ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΑΛΕΞΙΟΥ - Μια μεγάλη πνευματική προσωπικότητα




Στα 92 του πέθανε χθες ο σπουδαίος δάσκαλος πολλών Ελλήνων αρχαιολόγων και φιλολόγων

Η Ελλάδα θρηνεί έναν μέγιστο αρχαιολόγο και μελετητή των νεοελληνικών γραμμάτων, τον (πρωτίστως) αρχαιολόγο Στυλιανό Αλεξίου. Τον δάσκαλο πολλών αρχαιολόγων, οι οποίοι τίμησαν την επιστήμη τους πάντα κάτω από αντίξοες συνθήκες και στέκονται σιωπηλοί στην είδηση του θανάτου του. Πλήρης ημερών, έζησε μέχρι τα 92 του χρόνια, χωρίς ούτε μία μέρα να ξεχάσει τον κοινωνικό του ρόλο. Γι' αυτόν οι επιστήμες δεν ήταν υπόθεση εργαστηρίου, αλλά μία συνεχής σύνδεσή τους με την κοινωνία, πάντα ζωντανή και παρεμβατική.
 Μία από τις τελευταίες του εργασίες ήταν η «Από τον Ομηρο στον 20ό αιώνα» (εκδόσεις Στιγμή). Σ' αυτή διατύπωνε με σαφήνεια τη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας από τα ομηρικά έπη ώς τις μέρες μας, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν πρόκειται για μια «ελληνοκεντρική θέση», καθώς εδράζεται στις γλωσσολογικές έρευνες.
«Ο συρτός χορός, ο Κλήδονας, ο Κάτω Κόσμος, ο Αδης, ο Χάρος είναι λέξεις και έννοιες της Αρχαιότητας που διατηρήθηκαν με τον προφορικό πολιτισμό. Το ίδιο ισχύει για το Βυζάντιο. Συνεχίζει την αρχαία παιδεία. Το υστεροβυζαντινό είδος του έμμετρου ερωτικού μυθιστορήματος κορυφώνεται με ιταλικές επιδράσεις στον Ερωτόκριτο του Κορνάρου. Θαυμάσια βυζαντινά ηρωικά ποιήματα διατηρήθηκαν προφορικά σε νεοελληνικά τραγούδια», εξηγούσε σε συνέντευξή του στην «Ε» (ένθετο «Βιβλιοθήκη», 5 Νοεμβρίου 2011).
Ο αείμνηστος Κρητικός λόγιος μεγάλωσε σ' ένα περιβάλλον όπου τα γράμματα ήταν πολυτιμότερα και από αυτή την τροφή. Εγγονός του συνονόματου δημοσιογράφου Στυλιανού Αλεξίου και γιος του συγγραφέα Λευτέρη Αλεξίου, είχε την ευτυχία οι δύο θείες του, η Γαλάτεια Καζαντζάκη και η Ελλη Αλεξίου, να είναι συγγραφείς. Μέσα σ' αυτή την περιρρέουσα ατμόσφαιρα γαλουχήθηκε, εξ ου και ήταν δύσκολο να αλλάξει ρότα.
Το Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο οποίο δίδαξε την περίοδο 1977-1991, τον ανέδειξε ομότιμο καθηγητή. Εργάστηκε ως γενικός έφορος Αρχαιοτήτων Κρήτης και διευθυντής του Μουσείου Ηρακλείου (1962 - 1977). Κατά τη θητεία του, ανακάλυψε τους υστερομινωικούς τάφους του Λιμένους Κνωσού και τους πρωτομινωικούς θολωτούς τάφους της Λεβήνος (Λέντα).
Στο Μουσείο Ηρακλείου δημιούργησε μια νέα πτέρυγα και την αίθουσα της Συλλογής Γιαμαλάκη. Ιδρυσε τα μουσεία Χανίων και Αγίου Νικολάου.
Υπήρξε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, μέλος της Αρχαιολογικής Εταιρείας, του Γερμανικού Ινστιτούτου, επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Πάντοβα, Αθηνών και Κύπρου και επίτιμο μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Οι φιλολογικές μελέτες του ανάστησαν τα έργα, τα οποία εξέδωσε με φιλολογική επιμέλεια και την αμέριστη συνεργασία της συντρόφου του Μάρθας Αποσκίτη: «Ερωτόκριτος», «Απόκοπος», «Βοσκοπούλα», «Διγενής Ακρίτας», «Σολωμός».
Από τα ενδιαφέροντά του δεν μπορούσε να απουσιάζει ο γενέθλιος τόπος του: έγραψε πλήθος μελέτες σχετικές με την κοινωνία, τη ζωή και τον πολιτισμό της Κρήτης κυρίως κατά τον ΙΕ' - ΙΖ' αιώνα. Σε άλλες εργασίες του επικεντρώθηκε σε θέματα ιστορικής γλωσσολογίας και σε ετυμολογήσεις λέξεων του κρητικού ιδιώματος και των νέων ελληνικών.
«Αντίθετα από τις λατινογενείς γλώσσες, τα νέα ελληνικά διατήρησαν την ίδια κλίση των ονομάτων και των ρημάτων, τη μονολεκτική μέση και παθητική φωνή, τα τρία γένη, και χιλιάδες αρχαίες λέξεις και τύπους, κυρίως της κοινής των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Η προφορά άλλαξε, αλλά όσοι κάνουν λόγο για "νεοελληνική προφορά", αγνοούν ότι μ' αυτή διάβαζαν και μ' αυτή δίδαξαν στη Δύση τα αρχαία ελληνικά οι Βυζαντινοί», υποστήριζε. 

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ
http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes--politismos&id=398066




ΣΧΕΤΙΚΑ



Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
2012)Στίχοι επιστροφής, Στιγμή
(2011)Η κρητική λογοτεχνία και η εποχή της, Στιγμή
(2010)Ελληνική λογοτεχνία, Στιγμή
(2010)Κείμενα φιλίας και μνήμης, Δοκιμάκης
(2009)Ποικίλα ελληνικά, Στιγμή
(2002)Μινωικά και Ελληνικά, Στιγμή
(1999)Κρητικά φιλολογικά, Στιγμή
(1997)Δημώδη βυζαντινά, Στιγμή
(1997)Σολωμιστές και Σολωμός, Στιγμή
(1994)Σολωμικά, Στιγμή
Minoan Civilization, Κουβίδης B., Μανουράς Β. ΟΕ
Μινωικός πολιτισμός, Κουβίδης B., Μανουράς Β. ΟΕ


ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑ
2011)Κατάλογος 25, Στιγμή
(2010)Στυλιανός Αλεξίου, Ζήσιμος Λορεντζάτος: Αλληλογραφία 1967 - 2003, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη
(2009)Ψηφίδες, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
(2008)Παιδεία και πολιτισμός στην Κρήτη: Βυζάντιο - Βενετοκρατία, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
(2007)Ευκαρπίας έπαινος, Πορεία
(2006)Νίκος Καζαντζάκης: Το έργο και η πρόσληψή του, Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας [εισήγηση]
(2005)Η πρόσληψη της αρχαιότητας στο βυζαντινό και νεοελληνικό μυθιστόρημα, Στιγμή [εισήγηση]
(2001)Δάφνη, Ergo
(1958)Η αποκατάστασις του ναού του Αγίου Μάρκου του Χάνδακος, Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

(2009)  Συλλογικό έργο, Κατάλογος 24, Στιγμή 
(2004)  Συλλογικό έργο, Το εντευκτήριον, Στιγμή [μετάφραση, επιμέλεια] 
(1999)  Σολωμός, Διονύσιος, 1798-1857, Στοχασμοί, Στιγμή 

(1998)  Shakespeare, William, 1564-1616, Σονέτα, Στιγμή [μετάφραση, επιμέλεια] 
ΛΟΙΠΟΙ ΤΙΤΛΟΙ
2010)Καζαντζάκης, Νίκος, 1883-1957, Από το ποιητικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη, Εκδόσεις Καζαντζάκη [ανθολόγηση, επιμέλεια]
(2007)Σολωμός, Διονύσιος, 1798-1857, Διονυσίου Σολωμού ποιήματα και πεζά, Στιγμή [επιμέλεια]
(2001)Χορτάτσης, Γεώργιος, 1550-π.1660, Ερωφίλη, Στιγμή [επιμέλεια]
(2000)Κορνάρος, Βιτσέντζος, 1553-1613, Ερωτόκριτος, Ερμής [επιμέλεια]
(1999)Κορνάρος, Βιτσέντζος, 1553-1613, Ερωτόκριτος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας [επιμέλεια]
(1998)Μπεργαδής, Απόκοπος. Η Βοσκοπούλα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας [επιμέλεια]
(1995)Βασίλειος Διγενής Ακρίτης, Βιβλιοπωλείον της Εστίας [επιμέλεια]
(1995)Μπουνιαλής, Μαρίνος Τζάνες, Ο κρητικός πόλεμος (1645-1669), Στιγμή [επιμέλεια]
(1992)Χορτάτσης, Γεώργιος, 1550-π.1660, Η ελευθερωμένη Ιερουσαλήμ, Στιγμή [επιμέλεια]
(1991)Ζήνων, Στιγμή [επιμέλεια]
(1985)Βασίλειος Διγενής Ακρίτης, Ερμής [επιμέλεια]

ΠΗΓΗ
www.biblionet.gr


**

Στυλιανός Αλεξίου - Από το Ηράκλειο της Κρήτης, σήμερα, διδάσκει
www.ekebi.gr