Μεσόγειος, θάλασσα από πλαστικό

Πλαστικά σκουπίδια κυριεύουν τη θάλασσά μας. Οχι μόνο τα ορατά που μας κάνουν να αηδιάζουμε, αλλά και τα μικροσκοπικά αόρατα σκουπίδια που μολύνουν τους θαλάσσιους οργανισμούς και καταλήγουν πιθανότατα στο πιάτο μας...

Η Μεσόγειος «πλαστικοποιείται» και ενδεχομένως το μέλλον μας «πολυμερίζεται» και αυτό μαζί της. Προς έκπληξη ακόμη και των ίδιων των ερευνητών τα νερά της εμφανίζουν περιεκτικότητες σε απορρίμματα που συναγωνίζονται ή και νικούν κατά κράτος τις «χωματερές» των ωκεανών. Η πλειονότητα των απορριμμάτων αυτών είναι διαφόρων ειδών πλαστικά, ορατά αλλά και... αόρατα. Τα τελευταία χρόνια έχει ανακαλυφθεί ότι τα πολυμερή που εκτίθενται στον αέρα, στον ήλιο και στο θαλασσινό νερό κατακερματίζονται σε μικροσκοπικά κομματάκια και ίνες που, όπως φαίνεται, «κολυμπούν» κατά εκατοντάδες δισεκατομμύρια κάνοντας κύκλους μέσα στη Λεκάνη της Μεσογείου χωρίς να βρίσκουν διέξοδο διαφυγής. Περνούν επίσης στα εντόσθια των ψαριών, τα οποία τα τρώνε μαζί με την τροφή τους. Παραμένει εν πολλοίς άγνωστο το κατά πόσο είναι τοξικά για τη θαλάσσια ζωή ενώ το μεγάλο, επίσης αναπάντητο προς το παρόν, ερώτημα είναι αν περνούν στην τροφική αλυσίδα.

Στο κέντρο του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού, κάπου ανάμεσα στην Καλιφόρνια και στη Χαβάη, υπάρχει μια τεράστια θαλάσσια χωματερή, γνωστή ως Μεγάλη Κηλίδα Σκουπιδιών του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού. Είναι μια απέραντη «σούπα» από πλαστικό, η οποία σχηματίζεται από τα ωκεάνια ρεύματα που μεταφέρουν εκεί τα απορρίμματα από διαφορετικά μήκη και πλάτη των ωκεανών. Πολλά έχουν ειπωθεί για αυτή τη «δίνη απορριμμάτων», που θεωρείται η μεγαλύτερη του κόσμου. Το μέγεθός της δεν έχει εξακριβωθεί, οι μετρήσεις όμως δείχνουν ότι τα νερά στο σημείο αυτό του Ειρηνικού παρουσιάζουν τις υψηλότερες συγκεντρώσεις πλαστικού στον πλανήτη. Αν έχετε την αφέλεια να νομίζετε ότι κάτι τέτοιο είναι πολύ μακριά για να σας αφορά άμεσα, πλανάσθε. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι παρόμοιες «σούπες» έχουν αρχίσει ήδη να «μαγειρεύονται» στη Μεσόγειο, ενώ οι επιστήμονες εκτιμούν ότι σύντομα θα τις δούμε και στα ελληνικά νερά. Οπως όλα δείχνουν, η θάλασσά μας «πλαστικοποιείται», με συνέπειες των οποίων την έκταση δεν είμαστε σε θέση να προβλέψουμε.

Πόσο πλαστικό τρώμε;

Η πλαστική απειλή για τη Μεσόγειο είναι σε μεγάλο βαθμό αόρατη - δεν μπορείτε να την παρατηρήσετε εύκολα με γυμνό μάτι. Η πηγή της όμως είναι απολύτως ορατή και μπορείτε να τη δείτε γύρω σας, σε οποιαδήποτε παραλία. Αν και «παραδοσιακά» γνωρίζουμε ότι το πλαστικό δεν βιοδιασπάται και μπορεί να μείνει αναλλοίωτο για αιώνες, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Οι σακούλες, τα μπουκάλια και τα άλλα αντικείμενα από πολυμερή υλικά όταν μείνουν εκτεθειμένα στον ήλιο, στον αέρα και στη θάλασσα κατακερματίζονται πολύ γρήγορα (ακόμη και στη διάρκεια λίγων μηνών, ανάλογα με τον τύπο του πλαστικού) και γίνονται όλο και μικρότερα κομματάκια, μετατρεπόμενα τελικά σε... αναλλοίωτα μικροσκοπικά σωματίδια και ίνες που σταδιακά φθάνουν να έχουν διάμετρο μικρότερη του ενός χιλιοστού.

Η ύπαρξη των «μικροπλαστικών απορριμμάτων», όπως ονομάζονται, έγινε γνωστή μόλις τα τελευταία χρόνια σημαίνοντας συναγερμό στους επιστήμονες. Αυτό γιατί τα σωματίδια αυτού του μεγέθους μπορούν να περάσουν στους θαλάσσιους οργανισμούς και άρα θεωρητικά μέσω αυτών και στον άνθρωπο. Οι έρευνες στον τομέα αυτόν έχουν μόλις ξεκινήσει και προς το παρόν βρίσκονται κυρίως στο στάδιο της καταγραφής, οπότε οι πραγματικές διαστάσεις - και προεκτάσεις - του προβλήματος μας είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστες. Οπωσδήποτε όμως δεν πρόκειται να είναι ευχάριστες.

MED: χειρότερα από τις χωματερές του ωκεανού

Το ερευνητικό σκάφος της «Αποστολής MED - Μεσόγειος σε κίνδυνο» πραγματοποιεί δειγματοληψίες στο νερό επιφανείας στη Δυτική Μεσόγειο

Ενα μεγάλο πρόγραμμα για τη μέτρηση των μικροσκοπικών κομματιών πλαστικού στα νερά της Δυτικής Μεσογείου, και κυρίως στις θάλασσες της Γαλλίας και της Ιταλίας, έχει ξεκινήσει το 2010 από την οργάνωση Αποστολή MED - Μεσόγειος σε κίνδυνο. Χρησιμοποιώντας ένα ειδικά εξοπλισμένο ερευνητικό σκάφος οι επιστήμονες της αποστολής λαμβάνουν κάθε χρόνο δείγματα από το νερό της επιφάνειας της θάλασσας σε διαφορετικά σημεία και ελέγχουν την παρουσία πλαστικών μικροαπορριμμάτων σε αυτά. Τα αποτελέσματα είναι μάλλον σοκαριστικά: οι μετρήσεις τους δείχνουν ότι, στα σημεία που εξετάζουν, κατά μέσο όρο υπάρχουν 115.000 μικροσκοπικά «στοιχεία» πλαστικού ανά τ. χλμ. - συγκέντρωση η οποία, τονίζουν, ξεπερνά αυτήν των «καυτών» περιοχών του Ειρηνικού και του Ατλαντικού Ωκεανού. Στα περισσότερα σημεία οι συγκεντρώσεις είναι άνω των 100.000 στοιχείων ανά τ. χλμ., ενώ η υψηλότερη συγκέντρωση που έχουν συναντήσει έφθανε τα 892,000 στοιχεία. Με βάση αυτούς τους αριθμούς, εκτιμούν ότι συνολικά στη Μεσόγειο θα πρέπει να επιπλέουν 250 δισεκατομμύρια αόρατα μικροπλαστικά σκουπιδάκια.

«Βρίσκουμε μικροπλαστικά παντού, αν όχι στο 100% των δειγμάτων, οπωσδήποτε σε πάνω από το 95%» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Μπρυνό Ντυμοντέ, επικεφαλής του προγράμματος, τον οποίο συναντήσαμε κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα στο πλαίσιο του κύκλου εκδηλώσεων του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών για τη Μεσόγειο. «Ουσιαστικά στο 100% των δειγμάτων θαλασσινού νερού που έχουμε συλλέξει τα τελευταία χρόνια υπάρχει παρουσία μικροπλαστικών, σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό». Στο πρώτο στάδιο των μελετών της η Αποστολή MED, η οποία συνεργάζεται με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα από πολλές χώρες, έχει ξεκινήσει με την εξέταση του νερού για να εντοπίσει τα επιπλέοντα μικροαπορρίμματα. Στην επόμενη φάση, που ξεκινά τώρα, οι ερευνητές θα εξετάσουν την παρουσία μικροπλαστικών στα εντόσθια ψαριών. Απώτερος στόχος, όπως μας λέει ο κ. Ντυμοντέ, είναι να διαπιστωθεί αν τα μικροπλαστικά έχουν τοξικές συνέπειες και αν, μέσω των ψαριών, περνούν στην τροφική αλυσίδα.

Η αόρατη απειλή στις ελληνικές θάλασσες

Στη χώρα μας μια αντίστοιχη έρευνα διεξάγεται από το 2009 από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Σουόνσι στη Βρετανία, αλλά με αντίστροφη «φορά»: οι ερευνητές ξεκίνησαν από τις ακτές, πραγματοποιώντας δειγματοληψίες για την ανίχνευση μικροσκοπικών ινών πλαστικού σε ιζήματα - δηλαδή στην άμμο - από διάφορα σημεία σε όλη την Ελλάδα και συνέχισαν εξετάζοντας τα εντόσθια διαφόρων ειδών ψαριών και θαλάσσιων ασπόνδυλων, ενώ στο επόμενο στάδιο, που έχει ήδη ξεκινήσει, προχωρούν στην εξέταση δειγμάτων νερού.από θάλασσες και ποταμούς. Και εδώ τα αποτελέσματα είναι ανησυχητικά. Οι ίνες πλαστικού ήταν και πάλι πανταχού παρούσες - στο 100% των 1.000 δειγμάτων από 167 παραλίες -, εμφανίζοντας μάλιστα έντονη παρουσία σε σημεία όπου κάποιος δεν θα περίμενε κάτι τέτοιο. «Είδαμε ότι ακατοίκητες ακτές νησιών ή βραχονησίδων που βρίσκονταν σε περιοχές με έντονα θαλάσσια ρεύματα είχαν την ίδια περιεκτικότητα ινών πλαστικού με τις ακτές της Αττικής» λέει η Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια έρευνας του Ινστιτούτου. «Τελικά η ρύπανση δεν συσσωρεύεται μόνο εκεί όπου προκαλείται αλλά με τα θαλάσσια ρεύματα και τα κύματα πάει παντού. Και επιπλέον είναι αόρατη, άρα δεν είναι δυνατόν ποτέ να συλλέξουμε αυτά τα πλαστικά, απλώς τα… κληροδοτούμε στις επόμενες γενιές σε μη ανακτήσιμη μορφή».

Η γεωμορφολογία της Μεσογείου και τα έντονα ρεύματά της εντείνουν και επεκτείνουν αντίστοιχα το πρόβλημα. Επειδή η θάλασσα είναι κλειστή, ουσιαστικά συσσωρεύει και «κρατάει» όλα τα απορρίμματα που δέχεται. Και αυτά, χωρίς να έχουν πολλές διεξόδους διαφυγής, μεταφέρονται από τα ρεύματα και διασκορπίζονται, όπως φαίνεται, παντού. Λέμε «όπως φαίνεται», γιατί ο παράγοντας των ρευμάτων προβληματίζει τους ειδικούς. «Η κατανομή των μικροπλαστικών στη Μεσόγειο βρίσκεται σε απόλυτη συνάρτηση με τα ρεύματα επιφανείας και αυτό προκαλεί σύγχυση στα αποτελέσματά μας, γιατί δεν μπορούμε να ξέρουμε αν η αύξηση ή η μείωση των συγκεντρώσεων που βλέπουμε στα ίδια σημεία από χρονιά σε χρονιά οφείλεται στα ρεύματα ή είναι πραγματική» εξηγεί ο κ. Ντυμοντέ. Για να διαγραφεί μια σαφέστερη εικόνα, προσθέτει ο ερευνητής, θα πρέπει να υπάρξει μια συνολική έρευνα, με συνεργασία σε πολλά επίπεδα σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου, κάτι το οποίο αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει.

Μεγαλοσκουπίδια και μικροσκουπίδια

Το βασικότερο ίσως επίπεδο στο «μικροπλαστικό πρόβλημα» της Μεσογείου είναι η πηγή του: τα μακροπλαστικά απορρίμματα - δηλαδή τα «ορατά» πλαστικά σκουπίδια που, συνειδητά ή ασυνείδητα και με διάφορους τρόπους, στέλνουμε στη θάλασσα και τα οποία μπορεί να είναι από σακούλες, μπουκάλια νερού και παιδικές πάνες (ναι, είναι από τα «πρώτα» θαλάσσια απορρίμματα σε πίνακα της Ευρωπαϊκής Ενωσης) ως μεγάλα δοχεία και κάδοι. Τα «μεγάλα» σκουπίδια τα βλέπουμε και τα γνωρίζουμε μια ζωή, δεν είναι «καινούργια» για εμάς όπως τα αόρατα μικροπλαστικά. Παρ' όλα αυτά και σε αυτόν τον τομέα οι έρευνες είναι σχετικά πρόσφατες. Στην Ελλάδα έχουν ξεκινήσει συστηματικά εδώ και λίγο περισσότερο από μία δεκαετία, στον διεθνή χώρο εδώ και περίπου δεκαπέντε-είκοσι χρόνια, όπως αναφέρει ο Γιώργος Παπαθεοδώρου, καθηγητής Ωκεανογραφίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, ο οποίος μελετά τα θαλάσσια απορρίμματα. «Ως τότε μάλλον είχε υποτιμηθεί η περιβαλλοντική διάσταση αυτού του προβλήματος» λέει μιλώντας στο «Βήμα». «Δεν είναι τυχαίο ότι στη Θαλάσσια Στρατηγική που έβγαλε τώρα η Ευρωπαϊκή Ενωση, και την οποία έχει υπογράψει και η Ελλάδα, ένας από τους δέκα στόχους, συγκεκριμένα ο δέκατος, είναι τα θαλάσσια απορρίμματα».

Εδώ και περίπου δεκατρία χρόνια ο κ. Παπαθεοδώρου και οι συνεργάτες του έχουν ξεκινήσει μια καταγραφή των θαλάσσιων απορριμμάτων στον βυθό των θαλασσών της Δυτικής Ελλάδας - κυρίως στο Ιόνιο Πέλαγος και στον Κορινθιακό, στον Πατραϊκό και στον Λακωνικό Κόλπο -, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν περάσει και στα επιπλέοντα απορρίμματα. Επίσης από το 2006, σε συνεργασία με το Δίκτυο Μεσόγειος SOS, καταγράφουν τα απορρίμματα και στις ακτές. Οπως είναι αναμενόμενο με βάση τα όσα έχετε διαβάσει παραπάνω, τα αποτελέσματά τους κάθε άλλο παρά ευχάριστα είναι: 3.500 «βενθικά» απορρίμματα συλλέχθηκαν στις τέσσερις περιοχές από μια έκταση θαλάσσιου πυθμένα 20 τ. χλμ. Τα πλαστικά κυριαρχούσαν με ποσοστό 56%, ενώ ακολουθούσαν το μέταλλο (17%) και το γυαλί (10%).

Πιο «πλαστική» η Μεσόγειος

«Το πλαστικό κυριαρχεί διαχρονικά και στις ελληνικές ακτές με ποσοστά που κυμαίνονται από 37% ως 51%» λέει ο καθηγητής. Ανάλογα είναι τα ευρήματα και στο νερό. Στην τελευταία μελέτη τους, η οποία είναι η πρώτη του είδους που γίνεται στην Ελλάδα και αναμένεται να δημοσιευθεί, όπως οι προηγούμενες, σε έγκριτη ξένη επιστημονική επιθεώρηση, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Πάτρας κατέγραψαν «μεγάλα» απορρίμματα στην επιφάνεια της θάλασσας: μόνο στον Πατραϊκό Κόλπο και στα στενά ανάμεσα στην Κέρκυρα και στην Ηγουμενίτσα «μέτρησαν» 75 επιπλέοντα μακροαπορρίμματα ανά τ.χλμ., πυκνότητα αρκετά υψηλότερη συγκριτικά με άλλες θαλάσσιες περιοχές (όπως π.χ. στη Χιλή ή στην Ιαπωνία) στις οποίες έχουν γίνει αντίστοιχες έρευνες.

Αν και γνωρίζει τα δεδομένα στη Δυτική Ελλάδα, ο καθηγητής βρέθηκε πρόσφατα προ... απροόπτου κάνοντας μια ανασκόπηση μελετών σε διεθνές επίπεδο. «Με έκπληξη διαπίστωσα ότι το υψηλότερο ποσοστό πλαστικού από όλες τις έρευνες που έχουν γίνει είναι στη Μεσόγειο» μας αναφέρει. «Δηλαδή η Μεσόγειος μπορεί να χαρακτηριστεί η θάλασσα του πλαστικού καθώς το 61% των απορριμμάτων της είναι πλαστικά έναντι 51% του "παγκόσμιου" ωκεανού. Και έχετε υπόψη ότι η Νότια Μεσόγειος, δηλαδή η βόρεια ακτή της Αφρικής, δεν έχει μελετηθεί καθόλου». Επόμενος στόχος των δικών του μελετών είναι πάντως το Ιόνιο, για το οποίο δεν είναι καθόλου αισιόδοξος. «Εχω σημαντικές πληροφορίες για το Ιόνιο Πέλαγος» λέει. «Νομίζω ότι εκεί πάει να γίνει η επόμενη σούπα πλαστικού. Φοβάμαι ότι δεν θα το αποφύγουμε».

Η κατάρα της σακούλας

Τα θαλάσσια απορρίμματα έχουν καθαρά στεριανή προέλευση, και στις δύο πλευρές της Μεσογείου - αυτό μάς το πιστοποιούν οι επιστήμονες. Ο κ. Παπαθεοδώρου βλέπει ότι το 75% των μακροαπορριμμάτων που βρίσκει έρχονται από τις ακτές αλλά και από τους ποταμοχειμάρρους. Ο κ. Ντυμοντέ βρίσκει ότι το 80% των μικροπλαστικών που εντοπίζει έχει χερσαία προέλευση. «Θεωρώ μάλιστα» τονίζει «αλλά είναι προσωπική μου γνώμη, δεν έχουμε κάνει ακόμη μελέτη σχετικά με αυτό το θέμα, ότι μεγάλο μέρος τους φθάνει ήδη κατακερματισμένο στη θάλασσα».Το 50% των απορριμμάτων που βρίσκουν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Πατρών είναι τρεις κυρίως συσκευασίες: πλαστικές σακούλες, πλαστικά μπουκάλια νερού και αλουμινένια κουτάκια μπίρας και αναψυκτικών. Αντίστοιχα είναι και τα ευρήματα στη Δυτική Μεσόγειο - ο κ. Ντυμοντέ αναφέρει ότι οι πλαστικές σακούλες είναι η υπ' αριθμόν 1 «γενεσιουργός αιτία» των μικροσκοπικών κομματιών που ανιχνεύονται από την αποστολή MED.

Ο μεγάλος «εφιάλτης» είναι μάλιστα οι οξοδιασπώμενες πλαστικές σακούλες. «Αυτές είναι πραγματική καταστροφή» λέει ο γάλλος ερευνητής. «Στη Γαλλία προσπαθούμε να περάσουμε έναν νόμο που θα τις απαγορεύει. Λένε ψευδώς ότι οι σακούλες αυτές είναι βιοδιασπώμενες, αλλά δυστυχώς δεν είναι, και είναι χειρότερες από τις παραδοσιακές πλαστικές σακούλες γιατί ακριβώς έχουν ένα πρόσθετο συστατικό που τις κάνει να κατακερματίζονται γρήγορα σε μικροσωματίδια πλαστικού όταν εκτίθενται στο περιβάλλον». Επιπλέον - και αυτό δεν αφορά μόνο τη θάλασσα - οι σακούλες αυτές δεν είναι ούτε καν ανακυκλώσιμες, όπως προσθέτει η κυρία Μήλιου. «Αν μάλιστα τις βάλει κάποιος στην ανακύκλωση» τονίζει η βιολόγος «μπλοκάρει τη διαδικασία και για τα υπόλοιπα υλικά». Ο κ. Παπαθεοδώρου από την πλευρά του επισημαίνει ότι πρόσφατα υπήρξε μια κίνηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης για αυτό το θέμα. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Περιβάλλοντος έβγαλε μια οδηγία ότι τα κράτη-μέλη πρέπει να απαγορεύσουν την πλαστική σακούλα» αναφέρει. «Και αφήνει ελεύθερα τα κράτη-μέλη να αποφασίσουν τις δράσεις τους».

Για τον έλληνα καθηγητή η γνώση των πηγών της πλαστικής ρύπανσης είναι πολύτιμη. «Το πιο σημαντικό κομμάτι αυτής της έρευνας δεν είναι να πιστοποιήσουμε ότι έχουμε πρόβλημα ρύπανσης από πλαστικό. Αυτό το ξέρουμε» τονίζει. «Το θέμα είναι μέσα από την έρευνα αυτή να ανιχνεύσουμε τις πηγές από όπου προέρχεται το πλαστικό και να τις αποκόψουμε, ώστε να μην "τροφοδοτούν" τις θάλασσες».

«Πλαστικές» λίμνες και στις Αλπεις!

Το συνθετικό αυτό δημιούργημά μας μέσα σε λιγότερο από έναν αιώνα φαίνεται ότι έχει κατακυριεύσει τον πλανήτη - πρόσφατα συγκεντρώσεις μικροπλαστικών ανιχνεύθηκαν και στη λίμνη Γκάρντα των ελβετικών Αλπεων - έχοντας μάλιστα εγκατασταθεί για τα καλά, αφού ανθίσταται σθεναρά στην αποσύνθεση. Στη θάλασσα πάντως ο κ. Παπαθεοδώρου εκτός από τον κατακερματισμό εντοπίζει δύο ακόμη προβλήματα. «Εμείς στις μελέτες μας βλέπουμε αλλαγή του υποστρώματος στον πυθμένα. Δηλαδή εκεί όπου ο βυθός είχε ένα μαλακό φυσικό υπόστρωμα, λάσπη, άμμο, το πλαστικό δημιουργεί ένα τεχνητό σκληρό υπόστρωμα και αλλάζει τα οικοσυστήματα - σε μαλακό πυθμένα δημιουργούνται πλέον οικοσυστήματα που αναπτύσσονται σε σκληρό πυθμένα, επάνω στα πλαστικά» εξηγεί. «Και επίσης, αυτό δεν το έχουμε δει εμείς αλλά έχει παρατηρηθεί στον Ατλαντικό, μια άλλη ανησυχητική παράμετρος είναι η μετανάστευση των ειδών με φορείς τα πλαστικά. Δηλαδή οργανισμοί που "ταξιδεύουν" επάνω στα πλαστικά φθάνουν σε νησιά που είναι εντελώς απομονωμένα και δεν υπήρχε περίπτωση ποτέ να φθάσουν τέτοιοι οργανισμοί σε αυτά».

Πώς μολύνονται οι οργανισμοί

Τα ψάρια άθελά τους απολαμβάνουν «πλαστικοποιημένα» γεύματα, αφού τα μικροσκοπικά κομματάκια και οι ίνες πλαστικού μπερδεύονται με το πλαγκτόν. Οι μελέτες που κάνουν οι ερευνητές του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Πορστασίας «Αρχιπέλαγος» έχουν ανιχνεύσει ίνες πλαστικού στο στομάχι πολλών ειδών, στο 100% των δειγμάτων που έχουν εξετάσει από διάφορες περιοχές των ελληνικών θαλασσών. «Βρήκαμε ίνες πλαστικού σε όλα τα είδη που εξετάσαμε, όμως και τα αποτελέσματα των δειγμάτων επιφανειακού νερού σε κάποιες περιοχές είναι σοκαριστικά, ορισμένα έχουν τόση περιεκτικότητα σε πλαστικό όση σε πλαγκτόν» λέει η Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια έρευνας του Ινστιτούτου. «Οσο μεγαλύτερη ειναι η πυκνότητα των πλαστικών στα επιφανειακά νερά, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να καταναλωθούν. Ενδιαφέρον είχε ότι καταγράψαμε ότι πλαγκτονοφάγα είδη ψαριών που τρέφονται τη νύχτα είχαν στο στομάχι τους περισσότερες ίνες πλαστικού και με περισσότερα χρώματα - κόκκινα, μπλε, και πολύχρωμα πλαστικά. Ενώ αυτά που τρέφονται την ημέρα, που βλέπουν το χρώμα, είχαν κυρίως διάφανες ίνες».

Οι μελέτες του είδους έχουν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια και, σε ένα πρώτο στάδιο, έχουν εστιάσει στην ανίχνευση των μικροπλαστικών στα εντόσθια των θαλάσσιων ειδών. Ως πρόσφατα δεν είχαν ακόμη εξετάσει κατά πόσον τα μικροσκοπικά πλαστικά είναι τοξικά για τα ζώα, ενώ ακόμη δεν έχουν μελετήσει καθόλου αν «περνάνε» επιβλαβή χημικά στον άνθρωπο (οι ειδικοί πάντως επισημαίνουν ότι προς το παρόν τα βρίσκουν μόνο στο στομάχι των ψαριών, το οποίο και αφαιρούμε όταν τα τρώμε). Μόλις τον τελευταίο μήνα δημοσιεύθηκαν οι πρώτες τρεις μελέτες που διαπιστώνουν επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία των θαλάσσιων οργανισμών. Στην πρώτη, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Scientific Reports», ερευνητές του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Σαν Ντιέγκο διαπίστωσαν ότι ψάρια που εκτέθηκαν σε πολυαιθυλένιο το οποίο είχε «εμπλουτιστεί» με θαλάσσιους χημικούς περιβαλλοντικούς ρύπους υπέστησαν σοβαρό ηπατικό στρες (εκείνα που εκτέθηκαν σε καθαρό πολυαιθυλένιο υπέστησαν επίσης ηπατικό στρες, αλλά ελαφρύτερης μορφής). Οι δύο άλλες, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση «Current Biology» από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Πλίμουθ και του Πανεπιστημίου του Εξετερ στη Βρετανία και έγιναν σε θαλάσσια σκουλήκια, έδειξαν αντίστοιχα ότι τα πλαστικά «περνάνε» τοξικές ουσίες στον οργανισμό των ζώων (κάτι που διαπιστώνεται για πρώτη φορά) και ότι τα εμποδίζουν να τραφούν σωστά μειώνοντας τα επίπεδα ενέργειάς τους.

Παράλληλα όμως τα μακροπλαστικά, τα ορατά απορρίμματα, προκαλούν τον θάνατο χιλιάδων ψαριών, πουλιών, θηλαστικών και άλλων ζώων στις θάλασσες όλου του πλανήτη. «Πολλές φορές έχουμε εντοπίσει μακροπλαστικά σε νεκρά θαλάσσια θηλαστικά ή χελώνες. Πέρυσι είχαμε ένα περιστατικό με αίσια έκβαση, ένα ρινοδέλφινο βρέθηκε εκβρασμένο στα ρηχά νερά σε παραλία της Αττικής με ένα κομμάτι πλαστικό στο στόμα του, αλλά ευτυχώς ένας δύτης βούτηξε και το αφαίρεσε σώζοντάς το» λέει η κυρία Μήλιου. «Στα πιο πολλά περιστατικά όμως βλέπουμε νεκρά ζώα. Στο Ιόνιο είχε καταγραφεί πριν λίγα χρόνια ένα νεκρό δελίφνι με ενάμισι κιλό πλαστικό στον φάρυγγα και στο στομάχι του». Στις αρχές του Νοεμβρίου στις ακτές της Ολλανδίας εκβράστηκε νεκρή μια φάλαινα φυσητήρας: η νεκροψία έδειξε ότι είχε στο στομάχι της 20 κιλά πλαστικό.

Φαφούτη Λαλίνα

http://www.tovima.gr/science/article/?aid=548989