DAVID CRONIN,Ιρλανδός συγγραφέας και δημοσιογράφος: «Ομηρος επιχειρηματιών η Ε.Ε., καταδικάζει έθνη σε λιτότητα» - «Το λόμπι των επιχειρήσεων γίνεται ολοένα και πιο μαχητικό»
Η εκτελεστική εξουσία της Ε.Ε., η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει εκμεταλλευθεί τις ευκαιρίες που παρουσιάστηκαν από την κρίση αρκετά έξυπνα. Τώρα έχει την εξουσία να ελέγχει τους προϋπολογισμούς που καταρτίζονται σε εθνικό επίπεδο από τις κυβερνήσεις των χωρών-μελών της Ευρωζώνης. Αυτό θα ήταν αδιανόητο πριν από την κρίση
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Χ. Ι. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ
Ποιος είναι ο σκοπός της σημερινής Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ε.Ε.); Τι συμφέροντα εξυπηρετεί; Πόσο σοβαρό είναι το δημοκρατικό έλλειμμα; Γιατί υπάρχει αυξανόμενη δυσαρέσκεια με την πορεία της Ε.Ε. τόσο από την ευρωπαϊκή Αριστερά όσο και από πολλούς συντηρητικούς κύκλους, συμπεριλαμβανομένης της άκρας Δεξιάς, και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης; Στη συνέντευξη που ακολουθεί, μιλάει για όλα αυτά τα κρίσιμα ζητήματα ο Ιρλανδός συγγραφέας David Cronin και ανταποκριτής στις Βρυξέλλες του διεθνούς πρακτορείου Inter Press Service. Αρθρα του έχουν δημοσιευθεί στις εφημερίδες «Guardian», «The Wall Street Journal Europe», «The Irish Times» και «The Sunday Tribune». Το τελευταίο του βιβλίο, που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2013 από το βρετανικό εκδοτικό οίκο Pluto Press, φέρει τον τίτλο «Corporate Europe: How Big Business Sets Policies on Food, Climate and War» («Εταιρική Ευρώπη: Πώς οι μεγάλες μπίζνες καθορίζουν πολιτικές στα τρόφιμα, το κλίμα και τον πόλεμο»)...
* Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εξελιχθεί από φάρο ελπίδας για τη δημοκρατία και την κοινωνική ανάπτυξη σε έναν εφιάλτη, αγκαλιάζοντας πλήρως τη νεοφιλελεύθερη τάξη πραγμάτων και εξυπηρετώντας σχεδόν αποκλειστικά τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα και το χρηματιστικό κεφάλαιο. Γιατί;
- Δεν είμαι σίγουρος αν η Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελούσε ποτέ «φάρο ελπίδας για τη δημοκρατία και την κοινωνική ανάπτυξη». Ηταν πάντα ένα ελιτίστικο σχέδιο.
Είναι αλήθεια ότι η Ε.Ε. και η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) συνέβαλαν σε θετικές εξελίξεις. Το 1975, η ΕΟΚ εισήγαγε νόμο που υποστήριζε το δικαίωμα των γυναικών να αμείβονται το ίδιο με τους άνδρες. Οι φεντεραλιστές παρουσιάζουν συχνά αυτό το παράδειγμα ως απόδειξη των απτών επιτευγμάτων που έχουν προκύψει από την ευρωπαϊκή «ολοκλήρωση». Κατά την άποψή μου, αυτές οι θετικές κοινωνικές εξελίξεις είναι πραγματικά επιτεύγματα των κοινωνικών κινημάτων - στη συγκεκριμένη περίπτωση του φεμινιστικού κινήματος. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ήταν ανδροκρατούμενα τότε, και παραμένουν ακόμα και σήμερα. Δεν θα είχαν ποτέ αποδεχθεί την τήρηση της αρχής της ισότητας των φύλων αν δεν είχαν τεθεί υπό πίεση να το πράξουν.
Τούτου λεχθέντος, συμφωνώ απόλυτα ότι η Ε.Ε. έχει καταστεί όμηρος των μεγάλων επιχειρήσεων περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Εχουμε δει μια σειρά από αλλαγές στους βασικούς κανόνες της Ενωσης, οι οποίες τη δεσμεύουν επισήμως σε μια ουσιαστικά αντικοινωνική ατζέντα. Οι τελευταίες αυτές αλλαγές περιλαμβάνουν το λεγόμενο δημοσιονομικό σύμφωνο, το οποίο καταδικάζει ολόκληρα έθνη σε καθεστώς λιτότητας σε περίπτωση που δεν πληρούν τους αυθαίρετους στόχους για τον περιορισμό των δημοσίων δαπανών.
* Πώς και πόσο επηρέασε η κρίση;
- Θα ισχυριζόμουν ότι, αν και η Ε.Ε. ακολουθεί μια νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση για κάποιο χρονικό διάστημα, η χρηματοοικονομική κρίση που ξέσπασε πριν από πέντε χρόνια έχει επιταχύνει αυτή την τάση. Η εκτελεστική εξουσία της Ε.Ε., η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει εκμεταλλευθεί τις ευκαιρίες που παρουσιάστηκαν από την κρίση αρκετά έξυπνα. Τώρα έχει την εξουσία να ελέγχει τους προϋπολογισμούς που καταρτίζονται σε εθνικό επίπεδο από τις κυβερνήσεις των χωρών-μελών της Ευρωζώνης. Αυτό θα ήταν αδιανόητο πριν από την κρίση.
Από την πλευρά του, το λόμπι των επιχειρήσεων γίνεται ολοένα και πιο μαχητικό. Το BusinessEurope, η ομάδα-«ομπρέλα» για τις ομοσπονδίες των εργοδοτών, έχει την τάση να βλέπει τη μεγάλη εικόνα. Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό έχει αρχίσει να εκδίδει μια σειρά απαιτήσεων για το τι θέλει να εφαρμοστεί σε κάθε συγκεκριμένη χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οπως μπορείτε να φανταστείτε, αυτά είναι οπισθοδρομικά μέτρα, όπως μειώσεις στις αποδοχές και την ιδιωτικοποίηση της υγειονομικής περίθαλψης. Δεν νομίζω ότι παλιά το BusinessEurope θα είχε το θράσος να αναμιχθεί τόσο απροκάλυπτα στα εσωτερικά της κάθε χώρας της Ε.Ε. Σήμερα, το κάνει χωρίς δισταγμό.
* Οχι πολύ καιρό πριν, σε μια συνέντευξή του, ο Σουηδός ευρωβουλευτής των Πρασίνων Carl Schlyter δήλωνε ότι «τα λόμπι είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο η Ε.Ε. διαμορφώνει κακές πολιτικές». Πόσο τεράστιο είναι το δημοκρατικό έλλειμμα στην Ε.Ε.;
- Η «οδηγία για τα προϊόντα καπνού», για την οποία ψήφισε πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είναι μια καλή περίπτωση για το θέμα που εγείρετε. Αντί να ανησυχούν για την υγεία των πολιτών της Ε.Ε., η πλειοψηφία των ευρωβουλευτών αποφάσισε να αποδυναμώσει την προτεινόμενη οδηγία, η οποία ασχολείται με πράγματα όπως το μέγεθος των προειδοποιήσεων για τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία στα πακέτα των τσιγάρων. Γιατί; Επειδή δέχθηκε μεγάλη πίεση από τη βιομηχανία καπνού να το κάνει. Τόσο απλά.
Την περασμένη εβδομάδα μιλούσα με ένα φίλο πίσω στην πατρίδα μου, την Ιρλανδία. Ο φίλος μου έχει διαβάσει μέρος του καινούργιου μου βιβλίου και ήταν συγκλονισμένος που έμαθε ότι οι εταιρικοί λομπίστες είναι συχνά αυτοί που γράφουν τις τροποποιήσεις στα νομοσχέδια και στη συνέχεια ζητούν από τους ευρωβουλευτές να προτείνουν επίσημα αυτές τις τροποποιήσεις. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει τόσο συχνά εδώ στις Βρυξέλλες που αντιμετωπίζεται σαν φυσιολογικό. Ωστόσο, όταν ενημερώνουμε τους απλούς ανθρώπους ότι οι εκπρόσωποι των υπερπλουσίων υπαγορεύουν το περιεχόμενο των νόμων για τα πάντα, από την ποιότητα των υδάτων ώς τη ρύθμιση του τραπεζικού συστήματος, αισθάνονται σοκαρισμένοι. Και δικαίως, φυσικά.
* Πώς το εξηγείτε;
- Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι πολλοί λομπίστες λένε ότι συμμετέχουν σε κάτι που ονομάζεται «δημοκρατική διαδικασία». Αλλά ποιον κοροϊδεύουν; Οταν οι νόμοι είναι κομμένοι και ραμμένοι για να εξυπηρετούν κατεστημένα οικονομικά συμφέροντα η όλη διαδικασία είναι θεμελιωδώς αντιδημοκρατική.
Το δημοκρατικό έλλειμμα στην Ε.Ε. είναι τεράστιο. Και δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία πραγματική αντίσταση προς αυτό. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις συμμετέχουν σε κάτι που ονομάζεται «κοινωνική εταιρική σχέση» με τους εργοδότες. Αυτό σημαίνει ότι πολύ συχνά βλέπει κανείς τη Συνομοσπονδία των Ευρωπαϊκών Συνδικάτων να κάνει κοινές συστάσεις με το BusinessEurope για την επίλυση οικονομικών προβλημάτων. Η πολιτική τοποθέτηση της ηγεσίας των συνδικαλιστικών οργανώσεων, αλλά όχι των απλών μελών της, είναι ότι είναι αναγκαίο να έχουμε καλές σχέσεις με τα «αφεντικά».
Το λόμπι των μεγάλων επιχειρήσεων εμπλέκεται ενεργά στην προσπάθεια διάλυσης του κράτους Πρόνοιας, στοχεύοντας να ανατρέψει πολλά από τα πράγματα που έχουν κερδίσει οι εργαζόμενοι ως αποτέλεσμα σκληρών αγώνων για πολλές δεκαετίες. Γιατί στο διάολο συνεργάζεται η ηγεσία των συνδικαλιστικών οργανώσεων με αυτό το λόμπι; Δεν θα έπρεπε οι συνδικαλιστές να αγωνίζονται μέρα και νύχτα εναντίον της πλουτοκρατίας και των εκπροσώπων της; Αλλά νομίζω εσείς τουλάχιστον ξέρετε γιατί δεν το κάνουν.
* Ο καπιταλισμός-καζίνο της Γουόλ Στριτ ήταν μια κύρια αιτία της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008. Θεωρείτε ότι ο καπιταλισμός-καζίνο είναι επίσης εδραιωμένος στη λειτουργία της Ε.Ε.;
- Η σύντομη απάντηση είναι «ναι». Την περίοδο πριν από την κρίση, ο Ευρωπαίος επίτροπος επικεφαλής για τη ρύθμιση του τραπεζικού συστήματος ήταν ένας συμπατριώτης μου ονομαζόμενος Charlie McCreevy. Ο McCreevy είχε αποκτήσει τη φήμη του ακραίου νεοφιλελεύθερου στην Ιρλανδία επειδή ήταν αυτός που εισήγαγε τις περικοπές στην κοινωνική πρόνοια όταν ήταν υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας τη δεκαετία του 1990. Αργότερα, ως υπουργός Οικονομικών, ενθάρρυνε τη διόγκωση μιας κερδοσκοπικής φούσκας με τη μείωση του φόρου υπεραξίας (προς τέρψιν των εργολάβων, φυσικά!). Φυσικά, η φούσκα αυτή ήταν μη βιώσιμη και κατέρρευσε προκαλώντας τεράστιο πόνο, κυρίως για εκείνους που δεν επωφελήθηκαν καθόλου από αυτή την εξέλιξη.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στις Βρυξέλλες, ο McCreevy εμφάνισε μια ακραία αποστροφή προς τη ρύθμιση του χρηματοοικονομικού τομέα και την κατάλληλη εποπτεία του. Η στάση του ήταν ότι οι διαχειριστές των hedge funds και των παραγώγων θα πρέπει να έχουν το ελεύθερο να λειτουργούν όπως αυτοί θέλουν επειδή η αγορά γνωρίζει καλύτερα! Ο McCreevy προχώρησε στη σύσταση μιας «ομάδας εμπειρογνωμόνων» για να τον συμβουλεύει. Οι εμπειρογνώμονες που επιλέχθηκαν προέρχονταν σε μεγάλο βαθμό από τις μεγάλες τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της Goldman Sachs. Ηταν απρόθυμος να ακούσει οποιονδήποτε μπορούσε να θεωρηθεί εχθρικός απέναντι στον καπιταλισμό-καζίνο και, μάλιστα, ενεπλάκη σε μια παρατεταμένη σύγκρουση με τους Σοσιαλδημοκράτες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτοί οι τύποι δεν ήταν ακριβώς μπολσεβίκοι, αλλά ο McCreevy έδωσε αυτή την εντύπωση.
* Δεν άλλαξε τίποτα μετά την κρίση;
- Μετά τη χρηματοοικονομική κατάρρευση στη Γουόλ Στριτ, το 2008, υπήρχε μια συνειδητοποίηση από τους φορείς χάραξης πολιτικής ότι έπρεπε να διαμορφωθεί μια σκληρότερη γραμμή απέναντι στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Ο Jose Manuel Barroso, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επέμενε στις προτάσεις για ένα νέο νόμο σχετικά με τα hedge funds, αν και ο McCreevy ήταν εναντίον αυτής της πρότασης.
Η πρόταση, βέβαια, ήταν εξ αρχής αρκετά άτολμη. Ωστόσο, μόλις εμφανίστηκε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι «insiders» από το City του Λονδίνου πήραν το Eurostar για τις Βρυξέλλες και άρχισαν να βομβαρδίζουν τους ευρωβουλευτές με αιτήματα για αποδυνάμωση της συγκεκριμένης πρότασης. Κατατέθηκαν περίπου 1.600 τροπολογίες, που έκαναν τους γύρους στις διάφορες επιτροπές του Ευρωκοινοβουλίου. Η συντριπτική πλειονότητα των τροπολογιών είχε συνταχθεί από τον ίδιο το χρηματοοικονομικό/ τραπεζικό τομέα.
Η εκστρατεία των λομπιστών του χρηματοοικονομικού τομέα αποδείχθηκε πλήρως αποτελεσματική. Η νομοθεσία που υιοθετήθηκε δεν αποτελούσε καμία απολύτως απειλή για τα hedge funds. Μπορούσαν να συμπεριφέρονται όπως και πριν.
Ο McCreevy αντικαταστάθηκε τελικά το 2010 από τον Michel Barnier από τη Γαλλία. Εκείνη την εποχή, ο Νικολά Σαρκοζί υποστήριζε ότι η διασφάλιση αυτής της θέσης από έναν Γάλλο αποτελούσε καταστροφική ήττα για τον αγγλοσαξονικό καπιταλισμό. Αυτό ήταν απλώς ένα άλλο περιστατικό του φτηνού θεατρινισμού που αντιπροσώπευε η παρουσία του Σαρκοζί στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή. Ο Barnier και οι σύμβουλοί του ήταν εξαιρετικά εξυπηρετικοί προς το City του Λονδίνου. Υπήρξαν μερικές αποσπασματικές αλλαγές, αλλά τίποτα συγκεκριμένο που θα μπορούσε να προκαλέσει το σύστημα του καπιταλισμού-καζίνο.
* Σε μια πρόσφατη δημοσίευσή μου, αναφέρθηκα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, με τη Γερμανία επικεφαλής, σαν μια «νέα Ρώμη». Συμφωνείτε με την άποψη ότι η Ε.Ε. έχει εξελιχθεί σε ένα αυτοκρατορικό σχέδιο;
- Το 2007, ο ίδιος ο Jose Manuel Barroso είπε ότι η Ε.Ε. έχει «τη διάσταση μιας αυτοκρατορίας».
Χωρίς αμφιβολία, η Ε.Ε. συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο. Τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει πολλή συζήτηση στις Βρυξέλλες για την εξασφάλιση της πρόσβασης σε πρώτες ύλες για τις μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες. Αυτά περιλαμβάνουν πράγματα όπως το κοβάλτιο, το οποίο είναι ένα μέταλλο που θεωρείται απαραίτητο για τα έξυπνα τηλέφωνα και τους υπολογιστές. Σε ένα έγγραφο του 2010, βιομήχανοι που ήταν επιφορτισμένοι με την παροχή συμβουλών προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσδιόρισαν το κοβάλτιο από το Κονγκό ως μια κρίσιμη πρώτη ύλη. Δεν υπήρχε καμία απολύτως αναφορά που να υποδήλωνε ότι ο λαός του Κονγκό θα πρέπει να έχει λόγο στη διαχείριση αυτού του φυσικού πόρου ή έστω αναγνώριση του γεγονότος ότι έχει διεξαχθεί ένας φρικαλέος πόλεμος στο Κονγκό που συνδέεται με την εκμετάλλευση των ορυκτών. Το μόνο πράγμα που ενδιέφερε το λόμπι των μεγάλων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων ήταν πώς θα πάρει υπό την κατοχή του αυτό το υλικό, έτσι ώστε να μπορεί να παράγει την επόμενη γενιά των έξυπνων τηλεφώνων. Μία από τις εταιρείες που συμβούλευσε την Επιτροπή είναι μια βελγική εταιρεία που ονομάζεται Umicore και η οποία έχει μια μακρά ιστορία παρουσίας στην εξόρυξη πρώτων υλών στο Κονγκό.
* Η αντίθεση στην Ε.Ε. προέρχεται κυρίως από ορισμένα τμήματα της ευρωπαϊκής Αριστεράς, αλλά και από ορισμένους συντηρητικούς κύκλους, συμπεριλαμβανομένης και της άκρας Δεξιάς. Φέρει ευθύνη η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατική Αριστερά για την άνοδο της άκρας Δεξιάς;
- Είναι πολύ ανησυχητικό το γεγονός ότι η Ακροδεξιά βιώνει ανοδική πορεία σε διάφορα μέρη της Ευρώπης. Φυσικά, όποιος γνωρίζει λίγη ιστορία δεν θα εκπλαγεί. Εξάλλου, οι ναζί ήταν αυτοί που επωφελήθηκαν από την οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1930.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η άκρα Δεξιά θα κερδίσει ένα σημαντικό αριθμό εδρών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά τη διάρκεια των εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για το επόμενο καλοκαίρι. Ελπίζω ότι αυτό δεν θα συμβεί. Αλλά αν συμβεί, η παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατική Αριστερά θα είναι αυτή που θα πρέπει εν μέρει να κατηγορηθεί.
* Γιατί συμβαίνει αυτό;
- Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα, ασπάστηκαν πλήρως τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Ετσι, λοιπόν, είναι αναπόφευκτο ότι διάφοροι δημαγωγοί θα προσπαθήσουν να επωφεληθούν από τη ματαίωση και την απογοήτευση που έχουν προκύψει από αυτή την προδοσία της σοσιαλδημοκρατικής Αριστεράς. Θα προτιμούσα να ήταν τα γνήσια αριστερά κόμματα που θα επωφελούνταν από αυτή την απογοήτευση, αλλά, δυστυχώς, η Ακροδεξιά είναι αυτή που τείνει να έχει το μεγαλύτερο κέρδος.
Εν πάση περιπτώσει, η αίσθησή μου είναι ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι κάτι σαν ένα φύλλο συκής για ένα θεμελιωδώς αντιδημοκρατικό σύστημα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το μόνο άμεσα εκλεγμένο όργανο της Ε.Ε., αλλά έχει αποκτήσει ισχύ εις βάρος των εθνικών κοινοβουλίων. Αυτό δεν είναι καθόλου δημοκρατικό. Η Αριστερά συνεπώς δεν πρέπει να κατατρύχεται από την ιδέα της σπουδαιότητας των ευρωεκλογών του επόμενου έτους, αλλά με την οικοδόμηση ενός μαζικού κινήματος ενάντια στη λιτότητα και το νεοφιλελευθερισμό.
Πειραματόζωο τραπεζιτών και επιχειρηματιών η Ελλάδα
* Ποια είναι τα νομικά ζητήματα για τις χώρες που θέλουν να βγουν από το ευρώ, αλλά να παραμείνουν μέλη της Ε.Ε.;
- Από όσο γνωρίζω, δεν υπάρχει κανένα επίσημο έγγραφο της Ε.Ε. που να εξηγεί πώς θα αποβληθεί μια χώρα από την Ευρωζώνη.
Σε τελική ανάλυση, αυτό είναι περισσότερο ένα πολιτικό παρά ένα νομικό ζήτημα. Εάν η Ελλάδα αποφασίσει να εγκαταλείψει το ευρώ, αλλά θέλει να παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ενωση, είμαι βέβαιος ότι θα μπορούσε να βρεθεί μια συνταγή που θα τις επέτρεπε να το κάνει.
Εδώ που έχουμε φτάσει δεν υπάρχουν εύκολες επιλογές. Αλλά η προσωπική μου αίσθηση είναι ότι το ευρώ ήταν μια κατάρα για τους απλούς ανθρώπους. Το βιοτικό τους επίπεδο θα ήταν καλύτερο χωρίς το ευρώ. Αυτό που βλέπουμε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια είναι οι λογικές συνέπειες ενός οικονομικού πειράματος που ανέλαβε μια ομάδα τραπεζιτών και κορυφαίων επιχειρηματιών. Λίγοι άνθρωποι έχουν ευημερήσει κάτω από αυτό το σχέδιο. Ο περισσότερος κόσμος έχει επηρεαστεί αρνητικά.
ΠΗΓΗ
ΣΧΕΤΙΚΑ
DAVID CRONIN - Ιρλανδός συγγραφέας και δημοσιογράφος