Ingmar Bergman: «Περσόνα» (Persona, 1966)
Μία αριστουργηματική μινιμαλιστική σπουδή πάνω στη γυναικεία φύση, την ψυχολογία της χαμένης ταυτότητας και την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η ηθοποιός Ελίζαμπεθ Βόγκλερ, παντρεμένη και με έναν μικρό γιο, καταρρέει κατά τη διάρκεια μιας παράστασης της Ηλέκτρας. Στη συνέχεια καταφεύγει στη σιωπή και την απομόνωση από τον υπόλοιπο κόσμο. Η νοσοκόμα που την περιποιείται, η Άλμα, τη συνοδεύει στο παραθαλάσσιο σπίτι της γιατρού της, για να βελτιωθούν οι συνθήκες ανάρρωσης της.
Διαβάστε επίσης: Έξι χρόνια χωρίς τον σπουδαίο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν
Η Άλμα προσπαθεί συνεχώς να διαλευκάνει ποιος είναι ο λόγος που η Ελίζαμπεθ έχει επιλέξει τη σιωπή (η οποία μετατρέπεται σιγά σιγά σε κατατονία) μιας και πιστεύει ότι διαθέτει ένα είδος «εσωτερικής δύναμης» που την έχει ωθήσει σε τούτη της την επιλογή.
Παρότι εντελώς αντίθετοι χαρακτήρες μια περίεργη όσμωση θα δημιουργηθεί ανάμεσα στις δύο γυναίκες. Επειδή ο γιατρός που παρακολουθούσε την Ελίζαμπεθ έχει απαγορεύσει τις επισκέψεις, η Άλμα μιλάει συνεχώς στην Άλμα προσπαθώντας να της εκμαιεύσει λεπτομέρειες της ζωής της.
Οι μέρες περνούν και η Άλμα προκειμένου να κάνει την Ελίζαμπεθ να αντιδράσει, της μιλάει διαρκώς, χωρίς ποτέ να λαμβάνει απάντηση και σύντομα θα αρχίσει να της εξομολογείται όλα της τα μυστικά της και τις πιο μύχιες σκέψεις της.
Σ’ αυτό το διάστημα της συγκατοίκησης και της απομόνωσης, ανάμεσα στις δυο γυναίκες που μοιάζουν πολύ στην εξωτερική εμφάνιση, αναπτύσσεται μια παράξενη σχέση η οποία οδηγεί σταδιακά και με έναν παράξενο τρόπο, στην συγχώνευση των προσωπικοτήτων τους, της μίας μέσα στην άλλη...
Αυτό είναι εν ολίγοις το θέμα της μαγικής ταινίας που ακούει στο όνομα "Persona" του 1966. Στην ιστορία της 7ης Τέχνης, εάν υπάρχει ένας σκηνοθέτης που κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει τη μαγεία, αλλά και την πολυπλοκότητα της γυναικείας ψυχοσύνθεσης, τότε αυτός σίγουρα είναι ο σπουδαίος καλλιτέχνης, Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, σε αυτή ακριβώς τη δημιουργία του. Και είναι ακριβώς τέτοιες δημιουργίες χάρη στις οποίες ο Κινηματογράφος επάξια αναφέρεται ως η 7η Τέχνη.
Έχοντας ουσιαστικά στο πλευρό του δύο από τις αγαπημένες του πρωταγωνίστριες, ο Σουηδός σκηνοθέτης, μας δίνει απλόχερα ένα ατόφιο αριστούργημα, ένα από τα ανεξίτηλα διαμάντια του Κινηματογράφου. Μπίμπι Άντερσον και Λιβ Ούλμαν, συνοδευόμενες από την υπέροχη φωτογραφία του Σβεν Νύκβιστ, συνθέτουν ένα εικαστικό αποτέλεσμα που όμοιο του δύσκολα θα ξανασυναντήσουμε.
Ο ίδιος o Μπέργκμαν, θα πει χαρακτηριστικά για την "Persona":
«Η ταινία αυτή μου έσωσε τη ζωή. Και αποτελεί τα όρια στα οποία θα μπορούσε να φτάσει η διάνοιά μου...»
Η «Persona» - που στην Ελλάδα έχει παιχθεί και ως «Έρωτας χωρίς φραγμούς» - κρίνεται ως άκρως μινιμαλιστική, πλην αριστουργηματική, ταινία, με την εμφάνιση μόνο πέντε ηθοποιών από τους οποίους η Μπίμπι Άντερσον και η Λιβ Ούλμαν είναι οι μόνες που εμφανίζεται για περισσότερο από ένα λεπτό μπροστά στην κάμερα. Η μουσική επένδυση του Λαρς Γιόχαν Βέρλε είναι εξαιρετική και σε ορισμένες σκηνές στοιχειώνει τον θεατή.
Ο χαρακτήρας της Ούλμαν λέει μόνο δεκατέσσερις λέξεις καθ’ όλη την διάρκεια της ταινίας, σε αντίθεση με την Άντερσον, η οποία μιλάει ακατάπαυστα. Μάλιστα, μεταξύ των άλλων έχει δύο εξαιρετικούς μονολόγους. Αυτόν που περιγράφει το ερωτικό όργιο με τους αγνώστους στην παραλία και αυτόν που αναφέρεται στο μωρό της Ελίζαμπεθ.
Persona, είναι η λατινική λέξη που όριζε τις μάσκες, πίσω από τις οποίες οι ηθοποιοί της αρχαιότητας έκρυβαν τα πρόσωπα τους, για βγουν στη σκηνή ταυτισμένοι έτσι με τον ρόλο που υποδήλωνε το προσωπείο τους.
Τα σκηνικά, τα κοστούμια και το μακιγιάζ είναι ελάχιστα, ενώ ο Μπέργκαμν κινηματογραφεί για άλλη μια φορά με εξαιρετικό τρόπο, χρησιμοποιώντας ιδανικές γωνίες λήψης. Με χρήση μακρινών αλλά και πολύ κοντινών πλάνων, πάνω στα αγγελικά πρόσωπα των δύο πανέμορφων και εκφραστικών πρωταγωνιστριών του.
Το 1967 η «Persona» είχε επιλεγεί από την Σουηδική Ακαδημία Κινηματογράφου για να εκπροσωπήσει την χώρα στην κατηγορία Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας στο 39ο διαγωνισμό των Όσκαρ, αλλά η υποψηφιότητά της δεν έγινε δεκτή.
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι μέχρι και το 2004 στην Αμερική κυκλοφορούσε μια λογοκριμένη έκδοση της ταινίας στην οποία είχαν περικοπεί στοιχεία από το πρώτο τρίλεπτο της ταινίας. Αλλά και κάποια κομμάτια από τον μονόλογο της Μπίμπι Άντερσον που αναφέρονταν, στο ερωτικό όργιο καθώς και στην άμβλωση του παιδιού...
Ένα τρίλεπτο, που προσωπικά θεωρώ πως αποτελεί ότι πιο "πειραματικό" μας έχει παρουσιάσει ο Σουηδός σκηνοθέτης και καλώς γνώστης της ανθρώπινης ψυχολογίας, στην πλούσια φιλμογραφία του.
Η ταινία σήμερα θεωρείται - και δικαίως - ένα από τα σημαντικότερα αριστουργήματα του 20ου αιώνα στον χώρο της 7ης Τέχνης και βρίσκεται σε αρκετές λίστες με τις καλύτερες δημιουργίες όλων των εποχών.
Το 2010, βρέθηκε στη θέση Νο71 του Empire Magazine, στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες του Παγκόσμιου Κινηματογράφου, ενώ στην αντίστοιχη λίστα του Βρετανικού Sight & Sound, βρίσκεται στη θέση Νο13.
Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που είδα στη μεγάλη οθόνη την ταινία «Persona», για πρώτη φορά. Συγκλονισμένος, από τότε και σε τακτά χρονικά διαστήματα, επανήλθα αρκετές φορές, για να την απολαύσω σε διάφορα φορμάτ.
Προσφάτως την ξαναείδα στη δημοσιογραφική της προβολή, με αφορμή την επανέκδοση της για να επιβεβαιώσω αυτό που πάντα υποπτευόμουν. Το γεγονός δηλαδή, ότι τέτοιες δημιουργίες, όσες φορές και να τις παρακολουθήσεις, πάντα θα ανακαλύψεις και κάτι καινούργιο.
Είναι σαν ένας πίνακας ζωγραφικής, που ανεξάρτητα από το πόσες φορές κι αν τον μελετήσεις, θα ανακαλύψεις μία καινούργια οπτική γωνία, ένα νέο ερέθισμα και μία συγκίνηση μου μόνο η τέχνη μπορεί πραγματικά να σου προσφέρει.
Στην κλασσική ερώτηση, ποια είναι η καλύτερη ταινία όλων των εποχών, η αλήθεια είναι ότι χωρά μεγάλη συζήτηση. Αλλά όταν με ρωτάνε ποια είναι η αγαπημένη μου ταινία; Η απάντηση είναι εύκολη. Η «Persona» του Ingmar Bergman...
Έτος: 1966 | Xώρα: Σουηδία | Διάρκεια: 83 λεπτά | Σκηνοθεσία: Ingmar Bergman | Σενάριο: Ingmar Bergman | Παίζουν: Bibi Andersson, Liv Ullmann, Margaretha Krook
Του Γιώργου Ρούσσου
ΠΗΓΗ
tvxs.gr
14-10-2013