«Η ιστορία των ΗΠΑ είναι μια ιστορία παράνοιας»
Αν ο Ρούζβελτ ζούσε μερικούς μήνες ακόμη, η ιστορία της ανθρωπότητας θα ήταν εντελώς διαφορετική.
Ο Τρούμαν όμως ήταν μικρόψυχος άνθρωπος και είχε κακούς συμβούλους
Πυρ και μανία κατά της πολιτικής των ΗΠΑ, αλλά και γι' αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο, ο 67χρονος σήμερα Ολιβερ Στόουν (δημιουργός πολιτικών ταινιών, όπως «Σαλβαδόρ», «Γεννημένος την 4η Ιουλίου», «JFK», «Νίξον», «Γουόλ Στριτ»), στη συνάντηση που είχαμε μαζί του στη διάρκεια του πρόσφατου Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι, μας μίλησε για τον Σνόουντεν, την πολιτική της Αμερικής στον κόσμο και ιδιαίτερα στην Ελλάδα από την εποχή του Εμφυλίου μέχρι τις μέρες μας, την ατομική βόμβα και τους εξοπλισμούς, την πολιτική του Μπους, τη CIA, τις τράπεζες, για τον Αλέξη Τσίπρα, τον οποίο θαυμάζει, αλλά και για την ταινία του «Μέγας Αλέξανδρος» που παρουσίασε σε μια νέα, μεγαλύτερης διάρκειας, εκδοχή.
«Γουάου! Χτυπήσατε το νεύρο στο κεφάλι με τις δυο ερωτήσεις σας. Είστε Ελληνας, γι' αυτό φτάσατε στο θέμα τόσο γρήγορα. Πολύ ωραίες ερωτήσεις, θα πάρουν αρκετή ώρα για να απαντηθούν. Θα ξεκινήσω με τη δεύτερη ερώτηση.
"Η Ανείπωτη Ιστορία των ΗΠΑ" έχει ήδη προβληθεί. Προβλήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον Νοέμβριο του 2012 μέχρι τον Ιανουάριο του 2013, όπως και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Συζήτησα διεξοδικά με το συνεργάτη μου στο σενάριο, Πίτερ Κόσνικ, που διδάσκει ιστορία στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο, και κάναμε μεγάλη έρευνα σε βιβλιοθήκες και ταξιδέψαμε σε διάφορες χώρες. Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν πήγαμε εξαιτίας των οικονομικών λόγων, ελπίζω όμως οι ειδήσεις να φτάσουν εκεί, αν και απ' ό,τι μαθαίνω έχουν κόψει και τις ειδήσεις τώρα, τουλάχιστον στη δημόσια τηλεόραση. Αλλά αυτό υπάρχει, μπορεί να το αγοράσει, θα της το πουλήσουμε σχεδόν με ψείρες, γιατί θέλουμε να μάθουν οι Ελληνες για όλα αυτά. Η Ελλάδα παίζει ουσιαστικό ρόλο σ' αυτή την ιστορία, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος δίνει έναυσμα στον Ψυχρό Πόλεμο. Τότε ξεκίνησε. Στην πραγματικότητα ο Τρούμαν ανήγγειλε όλη τη νέα πολιτική ως αποτέλεσμα του Ψυχρού Πολέμου. Πιστεύω πως αυτή η πολιτική ήταν λάθος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υπερασπίζονταν την ελευθερία ενάντια στον κομμουνισμό. Νομίζω ότι εκείνος χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τη λέξη "τρομοκράτες" για να περιγράψει τους κομμουνιστές. Είναι πολύ ενδιαφέρον, ο Τρούμαν προηγείται από τον Μπους κατά 50 χρόνια! Και δεν είναι μόνο ο ελληνικός εμφύλιος, αλλά και το ελληνικό πραξικόπημα στη δεκαετία του '60. Το πραξικόπημα αυτό είναι άλλο ένα δείγμα της καταστολής της δημοκρατίας από την τότε κυβέρνηση του Τζόνσον. Ο Λίντον Τζόνσον είπε στον Ελληνα πρέσβη στην Ουάσιγκτον: "Για κοίταξε, εσείς είστε ψύλλος, εμείς είμαστε ελέφαντας. Οταν ένας ψύλλος μπαίνει στο δρόμο ενός ελέφαντα, τον λιώνουμε". Και ξεφορτώθηκε αυτή τη δημοκρατία με το άσχημο εκείνο πραξικόπημα και φέραμε στην εξουσία τη δικτατορία. Το αναφέρω αυτό γιατί είναι τυπικό παράδειγμα της "Ανείπωτης Ιστορίας". Γιατί οι άνθρωποι το άκουσαν αλλά δεν το θυμούνται, κι αυτό προσπαθούμε να κάνουμε. Γιατί οι άνθρωποι δεν βλέπουν την πλήρη εικόνα τού τι συμβαίνει. Πρέπει να θυμηθούν οι άνθρωποι στη χώρα μου τι έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο διάστημα αυτό των 70 χρόνων. Η γενική εικόνα είναι σημαντική, δεν τη διδάσκουμε στα σχολεία, οι Αμερικανοί δεν τη γνωρίζουν.
Το 1967 οι Ηνωμένες Πολιτείες έφεραν στην εξουσία έναν κύριο, τον Παπαδόπουλο, από τα πιο άσχημα πρόσωπα που έχετε δει ποτέ· κοιτάξτε τη φωτογραφία του και θα καταλάβετε. Ηταν ένας Ελληνας ναζί που κυνηγούσε τους κομμουνιστές στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και ήταν περήφανος γι' αυτό. Τυπικό παράδειγμα από τα εκατοντάδες παραδείγματα των ΗΠΑ στη διάρκεια της 70χρονης ηγεμονίας τους, όπως πολύ διορατικά χαρακτηρίσατε. Τώρα οι ΗΠΑ είναι η μόνη κυρίαρχη υπερδύναμη στον κόσμο, με στρατιωτική δύναμη, με δυνατότητες κατασκοπίας, δυνατότητες κυβερνητικής, στην ξηρά, στη θάλασσα, στον αέρα, στον κυβερνοχώρο, αυτό που στο Πεντάγωνο ονομάζουν "κυριαρχία του πλήρους φάσματος"».
ο Ολιβερ Στόουν εντρυφεί στην ελληνική ιστορία
- Και το ερώτημα για τον «Μέγα Αλέξανδρο»...
«Αυτή που παρουσιάστηκε είναι η καλύτερη εκδοχή, γιατί μου επέτρεπε να "παίξω", στο DVD, με όλα τα διάφορα στοιχεία, γιατί τώρα στο DVD μπορείς να κάνεις ό,τι κάνεις και σε μια ταινία, με πολύ λίγα χρήματα. Φτιάξαμε μια ταινία που στις 3 ώρες και 20 λεπτά αφηγείται μια πολυσύνθετη ιστορία, για ένα γιο, τη μητέρα και τον πατέρα, όπου ο γιος είναι ένας πολύ διχασμένος εξερευνητής. Αφορά μια περίοδο εμφύλιου σπαραγμού, όπου ο πατέρας και η μητέρα αλληλομισούνται και αλληλοαγαπιούνται, κι αυτόν τον κάνουν κομμάτια.
Οταν έγραφα την ιστορία το 2004 ήταν για έναν άντρα που ξεκινά να πάει στα πέρατα της γης για να ξεφύγει από τη μητέρα του. Ο πατέρας του είχε δολοφονηθεί, η τιμή του έχει σπιλωθεί από αυτή την αυτοκτονία, και πάει στα πέρατα της γης για να τη βρει, αλλά δεν μπορεί να ξεπεράσει το παρελθόν του. Γι' αυτό η ιστορία έπρεπε να ειπωθεί ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Επρεπε να πηγαινοερχόμαστε. Στη νέα αυτή εκδοχή, υπάρχει μια παράλληλη αφήγηση, ενώ στην αρχική βερσιόν ακολουθούσα χρονολογικά την ιστορία και χάναμε τους γονείς πολύ νωρίς. Ο Αλέξανδρος υπήρξε η καταγραφή της ιστορίας στη Δύση που ξεκίνησε τον 6ο αιώνα π.Χ. Ο Αριστοτέλης δίδαξε την Περσική Αυτοκρατορία στον Αλέξανδρο ως μια καταπιεστική αυτοκρατορία. Η Ανατολή στην ελληνική μυθολογία υπήρξε πάντα μια πλούσια πηγή θησαυρού. Ολοι οι Ελληνες ήρωες, ο Ηρακλής, ο Θησέας, ο Περσέας, ο Ιάσονας, όλοι πάνε προς την Ανατολή για να κάνουν την τύχη τους κι επιστρέφουν με τα λάφυρα, με τις συζύγους, τα πλούτη, ενώ η Δύση ήταν φτωχή σε σύγκριση, όπως και η Ελλάδα ήταν φτωχή.
Αυτό το νεαρό αγόρι ήταν ο μόνος που έκανε κάτι το διαφορετικό. Είναι ο μόνος που ξέρω ότι πάει στην Ανατολή και μένει εκεί. Λέει στους άντρες του, πρέπει να συνεργαστούμε με αυτούς τους Ασιάτες, να χτίσουμε μαζί μια πολιτιστική αυτοκρατορία που να έχει μια παγκόσμια κυβέρνηση. Δεν ήταν κανένας ηλίθιος. Ηλπιζε πως αυτή η ελληνική και ασιατική κουλτούρα θα συνδυάζονταν, ενθάρρυνε τους άντρες του να παντρευτούν Ασιάτισσες, τους έδινε χρηματική αποζημίωση για να παντρευτούν, τους έδινε κτήματα στην Ανατολή, όπως έδινε και στους Ασιάτες, δεν τους έκλεβε. Ηταν ακριβώς το αντίθετο από τον Τζορτζ Μπους, γιατί συνέκριναν την ταινία με τον Μπους, επειδή η ταινία κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά την εισβολή του Μπους στο Ιράκ. Το τάιμινγκ ήταν τρομερό. Ο Μπους έκανε τα χειρότερα, αυτά για τα οποία ήταν γνωστή η αποικιοκρατική πολιτική: βιασμούς, λεηλασίες, καταστροφή της κουλτούρας, για να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα και να φύγουν από εκεί το γρηγορότερο. Αυτό που έκανε ο Αλέξανδρος ήταν να μείνει. Δεν έκλεψε, σεβάστηκε τους ανθρώπους και την περιουσία τους. Δημιούργησε μια αυτοκρατορία του πνεύματος, όπως λέω στην ταινία. Κανένας δεν έφτασε στο ύψος του Αλέξανδρου. Κανένας άλλος δεν κατάφερε τόσα σε τέτοια ηλικία, εκτός, ίσως, από τον Φιντέλ Κάστρο και τον Τσε Γκεβάρα, όταν ήταν 30 χρόνων, στην Κούβα, που κατάφεραν να υλοποιήσουν την επαναστατική τους ηθική. Πάντα κοιτάζουμε προς τους νέους για αλλαγή. Ο Αλέξανδρος προϋπήρχε πολύ πριν γραφτούν οι ιστορίες κυριαρχίας, πριν από τον Ναπολέοντα που θαύμαζε τον Αλέξανδρο, πριν από τον φριχτό Χίτλερ και πριν τον Μπους. Για μένα ο Αλέξανδρος είναι κάτι το ξεχωριστό».
- Παραμένετε ένας σκηνοθέτης που ασχολείται με πολιτικά θέματα...
«Αφηγούμαι ιστορίες. Ακόμη και η "Ανείπωτη Ιστορία των ΗΠΑ", παρά την πολιτική της τοποθέτηση, αφηγείται μια ιστορία. Τη σημαντική ιστορία μιας χώρας που χάνει το δρόμο της, χώρα που ήταν σχετικά αθώα πριν από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, σχετικά αθώα, το τονίζω, που μετά τον πόλεμο, η εθνική ασφάλεια, η εξάπλωση του κομμουνισμού παγκόσμια, της γίνονται έμμονη ιδέα. Η ιστορία των ΗΠΑ μετά το 1945 είναι μια ιστορία παράνοιας. Αν κοιτάξεις την ιστορία της Σοβιετικής Ενωσης μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι η ιστορία μιας φτωχής χώρας. Χρειάζεται χρήματα, αυτά που της είχε υποσχεθεί ο Ρούζβελτ. Η στάση των ΗΠΑ απέναντι στη Σοβιετική Ενωση ήταν πολύ ευτελής. Οχι μόνο της αρνήθηκε οικονομική αποζημίωση, αλλά και την απέκλεισε εντελώς από το οικονομικό σχέδιο. Η πιο τερατώδης πράξη μετά τις φρικαλεότητες του Χίτλερ ήταν όταν έριξαν τις ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ηταν μια βάρβαρη πράξη. Ηταν μια ξεκάθαρη προειδοποίηση προς τη Σοβιετική Ενωση πως δεν έπρεπε να έχει ανάμιξη στην ανατολική Ασία ή στην Ευρώπη. Αυτό σκότωσε την οποιαδήποτε ιδέα για μια μεγάλη συμμαχία που είχαν υπόψη τους ο Ρούζβελτ, ο Στάλιν και ο Τσόρτσιλ. Ο Ρούζβελτ δυστυχώς πέθανε τον Απρίλιο του 1945, που ήταν από τους πιο τραγικούς και πρόωρους θανάτους, γιατί αν ο Ρούζβελτ ζούσε μερικούς μήνες ακόμη, η ιστορία της ανθρωπότητας θα ήταν εντελώς διαφορετική.
Ο Τρούμαν όμως ήταν μικρόψυχος άνθρωπος και είχε κακούς συμβούλους. Εριξε τις βόμβες τον Αύγουστο και ο κόσμος άλλαξε, οι ΗΠΑ απέκτησαν παγκόσμια ισχύ και ηθική δύναμη, γιατί οι ΗΠΑ πίστευαν πως το ρίξιμο των βομβών ήταν αναγκαίο. Η δικαιολογία ήταν πως α) οι Ιάπωνες ήταν φανατισμένοι και β) οι ΗΠΑ θα έχαναν άλλες 100.000 ζωές στρατιωτών αν συνεχιζόταν ο πόλεμος. Αμφότεροι λόγοι ύποπτοι, και στην τηλεοπτική σειρά παρουσιάζουμε το πώς αυτό ήταν ψέμα. Μέχρι σήμερα όμως οι άνθρωποι το πιστεύουν, γιατί είναι έτσι γραμμένο στα βιβλία της Ιστορίας. Είναι τόσο εδραιωμένα στη συνείδησή μας, στο σύστημα πίστης μας, που δεν έχουμε καθόλου αμφιβολίες. Ποτέ δεν αμφισβητούμε την ατομική βόμβα, που είναι ο θεμέλιος λίθος του μύθου μιας χώρας που στηρίζεται στην εθνική ασφάλεια. Αυτή η εθνική ασφάλεια αρχίζει με τον Τρούμαν, με την Ελλάδα και τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να είναι σήμερα η πιο τέλεια εξοπλισμένη χώρα, με ατομικά και πυρηνικά όπλα.