Για την αγάπη των Ελληνικών
(...)
Μα και βέβαια τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται Αρχαία Ελληνικά. Και πρέπει να διδάσκονται, με ακόμη μεγαλύτερη έμφαση, σε μια Ελλάδα που θέλει να είναι ευρωπαϊκή χώρα. Διότι είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, στο οποίο το ελληνόπουλο έχει πολύ ευκολότερη πρόσβαση και πολύ μεγαλύτερη οικειότητα από το ιταλάκι ή το γαλλάκι. Σκεφθείτε μόνον ποια θα ήταν η θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη αν κάποιος σοφός πολιτικός είχε αποφασίσει να ενισχύσει τις κλασικές σπουδές τώρα που υποχωρούν παντού. Αν όντως πρόσφεραν τη δυνατότητα σε φοιτητές από όλον τον κόσμο να διδάσκονται τα κείμενα του Πλάτωνος in situ.
(...)
Τον τίτλο τον δανείζομαι από έναν τόμο που κυκλοφόρησε το 2000 στη Γαλλία και τον οποίον επιμελήθηκαν οι δύο κορυφαίοι ελληνιστές που δεν υπάρχουν πια, η Ζακλίν ντε Ρομιγί και ο Ζαν Πιερ Βερνάν. Το ζητούμενο ήταν να εκθέσουν τη σημασία των Ελληνικών στην εκπαίδευση για να σώσουν τη διδασκαλία τους και να τα γλιτώσουν από την εξαφάνιση που τους επεφύλασσε μια από τις πολλές «προοδευτικές» μεταρρυθμίσεις. Στον τόμο συμμετέχουν συγγραφείς, όπως ο Τουρνιέ, ποιητές, όπως ο Μπονφουά, επιστήμονες όπως ο βιολόγος Φρανσουά Ζακόμπ και ο ιστορικός Ζακ Λε Γκοφφ, αλλά και μαθητές. Ολοι τους αφηγούνται τη σχέση τους με τα Αρχαία Ελληνικά, τις εμπειρίες τους από τα θρανία και τον τρόπο που επηρέασαν τη σκέψη τους και τη ζωή τους. Εχει σημασία, νομίζω, ότι κανείς, εκτός από τους δύο επιμελητές, δεν είναι ειδικός επί του θέματος. Είναι άνθρωποι που έχουν σταδιοδρομήσει σε διάφορους τομείς και προσπαθούν να αποτιμήσουν την αξία που είχαν τα Αρχαία Ελληνικά στην καλλιέργειά τους.
Ας σημειώσω ορισμένα επιχειρήματα που διατυπώνει η Ρομιγί στον πρόλογό της. Το πρώτο είναι ότι η αρχαία Ελλάδα είναι ο πυρήνας του ευρωπαϊκού πολιτισμού – γνωστό και τετριμμένο θα μου πείτε. Το δεύτερο είναι ότι η αρχαία ελληνική λογοτεχνία, επειδή είναι λογοτεχνία των απαρχών, εφευρίσκει μορφές και τρόπους έκφρασης, διαθέτει μια απλότητα και ακρίβεια σκέψης που είναι πολύ δύσκολο να τη βρεις στους επιγόνους της. Είναι σαν η λογοτεχνία έκτοτε να ψάχνει να πετύχει την εκφραστική απλότητα και αμεσότητα των Ελλήνων συγγραφέων. «Να μου δοθεί αυτή η χάρη να μιλήσω απλά», έλεγε ο Σεφέρης. Ακόμη θυμάμαι τον Μπόρχες να λέει σε συνέντευξή του πως αν έχεις διαβάσει Ομηρο και Κάφκα ξέρεις όλη τη λογοτεχνία.
Υπάρχει και ένα τρίτο επιχείρημα που αφορά την ανάγνωση των κειμένων αυτών στο πρωτότυπο. Το οποίο η Ρομιγί το διατυπώνει με βάση την εμπειρία της ως εκπαιδευτικός – ως γνωστόν είχε υπηρετήσει σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Κι αυτό είναι η πειθαρχία της αναγνωστικής εμπειρίας που επιβάλλει η λεγόμενη «νεκρή γλώσσα», εν πάση περιπτώσει η γλώσσα την οποία δεν πρόκειται ποτέ να χρησιμοποιήσεις για τις καθημερινές σου συναλλαγές. Οταν διαβάζεις Πλάτωνα στο πρωτότυπο, μαθαίνεις να διαβάζεις αργά. Παραπέμπω στον Κούντερα για την αξία της αργής ανάγνωσης σε έναν κόσμο που σε σπρώχνει να «σκανάρεις» τα κείμενα, και όπου η λογοτεχνική αξία κρίνεται με όρους ροφήματος. Ενα μυθιστόρημα είναι «καλό» όταν ο αναγνώστης μπορεί να το ρουφήξει, σαν χλιαρή σοκολάτα, χωρίς να πάρει ανάσα. Αντε μετά να διαβάσεις Τολστόι ή Σταντάλ. Υπάρχουν και οι «Αποχρώσεις του γκρι» θα μου πείτε.
Με δυο λόγια η εκμάθηση των δύο γλωσσών του κλασικού μας πολιτισμού, κατά μείζονα λόγο των Ελληνικών, αλλά και των Λατινικών, είναι ζήτημα που αφορά την ευρωπαϊκή εκπαίδευση. Εμείς βέβαια εδώ έχουμε και τους δικούς μας λόγους, το περίφημο γλωσσικό. Οι κατά καιρούς υποστηρικτές της κατάργησης της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών, έχουν υπάρξει και σοβαρότεροι της κ. Ρεπούση, προβάλλουν ως κύριο επιχείρημα πως η Νέα Ελληνική είναι μια ολοκληρωμένη γλώσσα που δεν χρειάζεται τα Αρχαία για να σταθεί. Είναι μια πλήρης και ολοκληρωμένη δομή, που λένε και οι γλωσσολόγοι.
Αν βέβαια τολμήσεις να αναρωτηθείς κατά πόσον αυτό ισχύει και για την καθαρεύουσα, η οποία δεν διδάσκεται από τη δεκαετία του εβδομήντα, εκεί τα πράγματα μπερδεύονται λίγο. Συμμετέχει η καθαρεύουσα σ’ αυτήν την πλήρη δομή; Εχουν γραφτεί σ’ αυτήν ορισμένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά μνημεία των Νέων Ελληνικών; Κι αν ναι, που όντως έχουν γραφτεί, τότε γιατί δεν διδάσκεται; Ελάτε τώρα, γιατί είναι συντηρητική κι εμείς όλοι έχουμε αποφασίσει να είμαστε αναφανδόν προοδευτικοί. Τόσο προοδευτικοί που, ενώ διαθέτουμε μια γλώσσα με τρεις χιλιάδες χρόνια ιστορία, έχουμε αποφασίσει να την περιορίσουμε στα τελευταία τριάντα. Τα κλασικά ελληνικά είναι ο ορίζοντας της γλώσσας που μιλάμε, όπως η κλασική ελληνική σκέψη είναι ο ορίζοντας της σύγχρονης ευρωπαϊκής σκέψης.
Μα και βέβαια τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται Αρχαία Ελληνικά. Και πρέπει να διδάσκονται, με ακόμη μεγαλύτερη έμφαση, σε μια Ελλάδα που θέλει να είναι ευρωπαϊκή χώρα. Διότι είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, στο οποίο το ελληνόπουλο έχει πολύ ευκολότερη πρόσβαση και πολύ μεγαλύτερη οικειότητα από το ιταλάκι ή το γαλλάκι. Σκεφθείτε μόνον ποια θα ήταν η θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη αν κάποιος σοφός πολιτικός είχε αποφασίσει να ενισχύσει τις κλασικές σπουδές τώρα που υποχωρούν παντού. Αν όντως πρόσφεραν τη δυνατότητα σε φοιτητές από όλον τον κόσμο να διδάσκονται τα κείμενα του Πλάτωνος in situ. Για τα Λατινικά δεν λέω τίποτε. Ούτως ή άλλως δεν διδάσκονται παρά μόνον για ξεκάρφωμα.
Του Τάκη Θεοδωρόπουλου
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_15/09/2013_518746
ΣΧΕΤΙΚΑ
[ Είναι τα αρχαία ελληνικά μία «νεκρή γλώσσα», ξένη προς τους νεοέλληνες;]
'' ...Η Ευρώπη γεννήθηκε εκεί, στους πρόποδες της Ακρόπολης, είκοσι πέντε αιώνες πριν, και ό,τι καλύτερο έχει, ό,τι αποδέχεται και θαυμάζει περισσότερο στον εαυτό της, συμπεριλαμβανομένης της χριστιανικής θρησκείας –μία από τις πιο όμορφες σελίδες του δοκιμίου της Ζακλίν ντε Ρομιγί εξηγεί γιατί τα περισσότερα Ευαγγέλια γράφτηκαν στα ελληνικά– καθώς και των δημοκρατικών θεσμών, της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει τις μακρινές ρίζες του σε αυτή τη μικρή γωνιά της γηραιάς ηπείρου, στις ακτές του Αιγαίου, όπου το φως του ήλιου είναι πιο δυνατό και η θάλασσα πιο γαλάζια. Η Ελλάδα είναι το σύμβολο της Ευρώπης και τα σύμβολα δεν μπορούν να καταλυθούν χωρίς αυτό που ενσαρκώνουν να καταρρεύσει και να αποσυντεθεί σε εκείνη τη βάρβαρη σύγχυση του παραλογισμού και της βίας από την οποία μας έβγαλε ο ελληνικός πολιτισμός. ...''
Mario Vargas Llosa
[ http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=386325 ]
Θα μπορούσε άραγε από σοβαρούς ανθρώπους, πολλώ δε μάλλον από καθηγητές Πανεπιστημίου, να τεθεί το ερώτημα υπό τύπον εξεταστέου μαθήματος σε μια τάξη σχολική: «Γιατί μια κόρη ή ένας κούρος του Μουσείου της Ακροπόλεως, γιατί ο πρίγκιπας των κρίνων στην τοιχογραφία της Κνωσού, γιατί ο θρόνος του ιερέα του Διονύσου στο αρχαίο θέατρο, το λεγόμενο διονυσιακό, είναι σημαντικότερα μνημεία από μια ραψωδία του Ομήρου, από τον Επιτάφιο του Περικλή στην Ιστορία του Θουκυδίδη και από ένα απόσπασμα της Σαπφούς;».
Αλήθεια, θα υπήρχε βλαξ να θέσει τέτοιο ερώτημα; Αρα και να προχωρήσει σε επιπόλαιες, για να μην πω γελοίες, προτάσεις να κλείσουν π.χ. τα μουσεία γιατί μας βάζουν σε έξοδα συντηρώντας τέχνες νεκρές. Γιατί μ' αυτή τη λογική δεν είναι νεκρός αρχιτεκτονικά ο δωρικός ναός της Αθηνάς στην Ακρόπολη; Κατασκευάζει κανένας Καλατράβα σήμερα περίπτερους ναούς και κιονόκρανα ή αετώματα; Ανοίχτε ένα σημερινό λεξικό, π.χ. του Τεγόπουλου, του Μπαμπινιώτη, και για να μην κουράζεστε, στα λήμματα του γράμματος χ, που είναι λίγα. Μετρήστε π.χ. πόσες από τις λέξεις εκεί, εν χρήσει σήμερα, θα τις βρείτε και σ' ένα λεξικό της αρχαίας ελληνικής. Από το χαμός έως το χρήμα, από τη χιόνα και το χρησμό έως τη χρήση και το χρυσό!!
Κατάργησαν οι αγράμματοι την καθαρεύουσα και μια γενιά μίσησε Βιζυηνό και Παπαδιαμάντη και δυο γενιές δεν μπορούν να διαβάσουν στην Εγκυκλοπαίδεια του «Πυρσού» το λήμμα Διον. Σολωμός, που υπογράφει ο Κωστής Παλαμάς, σε καθαρεύουσα!!
Η ελευθερία των Αρχαίων[ http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=387678 ]
Αραγε το κατά Τριάντη «σύνδρομο Ρεπούση», σύνολο συμπτωμάτων και σημείων που σχετίζονται με την ίδια εικόνα, στην αρχή για το συνωστισμό στη Σμύρνη, αργότερα για τον «εθνικό μύθο του χορού του Ζαλόγγου», μετέπειτα για την απόσυρση διάταξης από το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο που πρότεινε την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων και των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, προσφάτως για το πογκρόμ των «νεκρών γλωσσών» -και ποιος ξέρει για πόσα άλλα ακόμη- θα συνεχίσει με τον υπερφίαλο ρεβιζιονισμό του να αναστατώνει τις ζωές μας ή θα συνωθηθεί στην προβλήτα της λησμοσύνης μας, ως ξεπερασμένη ιδεολογική νοοτροπία που απροκάλυπτα επιχείρησε -και νομοτελειακά αποσοβήθηκε- να επιβληθεί στην Παιδεία και την κοινωνία μας;
Αραγε η κ. Ρεπούση μίλησε ως πανεπιστημιακός δάσκαλος ή ως εκπρόσωπος ενός προοδευτικού πολιτικού χώρου που διαθέτει στις τάξεις του φωτισμένους και σκεπτόμενους ανθρώπους; Ενδεχομένως η ενασχόλησή της με την πολιτική να της αποστέρησε τη γνώση πως σε πολλές χώρες της Ευρώπης -Ολλανδία, Πορτογαλία- τα Αρχαία διδάσκονται υποχρεωτικά στα Γυμνάσια της θεωρητικής κατεύθυνσης, το ίδιο και στο Λουξεμβούργο, ενώ σε εφτά άλλα κράτη περιέχονται στο μαθητικό πρόγραμμα ως μάθημα επιλογής σε εξειδικευμένα σχολεία.
Εύστοχα σημείωνε το Σάββατο ο Δημήτρης Σεβαστάκης ότι «στον πυρήνα της λαϊκιστικής κορόνας (Ρεπούση-Ανθίμου) περί Αρχαίων Ελληνικών, κατοικεί μια σκληρότατη μνημονιακή κουλτούρα ενός νέου και αχτύπητου εθνικισμού που ο πολιτισμικός ιμπεριαλισμός του εμπορίου επιβάλλει εξαφάνιση κάθε ετερότητας».
Φαντάζομαι την αμηχανία και την μήνιν του ελληνολάτρη Ισπανού Χουάν Κοδέρχ, καθηγητή στο πανεπιστήμιο St Andrews (Ηνωμένο Βασίλειο), που γράφει τις ειδήσεις στην ιστοσελίδα του στα Αρχαία Ελληνικά...«Δεινότατος φόνος (γλώσσης) εν τω Κοινοβουλίω...».
«Η Ρεπούση αδικεί τον εαυτό της» υπογραμμίζει ο ακαδημαϊκός Θανάσης Βαλτινός, «αγγίζει ζέοντα θέματα με επιπόλαιο τρόπο, δηλώνει ότι τα Αρχαία Ελληνικά δεν τη βοήθησαν ή δεν της χρησίμευσαν σε τίποτα. Αν είναι έτσι, πρόκειται για αναπηρία. Είμαστε μονάδες ενός κόσμου που κατεβαίνει αργά στη βαθιά κοίτη της γλώσσας και της μνήμης του κι αυτή τη ροή δεν μπορεί να την κόψει κανείς».
Κατηγορηματική ως προς τη σπουδαιότητα της υποχρεωτικής διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών από την Α' Γυμνασίου, με πρωτότυπα κείμενα αυξανόμενης, ανά επίπεδο, δυσκολίας, είναι η Μαρία Ευθυμίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Να αποτελούν για όλους τους μαθητές μάθημα εξέτασης σε τελικές εξετάσεις απόκτησης απολυτηρίου Γυμνασίου και Λυκείου».
Πώς επιχειρηματολογούσε πριν από χρόνια ο αείμνηστος Ι.Θ. Κακριδής υπέρ της οφειλής για διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στα παιδιά μας; «Στην αρχαία Ελλάδα για πρώτη φορά στα χρονικά του κόσμου ανακαλύφθηκε ο άνθρωπος ως αξία αυτόνομη, ο άνθρωπος που θέλει να κρατιέται ελεύθερος από κάθε λογής σκλαβιά, και υλική και πνευματική. Για τους Ελληνες, ο στοχασμός είναι κι αυτός ελεύθερος για τα πιο τολμηρά πετάματα του νου και της φαντασίας. Η ελεύθερη πράξη και η ελεύθερη σκέψη είναι άγνωστα στον εξωελληνικό κόσμο».