτηρίζει;
Όπως ήταν μάλλον αναμενόμενο, το ενδιαφέρον των φίλων σχολιαστών του Capital.gr προσήλκυσε, αντιστικτικά, το επίπεδο του ελληνικού Μάνατζμεντ. Είχα ασχοληθεί και παλαιότερα με το θέμα. Με αυτή την ευκαιρία και για χάρη των νεότερων αναγνωστών επανέρχομαι.
Ελληνικό Μάνατζμεντ, λοιπόν. Τι το χαρακτηρίζει;
Πέντε δομικά, ανατολίτικα στοιχεία που συνιστούν και στοιχειώνουν την υπανάπτυξή του. Σε τεχνοκρατικό επίπεδο:
1. Αμοιβαίως, καχύποπτη, χωροφυλακίστικη συμπεριφορά μεταξύ προϊσταμένων και υφισταμένων 2. Συναισθηματική αντιμετώπιση προβλημάτων και σχέσεων 3. Αμυντική διαχείριση της γνώσης και της πληροφορίας 4. Ευκαιριακή- και πάντα βραχυπρόθεσμη-, πυροσβεστική δράση και 5. Η εν κρυπτώ (μεταξύ μας) αλληλοβοήθεια.
1. Καχύποπτη συμπεριφορά
Η παρακάτω ιστορία, το παράδειγμα καλύτερα, τα λέει όλα επί του προκειμένου:
Στην αίθουσα συνεδριάσεων των βεζίρηδων -τον οντά - που υπάρχει στο Τοπ Καπί στην Κωνσταντινούπολη, οι ξεναγοί συνήθως προφταίνουν την ερώτηση των φιλομαθών επισκεπτών, πληροφορώντας τους ότι ένα παραθυράκι που υπάρχει στον εσωτερικό τοίχο , πίσω και πάνω από τα αναπαυτικά μιντέρια, όπου κάθονταν οι βεζίρηδες και συζητούσαν τις υποθέσεις της αυτοκρατορίας, χρησίμευε για να μπορεί ο σουλτάνος, αθέατος πίσω από το παραθυράκι αυτό να παρακολουθεί, όποτε ήθελε, τις συνεδριάσεις και να σχηματίζει προσωπική εντύπωση για τον τρόπο που οι αξιωματούχοι του χειρίζονταν τα προβλήματα και τα θέματα της ημέρας, όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά. Βεβαίως ο σουλτάνος αραιά και που ήταν εκεί, πίσω απ΄ την κρυψώνα του. Το παραθυράκι όμως ήταν πάντα εκεί, με ή χωρίς τον σουλτάνο πίσω του, υποχρεώνοντας έτσι τους βεζίρηδες να δίνουν στις συνεδριάσεις, κάθε φορά τον καλύτερό τους εαυτό.
Το παραθυράκι, λοιπόν, μνημείο: καχυποψίας, παντελούς έλλειψης εμπιστοσύνης, καπατσοσύνης, "επιτηδειότητας" και αρνητικού σκέπτεσθαι.
2. Αμυντική διαχείριση της γνώσης και της πληροφορίας
Μπήκα στο επάγγελμα και βγήκα από αυτό με την διαχείριση της γνώσης και της πληροφορίας, ιδιαίτερα αναφορικά με την μεταβίβασή τους, να χαρακτηρίζεται από την έως και ανήθικη συμπεριφορά των προϊσταμένων έναντι των υφισταμένων τους. Σχεδόν σα να μην άλλαξε τίποτα από την ηρωική εποχή της "μαστορικής" κυριαρχίας. Της απόλυτης δηλαδή, δεσποτείας του μάστορα πάνω στα παραπαίδια του, τους καλφάδες, όπου οι τελευταίοι δεν είχαν παρά να περιμένουν υπομονετικά, την όποια ανέλιξή τους, εξαρτημένοι από την μεγαλοψυχία και την συγκυριακή κατά κανόνα γενναιοδωρία του μάστορα - άρχοντα.
Κάτω από αυτές τις περιστάσεις, οι κάθε είδους υφιστάμενοι, μαθητές, βοηθοί και παραγιοί προσπαθούσαν να μάθουν τη δουλειά με το μάτι. Ποτέ με τ΄ αυτιά . Έβγαζαν, με άλλα λόγια, τους κανόνες του παιχνιδιού παρατηρώντας τους παίχτες.
Ετσι, χαιρόμουνα πάντα, όπου την συναπαντούσα, μια από τις σπανιότατες αλλά και ευγενέστερες μορφές γενναιοδωρίας: την ευκολία, την προθυμία, την ευχαρίστηση συχνά ορισμένων προϊσταμένων να συνεργάζονται, να βοηθούν, ακόμα και να προφυλάσσουν κατώτερους ή- και το σπουδαιότερο- οριζόντιους συναδέλφους τους, όταν εκείνοι καταφεύγουν στα φώτα τους ή την εμπειρία τους για να λύσουν κάποιο πρόβλημά τους, ή να χειριστούν μιαν ασυνήθιστη περίπτωση, που τους έχει παρουσιαστεί.
Η λαμπρή εξαίρεση των ολίγων, που προτιμούν να είναι, ακόμα και περισσότερο από όσο θα έπρεπε, ανταποκριτικοί, παρά απρόθυμοι: "Η γίδα, έλεγε ο παππούς, δεν κουτσαίνει απ΄ τ΄ αυτί".
3. Συναισθηματική προσέγγιση προβλημάτων και σχέσεων
Το Φιλότιμο, σημαία της ελληνικής εργασιακής κουλτούρας. Εθνικό χαρακτηριστικό των επαγγελματικών σχέσεων. Καθοριστικό στοιχείο της καθημερινότητας διευθυνόντων και διευθυνομένων. Από εκεί και η άκρως συναισθηματική τοποθέτηση των Ελλήνων εργαζομένων, σε προβλήματα και καταστάσεις, αντί της λογικής, της αντικειμενικής αντιμετώπισής τους, μακριά από προσωπικές αναγωγές, ερμηνείες και ταυτίσεις...
Πιστεύω ότι, η όποια αποτελεσματικότητα του Έλληνα μάνατζερ οφείλεται περισσότερο στη φιλοτιμία των υφισταμένων του, παρά στις δικές του διευθυντικές επιδεξιότητες.
Μια ιστορία που επαναλαμβάνεται, από γενιά σε γενιά, συνεχώς, αρχίζοντας από το σπίτι και συνεχίζοντας στο σχολείο, στο στρατό κλπ:
Απλοϊκές νοικοκυρές, αγαθοί δημοδιδάσκαλοι, αστοιχείωτοι καραβανάδες έχουν, με ευκολία, διαπρέψει στη διοίκηση Ελλήνων, τόσο ευάλωτων στην προσβολή τής ιερότερης και πιο χειροπιαστής έκφρασης της ατομικής
αξιοπρέπειας: του Φιλότιμου.
Κοντά στο φιλότιμο και ένα άλλο, επίσης δύσκολο σε ανάλυση, ελληνικό λαϊκό γνώρισμα: η Λεβεντιά. Με τη δική της μυθολογία κι΄ αυτή.
Καυχιόμαστε, είναι γνωστό αυτό, ότι σε καμία άλλη γλώσσα του κόσμου δεν υπάρχουν οι λέξεις Φιλότιμο και Λεβεντιά, υπονοώντας - με βάση το αξίωμα: "όπου δεν υπάρχει η έννοια δεν υπάρχει και η λέξη"- ότι είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να κατανοήσουμε και να βιώσουμε το νόημα που οι λέξεις αυτές ενσωματώνουν. Με υπερηφάνεια, βεβαίως...
Υπάρχει, όμως, και μια άλλη λέξη που επίσης δεν υπάρχει σε άλλες γλώσσες του κόσμου. Γι΄ αυτήν όμως δεν μιλάμε καθόλου, η λέξη Κουτοπονηριά: Η ιδιάζουσα φαυλότητα που παρουσιάζεται ως ξεχωριστή μορφή της φυλετικής μας εξυπνάδας και η οποία, στον αντίποδά του, αλλοιώνει την έννοια του φιλότιμου, του ιδιότυπου αυτού κοσμήματος του λαού μας, σύμφωνα με τον Στ. Ράμφο.
Ή, κατά τον Ε. Λεμπέση: το κύριο όπλο των απανταχού μετρίων όλων των εποχών, η μετεξέλιξη τής επιτηδειότητας, η οποία δεν είναι παρά το πρώτο στάδιο της απάτης: Ο ικανός άνθρωπος δεν έχει ανάγκη της επιτηδειότητας, όπως δεν έχει ανάγκη και της απάτης.
4. Ευκαιριακή έως και πυροσβεστική αντίδραση στις εξελίξεις
"Εκ των ενόντων": μια ακόμα έκφραση που αμφιβάλλω αν κι αυτή υπάρχει σε καμία άλλη γλώσσα του κόσμου. Τουλάχιστον με το "θετικότατο" περιεχόμενο που έχει πάρει σε μας, μέσα και από τον αρχαιοπρεπή της γλωσσικό μανδύα. Μια έκφραση που αναγορεύει τις πρόχειρες, κάτω από πίεση αποφάσεις και πράξεις αυτοσχεδιασμού, τυχαίες, πολλές φορές της τελευταίας στιγμής, τα γιουρούσια με λίγα λόγια, σε εθνικό άθλημα αποτελεσματικότητας κάτω από πίεση - αποτέλεσμα, όπως θέλουμε να το εμφανίζουμε, της ευλυγισίας του πνεύματος και του ελληνικού δαιμονίου: κάτι δηλαδή σαν εθνική μαγκιά.
Μια άλλη εθνική διάκρισή μας κι αυτή. Που δεν είναι τίποτα άλλο παρά η έλλειψη κάθε προγραμματισμού και η ευκολία ή μάλλον η αυθεντία να μετατρέπουμε τα πάντα σε επείγοντα και μετά - και πάντα πυροσβεστικά - να ασχολούμαστε μ΄ αυτά, αναγκαστικά εις βάρος των εκάστοτε σημαντικών, τα οποία, με τη σειρά τους, ύστερα από λίγο ή πολύ, γίνονται κι αυτά επείγοντα για να τραβήξουν τότε την προσοχή και το ενδιαφέρον μας κοκ.
Είναι δε τόσο καθολική η αναγνώριση τής "εκ των ενόντων" αποτελεσματικότητας του Έλληνα, που, ακόμα και επίσημες ή θεσμικές εκπροσωπήσεις πάσης μορφής, να αναφέρονται σ΄ αυτήν μας την "ικανότητα" με θαυμασμό και με τα πιο κολακευτικά λόγια: Τελικά φαίνεται πως είναι αληθινό ότι η μοίρα του έθνους είναι η σχεδία...
5. Πόσο αθώα είναι η εν κρυπτώ (μεταξύ μας) αλληλοβοήθεια;
Οι περίφημες πελατειακές σχέσεις δεν περιορίζονται μόνο στο κράτος και τους πολιτικούς. Αυτές ανθούν και στις επαγγελματικές, διαπροσωπικές μας σχέσεις. Περισσότερο στο δημόσιο αλλά, περιέργως, και στον ιδιωτικό τομέα το σύστημα διακυβέρνησης στη χώρα βασίζεται στην ανατολική συμπάθεια μάλλον, παρά στη δυτική αποστασιοποίηση.
Κυβερνιόμαστε, γενικώς και σε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα, από ανθρώπους που αδυνατούν να ξεχωρίσουν την ατομική από τη δημόσια σφαίρα. Τον ηθικό κώδικα της αφοσίωσης στον κοντοχωριανό, τον κολλητό, τον παλιό συμμαθητή, από τους δεοντολογικούς κανόνες της αξιοκρατικής διακυβέρνησης. Από ανθρώπους που προτάσσουν την προστασία της κουμπαριάς ή της παιδικής φιλίας, έναντι της προστασίας της επαγγελματικής τους υπόληψης, που συγχέουν τα διαπροσωπικά, συναισθηματικά ή κερδοσκοπικά κριτήρια της ιδιωτικής σφαίρας με τις αφηρημένες, αντικειμενικές αρχές και αξίες της επαγγελματικής-δημόσιας σφαίρας. Στην Ελλάδα τού σήμερα, η ανατολική συμπάθεια υπερτερεί του δυτικού ορθολογισμού.
Η διαπλοκή εξυφαίνεται ανεπαισθήτως και θα διαιωνίζεται, όσο η (εν κρυπτώ) αλληλοβοήθεια θα παραμένει θεσμός κοινωνικής εξάρτησης, αποφαίνεται ο Στ. Ράμφος. Για να συνεχίσει: Η υποχρέωση αποτελεί θεσμό συναισθηματικής συναλλαγής, η οποία τρέπεται ευκολότατα σε συναλλαγή συμφερόντων. Και να καταλήξει: Τα τείχη θα πέσουν όταν γίνουμε "αγνώμονες". Όταν δεν θα νιώθουμε υποχρέωση σε αυτούς που μας "εξυπηρέτησαν", ώστε με κάθε τρόπο να τους το ανταποδώσουμε.
Συμπέρασμα; Η πολιτική, οικονομική, κοινωνική, ακόμα και η πολιτιστική ζωή θα εξακολουθεί να ασθενεί στη χώρα μας, στο μέτρο που η ιδιωτικής εντάσεως νοοτροπία των κολλητών θα ορίζει τον τρόπο που συγκροτείται η δημόσια, η συλλογική μας συνείδηση.
Στην αίθουσα συνεδριάσεων των βεζίρηδων -τον οντά - που υπάρχει στο Τοπ Καπί στην Κωνσταντινούπολη, οι ξεναγοί συνήθως προφταίνουν την ερώτηση των φιλομαθών επισκεπτών, πληροφορώντας τους ότι ένα παραθυράκι που υπάρχει στον εσωτερικό τοίχο , πίσω και πάνω από τα αναπαυτικά μιντέρια, όπου κάθονταν οι βεζίρηδες και συζητούσαν τις υποθέσεις της αυτοκρατορίας, χρησίμευε για να μπορεί ο σουλτάνος, αθέατος πίσω από το παραθυράκι αυτό να παρακολουθεί, όποτε ήθελε, τις συνεδριάσεις και να σχηματίζει προσωπική εντύπωση για τον τρόπο που οι αξιωματούχοι του χειρίζονταν τα προβλήματα και τα θέματα της ημέρας, όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά. Βεβαίως ο σουλτάνος αραιά και που ήταν εκεί, πίσω απ΄ την κρυψώνα του. Το παραθυράκι όμως ήταν πάντα εκεί, με ή χωρίς τον σουλτάνο πίσω του, υποχρεώνοντας έτσι τους βεζίρηδες να δίνουν στις συνεδριάσεις, κάθε φορά τον καλύτερό τους εαυτό.
Το παραθυράκι, λοιπόν, μνημείο: καχυποψίας, παντελούς έλλειψης εμπιστοσύνης, καπατσοσύνης, "επιτηδειότητας" και αρνητικού σκέπτεσθαι.
2. Αμυντική διαχείριση της γνώσης και της πληροφορίας
Μπήκα στο επάγγελμα και βγήκα από αυτό με την διαχείριση της γνώσης και της πληροφορίας, ιδιαίτερα αναφορικά με την μεταβίβασή τους, να χαρακτηρίζεται από την έως και ανήθικη συμπεριφορά των προϊσταμένων έναντι των υφισταμένων τους. Σχεδόν σα να μην άλλαξε τίποτα από την ηρωική εποχή της "μαστορικής" κυριαρχίας. Της απόλυτης δηλαδή, δεσποτείας του μάστορα πάνω στα παραπαίδια του, τους καλφάδες, όπου οι τελευταίοι δεν είχαν παρά να περιμένουν υπομονετικά, την όποια ανέλιξή τους, εξαρτημένοι από την μεγαλοψυχία και την συγκυριακή κατά κανόνα γενναιοδωρία του μάστορα - άρχοντα.
Κάτω από αυτές τις περιστάσεις, οι κάθε είδους υφιστάμενοι, μαθητές, βοηθοί και παραγιοί προσπαθούσαν να μάθουν τη δουλειά με το μάτι. Ποτέ με τ΄ αυτιά . Έβγαζαν, με άλλα λόγια, τους κανόνες του παιχνιδιού παρατηρώντας τους παίχτες.
Ετσι, χαιρόμουνα πάντα, όπου την συναπαντούσα, μια από τις σπανιότατες αλλά και ευγενέστερες μορφές γενναιοδωρίας: την ευκολία, την προθυμία, την ευχαρίστηση συχνά ορισμένων προϊσταμένων να συνεργάζονται, να βοηθούν, ακόμα και να προφυλάσσουν κατώτερους ή- και το σπουδαιότερο- οριζόντιους συναδέλφους τους, όταν εκείνοι καταφεύγουν στα φώτα τους ή την εμπειρία τους για να λύσουν κάποιο πρόβλημά τους, ή να χειριστούν μιαν ασυνήθιστη περίπτωση, που τους έχει παρουσιαστεί.
Η λαμπρή εξαίρεση των ολίγων, που προτιμούν να είναι, ακόμα και περισσότερο από όσο θα έπρεπε, ανταποκριτικοί, παρά απρόθυμοι: "Η γίδα, έλεγε ο παππούς, δεν κουτσαίνει απ΄ τ΄ αυτί".
3. Συναισθηματική προσέγγιση προβλημάτων και σχέσεων
Το Φιλότιμο, σημαία της ελληνικής εργασιακής κουλτούρας. Εθνικό χαρακτηριστικό των επαγγελματικών σχέσεων. Καθοριστικό στοιχείο της καθημερινότητας διευθυνόντων και διευθυνομένων. Από εκεί και η άκρως συναισθηματική τοποθέτηση των Ελλήνων εργαζομένων, σε προβλήματα και καταστάσεις, αντί της λογικής, της αντικειμενικής αντιμετώπισής τους, μακριά από προσωπικές αναγωγές, ερμηνείες και ταυτίσεις...
Πιστεύω ότι, η όποια αποτελεσματικότητα του Έλληνα μάνατζερ οφείλεται περισσότερο στη φιλοτιμία των υφισταμένων του, παρά στις δικές του διευθυντικές επιδεξιότητες.
Μια ιστορία που επαναλαμβάνεται, από γενιά σε γενιά, συνεχώς, αρχίζοντας από το σπίτι και συνεχίζοντας στο σχολείο, στο στρατό κλπ:
Απλοϊκές νοικοκυρές, αγαθοί δημοδιδάσκαλοι, αστοιχείωτοι καραβανάδες έχουν, με ευκολία, διαπρέψει στη διοίκηση Ελλήνων, τόσο ευάλωτων στην προσβολή τής ιερότερης και πιο χειροπιαστής έκφρασης της ατομικής
αξιοπρέπειας: του Φιλότιμου.
Κοντά στο φιλότιμο και ένα άλλο, επίσης δύσκολο σε ανάλυση, ελληνικό λαϊκό γνώρισμα: η Λεβεντιά. Με τη δική της μυθολογία κι΄ αυτή.
Καυχιόμαστε, είναι γνωστό αυτό, ότι σε καμία άλλη γλώσσα του κόσμου δεν υπάρχουν οι λέξεις Φιλότιμο και Λεβεντιά, υπονοώντας - με βάση το αξίωμα: "όπου δεν υπάρχει η έννοια δεν υπάρχει και η λέξη"- ότι είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να κατανοήσουμε και να βιώσουμε το νόημα που οι λέξεις αυτές ενσωματώνουν. Με υπερηφάνεια, βεβαίως...
Υπάρχει, όμως, και μια άλλη λέξη που επίσης δεν υπάρχει σε άλλες γλώσσες του κόσμου. Γι΄ αυτήν όμως δεν μιλάμε καθόλου, η λέξη Κουτοπονηριά: Η ιδιάζουσα φαυλότητα που παρουσιάζεται ως ξεχωριστή μορφή της φυλετικής μας εξυπνάδας και η οποία, στον αντίποδά του, αλλοιώνει την έννοια του φιλότιμου, του ιδιότυπου αυτού κοσμήματος του λαού μας, σύμφωνα με τον Στ. Ράμφο.
Ή, κατά τον Ε. Λεμπέση: το κύριο όπλο των απανταχού μετρίων όλων των εποχών, η μετεξέλιξη τής επιτηδειότητας, η οποία δεν είναι παρά το πρώτο στάδιο της απάτης: Ο ικανός άνθρωπος δεν έχει ανάγκη της επιτηδειότητας, όπως δεν έχει ανάγκη και της απάτης.
4. Ευκαιριακή έως και πυροσβεστική αντίδραση στις εξελίξεις
"Εκ των ενόντων": μια ακόμα έκφραση που αμφιβάλλω αν κι αυτή υπάρχει σε καμία άλλη γλώσσα του κόσμου. Τουλάχιστον με το "θετικότατο" περιεχόμενο που έχει πάρει σε μας, μέσα και από τον αρχαιοπρεπή της γλωσσικό μανδύα. Μια έκφραση που αναγορεύει τις πρόχειρες, κάτω από πίεση αποφάσεις και πράξεις αυτοσχεδιασμού, τυχαίες, πολλές φορές της τελευταίας στιγμής, τα γιουρούσια με λίγα λόγια, σε εθνικό άθλημα αποτελεσματικότητας κάτω από πίεση - αποτέλεσμα, όπως θέλουμε να το εμφανίζουμε, της ευλυγισίας του πνεύματος και του ελληνικού δαιμονίου: κάτι δηλαδή σαν εθνική μαγκιά.
Μια άλλη εθνική διάκρισή μας κι αυτή. Που δεν είναι τίποτα άλλο παρά η έλλειψη κάθε προγραμματισμού και η ευκολία ή μάλλον η αυθεντία να μετατρέπουμε τα πάντα σε επείγοντα και μετά - και πάντα πυροσβεστικά - να ασχολούμαστε μ΄ αυτά, αναγκαστικά εις βάρος των εκάστοτε σημαντικών, τα οποία, με τη σειρά τους, ύστερα από λίγο ή πολύ, γίνονται κι αυτά επείγοντα για να τραβήξουν τότε την προσοχή και το ενδιαφέρον μας κοκ.
Είναι δε τόσο καθολική η αναγνώριση τής "εκ των ενόντων" αποτελεσματικότητας του Έλληνα, που, ακόμα και επίσημες ή θεσμικές εκπροσωπήσεις πάσης μορφής, να αναφέρονται σ΄ αυτήν μας την "ικανότητα" με θαυμασμό και με τα πιο κολακευτικά λόγια: Τελικά φαίνεται πως είναι αληθινό ότι η μοίρα του έθνους είναι η σχεδία...
5. Πόσο αθώα είναι η εν κρυπτώ (μεταξύ μας) αλληλοβοήθεια;
Οι περίφημες πελατειακές σχέσεις δεν περιορίζονται μόνο στο κράτος και τους πολιτικούς. Αυτές ανθούν και στις επαγγελματικές, διαπροσωπικές μας σχέσεις. Περισσότερο στο δημόσιο αλλά, περιέργως, και στον ιδιωτικό τομέα το σύστημα διακυβέρνησης στη χώρα βασίζεται στην ανατολική συμπάθεια μάλλον, παρά στη δυτική αποστασιοποίηση.
Κυβερνιόμαστε, γενικώς και σε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα, από ανθρώπους που αδυνατούν να ξεχωρίσουν την ατομική από τη δημόσια σφαίρα. Τον ηθικό κώδικα της αφοσίωσης στον κοντοχωριανό, τον κολλητό, τον παλιό συμμαθητή, από τους δεοντολογικούς κανόνες της αξιοκρατικής διακυβέρνησης. Από ανθρώπους που προτάσσουν την προστασία της κουμπαριάς ή της παιδικής φιλίας, έναντι της προστασίας της επαγγελματικής τους υπόληψης, που συγχέουν τα διαπροσωπικά, συναισθηματικά ή κερδοσκοπικά κριτήρια της ιδιωτικής σφαίρας με τις αφηρημένες, αντικειμενικές αρχές και αξίες της επαγγελματικής-δημόσιας σφαίρας. Στην Ελλάδα τού σήμερα, η ανατολική συμπάθεια υπερτερεί του δυτικού ορθολογισμού.
Η διαπλοκή εξυφαίνεται ανεπαισθήτως και θα διαιωνίζεται, όσο η (εν κρυπτώ) αλληλοβοήθεια θα παραμένει θεσμός κοινωνικής εξάρτησης, αποφαίνεται ο Στ. Ράμφος. Για να συνεχίσει: Η υποχρέωση αποτελεί θεσμό συναισθηματικής συναλλαγής, η οποία τρέπεται ευκολότατα σε συναλλαγή συμφερόντων. Και να καταλήξει: Τα τείχη θα πέσουν όταν γίνουμε "αγνώμονες". Όταν δεν θα νιώθουμε υποχρέωση σε αυτούς που μας "εξυπηρέτησαν", ώστε με κάθε τρόπο να τους το ανταποδώσουμε.
Συμπέρασμα; Η πολιτική, οικονομική, κοινωνική, ακόμα και η πολιτιστική ζωή θα εξακολουθεί να ασθενεί στη χώρα μας, στο μέτρο που η ιδιωτικής εντάσεως νοοτροπία των κολλητών θα ορίζει τον τρόπο που συγκροτείται η δημόσια, η συλλογική μας συνείδηση.
Του Γιώργου Κωστούλα
[ -τέως γενικoύ διευθυντή εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα.
Το τελευταίο του βιβλίο του με τίτλο: <<ΔΙΑΒΑ-ΖΩΝΤΑΣ με το μολύβι στο χέρι>>, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ.]
www.capital.gr
14-5-2013