Κινηματογράφος: Οι Τούρκοι και το γερμανικό «οικονομικό θαύμα»...

Η τουρκάλα σκηνοθέτρια Σαμντερελί και η σεναριογράφος αδελφή της, μιλούν για μια δραματική κομεντί για την ταυτότητα του μετανάστη

Από την Κυριακή του Πάσχα ο κινηματογράφος Ελλη φιλοξενεί κατ' αποκλειστικότητα την ταινία «Almanya - Καλώς ήρθατε στη Γερμανία», πρώτη απόπειρα στην σκηνοθεσία της γερμανίδας τουρκάλας Γιασεμίν Σαμντερελί. Ορμώμενη από προσωπικά βιώματα και με σύμμαχο την αδελφή της Νεσρίν στο σενάριο, η σκηνοθέτρια αφηγείται την ιστορία του Τούρκου Χουσεΐν Γιλμάζ, ο οποίος στα μέσα της δεκαετίας του '60 άφησε την πατρίδα του και μετανάστευσε στην Γερμανία.

Ο Γιλμάζ ήταν ένας από τους «φιλοξενούμενους εργάτες» που μετανάστευσαν στην Γερμανία όταν μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου οι εταιρείες στη Δυτική Γερμανία άρχισαν να διαμαρτύρονται για την έλλειψη εργατικών χεριών. Κατά τη διάρκεια του πολέμου η χώρα είχε υποστεί απώλειες σε έμψυχο δυναμικό και στα μέσα της δεκαετίας του 1550 ολοκληρώθηκε η πρώτη συμφωνία για προσλήψεις εργατών εκτός Δυτικής Γερμανίας. Η συμφωνία αφορούσε αποκλειστικά σε Gastarbeiter («φιλοξενούμενους εργάτες») από την (πρώην σύμμαχο) Ιταλία. Αργότερα τα σύνορα άνοιξαν και για Gastarbeiter από την Ισπανία, την Ελλάδα και την Τουρκία.

Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση της Τουρκίας θεώρησε ότι αυτή η συνθήκη θα αποτελούσε μια καλή ευκαιρία για την επίλυση διαφόρων εγχώριων κοινωνικοοικονομικών ζητημάτων, τη στιγμή που στη Δυτική Γερμανία ευελπιστούσαν ότι τα πολλά φθηνά εργατικά χέρια θα βοηθούσαν στο χτίσιμο του «οικονομικού θαύματος» στο οποίο και αποσκοπούσαν εξαρχής. Συν τοις άλλοις, υπήρχε ένα γενικότερο ενδιαφέρον των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων, που αφορούσε στην ισχυροποίηση της θέσης της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Ο Γιλμάζ της ταινίας είναι alter ego συγγενικού προσώπου των Σαμντερελί. Αφού εγκαταστάθηκε στην Γερμανία, μετέφερε εκεί όλη την οικογένειά του. Οι περιπέτειες του κάθε μέλους στην ξένη χώρα συνθέτουν, όχι πάντα επιτυχημένα, το σύμπαν της ταινίας «Almanya - Καλώς ήρθατε στη Γερμανία». Ωστόσο, το όραμα της επιστροφής στην πατρίδα δεν θα εγκαταλείψει ποτέ τον Χουσεΐν Γιλμάζ, ο οποίος στα 70 του και μετά από 45 χρόνια διαμονής στη Γερμανία, ανακοινώνει στην οικογένειά του ότι αγόρασε ένα σπίτι στην Τουρκία και ζητά βοήθεια στην ανακαίνιση. Ετσι θα αρχίσει ένα ταξίδι-επιστροφή στην πατρίδα, το οποίο για τα υπόλοιπα μέλη (πλην της συζύγου του Γιλμάζ) είναι μια περιπλάνηση σε μια «άγνωστη» χώρα.

Οι αδελφές Σαμντερελί ενσωμάτωσαν αρκετά γεγονότα της παιδικής ηλικίας τους στο σενάριο. «Παλιά, όποτε μιλούσαμε για τα παιδικά μας χρόνια πολύς κόσμος τα έβρισκε εξαιρετικά αστεία» λέει σήμερα η Γιασμίν Σαμντερελί. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι κάθε Χριστούγεννα τα δυο κορίτσια έβλεπαν τα γερμανόπουλα να δέχονται δώρα από τους δικούς τους ενώ εκείνα όχι, ήταν για αυτά μια εμπειρία τραυματική. «Κάποτε αναγκάσαμε την μητέρα μας να μας κάνει ένα χριστουγεννιάτικο πάρτι το οποίο κατέληξε σε φιάσκο» λέει η Γιαμσίν. Τέτοιου τύπου επεισόδια εμπλουτίζουν διαρκώς την ταινία.

Η συνεργασία στο σενάριο ήταν το πιο κρίσιμο κομμάτι αυτής της διαδικασίας γιατί σύμφωνα με την Γιασεμίν, αν είχε αναλάβει μόνη το σχέδιο θα τα παρατούσε. Οι δυο αδελφές δούλεψαν με ομαδικό πνεύμα και εν τέλει οι εκδοχές του σεναρίου ξεπέρασαν τις 50! Το φιλμ προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στο χιούμορ και το κοινωνικό δράμα γιατί η περίοδος στην οποία επιστρέφει ήταν πολύ κρίσιμη περίοδο για την Ευρώπη: η συνθήκη προσλήψεων που υπεγράφη από τις κυβερνήσεις της Δυτικής Γερμανίας και της Τουρκίας, σήμανε εισροή χιλιάδων Τούρκων στη Δυτική Γερμανία ως Gastarbeiter. Το 1961 ο αριθμός τους ανερχόταν σε 826.000! Για πολλούς (αν όχι τους περισσότερους) η ζωή ήταν πολύ δύσκολη.

Μέχρι το 1973 άλλωστε, οπότε και ολοκληρώθηκε η περίοδος της εισροής ξενόφερτου εργατικού δυναμικού, οι μετανάστες στη Δυτική Γερμανία ξεπερνούσαν τα τέσσερα εκατομμύρια και οι Τούρκοι που αναζήτησαν μια καλύτερη τύχη εκεί είχαν ξεπεράσει τα 2,6 εκατομμύρια. Όταν από ένα σημείο και μετά άρχισε να επιτρέπεται να φέρνουν μαζί και τις οικογένειές τους ή και να παντρεύονται ντόπιους, ο πληθυσμός των Τούρκων μεταναστών άρχισε να αυξάνεται διαρκώς, φτάνοντας στο σημείο σήμερα να ζουν στην (ενωμένη πια) Γερμανία Τούρκοι μετανάστες 4ης γενιάς.

Με βάση την απογραφή του πληθυσμού που διεξήγαγε η γερμανική στατιστική υπηρεσία το 2009, στη χώρα έφτασαν να ζουν περί τα 6,7 εκατομμύρια μετανάστες, με τους Τούρκους να αποτελούν την πλειοψηφία, καθώς ανέρχονταν σε 1,66 εκατομμύρια.

«Στις μέρες μας έχει αρχίσει ένας τεράστιος διάλογος στην Γερμανία γύρω από το πως θα πρέπει εμείς οι Τούρκοι να προσπαρομοστούμε στην ενσωμάτωση» λέει η Νασρίν Σαμντερέλι. «Ο πολυπολιτισμός δείχνει να έχει πεθάνει και αυτό που σήμερα δίνει τίτλους στις εφημερίδες, είναι, πολύ λογικά, κάθε τι που δεν λειτουργεί. Η ταινία μας θέλει να θυμίσει στον κόσμο ότι οι "φιλοξενούμενοι εργάτες" ήταν μια εφεύρεση της ίδιας της γερμανικής κυβέρνησης και ότι αυτοί οι άνθρωποι συνέβαλλαν τα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξη και σταθερότητα της Γερμανίας. Εχουν κάθε δικαίωμα να βρίσκονται στην Γερμανία.»

Η παραγωγής 2010 ταινία «Almanya - Καλώς ήρθατε στη Γερμανία» έχει τιμηθεί με δύο σημαντικά βραβεία German Film Awards (Χρυσό Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου, Ασημένιο Βραβείο Καλύτερης Ταινίας), απέσπασε Βραβείο Κοινού στο Διεθνές Φεστιβάλ του Σικάγο, προβλήθηκε εκτός διαγωνιστικού τμήματος στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, ενώ αποτέλεσε μία από τις μεγαλύτερες εισπρακτικές επιτυχίες στη Γερμανία ξεπερνώντας το 1,5 εκατομμύριο σε εισιτήρια (σύνολο εισπράξεων: 9,2 εκατ. €).

Στην «Almanya - Καλώς ήρθατε στη Γερμανία» πρωταγωνιστούν οι Φαχρί Γιαρντίμ, Πέτρα Σμιντ-Σάλερ, Ντένις Μοσκίτο, Βεντάτ Εριντσίν, Αϊλίν Τεζέλ, Λιλάι Χουζέρ, Ντεμέτ Γκιούλ και ο ελληνικής καταγωγής Ραφαέλ Κουσούρης.

Η «Almanya» θα προβάλλεται από την Κυριακή του Πάσχα στην αίθουσα Ελλη (Ακαδημίας 64 ,Μετρό Πανεπιστήμιο)

Ζουμπουλάκης Γιάννης

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=511014