Το ευρώ στην εντατική

Ένα σαββατοκύριακο του 2015 ολόκληρος ο ευρωπαϊκός νότος, μετά από τις άκαρπες προσπάθειες του να συνεννοηθεί με τη Γερμανία και κάτω από την απειλή επικίνδυνων κοινωνικών αναταραχών, αποφασίζει να εγκαταλείψει το ευρώ – ένα υποθετικό σενάριο

Η Ευρώπη ήταν για πολλές χιλιετίες η «περιοχή παραγωγής» νέων νομισμάτων – με ενώσεις, οι οποίες δημιουργούνταν με στόχο τη συναλλαγματική σταθερότητα ή εντός του εσωτερικού των αυτοκρατοριών.

Οι ενώσεις ήταν συνήθως συνώνυμες με τη σύνδεση σε ένα μεγαλύτερο κράτος, όπως συνέβη με την ίδρυση της γερμανικής αυτοκρατορίας το 1871 – όπου όλα τα μέχρι τότε νομίσματα απορροφήθηκαν από το μάρκο. Σε άλλες περιπτώσεις, τα επί μέρους κράτη διατηρούσαν την ανεξαρτησία τους – όπως συμβαίνει με την Ευρωζώνη.

Οι «πολυεθνικές» (πολυμερείς) νομισματικές ενώσεις, όπως αυτή του ευρώ, προέρχονται από πολλά νομίσματα – ενώ οι μονομερείς από την υιοθέτηση ενός ξένου νομίσματος. Η συναλλαγματική σταθερότητα έχει στόχο να οδηγήσει σε μεγαλύτερες εισροές κεφαλαίων στο εσωτερικό της ένωσης, σε χαμηλό ποσοστό πληθωρισμού, καθώς επίσης σε φθηνό δανεισμό. Στην ιστορία υπήρξαν πολλές νομισματικές ενώσεις, όπως οι εξής:

 .

Ο νεωτεριστικός 19ος αιώνας

Στα τέλη του 19ου αιώνα δημιουργήθηκαν πολλές νομισματικές ενώσεις. Η σκανδιναβική νομισματική ένωση ιδρύθηκε το 1872, από τη Σουηδία και τη Δανία – με αιτία τον κανόνα του χρυσού, ο οποίος υιοθετήθηκε από τη Μ. Βρετανία, αντικαθιστώντας σταδιακά τον κανόνα του ασημιού που επικρατούσε στην Ευρώπη.

Το 1877 εισήλθε η Νορβηγία στην ένωση – ενώ το δανέζικο νόμισμα, καθώς επίσης το σουηδικό-νορβηγικό, αντικαταστάθηκαν από το «δεκαδικό νόμισμα», από την κορώνα (ως δεκαδικό νόμισμα χαρακτηρίζεται αυτό που διαιρείται ανά δέκα, σε μία ή περισσότερες μονάδες).

Λόγω της διαφορετικής νομισματικής πολιτικής, ειδικά κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, η ισοτιμία δεν διατηρήθηκε στο 1:1. Η σκανδιναβική νομισματική ένωση διαλύθηκε το 1924, κοινή συναινέσει.

Υπό την ηγεσία της Γαλλίας δημιουργήθηκε το 1865 η Λατινική νομισματική ένωση – με τη συμμετοχή του Βελγίου, της Ιταλίας, της Ελβετίας και της Ελλάδας. Οι συνδεδεμένες με αυτήν χώρες, όπως η Ισπανία, η Αυστροουγγαρία, η Ρωσία και άλλες, χειριζόντουσαν τα νομίσματα τους σύμφωνα με τους κανόνες της ένωσης – όπου η Γαλλία είχε τα δικαιώματα.

Υπενθυμίζουμε ότι, με την υιοθέτηση του φράγκου από τη Γαλλία το 1795, καθιερώθηκε το πρώτο «δεκαδικό νόμισμα» – ενώ το φράγκο, ειδικά η δεκαδική του μορφή, επεκτάθηκε σε πολλά κράτη από το Ναπολέοντα. Στη συνέχεια υιοθετήθηκαν ανάλογα νομισματικά συστήματα, σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Συνεχίζοντας, ακολούθησε η χειροτέρευση της περιεκτικότητας σε μέταλλο των νομισμάτων εντός της Λατινικής Ένωσης, την οποία προκάλεσε η προσπάθεια φθηνής χρηματοδότησης πολλών κρατών – με αποτέλεσμα να θεσμοθετηθούν προδιαγραφές στην περιεκτικότητα τους σε χρυσό και ασήμι. Το 1885 η Ελλάδα αποκλείσθηκε για δύο χρόνια από την ένωση, επειδή ήταν υπερχρεωμένη, με αποτέλεσμα να εκτυπώνει μεγάλες ποσότητες χαρτονομισμάτων, οι οποίες δεν ήταν καλυμμένες με το ευγενές μέταλλο.

Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο όλες οι χώρες της ένωσης, με εξαίρεση την Ελβετία, έπαψαν να έχουν αντίκρισμα των χάρτινων χρημάτων τους στο «θεσμοθετημένο» μεταλλικό νόμισμα χρυσού και ασημιού. Το 1926 κατήγγειλε το Βέλγιο τη συμμετοχή του, ενώ το 1927 η τελευταία χώρα που είχε απομείνει, η Ελβετία, έφυγε επίσης.

Μετά την ίδρυση της γερμανικής αυτοκρατορίας το 1871, το νόμισμα τον νοτίων χωρών, καθώς επίσης αυτό των βορείων, αντικαταστήθηκαν από το μάρκο – το οποίο είχε υιοθετήσει επίσης το δεκαδικό σύστημα. Η οικονομική ένωση του Λουξεμβούργου με το Βέλγιο διήρκεσε από το 1922 έως το 2002.

.

Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία

Το δηνάριο ήταν το βασικό νόμισμα του δυτικού ρωμαϊκού κράτους για περίπου τέσσερις αιώνες. Το ανατολικό ρωμαϊκό, το βυζαντινό καλύτερα Solidus, ήταν μέχρι το 12ο αιώνα το βασικό νόμισμα της Ευρώπης, καθώς επίσης της Μεσογείου.

Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η οποία διαδέχθηκε το δυτικό ρωμαϊκό κράτος, ήταν ένα πολυεθνικό κατασκεύασμα, με πολύ λίγους κοινούς Θεσμούς. Επόμενα παραδείγματα πολυεθνικών αυτοκρατοριών με κοινό νόμισμα ήταν η Αυστροουγγαρία και η Οθωμανική αυτοκρατορία.

Όπως συμπεραίνεται λοιπόν από την ιστορία, όλες οι νομισματικές ενώσεις, οι οποίες δεν είναι πολιτικές και δημοσιονομικές μαζί, αργά ή γρήγορα καταρρέουν – κάτι που θα μπορούσε να συμβεί και με την Ευρωζώνη, με το παρακάτω περιληπτικό υποθετικό σενάριο ή με κάποιο άλλο.

 .

Μία υποθετική ιστορία

Ένα σαββατοκύριακο του 2015 ολόκληρος ο ευρωπαϊκός Νότος, μετά από τις άκαρπες προσπάθειες του να συνεννοηθεί με τη Γερμανία και κάτω από την απειλή επικίνδυνων κοινωνικών αναταραχών, αποφασίζει να εγκαταλείψει από κοινού το ευρώ.

Οι χώρες του Νότου, η Ιταλία, η Ισπανία, η Ελλάδα και η Πορτογαλία, ανακοινώνουν τη δημιουργία μίας νομισματικής μονάδας, όπως το ECU της προ ευρώ εποχής – με την οποία συνδέουν τα εθνικά τους νομίσματα: τη λίρα, το πέζο, το εσκούδο και τη δραχμή.

Για τις πληρωμές μετρητοίς δρομολογούνται ξανά τα εθνικά τους νομίσματα, στην ισοτιμία του 1:1 με την καινούργια νομισματική μονάδα – η οποία χρησιμοποιείται μόνο ως λογιστικό χρήμα, με ισοτιμία 1:1 με το ευρώ.

Η νομισματική μονάδα του νότου φυσικά υποτιμάται, τα επιτόκια δανεισμού όλων των χωρών του αυξάνονται και τα χρέη προς το Βορά αδυνατούν να εξυπηρετηθούν εμπρόθεσμα – με αποτέλεσμα τη δημιουργία τεράστιων πιέσεων στις χώρες του ευρώ, οι οποίες αδυνατούν να εισπράξουν τα χρήματα τους και βυθίζονται σε μία κρίση ρευστότητας.

Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία είναι πρόθυμη να βοηθήσει τον ευρωπαϊκό Νότο και ειδικά την Ελλάδα, λόγω των μεγάλων πλεονεκτημάτων της (λιμάνια στη Μεσόγειο, υπόγειος πλούτος κλπ.). Παρέχει λοιπόν ορισμένα δάνεια και φθηνή ενέργεια, όπως έκανε με την Ουκρανία, έναντι στρατηγικών κυρίως ανταλλαγμάτων – με αποτέλεσμα να εξοργισθούν οι Η.Π.Α, με τη Γερμανία, η οποία απέτυχε στο ρόλο του έπαρχου της Ευρώπης και στον περιορισμό των επεκτατικών διαθέσεων της Ρωσίας.

Τελικά, η Γερμανία έρχεται σε σύγκρουση και με τη Γαλλία, η οποία αδυνατεί να ανταπεξέλθει με την άνοδο της ισοτιμίας του ευρώ, απέναντι στα νομίσματα του νότου – επίσης με το υπερχρεωμένο Βέλγιο, με την Ολλανδία που υποφέρει από το τεράστιο ιδιωτικό της χρέος (νοικοκυριά), με τη Φιλανδία που καταρρέει εξαγωγικά και με την Αυστρία που βυθίζεται σε μία καταστροφική κρίση τραπεζών.

Η «Ευρωζώνη των υπολοίπων» διαλύεται, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει το δεύτερο μεγαλύτερο αποθεματικό νόμισμα στον πλανήτη, το ευρώ – οδηγώντας τον πλανήτη στο χάος και το χρηματοπιστωτικό σύστημα σε απόγνωση.

Τα παραπάνω είναι φυσικά υποθετικά γεγονότα – σε καμία περίπτωση όμως δεν είναι απίθανο να συμβούν, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, εάν η καγκελάριος επιμείνει στην αδιάλλακτη στάση της.

Ιάκωβος Ιωάννου, 

για το Analyst.gr

3-1-2014