Νίκος Μάργαρης


Πέθανε ο καθηγητής Νίκος Μάργαρης
 Ειδήμων στα οικολογικά θέματα, διευθυντής του NATIONAL GEOGRAPHIC και συνεργάτης της LIFO - μόλις προχτές έγραψε τα τελευταία του άρθρα

Την Δευτέρα 26 Αυγούστου απεβίωσε ο καθηγητής Νίκος Μάργαρης, διευθυντής επί 14 χρόνια της ελληνικής έκδοσης του National Geographic και άλλων εκδόσεων. 
Ο Νίκος Σ.Μάργαρης γεννήθηκε στο Βόλο το 1943 και πραγματοποίησε τις προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ ολοκλήρωσε την διδακτορική του διατριβή υπό την εποπτεία του Καθηγητή Κ. Μητράκου. 
Διετέλεσε ακαδημαϊκός δάσκαλος στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης όπου εξελέγει Καθηγητής Α' και Διευθυντής Τομέα Οικολογίας στα 35 του, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου όπου υπήρξε ο εμπνευστής, ιδρυτής και επί σειρά ετών Πρόεδρος του Τμήματος Περιβάλλοντος. 
Υπήρξε πρωτοπόρος της Μεσογειακής Οικολογίας Φυτών στην οποία μύησε γενεές φοιτητών που σήμερα συνεχίζουν το έργο του. Παράλληλα με την ακαδημαϊκή του καριέρα, ήταν συγγραφέας, δημοσιογράφος και παραγωγός τηλεοπτικών εκπομπών και ντοκιμαντέρ, με σημαντικές διεθνείς διακρίσεις, που ευαισθητοποίησαν το ευρύ κοινό σε θέματα φυσικού, κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. 
Αστείρευτη πηγή ενεργητικότητας, ο Νίκος Σ.Μάργαρης ήταν μέχρι την τελευταία ημέρα δημιουργικός και μαχητικός, σχεδιάζοντας και υλοποιώντας μοναδικές πρωτοποριακές εκδόσεις που απέσπασαν πολλά διεθνή βραβεία. 
Ένας αταλάντευτα ηθικός, διορατικός και εργατικός άνθρωπος, προικισμένος όσο λίγοι με το χάρισμα του λόγου και την αίσθηση της επικοινωνίας, ο Νίκος Σ.Μάργαρης ήταν ταυτόχρονα μοναδικό πρότυπο για τους νεώτερους συνεργάτες, τους οποίους ενέπνεε και καθοδηγούσε με πραότητα και συνέπεια. Άτομο «μεγαλύτερο από τη ζωή», ήταν πάντα αγαπητός ακόμη και όταν εξέφραζε σκληρές αντίθετες απόψεις. 
Στα τέλη του 2012 διαγνώστηκε με καρκίνο στον οποίο υπέκυψε τελικά. Τα τελευταία του κείμενα για το National Geographic στάλθηκαν στις 25 Αυγούστου. 
Ο Νίκος Σ. Μάργαρης ευτύχησε να γίνει πατέρας και να κρατήσει πρόσφατα στα χέρια του τον πρώτο του εγγονό.

***

GREEN LIFO

O Νίκος Μάργαρης (που πέθανε σήμερα) για τις αλήθειες τους μύθους της ελληνικής οικολογίας

Είναι ο πρώτος που έγραψε για οικολογία στις ελληνικές εφημερίδες. Και ο πρώτος που βαρέθηκε τις υπερβολές και τις ασχετοσύνες των «οικοχόνδριων». Είχε μιλήσει παλιότερα στη LifO έξω από τα δόντια 

''Δεν υπάρχουν οικολογικές αρχές γενικά στην Ελλάδα. Ουσιαστικά μιλάμε με ξόρκια. Κι αν νομίζει κάποιος ότι με ξόρκια μπορεί να σου φύγει μια αρρώστια, είναι λάθος. Χρειάζεται θεραπεία.''


ΝΙΚΟΣ ΜΑΡΓΑΡΗΣ 

 Είναι μόδα η οικολογία;
Δυστυχώς, είναι μόδα. Και τα άτομα που ανακατεύονται, εκτός απ' τη μόδα, το κάνουν και λόγω του ότι προσφέρει τη δυνατότητα κάποιας εξουσίας. Αφού απέτυχαν στους πρωτογενείς τους χώρους, έγιναν όλοι οικολόγοι. Ρώτησα κάποτε στο υπουργείο -γιατί δεν είμαι άτομο εκτός κυκλωμάτων- γιατί βάλατε αυτή την παλαβή υπεύθυνη περιβαλλοντολογικής εκπαίδευσης στον τάδε νομό. Μου λένε είναι ευαισθητοποιημένη. Ποιοι είναι πιο ευαισθητοποιημένοι σε θέματα υγείας; Οι υποχόνδριοι. Λες σε έναν υποχόνδριο να σχεδιάσει την υγεία; Το αποτέλεσμα είναι μια εθνική τραγωδία, η οποία δεν θα μας οδηγήσει πουθενά. Οτιδήποτε πάει να γίνει, κάποιοι προσφεύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας - το Συμβούλιο της Επικρατείας είναι χειρότερος ακτιβιστής και χωρίς καμία γνώση αποφασίζει, μπλοκάροντας τα πάντα. Η εκτροπή του Αχελώου, για παράδειγμα, που έχει γίνει απ' το '60 (η λίμνη Νικολάου Πλαστήρα είναι η εκτροπή του Αχελώου) έστειλε νερό στη Θεσσαλία και υδρεύεται η Καρδίτσα, αρδεύεται ο κάμπος και παράγεται και ηλεκτρικό ρεύμα. Αποδείχτηκε, δηλαδή, πως ήταν μια οικονομική, μια κοινωνική και μια οικολογική επιτυχία, επειδή πάνω απ' τη λίμνη έγινε Ελβετία. Κι όμως, το Συμβούλιο της Επικρατείας μπλέκει και λέει όχι στον Αχελώο. Μάλιστα, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, επειδή είναι άσχετοι, δεν ήξεραν ότι δεν είναι λίμνη αλλά φράγμα και την πρότειναν να γίνει γραμματόσημο! Και έγινε γραμματόσημο «Λίμνη Νικολάου Πλαστήρα»!
Με τι αιτιολογία;
Επειδή είναι άσχετοι, γι' αυτό είναι και επικίνδυνοι. Είναι σαν ένας υποχόνδριος να κάνει ιατρικές πράξεις. Ο Νίκος Δήμου έχει έναν όρο γι' αυτούς, τους λέει «οικοχόνδριους». Όταν εγώ περνάω έξω από τον Ευαγγελισμό, ποτέ δεν σκέφτομαι να μπω μέσα να κάνω εγχειρίσεις ανοιχτής καρδιάς. Είμαι ένας επαγγελματίας του περιβάλλοντος, ένας παθολόγος. Και τι κάνει ο παθολόγος; Πας και σου λέει βάλε το θερμόμετρο. Ένας επαγγελματίας του περιβάλλοντος κάνει ακριβώς το ίδιο με τις υδατοκαλλιέργειες: μετράει το οξυγόνο. Ό,τι είναι το θερμόμετρο για κάποιον άνθρωπο που είναι άρρωστος, είναι το μέτρημα του οξυγόνου για τις υδατοκαλλιέργειες.
Δεν δέχονται τις αποδείξεις κάποιου που είναι ειδικός; Τι λένε;
Ότι «τα πιάνω». Βέβαια, επειδή είμαι γέρος πια, έχω αποδείξει κατά καιρούς ότι είχα δίκιο, παίρνοντας κρίσιμες θέσεις. Για παράδειγμα, όταν στα Γιάννενα λέγανε ότι θα ρυπανθεί ο Καλαμάς, αν μπούνε σ' αυτόν τα επεξεργασμένα λήμματα, βρέθηκε ένας δυναμικός δήμαρχος ΚΚΕ -ένα περίεργο μείγμα ΚΚΕ με χιούμορ-, σταλινικός απίστευτος, και τα έριξε με το έτσι θέλω στον Καλαμά και φυσικά όχι μόνο δεν έγινε τίποτα, αλλά ο Καλαμάς έφτιαξε. Αν ρίξεις ένα κιλό λίπασμα σε μία γλάστρα, η γλάστρα ξεραίνεται, αν ένα κιλό λίπασμα όμως το ρίξεις σε ένα στρέμμα, το χωράφι θα πάρει τα πάνω του. Κι αυτό φαινόταν από το γεγονός ότι οι εκβολές του Καλαμά μεγάλωναν και γινόταν όλο και καλύτερος υδροβιότοπος. Κάνοντας βιολογικό καθαρισμό ανοργανοποιούνται οι οργανικές ενώσεις που δημιουργούν το πρόβλημα στη λίμνη, ενώ λιπαίνουν τις εκβολές. Το ποτάμι έφτιαξε, επανεμφανίστηκαν είδη που είχαν εξαφανιστεί, ενώ κάποιοι «οικολόγοι» έλεγαν θα ρυπανθεί, θα χαλάσει και ξεσήκωναν τον κόσμο -έναν απ' αυτούς τον έπιασαν μετά από λίγο καιρό να λέει ότι κάνει πράξεις και θεραπεύει τον καρκίνο στην Ηγουμενίτσα.
Παραλογισμός.
Ο παραλογισμός στην Ελλάδα είναι ο εξής: πόσες φορές έχετε ακούσει για το Δέλτα του Νέστου; Ε, λοιπόν, ο Νέστος δεν έχει Δέλτα. Έχει γίνει «εγκυβωτισμός» του ποταμού απ' το '52. Πριν χρόνια ανέλαβα να κάνω την περιβαλλοντική μελέτη για τα φράγματα του Νέστου .Την εποχή εκείνη ο Νέστος είχε μείνει χείμαρρος, γιατί έπαιρναν όλο το νερό στα σύνορα και πότιζαν τα καλαμπόκια. Δεν είχε νερό. Εγώ είχα αναλάβει να δω αν τα φράγματα θα επηρεάσουν ή όχι τον Νέστο και είχα πει ότι πρώτον, λόγω της επερχόμενης κλιματικής αλλαγής, θα λείψει το νερό και πρέπει να έχουμε αποθέματα -φυσικά είχα δίκιο- και δεύτερον τα φράγματα εξελίσσονται σε υδροβιότοπους (η Κερκίνη, που είναι ο καλύτερος υδροβιότοπος, είναι ένα φράγμα που έκανε ο Βενιζέλος το '30 με την ΟΥΛΕΝ).
Τα μεγάλα έργα στην Ελλάδα είναι συνήθως συνδεδεμένα με την καταστροφή του περιβάλλοντος.
Ανοησίες σε μεγάλο βαθμό. Όλα, μα όλα τα φράγματα της ΔΕΗ -να αναφέρουμε ένα παράδειγμα- είναι οικολογικές, κοινωνικές και οικονομικές επιτυχίες - έχουμε βγάλει κι ένα βιβλίο που το αποδεικνύει. Άλλο παράδειγμα είναι μια υδατοκαλλιέργεια που υπήρχε κοντά στο λεγόμενο «Αρκαδικό Χωριό». Το Αρκαδικό Χωριό το έχτισαν κάποιοι τύποι χωρίς αποχέτευση, χωρίς αποκομιδή σκουπιδιών, με ένα σωρό ελλείψεις και τους εμπόδιζε μια υδατοκαλλιέργεια που ήταν προς Νότο, δεν φαινόταν καλά καλά με το μάτι, και με ρεύματα από Βορρά προς Νότο. Με λίγα λόγια, στην ουσία την υδατοκαλλιέργεια την επηρέαζαν τα λήμματα των κατοίκων του Αρκαδικού Χωριού που διαμαρτύρονταν για την υδατοκαλλιέργεια. Η ναυτιλία (με έδρα στο Λονδίνο, βέβαια) και οι υδατοκαλλιέργειες ήταν οι χώροι που η Ελλάδα ήταν πρώτη στην Ευρώπη. Η ιστορία των υδατοκαλλιεργειών είναι η απόδειξη την όρθιας ξεφτίλας στην Ελλάδα γιατί την έχουν ρίξει έξω τελείως. Ούτε τα πανεπιστήμια ούτε ο Μαντέλης. Στην Ελλάδα νομίζω ότι η μεγαλύτερη ακτιβιστική οργάνωση κι αυτή που προκαλεί τα χειρότερα προβλήματα είναι το Συμβούλιο της Επικρατείας. Καθυστερούν απίστευτα, στο μεταξύ νομίζουν ότι είναι οικολόγοι, ενώ είναι ακτιβιστές, και χωρίς γνώσεις μπλοκάρουν τα πάντα. Αν μπείτε στο σάιτ των ιχθυοκαλλιεργειών στη Νορβηγία λέει ότι οι ιχθυοκαλλιέργειες είναι αειφορική δραστηριότητα. Αν δείτε στην Ελλάδα, το κάθε ψώνιο λέει ότι είναι αισθητική ρύπανση. Έχω κάνει άπειρες μελέτες για τα ιχθυοτροφεία κι έχει αποδειχτεί -και από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και από το Πανεπιστήμιο της Κρήτης και από το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας- ότι τα ιχθυοτροφεία δεν ρυπαίνουν. Κι όμως, ξεσηκώνει τους πάντες ο οιοσδήποτε. Πρώτη και καλύτερη η Γκερέκου κατέστρεψε έναν ιχθυοκαλλιεργητή στην Κέρκυρα, λέγοντας μπαρούφες. Και μάλιστα πήρε ομόφωνη απόφαση το νομαρχιακό συμβούλιο ότι δεν του επιτρέπουν την επέκταση - μιλάμε για 500 τόνους παραγωγή, όταν στην Κεφαλλονιά έχουν παραγωγή 20.000 τόνους. Είναι μία από τις εθνικές τραγωδίες. Να σημειωθεί ότι μετά την αγροτική επανάσταση, που είναι η πρώτη, τη βιομηχανική επανάσταση, που είναι η δεύτερη, ήρθε η μπλε επανάσταση, που είναι η τρίτη. Αυτήν τη στιγμή το ψάρεμα τι είναι; Κυνήγι, ενώ το άλλο είναι καλλιέργεια. Ακούς κάποιους να λένε ότι «τις άγριες τις τσιπούρες τις ξεχωρίζω». Ναι, ρε άσχετε, αλλά κάνουν 35 ευρώ, δεν κάνουν 5 που κάνουν της καλλιέργειας, χώρια που της καλλιέργειας είναι πολύ πιο καθαρές γιατί οι άγριες δεν ξέρεις τι τρώνε... Ακόμα και στο Τμήμα Περιβάλλοντος δημιουργούνται τέτοιες καταστάσεις στο Αιγαίο, από το οποίο, όπου να 'ναι, θα παραιτηθώ. Δεν τους αντέχω. Είναι δυνατόν φοιτητές σε Τμήμα Περιβάλλοντος, που λένε ότι προστατεύουν το περιβάλλον, να έχουν το τμήμα λερωμένο;
Για ποιο λόγο παραιτείστε;
Επειδή δεν τους αντέχω. Αυτό που γίνεται είναι απίστευτο. Αυτό το έζησα στη Θεσσαλονίκη, ήμουν καθηγητής στο πανεπιστήμιο εκεί από το 1978, όταν οι καθηγητές στο Βιολογικό ήταν 7. Μας αποκαλούσαν «γερουσία» οι βοηθοί που ήταν μεγαλύτεροι σε ηλικία από εμάς. Και τώρα είναι 72 καθηγητές, με τον ίδιο αριθμό φοιτητών. Μου την έδωσε και παραιτήθηκα κι από εκεί και πήγα στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, όπου για μερικά χρόνια μπορούσα να στήσω το Τμήμα Περιβάλλοντος, γιατί ήμουν στη διοικούσα στην πρώτη φάση. Τώρα, το μόνο που μου μένει δεν είναι να κλαίω τη μοίρα μου, εγώ καλά τα πάω, αλλά δυστυχώς στην Ελλάδα μετά το '81 το μεγάλο πρόβλημα που δημιουργήθηκε είναι ότι διοικούν οι συνδικαλιστές. Οι συνδικαλιστές είναι συνήθως στούρνοι, δεν έχουν σπουδάσει τίποτα, ήταν αφισοκολλητές και εν πάση περιπτώσει ο ρόλος τους είναι να προστατεύουν το σωματείο τους. Με τις αλλαγές που έγιναν και τη λεγόμενη «κοινωνικοποίηση» άλλαξαν τα πάντα. Για να γίνεις διοικητής στην τράπεζα ή στον ΟΤΕ π.χ. έπρεπε να είχες κάνει κάτι στη ζωή σου. Όμως, οι συνδικαλιστές έμπαιναν στη διοίκηση απ' τα παράθυρα, διοικούσαν και τα έριξαν όλα έξω. Ειδικά στα πανεπιστήμια είναι φρίκη. Συνεταιρίστηκαν δε οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των βοηθών με αυτές των φοιτητών για να μοιραστούν την εξουσία. Αποτέλεσμα; Οι βοηθοί έγιναν όλοι καθηγητές και οι φοιτητές παίρνουν πτυχίο στο έτσι. Το ξέρετε ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι φοιτητικές ομοσπονδίες δεν έχουν μέλος την Ελλάδα επειδή δεν μπορούν να βρουν πρόεδρο; Η ΕΦΕΕ δεν έχει πρόεδρο. Είναι δυνατόν να μιλάς για υπευθυνότητα στη νεολαία όταν οι τέσσερις διαφορετικές φοιτητικές παρατάξεις βγάζουν τέσσερα διαφορετικά αποτελέσματα; Η απόλυτη ξεφτίλα. Ποιος όμως να τους περιορίσει; Οι καινούργιοι καθηγητές, επειδή δεν έχουν τα κότσια, έχουν γίνει κότες!

Έχετε μια κόντρα με τους οικολόγους που κρατάει χρόνια. Σήμερα, ποιες είναι οι σχέσεις σας;
Στην αρχή, όταν είχα μια σελίδα στο «Βήμα», ήταν οι πρώτοι μου αναγνώστες, με την έννοια ότι με διάβαζαν την Κυριακή σαν τρελοί για να με βρίζουν όλη την υπόλοιπη εβδομάδα. Ήμουν σαν ένας γιατρός επαγγελματίας που τα είχε βάλει με τους υποχόνδριους, οι οποίοι ήθελαν να κάνουν τους γιατρούς. Οι άνθρωποι είναι άσχετοι. Αρθρογραφώ απ' το '81 και αν έχω κάπου κάνει λάθος, ας έρθουν να μου το πουν. Να τους πω και εγώ πού έχουν κάνει λάθος αυτοί, ό,τι έχουν πει και δεν έχει ισχύσει. Η Δαμανάκη ως υποψήφια δήμαρχος έλεγε ανοησίες, ότι θα ανασυστήσει τη γειτονιά, θα έπαιρνε τις γριές δηλαδή την ώρα που έπαιζε η «Λάμψη» και θα τις κατέβαζε στον δρόμο. Παλιά η γειτονιά είχε νόημα και μιλούσαν οι κάτοικοι μεταξύ τους όχι επειδή αγαπούσαν ο ένας τον άλλο, αλλά επειδή δεν μπορούσαν να βρουν τους φίλους τους. Αυτήν τη στιγμή κάνουμε παρέα με τους φίλους μας. Παλιά έκανες παρέα με τους γείτονες γιατί δεν θα πήγαινες στον Πειραιά με τα πόδια να φας σε μια ταβέρνα με έναν φίλο σου. Είναι πολύ καλύτερα τώρα.

Ο παλιός καλός καιρός είναι ένας μύθος;
Ουδέποτε υπήρξε. Γεννήθηκα στον Βόλο κι εκεί που βγάζαμε το νερό με την λεγόμενη «τουλούμπα» δίπλα στο βόθρο ο τύφος οργίαζε. Το να μιλάμε για παλιό καλό καιρό είναι μια ανοησία. Η ζωή μας έχει γίνει πολύ καλύτερη. Λένε όλοι για τη νεολαία που δεν τρώει καλά. Μα είναι δυνατόν να μην τρώει καλά και να γίνονται ψηλότεροι και ωραιότεροι; Απλώς, οι γέροι νοσταλγούν τα νιάτα τους που πέρασαν.
Έχει αλλάξει ο τρόπος που αντιμετωπίζεις τις ηλικίες: ο πατέρας μου είναι 70 και τον βλέπω πολύ νέο...
Δίκιο έχεις (γέλια). Ο πατέρας μου πέθανε 55 ετών και δεν θεωρούσα ότι ήταν τόσο νέος. Βάλε ν' ακούσεις ένα παλιό τραγούδι που λέει «βρε πώς καταντήσαμε που σαρανταρίσαμε», ποιος παλιός καλός καιρός και μπούρδες; Οι συνθήκες ζωής άλλαξαν προς το καλύτερο. Θυμάμαι εποχές αγριότητας - δεν θα ξεχάσω έναν βασιλικό γέρο στο Μούρεσι. Έμαθα ότι στον Εμφύλιο γύρναγε με ένα καλάμι που στην άκρη είχε κεφάλια ανταρτών. 
Για τα βιολογικά προϊόντα τι πιστεύετε;
Στο πανεπιστήμιο κάποτε έκανα ένα πείραμα. Πήγα με μια φωτογραφική μηχανή στο Κολωνάκι και πήρα φωτογραφίες των 100 πρώτων επισκεπτών σε ένα κατάστημα με βιολογικά προϊόντα και των 100 επισκεπτών σε ένα ντελικατέσεν. Τις βάλαμε στον τοίχο όλες και ζήτησα από άτομα που δεν ήξεραν τι γινόταν να πουν ποιοι φαίνονταν πιο υγιείς. Του βιολογικού ήταν σπυριάρηδες, κακομοίρηδες, γκρινιάρηδες, αφελείς, προβληματικοί. Χωρίς να είμαι εναντίον των βιολογικών τροφών, ουσιαστικά είναι ένα σνομπ προϊόν. Κάποτε, έβαλα υποψήφιος πρύτανης στο Αιγαίο και φυσικά ο αντίπαλος μού πήρε και τα σώβρακα. Διαπίστωσα, λοιπόν, ότι διοικητικά οι υπάλληλοι και οι συνάδελφοί μου δεν με πήγαιναν. Αντί, λοιπόν, να καθίσω να κλάψω τη μοίρα μου έφυγα και πήγα στην ΟΥΝΕΣΚΟ, κάνοντας χρήση αυτού που οι καθηγητές λένε «σαμπάτικαλ». Έμεινα στο Παρίσι το '98 και πέρασα έναν χρόνο μόνος μου ταξιδεύοντας, προσπαθώντας να καταλάβω και πού βρίσκομαι - ήταν μια περίοδος ανασυγκρότησης για μένα. Υπήρχε λοιπόν μια έκθεση στο Παρίσι, στη Μαρζολέν, που ήταν όλα «πράσινα», πράσινα φαγητά, ποδήλατα, πράσινες εκδρομές (να πηγαίνεις δηλαδή στη Σαχάρα και να σε δέρνουν και να είναι πέντε φορές πιο ακριβά από την Καραϊβική), οπότε πήγα να δω τι διάολο ήταν. Όταν έφτασα, είδα τύπους να φοράνε ξεχειλωμένα πουλόβερ, ήταν βρόμικοι, σπυριάρηδες, απίστευτο. Όταν μπήκα μέσα στα φαγητά (βετζετέριαν μόνο) βρομοκοπούσε, ήταν όλοι λερωμένοι από σάλτσες. Κατά σύμπτωση, πήγα μετά, το επόμενο Σαββατοκύριακο, στην άλλη πλευρά του Παρισιού, σε μια έκθεση αεροναυπηγικής που είχε γιάπηδες. Μια χαρά παιδιά, ωραίοι, υγιείς. Και τότε σκέφτηκα ότι ο άνθρωπος έχει ένα στομάχι, ενώ όλα τα φυτοφάγα ζώα στη φύση έχουν δύο στομάχια. Επομένως, εάν έχεις ένα στομάχι, είναι ανωμαλία να είσαι βετζετέριαν. Δικαίωμά σου βεβαίως, αλλά μη μιλάς για υγιεινή. Δείτε γύρω σας. Όλοι όσοι τρώνε βιολογικά προϊόντα είναι περισσότερο υγιείς;
Για τα μεταλλαγμένα τι πιστεύετε;
Αν πάτε στο Άργος, θα δείτε εσπεριδοειδή που έχουν σε ένα κλαρί λεμόνια, στο άλλο πορτοκάλια και στο τρίτο μανταρίνια. Αυτό δεν είναι τέρας, είναι φυσιολογικό; Τα πορτοκάλια τα μέρλιν είναι μεταλλαγμένα. Ένα σπέρμα, το κουκούτσι, περιβάλλεται πάντα από έναν καρπό για προστασία. Το να έχεις έναν καρπό χωρίς σπέρμα είναι ανωμαλία. Επομένως, είτε μιλάμε για πορτοκάλια μέρλιν, είτε μιλάμε για μανταρίνια κλημεντίνες, είτε μιλάμε για σταφύλια χωρίς κουκούτσια, εννοούμε μεταλλαγμένα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός γιατί τα μεταλλαγμένα ήρθαν για να μείνουν, είναι πολύ πιο σίγουρα από τα άλλα. Κι οι σοκολάτες Τομπλερόν έχουν μεταλλαγμένη σόγια. Τώρα, αν οι Έλληνες θεωρούν ότι προστατεύουν το περιβάλλον καλύτερα σε σχέση με όλους τους άλλους, σε σχέση με τους Ελβετούς ή με τους Σουηδούς, ας το πιστεύουν. Έγινε ολόκληρος ντόρος για τη μεταλλαγμένη ντομάτα - το άκρον άωτον της ξεφτίλας. Η ντομάτα και όλοι οι καρποί, πλην των σταφυλιών, όταν τους κόψεις συνεχίζουν να ωριμάζουν. Κόβεις ένα μήλο και σιγά σιγά γίνεται ώριμο μέχρι που σαπίζει, οι μπανάνες έρχονται πράσινες κι αν τις αφήσεις γίνονται κίτρινες. Τις ντομάτες, επειδή έχουν γρήγορη μεθωρίμανση, τις κόβουν πάντα πράσινες, μέχρι να φτάσουν στην αγορά έχουν κοκκινίσει κι αμέσως χαλάνε. Αυτό που έκαναν στη μεταλλαγμένη ντομάτα ήταν να αφαιρέσουν το γονίδιο της μεθωρίμανσης - δεν έβαλαν τίποτα μέσα. Κόβουν τις ντομάτες κόκκινες με όλες τις βιταμίνες και δεν χαλάνε. Κι όμως, η Greenpeace αντέδρασε.
Πείτε μου και για τα πυρηνικά.
Ποιες είναι οι χώρες στην Ευρώπη που έχουν περισσότερα πυρηνικά; Η Γαλλία, το 75% της ηλεκτρικής ενέργειας είναι από πυρηνικά εργοστάσια, η Ελβετία, πάνω από το 50%, η Σουηδία, το Βέλγιο, η Αγγλία. Δεν βγάζουν διοξείδιο του άνθρακα κι αυτή είναι πιθανόν η λύση για όλες τις χώρες σε σχέση με την κλιματικά αλλαγή που την προκαλούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Εμείς οι μάγκες δεν τη θέλουμε. Ο Μπερλουσκόνι, επειδή είχαν ψηφίσει κι αυτοί μέσα στη χαζομάρα τους ότι δεν θα δεχτούν πυρηνικά εργοστάσια, τα έχει παραγγείλει και θα τα κάνει η Γαλλία. Στη Γερμανία, όταν είχαν βγει οι σοσιαλιστές, ήθελαν τους πράσινους για να κάνουν κυβέρνηση, οπότε μόνο και μόνο για να πάρουν την εξουσία συμφώνησαν να μη γίνουν πυρηνικά εργοστάσια. Ακούτε τον κάθε ανόητο εδώ να λέει ότι επειδή η Ελλάδα είναι σεισμογενής δεν θα πρέπει να γίνουν πυρηνικά εργοστάσια. Στην Ιαπωνία δεν έχουν σεισμούς; Ακούσατε ποτέ να σκάσει ένα εργοστάσιο στην Ισπανία ή την Αγγλία; Να χαλάσουν ναι, χαλάνε. Πιο πολλοί όμως έχουν σκοτωθεί εδώ, στη ΔΕΗ, επειδή έχουν πέσει μέσα στα καμίνια, παρά από τις βλάβες των πυρηνικών εργοστασίων στη Γαλλία. Στην Ουκρανία και στο Τσερνομπίλ είχαν καταρρεύσει τα πάντα. Και η οικονομία τους και η ιδεολογία τους και η γεωργία τους, λογικό ήταν να σκάσει και το εργοστάσιο. Όλες οι αλλαγές ήρθαν για να μείνουν - οι Έλληνες δεν τις καταλαβαίνουν επειδή είναι δυο τρεις κοινωνικές και τεχνολογικές επαναστάσεις πίσω. Ντοπάρουν και τα παιδιά με την περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία, η οποία πρέπει να σταματήσει. Πήγαινα παλιότερα και έκανα διαλέξεις σε πόλεις, αλλά σταμάτησα, γιατί διαπίστωσα ότι είναι μεγάλη βλακεία. Έρχονται 100 άτομα, εκεί μέσα έρχονται και 20 οικολόγοι κι αρχίζουν και σε ρωτάνε διάφορα, φεύγουν οι 80 και μένεις με αυτούς να πλακώνεσαι χωρίς λόγο. Πόσες φορές δεν έχετε ακούσει ότι η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει να αρχίζει απ' το σχολείο. Ποιος να την κάνει αυτή την περιβαλλοντική εκπαίδευση; Για να κάνει κάποιος μάθημα στο νηπιαγωγείο πρέπει να είναι νηπιαγωγός, για να κάνει μαθηματικά πρέπει να είναι μαθηματικός, για να κάνει μάθημα για το περιβάλλον γιατί να πρέπει να είναι ο κάθε χαβαλές; Με αποτέλεσμα να ζαλίζουν το παιδί με «αλλοτριωμένους καταναλωτές», «διαμερίσματα κλουβιά». Κάνουν το παιδί που ζει στη Θεσσαλία να βλέπει τον πατέρα του με ένα τσουβάλι λίπασμα στην πλάτη και να θεωρεί ότι είναι εγκληματίας. Στο Πήλιο υπήρχε μια ομάδα ακτιβιστών στον Βόλο -φυσικά ήταν δημόσιοι υπάλληλοι και καθηγητές στα σχολεία- που είχαν κάνει μια περιβαλλοντική μελέτη με τους μαθητές των σχολείων, την οποία φυσικά την παρουσίασαν ο νομάρχης, η Τοπική Αυτοδιοίκηση (το πιο διεφθαρμένο κομμάτι της Ελλάδας, γιατί ψάχνει για ψήφους), που έγραφε ούτε λίγο ούτε πολύ ότι η πανίδα του Πηλίου έχει εξαφανιστεί λόγω του κυνηγιού και των φυτοφαρμάκων. Τη μέρα εκείνη που τη διάβασα μου την έδωσε γιατί στο Πήλιο ξέρω ότι έχουν αυξηθεί οι σκίουροι, τα αγριογούρουνα σε βαθμό που δημιουργούν πρόβλημα, οι αετοί, οι αλεπούδες, τα γεράκια - ήταν μια μελέτη εκτός τόπου και χρόνου. Μαθαίνουν στα παιδιά άλλα αντί άλλων. Όταν είπα κάποτε σε μια διάλεξη στα πιτσιρίκια ότι τα δάση στην Ελλάδα αυξάνονται -μετρημένα με δορυφόρους- με πέρασαν για παλαβό, όπως πιθανότατα θα με αντιμετωπίσουν οι αναγνώστες σας.
Αυξάνονται;
Αυξάνονται, ναι. Αυτή η ιστορία ότι η Ελλάδα κατά την επανάσταση του 1821 είχε 50% δάση κι εξαφανίστηκαν είναι μεγάλη απάτη. Κι είναι απάτη γιατί ένας δασολόγος ψεύτης προκειμένου να επηρεάσει τον Μεταξά για να διώξει τα γίδια θεώρησε ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και του είπε ότι η Ελλάδα στην επανάσταση είχε 50% δάση. Ο Βαυαρός πρόξενος στην Ελλάδα το 1938 είχε κάνει μια στατιστική και τα είχε βγάλει 20%, όσο είναι και τώρα. Ζούμε με μύθους απίστευτους.
Να πούμε για την Αθήνα; Πώς τη βλέπετε; Έχει πράσινο;
Κάποτε έβγαλα ένα βιβλίο επί Αβραμόπουλου, Τα αγριολούλουδα της Αθήνας. Γυρίζοντας μέσα στα διοικητικά όρια της Αθήνας και μετρώντας τα αγριολούλουδα, βρήκα πάρα πολλά, απλώς οι Αθηναίοι δεν τα βλέπουν. Θεωρώ, βέβαια, ότι από τα μεγαλύτερα προβλήματα της Αθήνας είναι οι γεωπόνοι και οι δασολόγοι. Η καλύτερη αποκατάσταση πρασίνου που έγινε ποτέ στην Ελλάδα είναι η αποκατάσταση στην Ακρόπολη απ' τον Πικιώνη που χρησιμοποίησε ελληνικά φυτά - του οποίου του έκαναν τη ζωή μαύρη. Επίσης, δείτε το Πεδίον του Άρεως και τον Εθνικό Κήπο. Γιατί ο Εθνικός Κήπος είναι ωραιότερος; Επειδή τον έφτιαξαν Βαυαροί, ενώ το Πεδίον του Άρεως το έφτιαξαν Έλληνες. Οι Έλληνες έχουν μία περίεργη μανία με τα φυλλοβόλα. Βλέπετε όλα τα σχολεία να έχουν στις αυλές φυλλοβόλα, τα οποία βγάζουν φύλλα όταν κλείνουν τα σχολεία και ρίχνουν τα φύλλα όταν ανοίγουν τα σχολεία. Ο Έλληνας δεν έχει καλή σχέση με τη φύση. Δηλαδή, ακόμα κι όταν κάνει εκδρομή, το μόνο που σκέφτεται είναι το φαγητό. Αν τον ρωτήσεις για τις Μηλιές στο Πήλιο που πήγε, θα σου πει τι έφαγε, ποτέ για τη βιβλιοθήκη, αν τον ρωτήσεις για τη θέα από τα Χάνια και για το δάσος, θα σου πει για τη φασολάδα που έφαγε και το λουκάνικο. Του πιπιλίζουν το κεφάλι με τις καταστροφές, με αποτέλεσμα να απεχθάνεται τα πάντα. Υπάρχει ένα διδακτορικό ενός Εμίλιο Αριγκόνι, Ιταλού, για το τοπίο κατά την κλασική αρχαιότητα. Ήταν το ίδιο ακριβώς, μόνο που οι δασολόγοι τα παραποίησαν. Ο Πλάτωνας λέει ότι ο Υμηττός είναι σαν οστά, μόνο με τροφή για μέλισσες (εννοεί το θυμάρι), αλλά δεν χρειάζεται να πάτε μακριά, δείτε παλιές γκραβούρες: η Αθήνα ήταν έρημος. Δείτε τη μεγάλη φωτογραφία στο μετρό του Συντάγματος. Η πόλη θα μπορούσε να έχει πολύ περισσότερο πράσινο, αλλά οι οικολόγοι και οι αρχαιολόγοι του '50 διαμαρτύρονταν κι έλεγαν ότι έπρεπε φαίνεται η Ακρόπολη. Αυτή η ομάδα που εμπόδισε τον Καραμανλή να μας κάνει πραγματικά πρωτεύουσα ήταν εναντίον του ύψους. Δεν υπάρχει πρωτεύουσα στην Ευρώπη που δεν έχει ουρανοξύστες: Μαδρίτη, Ρώμη, Παρίσι, Βιέννη... Δεν λέω μέσα στο ιστορικό κέντρο, αλλά στην άκρη, όπου έτσι κι αλλιώς δεν φαίνεται η Ακρόπολη. Ο πληθυσμός αυξανόταν - και δεν έχει καμία σχέση ο Εμφύλιος, άλλη σαχλαμάρα  ο μετεμφυλιακός ρεβανσισμός, σε όλες τις χώρες του κόσμου, έγινε μετακίνηση. Όταν έγινε η εκμηχάνιση της γεωργίας γύρω στο 1950 άρχισαν να περισσεύουν χέρια στις αγροτικές περιοχές. Παλιά, για να θερίσουν, ήθελαν ένα κάρο κόσμο, αυτός ο κόσμος βρέθηκε χωρίς δουλειά και πήγαν εκεί που γίνονταν τα τρακτέρ, ή εκεί που άνοιξαν οι υπηρεσίες, είτε στη Γερμανία είτε στην Αθήνα. Το ίδιο έγινε παντού. Απλώς οι Έλληνες διανοούμενοι συνήθως είναι αδιάβαστοι, σχεδιάζοντας, κοιτώντας τον αφαλό τους. Στην Αθήνα είπαν να είναι χαμηλά τα κτίρια, έκαναν αυτή την απαγόρευση και δεν έγινε ένας σωστός σχεδιασμός. Δείτε τα κτίρια της Μεσογείων, θλιβερά, χωρίς καθόλου θέα, γύρω γύρω οι ακάλυπτοι, και δείτε και τον Πύργο των Αθηνών. Ποιο είναι καλύτερο, με άπλετο χώρο γύρω γύρω κι από κάτω πάρκινγκ. Τι είναι προτιμότερο; Είπαν όχι στις πολυώροφες για να φαίνεται η Ακρόπολη και είπαν το ίδιο για τη Λάρισα, σε όλη την Ελλάδα. Το λάθος που έγινε οφείλεται πάλι στους οικολόγους της εποχής, που εμπόδισαν να γίνει ένας σωστός σχεδιασμός, όπως έγινε σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Κι εγώ δεν λέω ότι είμαι ο αιρετικός που αποκαλούν, αντιγραφέας είμαι, αυτά που λέω για τις πυρκαγιές τα αντέγραψα από την εποχή που ήμουν στο Στράτφορντ στην Καλιφόρνια, τα έλεγε ο Μπίσγουελ, μόνο που τα λέω με καθυστέρηση, τα έλεγε το '60. Και στην Καλιφόρνια έλεγαν ότι τις φωτιές το '60 τις βάζει ο Άξονας. Δεν μπορούμε να διδαχτούμε από τους άλλους.
Οικολογικές αρχές έχει η Αθήνα;
Όχι. Δεν υπάρχουν οικολογικές αρχές γενικά στην Ελλάδα. Ουσιαστικά μιλάμε με ξόρκια. Κι αν νομίζει κάποιος ότι με ξόρκια μπορεί να σου φύγει μια αρρώστια, είναι λάθος. Χρειάζεται θεραπεία.
Τι είδους θεραπεία;
Για να κάνεις διάγνωση, πρέπει πρώτα να κάνεις εξέταση .Μας ζήτησαν κάποτε από τη Βουλή να βάλουμε φυτά που ταιριάζουν με τον κοινοβουλευτισμό, κλασικά φυτά, φυτά που είχαν οι Αρχαίοι αφιερώσει σε κάποιον θεό: τη βελανιδιά του Δία, τη δάφνη του Απόλλωνα, την ελιά της Αθηνάς κ.λπ., γενικά να διακοσμήσουμε τον χώρο σύμφωνα με τη μυθολογία. Υπήρχε μια αρχιτεκτόνισσα την ώρα που δούλευαν οι συνεργάτες μου, που άρχισε να φωνάζει «φύγετε από εδώ, είστε αναρμόδιοι, τι δουλειά έχετε εδώ πέρα;». Μέγαιρα. Το είπαμε στον τότε πρόεδρο της Βουλής και είπε δεν μπορώ να κάνω τίποτα! Στην Ελλάδα, εκτός του ότι διοικούν οι συνδικαλιστές, διοικούν κι οι παλαβοί. Οι συνδικαλιστές κι οι σύγχρονοι οικολόγοι μού θυμίζουν καλόγερους του μεσαίωνα. Σε σχέση με θέματα περιβάλλοντος περνάμε τον νέο μεσαίωνα στην Ελλάδα και το πιο πιθανό είναι ότι θα πάμε και στην Ιερά Εξέταση.
Το μέλλον πώς το βλέπετε, θα καλυτερέψουν τα πράγματα ή θα γίνουν χειρότερα;
Θα καλυτερέψουν. Η Ελλάδα συνήθως είναι δυο τρεις επαναστάσεις πίσω, θα περάσουμε στο επόμενο βήμα. Τα περισσότερα αυτοκίνητα στις μεγαλουπόλεις του εξωτερικού είναι πετρελαιοκίνητα. Εδώ βγαίνει η Greenpeace και λέει θάνατος στο πετρέλαιο. Σιγά σιγά θα γίνει κι εδώ κάποτε, απλώς θα έχουμε χάσει πολύτιμο χρόνο και θα είμαστε πάντοτε οι παρίες της Ευρώπης. Θα είμαστε καλύτεροι όμως από ό,τι ήμασταν στο παρελθόν.
Και για να μην σας κουράζω κι άλλο, πόσο μη αναστρέψιμη είναι η πρόσφατη καταστροφή που έγινε από την πετρελαιοκηλίδα στην Αμερική;
Σε χρόνους ανθρώπινους είναι μη αναστρέψιμη, σε χρόνους βιολογικούς θα πάρει καιρό, αλλά το περιβάλλον θα επανέλθει. Μπορεί να μπλοκαριστεί ο τουρισμός για τα επόμενα 10 χρόνια. Σε 20 όμως θα έχει καθαρίσει. Το πετρέλαιο είναι φυσικό προϊόν, ένα βιολογικό προϊόν, άρα θα αποικοδομηθεί, απλώς θα πάρει χρόνο. Η καταστροφή που έκανε το κινέζικο πλοίο πριν από κάνα δυο μήνες πάνω από τα κοράλλια στην Αυστραλία ήταν πολύ μεγαλύτερη. Η φύση, όμως, δεν καταλαβαίνει τίποτα. Είναι όπως αυτά που γράφονται μετά από πυρκαγιά, «ο τελευταίος πνεύμονας πρασίνου», όταν το 95% του οξυγόνου που αναπνέουμε προέρχεται από τους ωκεανούς. Και επίσης, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου το οξυγόνο ήταν 21%. Ακόμα κι η Πυροσβεστική, όταν τους ρώτησαν γιατί δεν καταβρέξανε τη φωτιά στα Δερβενοχώρια, είπαν ότι δεν μπορούσαν να πετάξουν νερό πάνω απ' τους πυλώνες. Όταν πιάνει βροχή, τι γίνονται οι πυλώνες; Τόσο άσχετοι!
Ο Νίκος Μάργαρης είναι διευθυντής της ελληνικής έκδοσης του «National Geographic».
  Η συνέντευξη παραχωρήθηκε το 2009. 

ΠΗΓΗ
http://www.lifo.gr/mag/features/2145?comments_page=2&comments_order=o#comments



ΣΧΕΤΙΚΑ

[ http://www.tovima.gr/editors/editor/?edid=1374 ]


   Τώρα που όλοι κάνουμε τις βόλτες μας προς τη θάλασσα, πόσο έχουμε προσέξει άραγε τα λουλούδια που φυτρώνουν στις σχισμές των βράχων, στην άμμο ή ακόμη και πάνω στην ίδια την άσφαλτο; Μικρή ξενάγηση στον απίστευτο πλούτο ανθέων μιας φτωχής χώρας... 

Τα κρινάκια της άμμου σε κάνουν να τσιμπιέσαι από έκπληξη και θαυμασμό αν τύχει να τα συναντήσεις σε αφθονία...

Φαίνεται περίεργο ότι σε μια χώρα στην οποία οι κάτοικοί της από το πρωί μέχρι το βράδυ κατηγορούν το περιβάλλον της για την υποβάθμιση και την καταστροφή του, αυτή να θεωρείται από τους βοτανoλόγους (επαγγελματίες και ερασιτέχνες) ως Παράδεισος. Δεκάδες βιολογικά τμήματα από τη Γερμανία, την Αυστρία, την Ολλανδία και τη Δανία μέχρι τη Νορβηγία και την Ισλανδία έρχονται στην Ελλάδα για να παρατηρήσουν τα λουλούδια μας. Χώρια που ενώ τα πουλιά πετούν και φεύγουν- κάνοντας αναγκαία τα τηλεσκόπια, τα κιάλια και τις «ενδυματικές» παραλλαγές -, τα αγριολούλουδα περιμένουν ακίνητα. Ασε που ενώ τα είδη πουλιών στην Ελλάδα (μόνιμα και μεταναστευτικά) είναι 422, τα φυτά είναι περίπου 6.000, από τα οποία περίπου 2.000 είναι ενδημικά. Δηλαδή είδη που βγαίνουν μόνον εδώ και πουθενά αλλού. Κάτι που δεν ισχύει για τα πετούμενα! Ο Τurrill, στο μνημειώδες έργο του «Ρlant Life of the Βalkan Ρeninsula» που εκδόθηκε το 1929, έχει υπολογίσει ότι το ένα στα τέσσερα φυτά των Βαλκανίων είναι ενδημικό της περιοχής. Για μια απλή σύγκριση, αρκεί να αναφερθεί ότι ενώ η Κρήτη είναι τριάντα πέντε φορές μικρότερη από τη Μ. Βρετανία, έχει τον ίδιο αριθμό ειδών φυτών: περίπου 2.000! 

Λουλούδια της ακρογιαλιάς
Ενα από τα ωραιότερα αγριολούλουδα της χώρας μας, ο κρίνος της θάλασσας, βγαίνει σε πολλές παραλίες με άμμο. Από τη Χαλκιδική και τη Λήμνο μέχρι το Πήλιο (χαλάει τον κόσμο στην ακτή της Ξυνόβρυσης), την Κυπαρισσία και την Κρήτη. Εχει ωραιότατα άσπρα μεγάλα λουλούδια που είναι πάνω στο φυτό σχεδόν όλο το καλοκαίρι. Είναι το ίδιο είδος με αυτό που βλέπουμε στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης και της Κνωσού. 
Εξαίσια κίτρινα λουλούδια με μορφή «χωνιού», που επίσης βγαίνουν στις παραλίες, έχει και η πικραγγουριά. Και εδώ μπορούμε να εντυπωσιάσουμε την παρέα μας. Αρκεί να «σπρώξουμε» λίγο τους τριχωτούς καρπούς, που επίσης υπάρχουν πάνω στο φυτό. Θα τρομάξουν όλοι επειδή οι καρποί σκάζουν και τινάζουν μακριά, σαν βολίδες, τους σπόρους που περιέχουν. Γι΄ αυτό και το λατινικό της όνομα είναι Εcbalium elaterium (= ελατήριον το εκβάλλιον). Αυτός είναι ο λόγος που ο Πλίνιος αρχίζει την περιγραφή των θαυμάτων της φύσεως με την περίπτωση της πικραγγουριάς. Ενα άλλο τυπικό φυτό της παραλίας και των υγρών περιοχών της χώρας μας (ρέματα, ρυάκια, ποτάμια) γεμάτο με λουλούδια το καλοκαίρι είναι η λυγαριά. Αν είστε τυχεροί ή επιμείνετε περισσότερο παραμένοντας ακούνητοι κοντά στη λυγαριά, θα δείτε ωραιότατες πεταλούδες, «μπάμπουρες» και άλλα έντομα να την επισκέπτονται. 

Ινουλα: Ανθρωπόφυτο, ασφαλτόφυτο και μπαζόφυτο

Σίγουρα έχετε δει την ίνουλα, το θαλερό φυτό (που φτάνει σε ύψος 1,5 μ. και ζει πάνω από 10 χρόνια) με την ευχάριστη μυρουδιά που μεγαλώνει το καλοκαίρι ακόμη και στις σχισμές της ζεστής ασφάλτου, όταν τα άλλα φυτά δίπλα λιμοκτονούν από την ξηρασία. Φαίνεται, ίσως, περίεργο αλλά τα τελευταία 40 χρόνια η ίνουλα συνεχώς διευρύνει τη διασπορά της ακολουθώντας και καταλαμβάνοντας με εντυπωσιακή ταχύτητα τους χώρους από όπου περνά και «διαταράσσει» ο άνθρωπος. Είτε αυτός λέγεται «νέο» έδαφος δίπλα σε εθνικές οδούς είτε ακόμη και πάνω σε μπάζα. 

Εκτός όμως από τους βοτανολόγους η συνεχής επέκταση της ίνουλα έχει ενθουσιάσει και τους μελισσοκόμους. Και τούτο επειδή ανθίζει τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο όταν ελάχιστα άλλα είδη φυτών- όπως τα ρείκια- είναι ανθισμένα στην ελληνική φύση. Λέτε έπειτα από μερικά χρόνια, και έχοντας υπόψη και την ευχάριστη μυρουδιά της ίνουλα, να έχουμε και «ινουλόμελο»; Οπως και να έχει το πράγμα, προσέξτε την και για έναν ακόμη, τον κρισιμότερο, λόγο. Τούτο επειδή φαίνεται ότι είμαστε μπροστά σε ένα αξιοπερίεργο γενετικό φαινόμενο που δείχνει, όπως επιμένει γάλλος βοτανολόγος, γενετική εξέλιξη και μεταλλάξεις που συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μας με ρυθμούς που ξεπερνούν κάθε προηγούμενο! 

Λουλούδι της κολοκυθιάς και άνθος αγκινάρας

Πολλοί ακούσαμε ιστορίες για «τη χώρα της ανθισμένης κερασιάς» ή τραγουδήσαμε για την «ανθισμένη αμυγδαλιά». Σίγουρα ελάχιστοι έχουν αναφερθεί στην ανθισμένη αγγουριά παρ΄ όλο που στα δημοτικά μας τραγούδια υπάρχουν αναφορές σε τέτοια λουλούδια όπως αυτό της αγκινάρας. Πηγαίνοντας να κόψω κολοκυθάκια στον κήπο μου στο Πήλιο, παρατηρώ το εκπληκτικό λουλούδι και τα μεγάλα φύλλα της κολοκυθιάς. Η οποία έγινε τεράστια από τον Απρίλιο που φυτεύθηκε μέχρι τον Αύγουστο και απορώ.
 Γιατί οι δήμαρχοι που κόπτονται για το πράσινο δεν φυτεύουν κολοκυθιές; 
Θυμάμαι στα μέσα της δεκαετίας του ΄70 στη Γαύδο, στην Κρήτη, τον καπετάν Μανούσο που έκανε με το καΐκι του τη διαδρομή από την Παλαιοχώρα μέχρι το νησάκι σε επτά (!) ώρες να μεταφέρει κάθε φορά και ένα μεγάλο πλαστικό δοχείο με νερό. Δεν το είχε για να πίνει ο ίδιος αλλά για να ποτίζει έναν ηλίανθο που είχε φυτέψει στην αυλή ενός από τα δύο καφενεία που υπήρχαν στο υποτυπώδες λιμανάκι του Καραβέ. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι το νερό που πίναμε εκεί είχε συλλεγεί στη στέρνα με τις βροχές του χειμώνα. Γιατί δεν χρησιμοποιούμε τα καλοκαίρια τον ηλίανθο που δίνει υπέροχο λουλούδι και μεγαλώνει μέσα σε λίγους μήνες; 
Γιατί, άραγε, θα πρέπει σώνει και καλά να θεωρούμε ότι μόνο με δένδρα και θάμνους θα πρασινίσουμε τις πόλεις, τις αυλές, και τις βεράντες μας; Πόσοι γνωρίζουν το πανέμορφο λουλούδι της αγκινάρας; Εξαίσιο και μεγάλο το κατακαλόκαιρο πάνω στο θαλερότατο φυτό που συχνά ξεπερνά σε ύψος το ένα μέτρο. Οι αγκινάρες που τρώμε, για όσους το αγνοούν, είναι το μπουμπούκι της «αγκιναριάς»! 

ΤΑ ΑΝΘΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ

Στον Οιδίποδα επί Κολωνώ ο Σοφοκλής περιγράφοντας την Αττική αναφέρει: 

Εχεις,ξένε,ερθεί στα πιο όμορφα μέρη...

Κάθε μέρα εδώ με τη δροσιά από τα ουράνια ωριοφούντωτος ο νάρκισσος ανθίζει και ο χρυσόξανθος ο κρόκος για τις δυο μας τις τρανές θεές παλλαϊκό στεφάνι... 

Η σχέση των Ελλήνων με τα λουλούδια είναι,βέβαια,παλαιότερη και από την εποχή του Σοφοκλή κατά την κλασική Αρχαιότητα.Αυτή φαίνεται ξεκάθαρα από τη μυθολογία η οποία συνεχώς αναφέρεται σε ιστορίες για όλα σχεδόν τα λουλούδια της χώρας μας.Με ιστορίες που απορώ γιατί δεν χρησιμοποιούνται ακόμη και για παιδικά παραμύθια.Προφανώς,όχι όλες, μια και αρκετές από αυτές είναι ακατάλληλες για ανηλίκους ως γαργαλιστικότατες. 

Το λουλούδι Ιρις πήρε το όνομά του από την αγγελιοφόρο των θεών,της οποίας ο ρόλος ήταν η συνοδεία των ψυχών στους τόπους της αιώνιας ειρήνης από τον «δρόμο» του ουράνιου τόξου που έχει τα χρώματά της. 

Ο Νάρκισσος,γιος του θεού Κηφισού και μιας νύμφης των δασών,ήταν πανέμορφος. 
Ενώ όμως τον επιθυμούσαν (για προφανείς λόγους...) 
όλες οι νύμφες,ο ίδιος αγαπούσε μόνο τον εαυτό του. 
Μια μέρα,λοιπόν,που απολάμβανε- για ακόμη μία φορά- το καθρέπτισμα του προσώπου του σε μια πηγή του Ελικώνα,οι θεοί αποφάσισαν να τον τιμωρήσουν για την αυθάδειά του.Ετσι «έπεσε» στο νερό και πνίγηκε.Απέμεινε όμως ένα λουλούδι- ο νάρκισσος- με ένα χρυσό στεφάνι,το οποίο και σήμερα γέρνει πάνω από τα νερά των λιμνών και των ποταμών. 
Μια φορά ένα αγριογούρουνο σκότωσε τον Αδωνι.Οταν το πληροφορήθηκε η Αφροδίτη, έχυσε τόσα δάκρυα όσες και οι σταγόνες αίματος που χύθηκαν από το σώμα του Αδωνι.Εδώ,όμως,από κάθε δάκρυ της Αφροδίτης φύτρωσε και μια τριανταφυλλιά. 

ΤΟ ΑΝΘΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΠΟΥΜΠΟΥΚΙ ΤΗΣ ΚΑΠΠΑΡΗΣ 

Στα δύσβατα μέρη όπου η κάππαρη αφήνεται να ανθίσει, τα λουλούδια της φαντάζουν πανέμορφα


Την κάππαρη τη γνωρίζουμε περισσότερο από το γνωστό τουρσί και όχι τόσο από το λουλούδι της.Και όμως,το τουρσί αυτό δεν είναι παρά το μπουμπούκι της προτού ανοίξει το άνθος.Ο Θεόφραστος λέει: 

«Βλαστάνει δε και ανθεί του θέρους και διαμένει το φύλλον χλωρόν άχρι Πλειάδος».Αν θέλετε να εντυπωσιάσετε την παρέα σας κόψτε ένα μπουμπούκι κάππαρης κάπως «φουσκωμένο»,με αρκετό μίσχο.Τόσο μεγάλο που να μπορείτε να τον βάλετε σε ένα ποτήρι με νερό.Φωνάξτε όλους τριγύρω και παρατηρήστε το λουλούδι που θα εμφανισθεί να ανοίγει σε ελάχιστο
 χρόνο!  




 Τα ήμερα και πώς ΤΑ ΔΙΩΧΝΟΥΜΕ
Στην ερώτηση «πείτε μας δύο είδη ζώων που κινδυνεύουν στη χώρα μας» η απάντηση συνήθως έχει να κάνει με φώκιες, αρκούδες, θαλάσσιες χελώνες, δελφίνια, πελεκάνους. Που κατά σύμπτωση(;) είναι όλα ζώα μεγάλου μεγέθους.
Φαίνεται ότι το μέγεθος παίζει σπουδαίο ρόλο στο ενδιαφέρον μας. Αλλο ο μεγάλος και ωραίος πελεκάνος, άλλο το μικρό πουλάκι που φαίνεται - δεν φαίνεται. Το ίδιο μάλλον ισχύει και για το χρώμα και το κελάηδημα. Αλλο το άσπρο πουλί που κελαηδάει ωραία, άλλο το μαύρο κοράκι που φωνάζει «κρα».
Πριν από χρόνια στην Αμερική θεωρήθηκε ότι ο φαλακρός αετός των ΗΠΑ κινδύνευε. Πήραν μέτρα προστασίας και εδώ και οκτώ χρόνια ο περίφημος φαλακρός αετός - «σήμα κατατεθέν» των ΗΠΑ έπαψε να θεωρείται είδος υπό εξαφάνιση. Οι προσπάθειες προστασίας του απέδωσαν και έτσι τον διέγραψαν από τα είδη που κινδυνεύουν.
Από τότε έχω την απορία: Υπάρχει άραγε κάτι αντίστοιχο στη χώρα μας; Κατά τη γνώμη των οικολόγων πετύχαμε σε κάποιο είδος να το προστατεύσουμε τόσο ούτως ώστε να διαγραφεί από τα είδη που κινδυνεύουν;
Αν δει κάποιος τα ελληνικά «κόκκινα βιβλία» για τα υπό εξαφάνιση είδη, διαπιστώνει ότι σχεδόν τα πάντα κινδυνεύουν.
Αυτό φυσικά απέχει από την πραγματικότητα, καθώς εδράζεται σε μια παρανόηση. Απλώς θεωρήθηκε ότι όσα είδη είναι σπάνια κινδυνεύουν εξ ορισμού. Κάτι τέτοιο βεβαίως δεν ισχύει, αλλά άντε τρέξε να αποδείξεις το αντίθετο. Ετσι φαίνεται ότι το ένα στα δύο θηλαστικά και το ένα στα τέσσερα πουλιά είναι σε κίνδυνο.

«Κοτσυφοπέδιο» Χαλανδρίου και χελιδόνια στην Πλάκα
Αν κάποιος δει τα είδη της ορνιθοπανίδας που κινδυνεύουν, διαπιστώνει ότι οι πελεκάνοι της Πρέσπας είναι στις πρώτες θέσεις. Κάτι που δεν ισχύει, αφού έχουν αυξηθεί ιδιαίτερα σε αριθμούς. Εχοντας μάλιστα - ιδιαίτερα στην Κερκίνη, όπου συχνά μετακινούνται - αναπτύξει ιδιαίτερη εξοικείωση με τους ψαράδες, πηδούν μέσα στις βάρκες για φαγητό. Αν δεις τις εικόνες, σου θυμίζουν κότες που τις ταΐζουν. Κανένας επί του παρόντος δεν έχει διανοηθεί να τους διαγράψει από τα υπό εξαφάνιση είδη.
Οσοι έχουν κήπους στο Χαλάνδρι έχουν διαπιστώσει ότι τα κοτσύφια χαλάνε κόσμο. Το ίδιο ισχύει όχι μόνο για τα προάστια αλλά και για το κέντρο της Αθήνας, τον Λυκαβηττό, την Πλάκα, την Αρχαία Αγορά, το Πανόραμα στη Θεσσαλονίκη.
Αν όμως διαβάσετε έκθεση της Ευρωπαϊκής Ενωσης Ορνιθολόγων, θα διαπιστώσετε έκπληκτοι να γράφεται: «Σε όλη την Ευρώπη έχει διαπιστωθεί αύξηση στους πληθυσμούς των κοτσυφιών με εξαίρεση την Ελλάδα. Στην οποία ο πληθυσμός των κοτσυφιών έχει μειωθεί λόγω του κυνηγιού και των φυτοφαρμάκων».
Τον Μάρτιο άκουγα μια εκπομπή-μοιρολόι για τα χελιδόνια, τα οποία δεν έρχονται πλέον στην Αθήνα και στις άλλες ελληνικές πόλεις. Κάποιοι ορνιθολόγοι έδιναν στοιχεία καταστροφών τα οποία ο εκφωνητής έξαλλος από τη λύπη του μετέφερε σπαραξικάρδια. Διανθισμένα και με την κατάλληλη σάλτσα για την απάνθρωπη τσιμεντένια μεγαλούπολη, τα διαμερίσματα-κλουβιά και τον αλλοτριωμένο καταναλωτή.
Αντε τώρα να παρέμβεις για να πληροφορήσεις τον ρεπόρτερ ότι στην περιοχή της Πλάκας στην Αθήνα έχει βρεθεί από τον εραστή του αθηναϊκού περιβάλλοντος βιολόγο κ. Γρηγόρη Τσούνη η μεγαλύτερη πυκνότητα χελιδονοφωλιών της Ευρώπης.
Πώς να τολμήσεις, επίσης, να τονίσεις ότι στον ουρανό της πόλης της Κέρκυρας κυκλοφορούν περισσότερα από 120.000 χελιδόνια; Στα οποία συμπεριλαμβάνονται και σπανιότατα (τα οποία δεν κινδυνεύουν!) είδη.
Ενα είδος μικρού γερακιού το οποίο συνεχώς ακούω ότι κινδυνεύει από εξαφάνιση είναι το κιρκινέζι. Δεν γνωρίζω αν βλέπω καλά, αλλά στην παλιά Εθνική οδό Βόλου - Λάρισας είδα δεκάδες από αυτά. Το ίδιο και στη διαδρομή Θεσσαλονίκη - Κιλκίς - Δοϊράνη. Στο ίδιο μοτίβο και οι μαθητές κάποιου γυμνασίου του Βόλου, δασκαλεμένοι προφανώς από τους καθηγητές τους, γράφουν σε Οδηγό του Πηλίου που κυκλοφόρησαν πριν από μερικά χρόνια στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ότι «η πανίδα του Πηλίου έχει εξαφανιστεί λόγω του κυνηγιού και των φυτοφαρμάκων». Τα επτά γεράκια που εγώ βλέπω να πετούν πάνω από το σπίτι μου στις Μηλιές του Πηλίου, οι αλεπούδες, τα αηδόνια, οι σκαντζόχοιροι, οι σκίουροι είναι προϊόντα νυχτερινών φαντασιώσεων.

Η επέλαση των φλαμίνγκος!
Μολονότι τα φοινικόπτερα ή, επί το γνωστότερον, φλαμίνγκος ήταν άγνωστα στους αρχαίους Ελληνες, ένας από αυτούς, που είχε πλούσιες ορνιθολογικές γνώσεις, τα αναφέρει. Δεν είναι άλλος από τον Αριστοφάνη, ο οποίος στις κωμωδίες του παρέχει σχεδόν πλήρη στοιχεία για 79 είδη πουλιών. Αλλά και ο Αριστοτέλης ήταν επίσης αρκετά πληροφορημένος για τα πουλιά. Τα οποία συμπεριλαμβάνονται στα γραπτά του που αφορούν τα ζώα και που, σύμφωνα με έγκυρα στοιχεία τα οποία διαθέτουμε, τα έγραψε στο νησί της Λήμνου. Εναν παράδεισο των birdwatchers από τότε και ως σήμερα.
Τον χειμώνα λοιπόν του 1996 έκπληκτοι οι ορνιθολόγοι διαπίστωσαν ότι στην Αλυκή της Λήμνου είχαν φθάσει περίπου 4.000 φλαμίνγκος. Η δε παρουσία τους στη χώρα μας ακολουθεί μια συνεχώς αυξανόμενη πορεία, της οποίας η εξήγηση επί του παρόντος δεν φαίνεται να είναι διαθέσιμη.
Υπήρχαν βεβαίως στο παρελθόν αναφορές για την παρουσία φλαμίνγκος στην Ελλάδα. Μόνο που ως το 1982 συνολικά ήταν λιγότερες από 30 οι αναφορές για την παρουσία τους - είτε μοναχικών πουλιών είτε σε πολύ μικρά κοπάδια, ιδιαίτερα στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, όπως η Λέσβος.
Από το 1983 όμως που παρατηρείται για πρώτη φορά ένα κοπάδι 200 φλαμίνγκος στο Δέλτα του Εβρου, η κατάσταση αλλάζει άρδην προς το καλύτερο.
Ετσι, χρόνο με τον χρόνο η παρουσία των φλαμίνγκος επεκτείνεται με ρυθμούς περίπου απίστευτους. Και όχι μόνο κάποιες εποχές σποραδικά, αλλά σε πολλές περιοχές με μεγάλα κοπάδια και ενδείξεις επιτόπιας φωλεοποίησης και αναπαραγωγής.
Οι αναφορές λοιπόν για κάποιες χιλιάδες πουλιά σήμερα φαίνονται φυσιολογικές. Με εξαίρεση τα 4.000 άτομα της Λήμνου - που φαίνεται να είναι επί του παρόντος το ρεκόρ - υπάρχουν αναφορές για 3.280 άτομα στον υγρότοπο της Πτελέας.
Σε ό,τι αφορά την επέκταση της διανομής τους μετά το 1983, σήμερα έχουμε αναφορές σχεδόν από όλη την Ελλάδα. Από την Πύλο - ήδη από το 1990 - στη Νότια Πελοπόννησο και το Αργος ως τη Σύρο στις Κυκλάδες και την Κρήτη. Φυσικά στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου έχουν γίνει σχεδόν μόνιμοι κάτοικοι. Εχοντας υπόψη και το γεγονός ότι στις διατροφικές τους συνήθειες η μικρή γαρίδα των υπεραλμυρών νερών Artemia salina συνιστά πρώτη προτεραιότητα, είναι λογικό να τα βρίσκουμε κυρίως σε περιοχές αλυκών. Οπως η «φυσική» Αλυκή της Λήμνου, η (λειτουργούσα) αλυκή της Καλλονής στη Λέσβο, οι (τέως) αλυκές του Πυθαγορείου στη Σάμο και στο Τιγκάκι της Κω.
Μια λογική ερώτηση που προκύπτει είναι «από πού ήρθαν;». Η απάντηση φαίνεται να είναι και από τη Δύση (Νότια Γαλλία) και από την Ανατολή και το μακρινό Ιράν. Τούτο προκύπτει από τις καταγραφές πουλιών που είχαν δακτυλιωθεί εκεί. Υπήρξαν ως σήμερα τέσσερις συλλήψεις, από τις οποίες οι τρεις έδειξαν ότι η δακτυλίωση έγινε στην Καμάργκ (Camargue) της Γαλλίας και μία στο Ιράν. Τούτο βέβαια δεν σημαίνει ότι τα ελληνικά φλαμίνγκος έχουν κυρίως γαλλική καταγωγή και προέλευση, μια και οι δακτυλιώσεις στις χώρες της Ανατολής καθώς και της Β. Αφρικής (μια άλλη πιθανή εστία) δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες.
Οπως και αν έχει το πράγμα, η κατάσταση όπως διαμορφώνεται μας δείχνει ότι η φύση δεν είναι μονίμως «υπό καταστροφή και διάλυση», αφού εκτός από κινδύνους εξαφάνισης έχουμε και φαινόμενο πληθυσμικών αυξήσεων. Οι οποίες μας διδάσκουν ότι έχουμε ακόμη πολλά να μάθουμε για τις λειτουργίες που καθορίζουν τη δομή και τη λειτουργία της.

Κινδυνεύουν τα ήμερα!
Συγχρόνως, και ενώ συνεχώς ακούγονται κραυγές διαμαρτυρίας για τη διατήρηση «άγριων» ειδών φυτών και ζώων που νομίζουμε ότι εξαφανίζονται, ουδέποτε διαπίστωσα να υπάρχουν κινήσεις σωτηρίας για αυτά που ονομάζουμε «ήμερα» είδη.
Μέσα από χιλιετίες παρουσίας στην περιοχή μας, ο άνθρωπος κατάφερε να «εξημερώσει» σειρά φυτών τα οποία χρησιμοποιεί για διάφορους λόγους, με πρώτον απ' όλους την τροφή. Είτε αναφερόμαστε στα σιτηρά είτε στα όσπρια είτε στις ελιές, στις αμυγδαλιες και στα φρούτα, αναπτύχθηκαν στη χώρα μας αναρίθμητες ποικιλίες οι οποίες σήμερα κινδυνεύουν από εξαφάνιση. Μόνο στις ελιές υπήρχαν δεκάδες ποικιλίες οι οποίες με την εγκατάλειψη που υπάρχει στους ελαιώνες χάνονται.
Και βέβαια πρέπει να κινηθούμε για τη σωτηρία της φώκιας. Αλλά γιατί να μη σκεφθούμε και την περίφημη αμυγδαλιά της Λήμνου, τη δαμασκηνιά της Σκοπέλου, την ελιά της Σύμης;
Εξαφανίστηκαν εδώ και χρόνια πολλές ποικιλίες αχλαδιάς επειδή τις αντικαθιστούν με νεότερες, περισσότερο «παραγωγικές», και το ίδιο ισχύει και στα μήλα. Τα γνωστά φιρίκια, για παράδειγμα, παραχωρούν τη θέση τους σε άλλες ποικιλίες, όπως τα «ντελίσια».
Στις πορτοκαλιές, στις μανταρινιές, στις ροδακινιές, στις κορομηλιές συμβαίνει το ίδιο. Στη θέση των παραδοσιακών κορόμηλων του Πηλίου σήμερα αντικρίζουμε «σανταροζιές».

Μανταρινιές και δαμασκηνιές που χάνονται
Ουδεμία αντίρρηση υπάρχει, να «εμβολιαστούν» οι φημισμένες μανταρινιές της Καλύμνου με τη νέα ποικιλία «Κλημεντίνη» που δεν έχει κουκούτσια. Γιατί όμως να μη διατηρήσουμε και κάποια δένδρα από τα παλιά; Ηταν «λάθος» τους το ότι μας έθρεψαν για αιώνες χωρίς «στάγδην άρδευση», εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, λιπάσματα και φυτοφάρμακα; Εντάξει, δεν λέω, τα καινούργια μανταρίνια δεν έχουν κουκούτσια. Γιατί όμως να μη διατηρήσουμε, έστω ως αξιοθέατο, τα παλιά με τα κουκούτσια;
Αν κάποιος, έστω και πρόχειρα, ασχοληθεί με τις προσπάθειες μεταφοράς, διασταύρωσης και βελτίωσης της δαμασκηνιάς της Σκοπέλου και αναλογισθεί τα περιορισμένα μέσα της εποχής, διαπιστώνει θαυμαστά επίπεδα προσπάθειας, αντοχής και ποιότητας. Η τελευταία βελτιωμένη ποικιλία ξεκινάει από τη Γαλλία και φθάνει στη Σκόπελο διά μέσου Λαμίας!
Είναι - ίσως - φυσικό με τη νέα τεχνολογία η οποία αναπτύχθηκε να μειώσουμε τη χειμερινή κατανάλωση ξερών δαμάσκηνων. Γιατί όμως να χαθεί το δένδρο της δαμασκηνιάς; Δεν είναι και αυτό ένα μνημείο της φύσεως; Φταίει το γεγονός ότι στη δημιουργία του έλαβε μέρος ο άνθρωπος για να το αφήσουμε να εξαφανιστεί;

Ημερα ζώα που εξαφανίστηκαν
Ενώ κανένα άγριο ζώο στην Ελλάδα δεν έχει εξαφανιστεί, μολονότι συνεχώς ακούγονται κραυγές, τουλάχιστον δύο δεκάδες ποικιλιών οικόσιτων ζώων έχουν χαθεί για πάντα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φημισμένη αγελάδα της Τήνου, και το ίδιο ισχύει για την αγελάδα της Κυρά Παναγιάς στις Σποράδες. Οι βραχυκερατικές αγελαδίτσες της Πρέσπας, από άνω των 1.500 ατόμων που υπήρχαν, έμειναν κάποιες δεκάδες που συνεχώς μειώνονται. Στα εξαφανισμένα πρέπει να προσθέσουμε το γλωσσίτικο πρόβατο, κάποιες άλλες ποικιλίες προβάτων και γιδιών, καθώς και αρκετές ποικιλίες πουλερικών, ιδιαίτερα μερικών πετεινών.
Σύκα Αϊδινίου, αχλάδια «Αχτσέδες», κεράσια «τραγανά» Αγιάσου Λέσβου, μανταρίνι Χίου, βερίκοκο Πόρου, μήλα ρενέτες Αγιάσου, σύκα Κύμης, κεράσι Βιτάλου, μανταρίνι Καλύμνου, βερίκοκο Παυλή, μήλα φιρίκια Πηλίου, δαμάσκηνα Σκοπέλου, βύσσινα Αρκαδίας, σύκα Ταξιάρχη Ιστιαίας Εύβοιας, κουμ-κουάτ Κέρκυρας, τσικουδιά Χίου, μαστολέμονο Χίου, σύκα Καλαμών, βερίκοκα πρώιμα Τίρυνθος, μήλα Πιλαφά, αχλάδια «κοντούλα», βύσσινα Φλώρινας, κεράσια Μετοχίου - Στροπώνων Εύβοιας, τρεις ποικιλίες χιώτικου πορτοκαλιού, κεράσι Γεροπλάτανου Χαλκιδικής. 
Κορακολογία

Λέτε αν ο κόρακας δεν ήταν μαύρος, δεν έκανε «κρα» και δεν έτρωγε πτώματα - ή, καλύτερα, ψοφίμια - να ήταν περισσότερο αξιαγάπητος για τους ανθρώπους; Και ας μη θεωρηθεί βέβαιο ότι η απέχθειά μας προς την πτωματοφαγία είναι το κύριο αίτιο αυτής της αντιμετώπισής του, γιατί υπάρχει και το παράδειγμα των γυπών. Και αυτά τα πουλιά είναι πτωματοφάγα, με άπειρες «ανατριχιαστικές» ιστορίες να τα συνοδεύουν. Αλλά οι σημερινοί προστάτες του περιβάλλοντος σταμάτησαν να χρησιμοποιούν το παλαιότερό τους όνομα - όρνιο - προκειμένου να στηρίξουν ακόμη και ειδικά προγράμματα προστασίας τους. Το παράδειγμα του Δάσους της Δαδιάς στον Εβρο και η εμπλοκή σ' αυτό ειδικών οργανισμών, όπως η WWF, είναι χαρακτηριστικά.
Φαίνεται ότι το πρόβλημα του κόρακα να μην είναι ιδιαίτερα συμπαθητικός στον άνθρωπο εξακολουθεί να υπάρχει επειδή προσαρμόστηκε στις νέες συνθήκες και δεν κινδυνεύει από εξαφάνιση όπως ο γύπας. Προφανώς φταίει η αναμφισβήτητα υψηλή νοημοσύνη του! Μολονότι μυθολογικά θεωρήθηκε ως το ιερό πτηνό του Απόλλωνα - το Μαντείο των Δελφών είχε (και έχει!) αρκετά κοράκια - η γενική εντύπωση που υπήρχε στους Αρχαίους συνέδεε τον κόρακα με ιεροσυλίες και διαβολικές ιδιότητες. Ειδικά το χαρακτηριστικό του να βγάζει τα μάτια των (νεκρών) ζώων συχνά μεταφερόταν σε δοξασίες. Με επιθέσεις εναντίον ζωντανών βοδιών που όργωναν, προκειμένου να αποδείξει (σε ποιον άραγε;) την ανωτερότητά του.
Ξεχνώντας όμως την ανθρώπινη απέχθεια που τον συνόδευε και τον συνοδεύει («κοράκια» δεν λέμε και τους νεκροθάφτες;), η πίστη στο ταίρι του (ζευγαρώνει μία φορά στη ζωή του) είναι γνωστή. Το ίδιο ισχύει και για τη σχέση του με τα άλλα κοράκια, καθώς είναι γνωστό το «κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει». Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τη θεώρηση του γεγονότος ότι ζει πολλά χρόνια. Ο Ησίοδος μάλιστα αναφέρει ότι ο κόρακας ζει περισσότερα χρόνια από τις αγελάδες, φτάνοντας διάρκεια ζωής που ξεπερνά τις τρεις γενιές ελαφιών. Και επειδή δεν είναι υποχρεωτικό να γνωρίζουμε πόσα χρόνια ζούσαν κατά την αρχαιότητα οι αγελάδες, τη Δευτέρα 10 Ιουλίου στο Διαδίκτυο διάβασα ότι πέθανε το μακροβιότερο κοράκι σε ηλικία 59 ετών.
Αν ανοίξουμε ένα λεξικό για τη γλώσσα, ο κόρακας καταλαμβάνει πολύ περισσότερο χώρο από ό,τι άλλα, «αγαπητά» στον άνθρωπο πουλιά, όπως ο πελεκάνος ή ο ερωδιός. Τα «όταν ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι», που σημαίνει κάτι το αδύνατον, το «κορακοζώητος» (μακρόβιος), το «κορακιάζω» (διψάω πολύ) και τα «κορακίστικα» (ακαταλαβίστικη γλώσσα) είναι μερικά από τα γνωστότερα παραδείγματα. Που φθάνουν ως τα επαναστατικά (και αντιοικολογικά!) τραγούδια του είδους «μαύρα κοράκια με νύχια γαμψά».
Αν πάντως βρεθείτε στο βουνό χωρίς να έχετε ακούσει την πρόγνωση του καιρού, καλό θα είναι να έχετε υπόψη σας ότι, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη και τον μαθητή του Θεόφραστο, αν δείτε τα κοράκια να χτυπούν και να κάνουν περίεργες κινήσεις με τα φτερά τους έρχεται καταιγίδα. Μάλιστα σύμφωνα με τον Αρατο την πληροφορία αυτή μεταφέρουν οι κόρακες στον άνθρωπο απευθείας από τον Δία! 

 ΒΟΣΚΟΙ της θάλασσας
[Το θαύμα του πολλαπλασιασμού των ελληνικών ιχθυοκαλλιεργειών: 
μια διατροφική λύση υψηλής ποιότητας και μηδαμινής οικολογικής διαταραχής]

 Η Ελλάδα των λουλουδιών
Η παρατήρηση των πουλιών είναι μια φανατική δραστηριότητα αρκετών ατόμων που για κάποιους άλλους είναι ακατανόητη. Κάτι που ισχύει, με ακόμη μεγαλύτερη ένταση, και με το πάθος του κυνηγού. Το οποίο για αρκετά άτομα «απ' έξω» φαίνεται ως ακατανόητη βαρβαρότητα. Και σας παρακαλώ μη ρωτήσετε τι το ιδιαίτερο έχουν τα πουλιά γιατί ­ όπως απάντησε ο πρωταγωνιστής της ταινίας «Birdy» του Ολιβερ Στόουν (το αντέγραψα από κείμενο του Β. Γούσια) ­ «Πετάνε! Τι άλλο;». Βέβαια, ο Μάνος Χατζιδάκις παλαιότερα ­ στα «Σχόλια του Τρίτου» ­ είχε δηλώσει: «Η σημασία των πουλιών δεν φανερώνεται σαν τα φονεύεις με δίκαννο σε κυνήγι. Η σημασία των πουλιών υπάρχει μόνο όταν πετούν για να θυμίζουν τον ξεχασμένο μας προορισμό».
Οπως και αν έχει το πράγμα, το να παρατηρείς τη φύση ­ και να την απολαμβάνεις! ­ είναι κάτι που πρέπει να προκαλεί ευχαρίστηση και χαλάρωση. Προϋποθέτει όμως και τις κατάλληλες ευαίσθητες κεραίες. Τούτο επειδή το ν' ακούς τα πουλιά και να τα βλέπεις είναι το δεύτερο βήμα. Το πρώτο είναι να θέλεις να τα δεις και να τ' ακούσεις. Κάτι που μπορεί να γίνει ακόμη και στον περιφερειακό του Λυκαβηττού με τα αναρίθμητα κοτσύφια και στην πρώτη πλατεία της Αθήνας το σούρουπο, όταν μαζεύονται τα πουλιά σε ένα από τα δέντρα της και κελαηδούν ακατάπαυτα λίγο προτού κοιμηθούν.
Προτού όμως προχωρήσω, ας μου επιτραπεί να αντιγράψω από το εξαιρετικό «Η Θεσσαλονίκη των πουλιών» της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ένα κείμενο για τις Σταχτάρες:
«Αλλο ένα αποπνιχτικό μεσημέρι πέρασε και ήρθε η ώρα για την παραλία (σ.σ.: της Θεσσαλονίκης). Εκεί που το πολύβουο πλήθος δεν αποτελείται μόνο από ανθρώπους αλλά και από μερικές πολύ φασαριόζικες ιπτάμενες παρέες. Είναι οι Σταχτάρες, τα πιο τέλεια προσαρμοσμένα στην εναέρια ζωή πουλιά, που πλανάρουν όλη μέρα καθαρίζοντας τον ουρανό από κάθε ευδιάκριτο ψεγάδι. Μοιάζουν με χελιδόνια, αλλά είναι εντελώς σκουρόχρωμες και το σχήμα τους θυμίζει δρεπάνι. Είναι γνωστό ότι κυνηγούν και τρώνε στον αέρα, πίνουν και ζευγαρώνουν εν πτήσει και ακόμη κοιμούνται πετώντας πολύ ψηλά. Επί εννέα μήνες δεν αγγίζουν το έδαφος και έρχονται σ' αυτό μόνο για να γεννήσουν και να μεγαλώσουν τα μικρά τους».




Οι «επώνυμοι» υγρότοποι
Το πρώτο που θα διαπιστώσει κάποιος που θα αναζητήσει πληροφορίες για περιοχή στην οποία θα μπορέσει να παρατηρήσει πουλιά είναι να του συνιστούν ­ προφορικά ή γραπτά ­ υγρότοπους και ειδικά εκείνους που είναι ενταγμένοι στην περίφημη Σύμβαση του Ραμσάρ. Για να περιληφθεί μια περιοχή σ' αυτή τη σύμβαση πρέπει να ισχύει τουλάχιστον ένας από τους παρακάτω λόγους:
1. Να φιλοξενεί τουλάχιστον το ένα εκατοστό των ατόμων ενός υδρόβιου είδους πουλιών με την προϋπόθεση να είναι πάνω από 100 άτομα.
2. Να παραμένουν για κάποιο χρονικό διάστημα τουλάχιστον 10.000 πάπιες ή φαλαρίδες.
3. Να υπάρχει εκεί ένας σημαντικός αριθμός ειδών της χλωρίδας και της πανίδας που κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Χωρίς η αναφορά των 11 περιοχών της Σύμβασης του Ραμσάρ να σημαίνει ότι άλλες περιοχές ­ όπως το Δέλτα του Καλαμά στη Θεσπρωτία ­ μειονεκτούν, είναι βέβαιο ότι στους υγρότοπους Ραμσάρ σίγουρα θα δείτε πουλιά. 

Οι περιοχές αυτές είναι:

1. Στη Θράκη
* Δέλτα του Εβρου.
* Λίμνη Μητρικού με τις λιμνοθάλασσες Μέσης (Αλυκής), Φαναρίου (Ξηρολίμνης) και Αρωγής (Καρατζά), με διαπιστωμένη παρουσία πάνω από 200 ειδών πουλιών.
* Λίμνη Βιστωνίδα και Πόρτο Λάγος.
2. Στη Μακεδονία
* Δέλτα του Νέστου (Νομοί Ξάνθης και Καβάλας).
* Λίμνη Κερκίνη (Νομός Σερρών).
* Λίμνες Λαγκαδά και Βόλβη (Νομός Θεσσαλονίκης).
* Δέλτα Αξιού - Λουδιά - Αλιάκμονα.
* Λίμνη Μικρή Πρέσπα (Νομός Φλώρινας).
3. Δυτική Ελλάδα
* Αμβρακικός Κόλπος.
* Δέλτα Αχελώου και λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου.
4. Δυτική Πελοπόννησος
* Λιμνοθάλασσα Κοτύχι.

Το σίγουρο «κυνήγι»
Οι «πρωτόβγαλτοι» παρατηρητές πουλιών δεν πρέπει να απογοητευθούν στην πρώτη τους εξόρμηση. Γι' αυτόν τον λόγο θα συνιστούσα το παιχνίδι να παιχτεί στα σίγουρα. Βεβαίως από την εποχή του έτους που αποφασίζουν να πάνε ως τις κλιματικές συνθήκες της συγκεκριμένης ημέρας είναι δυνατόν να «παιχτεί» το ποια και πόσα πουλιά μπορούμε να δούμε.
Κάποιες περιοχές όμως είναι βέβαιο ότι είναι περίπου αδύνατον να απογοητεύσουν τους επισκέπτες. Ιδιαίτερα επειδή η παρουσία μεγάλων πουλιών όπως οι πελεκάνοι (στην Πρέσπα και στην Κερκίνη) και οι τσικνιάδες είναι εντυπωσιακή. Ετσι θα πρότεινα:
* Την τεχνητή λίμνη της Κερκίνης.
* Τη λίμνη της Πρέσπας.
* Το Δέλτα του Εβρου.
* Τις εκβολές του Νέστου.
Και οι τέσσερις περιοχές που αναφέρονται έχουν και το πλεονέκτημα ότι τις πλησιάζουμε πολύ εύκολα. Δεύτερον, πλεονεκτούν και σε αρκετά σημεία ακόμη. Για παράδειγμα, ο επισκέπτης της Πρέσπας θα δει χωρίς καμιά αμφιβολία ­ ακόμη και όπως θα κάθεται στο εστιατόριο του χωριού Ψαράδες ­ αναρίθμητες λαγγόνες, τσικνιάδες και κορμοράνους. Το ίδιο ισχύει και σε όλες σχεδόν τις «πλευρές» της Κερκίνης καθώς και στις εκβολές του Νέστου. Λίγο παρακάτω από το καφενεδάκι που υπάρχει από την κατεύθυνση της Χρυσούπολης.

Το μυστικό των αλυκών
Οπως ήδη αναφέραμε, πουλιά υπάρχουν σχεδόν παντού. Αρκεί να εκπαιδευτούμε στο να τα βλέπουμε. Π.χ., η ιδιαίτερα αξιόλογη μελέτη που έγινε πρόσφατα από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για τη «Θεσσαλονίκη των πουλιών» απέδειξε την παρουσία εντός των ορίων της πόλης ούτε λίγο ούτε πολύ 70 ειδών πουλιών. Μη μου πείτε ότι δεν είναι μεγάλος αριθμός όταν στις εκβολές του Αχελώου υπάρχουν 230 είδη. Μερικά των οποίων, αναφέρομαι στη Θεσσαλονίκη, ανήκουν σε ιδιαίτερα σπάνια είδη.
Ξεχνώντας τις «μεταχειρισμένες», ας μας συγχωρηθεί το ανοίκειον της έκφρασης, περιοχές (ξανά και ξανά του Ραμσάρ!) θεωρούμε ότι σχεδόν στα σίγουρα θα δείτε εξαιρετικές εικόνες πουλιών όπου υπάρχουν ή υπήρχαν αλυκές. Η παραγωγή αλατιού είναι γνωστό ότι είναι μια διαδικασία «καλοκαιρινή». Την εποχή δηλαδή που ο δυνατός ήλιος οδηγεί στην εξάτμιση του θαλασσινού νερού. Τον χειμώνα όμως που οι αλυκές «αδρανούν» είναι γεμάτες πουλιά που «εκμεταλλεύονται» τους υγρότοπους. Πολύ περισσότερο που η σημερινή Διοίκηση των Ελληνικών Αλυκών ­ που τις διαχειρίζεται ­ προσπαθεί να απαγορεύσει το κυνήγι (δεν είναι και τόσο εύκολο!) μέσα σ' αυτές. Κάνοντάς τες πραγματικό «καταφύγιο» για τα υδρόβια πουλιά. Δείτε λοιπόν τον κατάλογο παρακάτω και πηγαίνετε μια βόλτα σ' αυτές αφού προηγουμένως πάρετε άδεια:
* Μεσολογγίου.
* Κίτρους Πιερίας.
* Καλλονής και Πολυχνίτου Λέσβου.
* Μέσης Ροδόπης.
* Νέας Κεσσάνης Ξάνθης.
* Μεγάλο Εμβολο, Θεσσαλονίκης.
Στις αλυκές του Μεσολογγίου θα δείτε στα σίγουρα έναν από τους τελευταίους πληθυσμούς αβοκέτας της Ευρώπης. Τα βασιλόπουλα (έτσι λένε τις αβοκέτες εκεί) παραμένουν μονίμως μέσα στον χώρο της αλυκής και στο Κίτρος της Πιερίας και στην Καλλονή της Λέσβου τα φλαμίνγκος είναι σχεδόν μόνιμοι κάτοικοι.
Πλην των «εν ενεργεία» αλυκών και σε όσες από αυτές έχουν εγκαταλειφθεί ­ όπως στο Τιγκάκι της Κω, στο Πυθαγόρειο της Σάμου, στη Λεύκιμμη της Κέρκυρας ή στην ομώνυμη περιοχή της Νάξου ­ θα διαπιστώσουμε ότι γεμίζουν επίσης από πουλιά. Εδώ να προσθέσουμε ότι εκτός από τις αλυκές που είτε λειτουργούν είτε έχουν εγκαταλειφθεί υπάρχει και μια περιοχή στην οποία δημιουργήθηκαν προϋποθέσεις δημιουργίας ­ επιτέλους! ­ μιας νέας αλυκής. Η περιοχή αυτή υπάρχει στη Λήμνο. Εδώ τον χειμώνα του 1997 μετρήθηκαν ­ ούτε λίγο ούτε πολύ ­ περισσότερα από 4.000 φλαμίνγκος ή αλλιώς, ας χρησιμοποιήσουμε και τη γλώσσα μας, φοινικόπτερα.

Οι άγνωστες περιοχές
Είναι βέβαιο ότι, αν κοιτάξουμε τα πράγματα με άλλο μάτι, σίγουρα θα βρούμε και άλλες περιοχές με πουλιά. Αλλωστε, ας το τονίσουμε ακόμη μία φορά, τα πουλιά πετάνε και πάνε παντού. Σε οποιαδήποτε περιοχή το «πόσα πουλιά υπάρχουν εδώ;» είναι μια ερώτηση που δεν έχει μια μονολεκτική απάντηση «τόσα», όπως στα φυτά. Τούτο επειδή άλλα πουλιά μένουν μόνιμα, άλλα είναι περαστικά, άλλα έρχονται μόνο τον χειμώνα, άλλα το καλοκαίρι.
Για να γίνουν αντιληπτά κάποια μεγέθη, το σύνολο των ειδών φυτών στη χώρα μας πλησιάζει τα 6.000 είδη, ενώ στα πουλιά ο αριθμός αυτός φθάνει τα 422 είδη. Εκ των οποίων ­ αφού πάνε κι έρχονται ­ ένα μεγάλο ποσοστό, τα δύο τρίτα, τα μοιραζόμαστε με άλλες περιοχές και χώρες.
Ξεχνώντας λοιπόν τους «διάσημους» υγρότοπους, ας πάμε και στους λιγότερο γνωστούς. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μειονεκτούν σε ό,τι αφορά τα πουλιά που φιλοξενούν. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι θα κάνουμε μια καταγραφή που να διευκολύνει τους ενδιαφερόμενους παρατηρητές πουλιών οι οποίοι ζουν στις επί μέρους περιοχές της χώρας. Γιατί να ξεκινήσει ο κάτοικος της Λαμίας για τον Εβρο όταν μπορεί να πάει στις εκβολές του Σπερχειού που είναι δίπλα;
Στη Θεσσαλία λοιπόν ο ταμιευτήρας της τέως λίμνης Κάρλας φιλοξενεί αρκετά πουλιά και το ίδιο ισχύει για την τεχνητή λίμνη Μάτι στον Τύρναβο. Στο Δέλτα του Πηνειού έχουν καταγραφεί περίπου 220 είδη πουλιών ­ μόλις δέκα είδη λιγότερα απ' ό,τι στο Δέλτα του Αχελώου. Στα νησιά των Β. Σποράδων η λίμνη της Σκιάθου Στροφιλιά συχνά έχει κύκνους.
Στη Φθιώτιδα το Δέλτα του Σπερχειού στον Μαλιακό κόλπο εμφανίζει ωραιότατες περιοχές για παρατήρηση πουλιών και απέναντι, στη Β. Εύβοια, σε μικρή απόσταση από την Ιστιαία, θα βρούμε τα Μεγάλο και Μικρό Λιβάρι καθώς και το Στρογγυλό ­ τρεις υφάλμυρες λιμνοθάλασσες. Εδώ τον χειμώνα μπορεί να δείτε αμέτρητους κύκνους. Στην άλλη πλευρά της Εύβοιας, κοντά στο Αλιβέρι υπάρχει η ελάχιστα γνωστή λίμνη του Δύστου στην οποία έχουν καταγραφεί περί τα 70 είδη πουλιών. Τόσα όσα στη Θεσσαλονίκη!
Στην Αττική εύκολες περιοχές για πρόσβαση και παρατήρηση πουλιών είναι ο Σχοινιάς και η τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα.
Στην Κεντρική Πελοπόννησο η λίμνη της Στυμφαλίας έχει ιστορία ορνιθοπανίδας που φθάνει ως τη Μυθολογία, τις Στυμφαλίδες Ορνιθες και τον Ηρακλή. Με εύκολη σχετικά πρόσβαση από το Κιάτο ή από τον δρόμο της Νεμέας. Παρ' όλο που η ορνιθοπανίδα της δεν έχει μελετηθεί συστηματικά, έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 130 είδη πουλιών. Επίσης στην Πελοπόννησο υπάρχει στην περιοχή της Αρκαδίας η λίμνη Τάκα που είναι σημαντικότατη κατά την ανοιξιάτικη (αν σας έγραφα «φθινοπωρινή» θα το ξεχνούσατε!) μετανάστευση. Εχετε μεγάλη πιθανότητα να δείτε λευκοτσικνιάδες και χαλκόκοτες. Κάτι που ισχύει και στο Δέλτα του Ευρώτα στη Λακωνία.
Στα νησιά του Αιγαίου όπου υπάρχουν μικροί ή μεγαλύτεροι υγροβιότοποι θα βρείτε και αρκετά είδη πουλιών. Σε αυτούς τους υγροβιότοπους πρέπει να προστεθούν και οι καινούργιες λιμνοδεξαμενές όπως αυτή της Μυκόνου στη Μαραθιά, της Λέσβου στη Μήθυμνα και σε πολλές άλλες περιοχές που έχουν εξελιχθεί σε κατάλληλα ενδιαιτήματα για πουλιά. Δεν είναι σίγουρα τυχαίο ότι πρόσφατα απαγορεύθηκε το κυνήγι στη λιμνοδεξαμενή της Μυκόνου.
Στα Δωδεκάνησα και πέρα από την Κω που ήδη αναφέραμε υπάρχουν υγροβιότοποι στη Ρόδο, στην Κάρπαθο, στη Λέρο, στους οποίους θα βρούμε πολλά είδη πουλιών σχεδόν όλες τις εποχές.
Οσοι ζουν στη Χίο είναι τυχεροί. Ολόκληρο το νησί προσφέρεται. Ιδιαίτερα επειδή υπάρχει και ειδικό βιβλίο οδηγός το οποίο έχει εκδοθεί από τον Δήμο Ομηρούπολης.
Στην Κρήτη η περιοχή του φοινικοδάσους του Βάι και η μοναδική φυσική λίμνη του νησιού, η λίμνη του Κουρνά, είναι δύο από τους μεγαλύτερους υγροβιότοπους στους οποίους θα βρούμε αρκετά είδη πουλιών. Αξίζει στο σημείο αυτό να προσθέσουμε και το φράγμα που έγινε στην Ιεράπετρα και ήδη έχει εξελιχθεί σε ωραιότατο υγροβιότοπο.
Σε ό,τι αφορά τα Επτάνησα ήδη αναφέραμε τη Λευκίμμη στην Κέρκυρα. Στο ίδιο νησί υπάρχουν αρκετές ακόμη περιοχές κατάλληλες. Από τη λιμνοθάλασσα του Χαλικιόπουλου ως και τον χώρο γύρω από το αεροδρόμιο. Πρόσφατα ένα πουλί που «ρουφήχθηκε» από τους κινητήρες αεροπλάνου της Ολυμπιακής δημιούργησε βλάβη. Η Λευκάδα θα ήταν δυνατόν να θεωρηθεί «επέκταση» του Αμβρακικού. Στην Κεφαλλονιά συνιστούμε τη λιμνοθάλασσα του Κότταβου και στη Ζάκυνθο του Κερίου.

Τα βουνά και οι κάμποι!
Το γεγονός ότι υπάρχουν πολλά και μεγάλα πουλιά στους υγροβιότοπους δεν σημαίνει ότι μόνο εκεί μπορούμε να δούμε, να παρατηρήσουμε και να απολαύσουμε πουλιά. Οσοι προμηθευτούν το πολύτιμο βιβλίο της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας «Σημαντικές περιοχές για τα πουλιά της Ελλάδας» θα διαπιστώσουν ότι από τις 113 περιοχές που αναφέρονται ένα μεγάλο ποσοστό είναι βουνά, φαράγγια, ακόμη και ολόκληρα νησιά. Οπως οι Στροφάδες στη Ζάκυνθο και η Κάσος στα Δωδεκάνησα. Βεβαίως το ότι μια περιοχή είναι σπουδαία για τη διατήρηση ενός είδους πουλιού δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι είναι και καλή περιοχή για παρατήρηση πουλιών.
Οπως και αν έχει το πράγμα και πηγαίνοντας στα βουνά σκόπιμο είναι να αναφέρουμε (αλφαβητικά κατά νομό) τον Αθω στο Αγιον Ορος, τα Ακαρνανικά και τα Αθαμανικά στην Αρτα, την Πάρνηθα στην Αττική, τα Μπάρμπας και Κλονιός στην Αχαΐα, το Βουρινό στα Γρεβενά, τη Ροδόπη στη Δράμα, τη Δίρφη και το Ορτάρι στην Εύβοια, το Φολόη στην Ηλεία, την Ιδη και το Γιούχτα στο Ηράκλειο, τον Γράμμο και τον Σμόλικα στα Ιωάννινα, το Παγγαίο στην Καβάλα, το Καλόν Ορος στην Κεφαλλονιά, το Βουρινό στην Κοζάνη, τον Δία στις Κυκλάδες, τον Ταΰγετο στη Λακωνία, τον Ολυμπο και την Οσσα στη Λάρισα, τη Δίκτη στο Λασίθι, το Πήλιο στη Μαγνησία, τον Βόρα στην Πέλλα, το όρος Κερκίς στη Σάμο, το Μπέλες στις Σέρρες, τον Κόζιακα στα Τρίκαλα, την Οίτη στη Φθιώτιδα, τα Βαρδούσια και την Γκιώνα στη Φωκίδα, τον Χολομώντας στη Χαλκιδική, τα Λευκά Ορη στα Χανιά.

Τα πουλιά των πόλεων
Η Αθήνα σπανίως αποτελεί προορισμό εκδρομών, όμως και εδώ μπορείτε να παρατηρήσετε αρκετά είδη πουλιών (τα εκπληκτικά κοπάδια των ψαρονιών που φωλιάζουν στο Α' Νεκροταφείο είναι ένα μόνο παράδειγμα). Το ίδιο και η Θεσσαλονίκη. Ξεχάστε τα περί «ερωτικής» πόλης, τα οποία μάλλον προέρχονται από το γεγονός ότι οι επισκέπτες έχουν φύγει από τα σπίτια τους και «το ρίχνουν έξω», και όπως περπατάτε στο κέντρο της πόλης ασχοληθείτε με την παρατήρηση των πουλιών: Ικανοποιημένοι με τον εαυτό σας και τις ιστορικές αποφάσεις σας διασχίζετε την Ερμού και σύντομα φτάνετε σε μια άλλη όμορφη εκκλησία, την Αγία Σοφία. Εντυπωσιακό κτίσμα (οι τοίχοι φτάνουν το ένα μέτρο πάχος) και ο αυλόγυρός της φιλοξενεί λευκοσουσουράδες, σταχτοσουσουράδες και κοτσύφια τον χειμώνα. Περπατώντας μάλιστα στην κάτω πλευρά της (στη Μακένζι Κινγκ) ίσως ανακαλύψετε έκπληκτοι μέσα σε μια δάφνη τη φωλιά κάποιας θαρραλέας δεκοχτούρας σε απόσταση αναπνοής από εσάς. Δεν είστε όμως καρακάξα, γάτα, αρουραίος ή ξεφτέρι, γι' αυτό την αφήνετε άθικτη και κατευθύνεστε προς την πλατεία Ναυαρίνου, απολαμβάνοντας τη βόλτα κάτω από τα ανθισμένα δέντρα της Αλεξάνδρου Σβώλου.
Στη Ναυαρίνου βλέπετε γενικά πρόσωπα, ζώα και πράγματα να «διέρχονται»: φοιτητές, νοικοκυρές, αργόσχολους, αεροπλάνα, σκύλους, γάτες, σταχτοκουρούνες, καρακάξες, γλάρους, και αν είστε πολύ τυχεροί και κοιτάξετε ψηλά πάνω από τη Ροτόντα ίσως δείτε και κανέναν «διερχόμενο» ασπροπάρη. Φυσικά ανακαλύπτετε ότι εδώ τον ρόλο των δέντρων τον παίζουν τα φανάρια του δήμου, αφού μέσα σε αυτά φωλιάζουν δεκοχτούρες.
Συνεχίζετε όμως και αφού διασχίσετε με προσοχή τις τρεις λεωφόρους (Τσιμισκή, Π. Μελά και Νίκης) ξεκινάτε για μια βόλτα στην Παραλία, όπως λέγεται η εκτεταμένη προκυμαία της Θεσσαλονίκης, που στο μεγαλύτερο μέρος της είναι διαμορφωμένη σε έναν τεράστιο πεζόδρομο μήκους 4,5 χλμ., που ξεκινά από την πλατεία Ελευθερίας και καταλήγει στο Λούνα Παρκ. Δίπλα στο άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου μπορείτε να κάνετε μια στάση στο Ενημερωτικό Κέντρο της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, να παρατηρήσετε τα πουλιά στη θάλασσα με το τηλεσκόπιο και να μάθετε περισσότερα πράγματα για τα πουλιά της πόλης. 

Το φράγμα που έγινε εξαίσιος υγροβιότοπος - Τα έργα ανάπτυξης δεν καταστρέφουν πάντα το περιβάλλον, κάποιες φορές μετατρέπονται σε κιβωτούς ζωής

 Της πυρκαϊάς: 11ερωτήσεις - απαντήσεις για την καταστροφή των δασών:

Ερώτηση 1η: 
Είναι αλήθεια ότι το δάσος του Σέιχ Σου ήταν το καλύτερα προστατευμένο δάσος της χώρας μας;
Απάντηση: Φυσικά όχι! Αρκεί να βλέπατε στο έδαφος μια πιθαμή ξερές και εύφλεκτες πευκοβελόνες. Οπότε σκεφτείτε τι χαμός γίνεται με τα λιγότερο προστατευμένα ­ ο Θεός να τα φυλάει ­ δάση.

Ερώτηση 2η: 
Τι έπρεπε να είχε γίνει;
Απάντηση: Τον χειμώνα, μετά από βροχή και με δυνατό κρύο έπρεπε να πάμε και να βάλουμε προγραμματισμένη φωτιά. Με αυτήν καίγονται μόνο οι πευκοβελόνες του εδάφους, ενώ τα πεύκα μένουν ανέπαφα. Το καλοκαίρι οι αμελείς ή οι κακοήθεις μπορούν να βάλουν πανεύκολα με ένα σπίρτο μια φωτιά στις πευκοβελόνες. Κάτι τέτοιο όμως δεν μπορούν να το κάνουν σε ένα πεύκο.

Ερώτηση 3η: 
Πρόσφατα το Συμβούλιο της Επικρατείας με απόφασή του «καταδίκασε» το ελληνικό κράτος επειδή η έλλειψη δασολογίου και κτηματολογίου θεωρήθηκε υπεύθυνη για τις καλοκαιρινές πυρκαϊές. Αν είχαμε κτηματολόγιο δεν θα είχαμε πυρκαϊές;
Απάντηση: Ουδέν αναληθέστερον. Αν η ύπαρξη κτηματολογίου σταματούσε τις πυρκαϊές, τότε στη Ρόδο που έχει κτηματολόγιο ποτέ δεν θα είχαμε πυρκαϊές. Κάτι που δεν ισχύει. Χώρια όπου υπάρχουν πυρκαϊές και στην Ιταλία και στην Ισπανία που έχουν κτηματολόγια.

Ερώτηση 4η: 
Δηλαδή δεν υπάρχει μονίμως «οργανωμένο σχέδιο» σκοτεινών κύκλων για τις πυρκαϊές;
Απάντηση: Ποιοι επιτέλους το οργανώνουν και για ποιο λόγο; Είδατε, εφόσον όλοι είναι τόσο σίγουροι ότι υπάρχουν, να συλλαμβάνονται;

Ερώτηση 5η: 
Εβαλαν τις φωτιές την ώρα όπου δεν υπήρχαν αεροπλάνα!
Απάντηση: Αν είναι έτσι γιατί οι οργανωμένοι εμπρησμοί δεν γίνονται νύχτα; Οπότε στα σίγουρα δεν πετούν αεροπλάνα; Στο κάτω της γραφής τη νύχτα ευκολότερα θα βάλουν τη φωτιά και θα διαφύγουν οι εμπρηστές. Γιατί να το κάνουν μέρα μεσημέρι;

Ερώτηση 6η:
Δεν υπάρχουν δηλαδή εμπρηστές;
Απάντηση: Φυσικά και υπάρχουν. Μόνο που έχουν άλλη μορφή, ιδιότητα και στόχους. Οι λεγόμενοι «εμπρηστικοί» μηχανισμοί που μονίμως βρίσκουν στην καμένη περιοχή δεν σημαίνουν τίποτα. Χώρια που αναφερόμαστε μονίμως σε γκαζάκια. Σε όλα τα περιαστικά δάση, που συνήθως είναι ένα σκουπιδαριό, υπάρχουν και πεταμένα παλιά στρώματα. Είναι και αυτά δείγματα εμπρηστικών δράσεων; Εκτός και αν θεωρούμε ότι πάνω τους «άναψαν φωτιές» άλλου τύπου.

Ερώτηση 7η: 
Εφόσον είστε τόσο σίγουρος για απλές μεθόδους εμπρησμού, πείτε μας μερικές.
Απάντηση: Οι τρεις κυρίαρχες τεχνικές είναι γνωστές και απλούστατες:
Η πρώτη ονομάζεται το κόλπο της λαμπάδας. Το μόνο που απαιτείται είναι μια χοντρή λαμπάδα μέσα σε ένα πασχαλινό φαναράκι για να την προφυλάσσει από τον αέρα. Μια και είναι γνωστή η ταχύτητα με την οποία λιώνει το κερί, ο εμπρηστής μπορεί να υπολογίσει με ακρίβεια την κάθοδο της φλόγας στο ύψος όπου έχει τοποθετήσει το προσάναμμα.
Η δεύτερη μέθοδος ­ για όσους φοβούνται ότι θα αφήσουν στο κερί... δακτυλικά αποτυπώματα ­ στηρίζεται στο φιτίλι της ίσκας που χρησιμοποιούσαμε στους παλιούς αναπτήρες. Υπάρχουν καταστήματα που πωλούν αυτό το φιτίλι ελεύθερα. Είναι βραδύκαυστο και υπολογίζεται με ακρίβεια η ταχύτητα της καύτρας.
Η τρίτη έχει ως βάση τα γνωστά «αντικουνουπικά φιδάκια», των οποίων ανάβεις την άκρη και η φωτιά προχωρεί αργά προς το κέντρο. Και εδώ είναι γνωστός ο χρόνος. Βάζεις ένα σπίρτο σε ένα σημείο προς τα μέσα το οποίο ανάβει και πέφτει στο προσάναμμα όταν φθάσει εκεί η καύτρα.

Ερώτηση 8η: 
Μη μας πείτε μετά από όλα αυτά ότι δεν χρειάζεται και αναδάσωση!...
Απάντηση: Φυσικά και δεν χρειάζεται. Ολα τα φυτά της χώρας μας έχουν προσαρμογές για να επανέλθουν μετά τη φωτιά και διακρίνουμε δύο βασικές κατηγορίες: στην πρώτη ανήκουν όλα εκείνα τα φυτά που επανέρχονται με τη διαδικασία φύτρωσης των σπερμάτων τους· στη δεύτερη ανήκουν όλα εκείνα των οποίων μολονότι το υπέργειο μέρος καίγεται οι ρίζες παραμένουν ανέπαφες. Ετσι επανέρχονται με παραβλαστήματα. Τα πεύκα επανέρχονται μόνο με ενεργοποίηση της φύτρωσης των σπόρων τους. Οι κουκουναριές με τα σπέρματα δεν ανοίγουν αν δεν καούν.

Ερώτηση 9η: Πείτε μας ένα παράδειγμα όπου χωρίς αναδάσωση έγινε αναγέννηση και αποκατάσταση του δάσους.
Απάντηση: Θυμάστε τις φωτιές πριν από πέντε - έξι χρόνια στο Αγιον Ορος. Εκεί, ευτυχώς, η Ιερή Κοινότητα δεν έδωσε «την ευλογία της» στους καιροσκόπους καθηγητές που ήθελαν να την αναδασώσουν. Πρότειναν μάλιστα, αν είναι δυνατόν, να φέρουν στον ιερό και ανεπανάληπτο χώρο του Αγίου Ορους και γιγαντιαίες σεγκόιες από την Αμερική. Σήμερα το καμένο δάσος του Αγίου Ορους έγινε καλύτερο από παλιά από μόνο του. Τούτο, βέβαια, επειδή δεν έχουν γιδοπρόβατα και μαντριά.

Ερώτηση 10η:
Γιατί φταίει η βόσκηση;
Απάντηση: Με τους καπνούς της φωτιάς χάνεται το 95% περίπου του αζώτου το οποίο υπάρχει στα υπέργεια μέρη των φυτών. Το άζωτο είναι απαραίτητο για τη ζωή ως κύριο συστατικό των πρωτεϊνών και των ενζύμων. Μια από τις βασικές προσαρμογές των φυτών μας αφορά την επανάκαμψη του αζώτου στην καμένη περιοχή. Ετσι, την πρώτη χρονιά μετά τη φωτιά γίνεται ενεργοποίηση της φύτρωσης των σπερμάτων ψυχανθών φυτών που υπάρχουν στην Τράπεζα Σπερμάτων του Εδάφους. Τα ψυχανθή, όπως το άγριο τριφύλλι, έχουν στις ρίζες τους αποικίες μικροοργανισμών με τους οποίους δεσμεύουν από την ατμόσφαιρα άζωτο. Με τον τρόπο αυτόν επαναφέρουν στο έδαφος το άζωτο που χάθηκε με τους καπνούς της φωτιάς. Τα ψυχανθή, όμως, είναι άριστη κτηνοτροφή και οι βοσκοί αυτό το γνωρίζουν. Τα γιδοπρόβατα τρώνε τα ψυχανθή οπότε η επαναφορά του αζώτου σταματά και αρχίζει η υποβάθμιση.

Ερώτηση 11η: 
Για όλα φταίει η βόσκηση; Δεν υπάρχουν οικοπεδοφάγοι;
Απάντηση: Οι λεγόμενοι οικοπεδοφάγοι στην Ελλάδα εκμεταλλεύονται τα πάντα. Από τις φωτιές, τις πλημμύρες και τους σεισμούς ως τις προεκλογικές περιόδους. Ας μην το παραξηλώνουμε όμως με αυτούς. Υπήρχαν οικοπεδοφάγοι στο Αγιον Ορος ή στον Υμμητό πάνω από το Μοναστήρι της Καισαριανής; Από την άλλη, επιτρέψτε μου να σας περιγράψω μια περίπτωση εμπρησμού και καταπατήσεων που είναι τόσο θρασύτατη ώστε την κάνει απίστευτη.
Στην εθνική οδό Αθηνών - Λαμίας, στο ύψος των χωριών Θεολόγος και Προσκυνά, λίγο πριν από τα δεύτερα διόδια, οι φωτιές έχουν καταστρέψει μέσα σε μία δεκαπενταετία ένα ωραιότατο πευκοδάσος. Το δάσος αυτό με τις καταπατήσεις έχει μετατραπεί μπρος στα μάτια μας σε ελαιώνα. Κάθε χρόνο και μια καινούργια πυρκαϊά «διευρύνει» τα όρια του ελαιώνα και ανοίγει την όρεξη των καταπατητών και των οικοπεδοφάγων. Που δεν ανήκουν βέβαια στην ολιγαρχία και στα μονοπώλια αλλά στους κατοίκους αυτών των οικισμών.