Το αιγυπτιακό πραξικόπημα: Mια πρώτη ανάγνωση
Η κυβέρνηση Μόρσι είχε μπροστά της μια σκληρή διαπραγμάτευση για χρηματοδότηση από το ΔΝΤ, το οποίο ζητούσε δραστική μείωση της επιδότησης ψωμιού και καυσίμων, οδηγώντας με μαθηματική ακρίβεια στην εξαθλίωση και την εξέγερση των φτωχών στρωμάτων, για τα οποία τα σιτηρά αποτελούν το 60% της διατροφής
Αίγυπτο έγινε πραξικόπημα. Ούτε επανάσταση, ούτε κίνημα, απλά στρατιωτικό πραξικόπημα, με όλα τα χαρακτηριστικά που δίνουν στο φαινόμενο αυτό τα σχετικά επιστημονικά εγχειρίδια. Σαφώς το πραξικόπημα αυτό διευκολύνθηκε από ένα τεράστιο μαζικό κίνημα διαμαρτυρίας ενατίον της κυβέρνησης των Αδελφών Μουσουλμάνων και του ανατραπέντος προέδρου Μόρσι. Να δούμε όμως πρώτα ποια ήταν τα αίτια της προβληματικής διακυβέρνησης του Μόρσι και των Αδελφών.
Φτώχεια και ανεργία
Πρώτον, η εξαιρετικά δύσκολη οικονομική κατάσταση. Η ανατροπή του Μουμπάρακ έβρισκε την Αίγυπτο με μια οικονομία σε στασιμότητα και αποτελμάτωση. Το καθεστώς είχε μετατρέψει την αιγυπτιακή οικονομία σε έναν χώρο οικογενειακού φέουδου με εκτεταμένα πατερναλιστικά, πελατειακά δίκτυα και αχαλίνωτη διαφθορά. Η εξέγερση οδήγησε στην κατάρρευση του τουρισμού, βασικότατης πηγής εσόδων για την Αίγυπτο, καθώς και των άμεσων ξένων επενδύσεων. Η χώρα χρειαζόταν περίπου 20 δισ. δολάρια ετησίως για να καλύψει τις βασικές ανάγκες της σε διατροφή και καύσιμα. Η αρχική βοήθεια από το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία έδωσαν κάποιες ανάσες, αλλά δεν κάλυπταν το χρηματοδοτικό κενό. Η κυβέρνηση Μόρσι είχε μπροστά της μια σκληρή διαπραγμάτευση για χρηματοδότηση από το ΔΝΤ, που ζητούσε τη δραστική μείωση της επιδότησης του ψωμιού και των καυσίμων, οδηγώντας με μαθηματική ακρίβεια στην εξαθλίωση και την εξέγερση των φτωχών στρωμάτων, για τα οποία τα σιτηρά αποτελούν το 60% της διατροφής - τα αιγυπτιακά αστικά κέντρα χρειάζονται 300 εκατομμύρια καρβέλια την ημέρα. Το αποτέλεσμα της μη χρηματοδότησης ήταν ελλείψεις στα τρόφιμα και συνεχείς διακοπές ηλεκτροδότησης, αφού οι μισοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί η υψηλότατη την τελευταία δεκαετία ανεργία των νέων, ιδιαίτερα των μορφωμένων, που ξεπερνά το 30% σε μια χώρα που χρειάζεται 500.000 νέες θέσεις εργασίας ετησίως όχι για να δώσει εργασία στους ήδη ανέργους, αλλά για να καλύψει τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας πολίτες.
Λάθος τακτικές
Η δεύτερη μεγάλη αδυναμία της διακυβέρνησης των Αδελφών Μουσουλμάνων ήταν η λάθος τακτική που ακολούθησαν απέναντι στον στρατό και τους εξεγερμένους. Η κυβέρνηση Μόρσι, αντί να συγκροτήσει στέρεες συμμαχίες με τις δυνάμεις που ανέτρεψαν τον Μουμπάρακ, τις δυνάμεις της πρώτης πλατείας Ταχρίρ, αντί να δομήσει συμμαχίες με τα νέα εργατικά κινήματα και τις κινήσεις της νεολαίας που αναπτύσσονταν, προτίμησε να στραφεί σε μια τακτική συμμαχία με τον στρατό. Όλοι οι πυλώνες του ancien régime, το δικαστικό σύστημα, οι μηχανισμοί ασφαλείας και το ογκώδες παρακράτος τους, παρέμεναν αλώβητοι και μάλιστα, είτε με συνεχείς απεργίες των αστυνομικών είτε με παρεμβάσεις των δικαστών στη νομοθετική εξουσία, επέτειναν την αίσθηση χάους, ανομίας και ακυβερνησίας. Κάποιες αναιμικές προσπάθειες για αλλαγές στο δικαστικό σώμα και την αστυνομία επέτειναν τη δυσπιστία μεταξύ του Μόρσι και του συστήματος ασφαλείας. Την ίδια στιγμή, ο Μόρσι αποξενωνόταν ακόμη περισσότερο από τις δυνάμεις της πρώτης Ταχρίρ, ακολουθώντας ένα πρόγραμμα θεσμικής ισλαμοποίησης που δημιουργούσε εύλογο φόβο σε όλους όσοι αγωνίστηκαν για ανθρώπινα δικαιώματα, γυναικεία χειραφέτηση και προστασία των μειονοτήτων.
Η τρίτη αδυναμία ήταν η συνεχής αμφιταλάντευση της κυβέρνησης Μόρσι στην εξωτερική πολιτική της. Από τη μία, αναθέρμανε τις μέχρι τότε ψυχρές σχέσεις με το Ιράν και από την άλλη, προωθούσε την κατά μέτωπο επίθεση του σουνιτικού Ισλάμ κατά του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία. Από τη μία, έπαιρνε σκληρά μέτρα αποκλεισμού της Γάζας και από την άλλη, κρατούσε αμφίσημη στάση στις σχέσεις της με το Ισραήλ. Η αντιφατική αυτή επάνοδος της Αιγύπτου στο αραβικό σύστημα ισχύος δημιούργησε ανασφάλεια σε χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, που πάντα έβλεπε με καχυποψία την εξάπλωση της επιρροής των Αδελφών Μουσουλμάνων. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Σαουδική Αραβία ήταν εκείνη που έκλεισε τη στρόφιγγα χρηματοδότησης προς την Αίγυπτο τους τελευταίους μήνες, δημιουργώντας ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα στην κυβέρνηση Μόρσι.
Αμφισβήτηση από πολλούς
Στις ογκώδεις διαδηλώσεις εναντίον του Μόρσι και των Αδελφών συγκεντρώνονταν διαφορετικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις. Ήταν πρώτα από όλα τα κινήματα που αναπτύχθηκαν στη δεκαετία του 2000 μέσα από νέα αντισυστημικά εργατικά συνδικάτα, από κινήσεις της νεολαίας και συμμαχίες όπως η Κιφάγια, που ένωνε οπαδούς του αραβικού εθνικισμού, αριστερούς αλλά και μετριοπαθείς ισλαμιστές. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύχθηκε και το κίνημα της εξέγερσης, Ταμαρούντ, που ενσωμάτωσε μεσοαστικά φιλελεύθερα στρώματα μορφωμένων νέων. Παρόν ήταν και ένα σημαντικό μέρος του υποπρολεταριάτου, που στηριζόταν οικονομικά από το παρακράτος ασφαλείας, και το πελατειακό σύστημα του καθεστώτος Μουμπάρακ και βέβαια μεγάλες δυνάμεις από τα φτωχά στρώματα των μεγάλων πόλεων που στερούνταν ακόμη και το ψωμί της ημέρας λόγω της οξυνόμενης οικονομικής κρίσης.
Η απάντηση της ευρωπαϊκής Αριστεράς στο αιγυπτιακό πραξικόπημα δεν μπορεί παρά να είναι η καταγγελία του. Η προσπάθεια του αιγυπτιακού στρατού να ακολουθήσει το παράδειγμα του τουρκικού στη δεκαετία του 1970-1980 και να επιβάλει τον εαυτό του ως "εγγυητή" και "θεματοφύλακα" της δημοκρατίας και της πολιτικής σταθερότητας δεν θα οδηγήσει στην επίτευξη μιας γνήσιας δημοκρατίας ούτε θα επιλύσει τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας. Αντίθετα, θα επισπεύσει και θα διευκολύνει την αιχαμαλωσία της από το ΔΝΤ με τα γνωστά σε όλους αποτελέσματα. Ούτε μπορεί η ευρωπαϊκή Αριστερά να δεχθεί "διατεταγμένη" δημοκρατία που θα αποκλείει σημαντικά πολιτικά ρεύματα (σήμερα τους Αδελφούς Μουσουλμάνους αύριο κάποιους άλλους) από τη δημοκρατική διαδικασία. Αν πραγματικά έχουν πάψει να αποτελούν ηγεμονική πολιτική δύναμη, θα το δείξει ο λαός στην κάλπη. Η Μέση Ανατολή έχει πληρώσει ακριβά την "δημοκρατία" à la carte, τόσο στην Αλγερία όσο και στα παλαιστινιακά εδάφη. Ας ελπίσουμε και ας αγωνιστούμε ώστε η Αίγυπτος να μην υποφέρει την ίδια τραγική εμφύλια σύγκρουση όπως σε αυτά τα παραδείγματα.
Σωτήρης Ρούσσος
-Αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών
Πηγή
http://www.avgi.gr/article/573332/to-aiguptiako-praxikopima-mia-proti-anagnosi
7-7-2013
ΣΧΕΤΙΚΑ
http://www.cemmis.edu.gr/
Σηκώνουν κεφάλι οι σαλαφιστές
Η αιγυπτιακή δημοκρατική φάρσα
Αίγυπτος και Τουρκία
H Eπανάσταση της Αιγύπτου
Πότε ένα πράξικόπημα δεν είναι πραξικόπημα;
Όταν συμβαίνει στην Αίγυπτο, προφανώς
Οι 10 γκάφες του Προέδρου Mohammed Morsi
Αρχισε ο εμφύλιος στην Αίγυπτο:
Βγήκαν τα τανκς στους δρόμους – 17 νεκροί Σύγκρουση δύο κόσμων...
Στρατηγός αλ-Σίσι: Ανθρωπος του Αλλάχ και των Αμερικανών - Η διαχείριση κρίσεων τού έδωσε το «διαβατήριο» για τη θέση του υπουργού Άμυνας
wiki / Abdul Fatah al-Sisi
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα στο στόχαστρο του στρατούGuardian: Κι αν το πραξικόπημα ενισχύσει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους ;
Αίγυπτος: Μήνυμα ενότητας και συλλήψεις αμέσως μετά την ορκωμοσία του μεταβατικού προέδρου Αντλί Μανσούρ