Biennale 2013 - Venice: Καθρέπτης πολιτικής ρευστότητας

Αδιαμφισβήτητος σταρ της διοργάνωσης ο Κινέζος Αϊ Ουέιουεϊ, ο οποίος εκτός από τη συμμετοχή του στο περίπτερο της Γερμανίας, παρουσιάζει τα «διοράματά» του, με σαφείς αναφορές στη φυλάκισή του το 2011 από τις Αρχές της πατρίδας του.

Τίτλος του έργου: S.A.C.R.E.D.

Γεωπολιτικές ίντριγκες, εθνικοί ανταγωνισμοί, ηχηρά μηνύματα με πολλαπλούς αποδέκτες, ανερχόμενες δυνάμεις στο προσκήνιο: η μεγαλύτερη εικαστική συνάντηση του πλανήτη υπερβαίνει πάντα τα όρια της σύγχρονης τέχνης

Οποιος πιστεύει ότι η Μπιενάλε της Βενετίας είναι μια γιορτή τέχνης που αφορά μόνο φιλότεχνους και συλλέκτες πλανάται πλάνην οικτράν. Αν ρίξει κάποιος μια προσεκτική ματιά θα διαπιστώσει ότι η Βενετία στους πέντε μήνες που διαρκεί η έκθεση - αλλά κυρίως τις ημέρες των εγκαινίων - μοιάζει με μια μικρογραφία του παγκόσμιου χάρτη και των πολιτικών ισορροπιών του. Ποτέ, άλλωστε, δεν αρνήθηκε τον πολιτικό της χαρακτήρα - τουλάχιστον από τη δεκαετία του '60 και εξής.

Αποτέλεσμα; Τρύπα ελεύθερη στη Βενετία εδώ και έναν μήνα δεν υπάρχει. Και είναι κρίμα που δεν υπάρχουν κοτέτσια στην Πόλη των Δόγηδων, διότι και αυτά θα φιλοξενούσαν έργα τέχνης. Υπερβολή, θα πείτε. Κάθε άλλο, θα σας απαντήσουν όσοι επισκέπτονται τη Βενετία κάθε δύο χρόνια αυτή την εποχή.

Και να δίνουν μάχη για μια θεσούλα να δείξουν τη δουλειά τους οι καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο είναι το λογικό και εν τέλει το θεμιτό. Το ζήτημα είναι όμως ότι δεν παλεύουν μόνο οι καλλιτέχνες για μια θέση στο προσκήνιο μήπως και τους προσέξει κάποιος από τους εκατοντάδες επιμελητές εκθέσεων και ιστορικούς τέχνης, τους χιλιάδες γκαλερίστες, αλλά κυρίως από τους πλούσιους - και ορισμένες φορές εκκεντρικούς - συλλέκτες.

Τη μεγαλύτερη μάχη τη δίνουν οι 88 χώρες που στέλνουν τις συμμετοχές τους και ελπίζουν αν όχι να κερδίσουν το μεγάλο βραβείο της επιτροπής, τουλάχιστον να κερδίσουν τις εντυπώσεις.

Τα πολιτικά παιχνίδια δίνουν και παίρνουν. Τα μηνύματα επίσης. Αλλοτε κομψά και διπλωματικά, άλλοτε σκληρά και κατά μέτωπο. Και σχόλια που «καίνε», χωρίς όμως να αφήνουν σημάδια, καθώς τελικά όλα καλύπτονται κάτω από το πέπλο της τέχνης. Φιμώνει η Κίνα τον ακτιβιστή καλλιτέχνη και πρώην αγαπημένο παιδί της, τον Αϊ Ουέιουεϊ; Τον κατεβάζει η Γερμανία στο εθνικό της περίπτερο με ένα έργο που κριτικάρει για άλλη μια φορά τα ήθη της πατρίδας του. Παρουσιάζει μια εγκατάσταση από 886 ξύλινα χειροποίητα σκαμνιά τα οποία αν και ήταν απαραίτητα σε κάθε κινεζικό νοικοκυριό και πήγαιναν από γενιά σε γενιά, εξοβελίστηκαν από μεταλλικά και πλαστικά μετά την επανάσταση του Μάο.

Η «μεταγραφή» επισήμως γίνεται στο πλαίσιο του διαπολιτισμικού διαλόγου - γι' αυτό άλλωστε συγκατοικεί στο ίδιο περίπτερο με καλλιτέχνες από τη Νότιο Αφρική, τη Γαλλία και την Ινδία. Οχι πολύ κάτω από τις γραμμές, πάντως, μπορεί κάποιος να διακρίνει πίσω από τη γερμανική επιλογή την επίδειξη ισχύος απέναντι στην ανερχόμενη δύναμη της Κίνας. Η Ρωσία, πάλι, τείνει χείρα φιλίας στο «αφεντικό της Ευρώπης» και για πρώτη φορά κατεβαίνει στη διοργάνωση με επίτροπο όχι Ρώσο, αλλά Γερμανό.

Η Ελλάδα από την πλευρά της στέλνει το δικό της μήνυμα για την κατάσταση της χώρας και την οικονομική κρίση, όταν παρουσιάζει στο βυζαντινότροπο περίπτερό της τη βιντεοεγκατάσταση του Στέφανου Τσιβόπουλου, όπου ένας μετανάστης ενώ ψάχνει στα σκουπίδια οτιδήποτε μεταλλικό για να το ανακυκλώσει κάνει την τύχη του ανακαλύπτοντας τα λουλούδια από χαρτονομίσματα ευρώ που φτιάχνει και πετάει μια γηραιά συλλέκτρια που πάσχει από άνοια.

Τα Σκόπια επιχειρούν να σχολιάσουν τη μετανάστευση μέσα από μια εγκατάσταση που αποτελείται από 907.000 κουκούλια μεταξοσκώληκα, 700 δέρματα αρουραίων και τέσσερα ζωντανά ποντίκια! Η δε Βοσνία και Ερζεγοβίνη, ύστερα από δεκαετή απομόνωση και έχοντας μάλλον συνειδητοποιήσει το παιχνίδι που παίζεται στη Βενετία, επιστρέφει για να μιλήσει για «την αχαλίνωτη ανθρώπινη επιθυμία».

Η πολιτική απόφαση μπορεί να άργησε μια δεκαετία - του χρόνου θα αποφασίσει αν θα ανεξαρτητοποιηθεί από τη Βρετανία - αλλά ήδη εδώ και 10 χρόνια η Σκωτία συμμετέχει χωριστά. Οποια και αν είναι η απόφαση τον Σκωτσέζων, πάντως, μετά το σχετικό δημοψήφισμα, η Βρετανία δηλώνει ότι θα εξακολουθήσει να στηρίζει οικονομικά τη συμμετοχή τους στην Μπιενάλε.

Η Ουγγαρία φέρνει στο επίκεντρο το θέμα της βίας και της τρομοκρατίας με πρωταγωνίστρια μια βόμβα, που αν και πυροδοτήθηκε δεν εξερράγη τελικά, και η Γεωργία, θέλοντας να σχολιάσει την κατάσταση αρχιτεκτονικής - και όχι μόνο - αυθαιρεσίας που επικρατεί στη χώρα, χτίζει ένα αυθαίρετο μπαλκόνι στο περίπτερό της. Το Ιράκ, που συμμετέχει για δεύτερη φορά στην Μπιενάλε, θα παρουσιάσει 11 καλλιτέχνες, ανάμεσά τους έναν σκιτσογράφο και έναν φωτογράφο που έχει καταγράψει την ψυχολογική κληρονομιά που άφησε η καταπίεση του καθεστώτος Σαντάμ στους Κούρδους. Τα δε «πολυφωνικά» Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα συμμετέχουν για τρίτη φορά με τον ίδιο επίτροπο!

Και το Βατικανό με δικό του περίπτερο

Τη δύναμη της τέχνης και της διπλωματίας μέσω του πολιτισμού φαίνεται ότι φέτος συνειδητοποίησε και το Βατικανό. Διότι μπορεί στη μακρόχρονη ιστορία του να έχει καταδικάσει πολλά έργα σύγχρονης κυρίως τέχνης ως βλάσφημα, αλλά τώρα όχι μόνο αποδέχεται τη σημασία της αλλά τολμά να στήσει δικό του περίπτερο στην Μπιενάλε ρισκάροντας την πιθανότητα να υπάρχουν σε γειτονικά περίπτερα έργα που μπορεί να ενοχλούσαν τους πιστούς του. Ειρήσθω εν παρόδω, είναι άραγε τυχαίο το γεγονός ότι το Βατικανό βρήκε χώρο να εκθέσει δίπλα στο περίπτερο της Αργεντινής, πατρίδας του Πάπα;

Και μια και θίξαμε το θέμα της τοπογραφίας, ακόμη και η διάταξη των εθνικών συμμετοχών - διότι η Μπιενάλε αποτελείται από δύο βασικά τμήματα, τα εθνικά περίπτερα και τη θεματική έκθεση, το θέμα της οποίας επιλέγει ο εκάστοτε διευθυντής και ο Μασιμιλιάνο Τζόνι που κρατά φέτος τα ηνία έθεσε ως θεματικό άξονα το «Εγκυκλοπαιδικό Παλάτι» - έχει τη σημειολογία της.

Οι ισχυροί πολιτικά ή οικονομικά - λέγε με Ηνωμένες Πολιτείες, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία, Ισραήλ - έχουν θέση στην καρδιά της διοργάνωσης, στα τζαρντίνι, στους κήπους δηλαδή, όπου είναι συγκεντρωμένες οι εθνικές συμμετοχές, μαζί με κάποιους μικρούς αλλά παλιούς, όπως η Ελλάδα που διαθέτει ιδιόκτητο περίπτερο από το 1934.

Οσες χώρες θέλουν να βρίσκονται στο προσκήνιο αλλά δεν έχουν δικό τους περίπτερο δεν διστάζουν να βάλουν το χέρι βαθιά στην τσέπη για να έχουν μια θέση στην καρδιά της διοργάνωσης. Και πληρώνουν αδρά ακόμη και για έναν ακατάλληλο εκθεσιακό χώρο, όπως συμβαίνει με την Κίνα, που κατεβαίνει για πέμπτη φορά στη διοργάνωση νοικιάζοντας μια αποθήκη γεμάτη δεξαμενές και ελάχιστο φωτισμό, που βρίσκεται όμως δίπλα στο Αρσενάλε - στον χώρο δηλαδή όπου φιλοξενείται η βασική θεματική έκθεση της διοργάνωσης. Και αν η Κίνα κρατά κλειστά τα χαρτιά της για το πόσο της κοστίζει η συμμετοχή της στην Μπιενάλε, η επίσης φιλόδοξη Τουρκία, που θέλει και εκείνη να καταστήσει σαφή την παρουσία της, πληρώνει ενοίκιο 100.000 ευρώ για έναν χώρο στην ίδια περιζήτητη περιοχή.

Οσο πιο μικρή - και φτωχή - η χώρα, τόσο πιο μακριά βρίσκεται στο ηλιακό σύστημα της Μπιενάλε. Κάποιες, για να μην απομακρυνθούν πολύ, επιλέγουν τη συγκατοίκηση - όπως η Κύπρος με τη Λιθουανία. Και βεβαίως υπάρχουν και εκείνες που δοκιμάζουν την τύχη τους στα νερά της λαγκούνα, όπως η Πορτογαλία και η Ισλανδία, η μεν πρώτη επιστρατεύοντας ένα πλεούμενο που το μετατρέπει σε περίπτερο, η δε άλλη επιπλέοντας σε μια πλατφόρμα 90 τ.

ΑΠΟΣΤΟΛΗ Μαίρη Αδαμοπούλου

http://www.tanea.gr/news/culture/article/5020910/kathrepths-politikhs-reystothtas/

1-6-2013

ΣΧΕΤΙΚΑ

http://www.labiennale.org/en/art/

The German contribution to the 55th International Art Exhibition

– La Biennale di Venezia, installation view, 2013©

Venice Biennale 2013

Art : Franco-German swap at Venice Biennale

'' Guardian'': Ai Weiwei shows Venice Biennale his many sides

Venice Biennale 2013: National pavilions round-up

News from the National participations at the Venice Biennale 2013

http://universes-in-universe.org/eng/bien/venice_biennale/2013/tour

http://www.telegraph.co.uk/culture/art/venice-biennale/10084795/Venice-Biennale-2013-in-pictures.html

http://galleristny.com/topics/venice-biennale-2013/

http://www.labiennale.org/en/Home.html?back=true

http://www.labiennale.org/en/biennale/

http://www.blouinartinfo.com/photo-galleries/slideshow-venice-biennale-2013?back_to_article=node/904680

Art of Biennale-SLIDESHOW