Χαμένη η Άγκυρα από τη συμφωνία για το Ιράν;




Πολύ προσοχή δόθηκε στο πώς θα αντιδράσουν οι Σαουδική Αραβία και Ισραήλ στην ενδιάμεση συμφωνία που επιτεύχθηκε το Νοέμβριο μεταξύ του Ιράν και των Ρ5+1 δυνάμεων (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία), καθώς και οι δύο βλέπουν τις σχέσεις τους με το Ιράν με όρους μηδενικού αθροίσματος. Η συμφωνία έχει επίσης σημαντικές επιπτώσεις για την Τουρκία, μια περιφερειακή δύναμη από μόνη της, και μία που διατηρεί σχετικά στενές σχέσεις με το Ιράν. Ειδικότερα, η Τουρκία αντιμετωπίζει κάποιες δύσκολες αποφάσεις για την μελλοντική κατεύθυνση της εξωτερικής της πολιτικής στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική (ΜΕΝΑ) μετά από τις αραβικές εξεγέρσεις. Η συμφωνία του προηγούμενου μήνα έρχεται απλώς να προστεθεί στα προβλήματα εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας.

Η δημιουργία στενότερων δεσμών με το Ιράν υπήρξε βασικός πυλώνας της πολιτικής «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» και της καλλιέργειας του δόγματος «στρατηγικού βάθους». Το τελευταίο έχει στόχο να επανακαθιερώσει την Τουρκία ως έναν ισχυρό περιφερειακό παράγοντα –που απέχει πολύ από τα χρόνια της αυτοεπιβληθείσας απομόνωσης επί κεμαλισμού- ενισχύοντας τις οικονομικές και διπλωματικές σχέσεις με τους γείτονές της, προάγοντας μεγαλύτερη περιφερειακή ολοκλήρωση και συνεργασία, και τελικώς επαναπροσδιορίζοντας την Τουρκία ως ένα σημαντικό μεσολαβητή στις περιφερειακές συγκρούσεις, καθώς και έναν απαραίτητο συνομιλητή μεταξύ ΜΕΝΑ και της Δύσης.

Την τελευταία δεκαετία, η ενεργειακή και εμπορική συνεργασία έχει οδηγήσει τις τουρκό-ιρανικές σχέσεις πιο κοντά. Το Ιράν είναι τώρα ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου στην Τουρκία (πίσω από τη Ρωσία) και επίσης μια σημαντική πηγή αργού πετρελαίου. Το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών έχει επίσης αυξηθεί και στοχεύει να φθάσει τα 30 δισ. δολάρια μέχρι το 2015, έχοντας ήδη διαμορφωθεί το 2012 στα 21,3 δισ. δολάρια. Σε διπλωματικό επίπεδο, η Τουρκία έχει υπάρξει δυναμικός υποστηρικτής του δικαιώματος της Τουρκίας να αναπτύξει ένα ειρηνικό πυρηνικό πρόγραμμα και είναι ένας συνεπής υποστηρικτής των διαπραγματεύσεων αντί των κυρώσεων για την αντιμετώπιση των ανησυχιών σχετικά με τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν.

Η Τουρκία μπορεί έτσι να πάρει πολλά θετικά από τη συμφωνία με το Ιράν και τις Ρ5+1 δυνάμεις, με οποιαδήποτε χαλάρωση των κυρώσεων έναντι του Ιράν να υπόσχεται να πληρώσει σημαντικά μερίσματα για την Τουρκία και οποιαδήποτε συμφωνία που μπορεί να καθησυχάσει τις περιφερειακές εντάσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση εν τω μέσω προσπαθειών για να αποτραπεί το ενδεχόμενο μιας περιφερειακής κούρσας πυρηνικών εξοπλισμών.

Ωστόσο υπάρχει ένας αριθμός αρνητικών. Αν και είναι απίθανο να έχει ποτέ αποτελέσει το βασικότερο στοιχείο μιας συμφωνίας μεταξύ του Ιράν και των Ρ5+1 δυνάμεων, το γεγονός πως η Τουρκία δεν είχε κανένα ρόλο στη μεσολάβηση της συμφωνίας του προηγουμένου μήνα, μπορεί να σημάνει μόνο προβλήματα για τον αυτοαποκαλούμενο ρόλο της ως σημαντικό περιφερειακό διαμεσολαβητή. Πραγματικά, το 2010, το κυβερνών ΑΚΡ στην Τουρκία ένωσε τις δυνάμεις του μαζί με τη Βραζιλία σε μια προσπάθεια να μεσολαβήσει για ακριβώς μια τέτοια συμφωνία μεταξύ των Ρ5+1 δυνάμεων και της Τεχεράνης.

Ήταν μια τολμηρή απεικόνιση της φιλοδοξίας και της εμπιστοσύνης και ενώ απορρίφθηκε από τις Γαλλία, Ρωσία και ΗΠΑ, οδήγησε στην υπογραφή της Διακήρυξης της Τεχεράνης από τους Recep Tayyip Erdogan, Lula da Silva και Mahmoud Ahmadinejad. Αυτή η ίδια εμπιστοσύνη έχει αντικατασταθεί από πολύ άγχος και αστοχίες σήμερα στην Άγκυρα. Λανθασμένοι υπολογισμοί που κόστισαν τόσο στην περίπτωση της Συρίας όσο και της Αιγύπτου, έφεραν στο εσωτερικό τα όρια της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας και την ικανότητά της να χειριστεί τις περιφερειακές δυνάμεις. Στη Συρία, η στήριξη του ΑΚΡ για το Συριακό Εθνικό Συμβούλιο και τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό έναντι του καθεστώτος του προέδρου Bashar al-Assad, έχει σε μεγάλο βαθμό αναιρεθεί εν τω μέσω αυξημένων εντάσεων εντός της συριακής αντιπολίτευσης, καθώς και της άρνησης της Αμερικής να επέμβει στη Συρία (η ενίσχυση των τουρκό-συριακών σχέσεων ήταν άλλος ένας πυλώνας της τουρκικής πολιτικής μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες). Στην Αίγυπτο, η υποστήριξη της Άγκυρας για την κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και η κριτική της τρέχουσας στρατιωτικής κυβέρνησης της Αιγύπτου, έχει φέρει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών στο έσχατο σημείο.

Και στις δύο περιπτώσεις, η Άγκυρα βρίσκει τον εαυτό της όλο και περιθώριο περιθωριοποιημένο και ο όλο και πιο συχνά προβαλλόμενος ισχυρισμός της ότι διαθέτει μοναδική εικόνα για την περιοχή δεδομένων των πολιτισμικών και ιστορικών δεσμών, ακούγεται όλο και πιο κούφιος. Εκτός από το να ποντάρει στην πλευρά των ηττημένων, η απόφαση της Άγκυρας να διαλέξει πλευρά per se έχει προκαλέσει την μεγαλύτερη ζημιά. Η αναμφισβήτητα κομματική προσέγγιση των αραβικών εξεγέρσεων έχει καταστρέψει το πρόσχημα της Τουρκίας ότι είναι ένας ουδέτερος συνομιλητής στις περιφερειακές εντάσεις ή ένας περιφερειακός παίκτης με επιρροή που απολαμβάνει μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες (με την προφανή εξαίρεση να είναι το Ισραήλ), τα οποία έθεσαν τα θεμέλια της αρχιτεκτονικής της εξωτερικής πολιτικής στη ΜΕΝΑ και έχουν κεντρική σημασία για το οπλοστάσιο της εξωτερικής πολιτικής της.

Σχεδόν με όποιο τρόπο και αν το δει κανείς, ένα αναγεννημένο Ιράν είναι πιθανό να προκαλέσει νέα δεινά. Περισσότερο από ένας σημαντικός εμπορικός εταίρος, το Ιράν είναι ένας τρομερός περιφερειακός αντίπαλος. Και οι δύο χώρες βρίσκονται σε αντιπαράθεση σχετικά με τη Συρία και το Ιράκ, ενώ άλλα πιθανά σημεία ανάφλεξης περιλαμβάνουν την Παλαιστίνη, τους Κούρδους της Συρίας και σε μικρότερο βαθμό την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο. Οποιαδήποτε ενίσχυση του «χεριού» του Ιράν στην περιοχή, είναι επομένως πιθανό να μετριάσει τις περιφερειακές φιλοδοξίες της Τουρκίας.

Η άμεση επαφή μεταξύ του Ιράν και των Ρ5+1 θα αποδυναμώσει επίσης το ρόλο της Τουρκίας ως περιφερειακό μεσολαβητή. Γιατί να μιλήσει κανείς με την Τουρκία όταν μπορεί να μιλήσει απευθείας στο Ιράν από τη μια πλευρά, και στη Σαουδική Αραβία από την άλλη; Και κάθε ρόλο που έχει αναλάβει το Ιράν στη διαμεσόλάβηση στις περιφερειακές εντάσεις, ιδιαίτερα στη Συρία και στο Ιράκ, απλώς θα ενισχύσει περαιτέρω την απομόνωση της Τουρκίας, περιορίζοντας την περιφερειακή επιρροή της και φέρνοντας τις αποτυχίες της πολιτικής της στην Αίγυπτο, τη Συρία και αλλού, σε όλο και πιο έντονη ανακούφιση.

Αντιμέτωπη με τέτοιες τεράστιες προκλήσεις, είναι δύσκολο να δούμε κάποιον δρόμο προς τα εμπρός για την Τουρκία που δεν περιλαμβάνει κάποιου είδους πολιτική αναθεώρηση. Στρέφοντας το βλέμμα της προς το εσωτερικό και πιέζοντας για μια ειρηνευτική διαδικασία στο κουρδικό, είναι πιθανώς μια επιλογή. Το ΑΚΡ είναι επίσης πιθανό να χρησιμοποιήσει τη συμφωνία του προηγουμένου μήνα μεταξύ του Ιράν και των Ρ5+1 δυνάμεων για να επαναπροσανατολίσει την εξωτερική της πολιτική προς μια περισσότερο διαλλακτική θέση για τη Συρία και το Ιράκ, και ίσως ακόμη και την Αίγυπτο. Αντί να μεσολαβεί στις διαφορές μεταξύ του Ιράν και της Δύσης, η Άγκυρα μπορεί κάλλιστα να περάσει πολύ χρόνο προσπαθώντας να μεσολαβήσει στις πολιτικές διαφορές μεταξύ της ίδιας και της Τεχεράνης, επιλέγοντας να αξιολογήσει κοινά στοιχεία μεταξύ των δύο χωρών, υποβαθμίζοντας παράλληλα την περιφερειακή τους κόντρα και προσπαθώντας να μην μοιάζει σαν ένας μικρός εταίρος. Τέλος, μπορεί απλώς να είναι το Ιράν που βοηθάει την Τουρκία να βγει από το «κρύο» και όχι το αντίθετο. παράξενα πράγματα έχουν συμβεί στη ΜΕΝΑ.

ΠΗΓΗ
http://www.capital.gr/newsTheme.asp?id=1920064


ΣΧΕΤΙΚΑ

Iran deal: is Ankara a loser?

Much attention has been focused on how Saudi Arabia and Israel will react to the interim agreement reached in November between Iran and the P5+1 powers (US, Russia, China, UK, France, German), both of whom see their relations with Iran in zero-sum terms. This agreement also has significant implications for Turkey, a regional power in its own right, one that maintains relatively close relations with Iran. In particular, Turkey faces some tough decisions over the future direction of its foreign policy in the Middle East and North Africa (MENA) following the Arab uprisings. Last month’s agreement will only add to Turkey’s foreign policy woes.
Establishing closer ties with Iran has been a key pillar of Turkey’s “zero problems with neighbours” policy and its pursuit of “strategic depth”. The latter aims to re-establish Turkey as a powerful regional actor – a far cry from the years of self-imposed isolation under Kemalism – by strengthening economic and diplomatic relations with its neighbours, promoting greater regional integration and co-operation, and ultimately by repositioning Turkey as an important mediator of regional conflict, as well as an indispensible interlocutor between MENA and the West.
Over the last decade, energy and trade co-operation has driven Turkish-Iranian relations closer. Iran is now the second largest supplier of natural gas to Turkey (behind Russia) and also an important source of crude oil. Trade between the two countries has also grown and is on target to reach $30 billion by 2015, having reached $21.3 billion in 2012. On the diplomatic front, Turkey has been a vocal supporter of Iran’s right to develop a peaceful nuclear programme and a consistent advocate of negotiations rather than sanctions to address concerns over Iran’s nuclear ambitions.
Turkey can thus take away several positives out of the agreement between Iran and the P5+1 powers, with any easing of sanctions against Iran promising to pay significant dividends for Turkey and any agreement that can ease regional tensions over Iran’s nuclear programme a step in the right direction amid efforts to avert the possibility of a regional nuclear arms race.
There are also a number of negatives however. While unlikely to have ever been the lynchpin of an agreement between Iran and the P5+1 powers, the fact that Turkey played no part in helping to broker last month’s breakthrough can only spell trouble for its self-styled role as an important regional mediator. Indeed, back in 2010, Turkey’s ruling Justice and Development Party (AKP) joined forces with Brazil in an effort to broker just such an agreement between the P5+1 powers and Tehran.
It was an audacious display of ambition and confidence and, while rejected by France, Russia, and the United States, led to the signing of the Tehran Declaration by presidents Recep Tayyip Erdoğan, Lula da Silva, and Mahmoud Ahmadinejad. That same confidence has been replaced by a lot of anguish and handwringing in Ankara today. Costly miscalculations in both Syria and Egypt have brought home the limits of Turkey’s foreign policy and its ability to manipulate regional dynamics. In Syria, the AKP’s support for the Syrian National Council and the Free Syria Army against President Bashar al-Assad’s regime has largely come undone amid increasing divisions within the Syrian opposition, as well as America’s refusal to intervene in Syria (strengthening Turkish-Syrian relations was another key pillar of Turkey’s zero policy with neighbours policy). In Egypt, Ankara’s support of the Muslim Brotherhood government and criticism of Egypt’s current military government have seen relations between the two countries reach rock bottom.
In both cases, Ankara finds itself increasingly marginalised and its oft-repeated claim that it possesses unique insight into the region given its rich cultural and historical ties ringing increasingly hollow. More than backing the losing side, Ankara’s decision to take sides per se has caused the most damage. Its decidedly partisan (sectarian?) approach to the Arab uprisings has shattered Turkey’s pretence of being a neutral mediator of regional tensions or an influential regional player enjoying zero problems with its neighbours (the obvious exception being Israel), both of which have laid the foundations of its foreign policy architecture in MENA and have been central to its foreign policy arsenal.
Almost any way you look at it, a resurgent Iran is likely to compound its policy woes. More than an important trading partner, Iran is a formidable regional rival. Both countries are at odds over Syria and Iraq, while other potential flashpoints including Palestine, Syria’s Kurds, and to a lesser extent, Central Asia and the Caucasus. Any strengthening of Iran’s hand in the region is thus likely to temper Turkey’s regional ambitions.
Direct contact between Iran and the P5+1 powers will also weaken Turkey’s role as a regional mediator. Why talk to Turkey if you can talk directly to Iran, on the one hand, and directly to Saudi Arabia, on the other? And any role assumed by Iran in mediating regional tensions, particularly in Syria and Iraq, will only further alienate Turkey, diminishing its regional influence and bringing its policy failures in Egypt, Syria, and elsewhere into ever-sharper relief. 
Faced with such formidable challenges, it is hard to see any way forward for Turkey that does not involve some sort of policy overhaul. Turning its gaze inward and pushing forward with the Kurdish peace process is likely one option. The AKP is also likely to use last month’s agreement between Iran and the P5+1 powers to reorient its foreign policy towards a more conciliatory position on Syria and Iraq, and perhaps even Egypt. Rather than mediate differences between Iran and the West, Ankara may well spend much of its time trying to mediate policy differences between itself and Tehran, preferring to assert commonalities between the two countries while downplaying their regional rivalry and trying not to look like a junior partner. Ultimately, it may just be Iran who helps bring Turkey in from the cold, and not the other way around. Stranger things have happened in the MENA.
- See more at: 
http://ecfr.eu/blog/entry/iran_deal_is_ankara_a_loser#sthash.mhZzR8II.dpuf


ΠΗΓΗ