Το μέλλον της Τουρκίας

Εχουν γραφτεί πολλά τα τελευταία χρόνια για το θαύμα της τουρκικής οικονομίας και τη βαθυστόχαστη εξωτερική πολιτική του ισλαμιστή λογίου, σύμφωνα με τα γραπτά του, υπουργού Εξωτερικών Νταβούτογλου. Πολλοί αναλυτές έχουν δώσει εύσημα στον Ερντογάν και τον υπουργό του για όλα αυτά. Το περίφημο δόγμα «κανένα πρόβλημα με τους γείτονες» είχε αποτελέσει σύνθημα επιτυχούς διπλωματίας, αλλά τον τελευταίο χρόνο είναι μάλλον αντικείμενο σάτιρας ή σαρκασμού.

Είναι αλήθεια πως η Τουρκία έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την ανάπτυξη και την αλλαγή της οικονομίας της και προσβλέπει σε ένα τρισ. δολάρια ΑΕΠ το 2017. Αν η οικονομία της Τουρκίας πήγε πολύ καλά την τελευταία δεκαετία, πολλά άλλα άρχισαν να πηγαίνουν αρνητικά μετά τη σύγκρουσή της με το Ισραήλ και την εμφάνιση της «αραβικής άνοιξης». Χωρίς να υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες, οι σοβαρότατες διεργασίες στον αραβικό κόσμο έφεραν στην επιφάνεια αυτό το οποίο βρισκόταν από πολλές δεκαετίες θαμμένο κάτω από τα δικτατορικά καθεστώτα: το πολιτικό Ισλάμ και το ακραίο σαλαφικό και ταυτόχρονα τζιχαντιστικό κίνημα όσων έχουν ενστερνιστεί το ιδεολόγημα του Χαλιφάτου.

Η «φίλη» και γείτων χώρα, έχοντας μια «ήπια» ισλαμική κυβέρνηση, προώθησε μια ατζέντα αλλαγής των κεμαλικών επιταγών και κυρίως επέτρεψε και προήγαγε μια μεγαλύτερη κοινωνική προσαρμογή προς τους κανόνες του ισλαμικού τρόπου ζωής: άρση της απαγόρευσης της μαντίλας, απαγόρευση οινοπνευματωδών για ορισμένες ηλικίες και ώρες, απαγόρευση του ναργιλέ, απόλυση τηλεπαρουσιάστριας για το βαθύ ντεκολτέ της, αλλά και αντιμετώπιση των διαδηλώσεων του πάρκου Γκεζί με ακραίους τρόπους. Πολλοί διερωτώνται γιατί ο Ερντογάν επιμένει σε μια τέτοια πολιτική. Τη θεωρούν ανεδαφική και αρνητική για την εικόνα της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή. Δύο άλλα γεγονότα είναι αξιοσημείωτα: ο μεγάλος αριθμός των δημοσιογράφων που βρίσκονται στη φυλακή και η πρόσφατη προσπάθεια της κυβέρνησης να λύσει το δυσεπίλυτο και διαχρονικό Κουρδικό.

Μέσα σε όλα αυτά και πέραν της αντιπαράθεσης με τη σημερινή κυβέρνηση της Αιγύπτου, που είναι σοβαρό χτύπημα στην έντονη παρουσία της Τουρκίας στον αραβικό κόσμο, το κυρίως ζωτικό πρόβλημά της βρίσκεται στη Συρία. Ο Ερντογάν πίστεψε και έπαιξε το χαρτί της σύντομης πτώσης του Ασαντ. Η στάση του αυτή προώθησε την πολιτική μιας βοήθειας και συνεργασίας με τους εξεγερμένους Σύρους και στη συνέχεια με τους μαχητές που πήγαν από Ευρώπη, Ασία και Αφρική να πολεμήσουν εναντίον του καθεστώτος. Οι μαχητές αυτοί συν τω χρόνω εξελίχθηκαν σε μαχητές της Αλ Κάιντα και της παραφυάδας της από το Ιράκ. Η Τουρκία έδωσε καταφύγιο και επέτρεψε τη μεταφορά εξοπλισμού αλλά και προετοιμασίας των ανταρτών από βάσεις της νότιας Τουρκίας εναντίον του Ασαντ.

Δυστυχώς για την πολιτική Ερντογάν, μετά την άρνηση των ΗΠΑ να επέμβουν στη Συρία υπέρ των ανταρτών, η Τουρκία βρέθηκε να δίνει καταφύγιο σε οργανώσεις οι οποίες επετίθεντο και αποκεφάλιζαν χριστιανούς και αλαουίτες της Συρίας, έχοντας πρόσφατα φτάσει στο σημείο να επιτίθενται και να έχουν σχεδόν εξοστρακίσει τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, ο οποίος αποτελούσε την κύρια κοσμική αντιστασιακή οργάνωση αναγνωρισμένη από τη Δύση.

Ο έγκριτος Τούρκος δημοσιογράφος Γιουσούφ Κενλί, στη «Χουριέτ», αναφέρθηκε στο ζήτημα και έγραψε ότι δύο βομβιστικές επιθέσεις στη νότια Τουρκία και μία στη διπλωματική της αποστολή στη Σομαλία έγιναν από την Αλ Κάιντα. Μόλις πριν από λίγες μέρες το BBC αναφέρθηκε στο θέμα αναλύοντας την κατάσταση και την παρουσία ξένων μαχητών στον Νότο της χώρας και τις επιπτώσεις της παρουσίας τους εκεί.

Η νεο-οθωμανική γείτων βρίσκεται στην εξής άκρως επικίνδυνη και πιθανώς μη αναστρέψιμη πορεία: αν συνεχίσει να προσφέρει καταφύγιο και εξοπλισμό (η «Ζαμάν» έγραψε για μεταφορά οβίδων στις οργανώσεις αυτές κατασκευασμένων στην ίδια την Τουρκία) στην Αλ Κάιντα και τις παραφυάδες της, θα βρεθεί σε δύσκολη θέση απέναντι στο ΝΑΤΟ, την Ε.Ε., τις ΗΠΑ αλλά και τη Ρωσία. Αν από την άλλη πλευρά διακόψει αυτή τη βοήθεια, θα βρεθεί στο στόχαστρο αυτών των οργανώσεων οι οποίες βέβαια δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να δαγκώσουν το χέρι που τους έτρεφε. Υπάρχει λοιπόν η πιθανότητα να αντιμετωπίσει έναν σκληρό ένοπλο αγώνα με ακραία ισλαμικά στοιχεία, τα οποία δεν μπορούν να πεισθούν για τις καλές προθέσεις της ισλαμικής κυβέρνησης απέναντί τους.

Η μετάβαση του νυν ισλαμικού και παλαιόθεν γνωστού «Ανατολικού Ζητήματος» σε επίπεδο ενδο-ισλαμικών συγκρούσεων και κυρίως σε υπαρξιακή διαπάλη σουνιτών-σιιτών, η οποία εμφανίστηκε ανάγλυφη με τον συριακό εμφύλιο που έχει μετατραπεί σε αρένα όπου ακραίοι σουνίτες μάχονται εναντίον όλων, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Οι συμμαχίες και οι αντιπαλότητες αλλάζουν μέρα με τη μέρα και σε αυτές εμπλέκεται το Κουρδικό, το ζήτημα της σημαντικής μειονότητας των αλεβιτών της Τουρκίας και η αντιπαράθεση Σαουδικής Αραβίας και Ιράν.

Στην «Independent» ο Πάτρικ Κόκμπερν διερωτάται γιατί η Δύση δεν κάνει κάτι να σταματήσει τη χρηματοδότηση της Αλ Κάιντα από τη Σαουδική Αραβία. Αυτό το γεγονός είναι ένα από τα πιο δύσκολα ζητήματα της Μ. Ανατολής και ο Ερντογάν βρίσκεται μπροστά σε αυτό το αίνιγμα κλεισμένο σε έναν γρίφο. Οσο περνά ο καιρός η Αλ Κάιντα κερδίζει έδαφος έναντι των άλλων εξεγερμένων κατά του Ασαντ.

Η Αγκυρα δεν έχει πολλά περιθώρια αντίδρασης. Δεν μπορεί να καθησυχάσει τους φανατικούς σε επίπεδο Ταλιμπάν προφασιζόμενη ότι ακολουθεί τη γραμμή τους. Αυτό θα επιτρέψει την εκδήλωση μαζικής αντίδρασης και από τους κεμαλιστές και από τις κοσμικές δυνάμεις, και της Αριστεράς αλλά και του οικονομικού κατεστημένου. Αν τους αντιμετωπίσει εκδιώκοντάς τους και αποκλείοντας τον ανεφοδιασμό τους, θα είναι το δυσκολότερο μέτωπο μετά την παρουσία του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Στην πραγματικότητα θα πρόκειται για έναν ενδο-ισλαμικό εμφύλιο με απροσδιόριστες συνέπειες για τη γείτονα και την περιοχή. Για την Ελλάδα αυτό δεν έχει μόνο θετική ανάγνωση, όσο και αν φαίνεται πως αν η Τουρκία βρεθεί σε κατάσταση αναταραχής αυτό θα βελτιώσει τη θέση της Ελλάδας. Μια ενδο-ισλαμική σύγκρουση δεν θα είναι καθόλου δύσκολο να μεταφερθεί σε άλλους χώρους εξυπηρετώντας άλλες σκοπιμότητες.

 Νικόλαος  Μπινιάρης

-Συγγραφέας. Το βιβλίο του «Το Κάλεσμα της Ερήμου», 

που αναφέρεται στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νησίδες

http://www.efsyn.gr/?p=159684