Ο αντίκτυπος της ουκρανικής κρίσης στη Μέση Ανατολή


Η κρίση της Ουκρανίας, ενώ απέσπασε σε μεγάλο βαθμό την προσοχή σε μια περιοχή που ήταν γεμάτη με τις δικές της πολλαπλές συγκρούσεις, έχει εκληφθεί ούτως ή άλλως στη Μέση Ανατολή με ένα συλλογικό «σας το είπα». Η απάντηση της Δύσης στην προσάρτηση της Κριμαίας και στις επιδρομές της Ουκρανίας θεωρείται ευρέως ως δικαίωση της αξιολόγησης από φίλους και εχθρούς ότι η παγκόσμια δέσμευση και αντοχή της Δύσης δεν αποτελούν αξίες στις οποίες μπορεί να στηριχθεί κάποιος, ότι η Δυτική παρακμή είναι ενδημική και ότι ήρθε η ώρα για διάφορες στροφές 180ο για τους εταίρους της Αμερικής στη Μέση Ανατολή.

Παράλληλα, οι εξελίξεις στην Ουκρανία έχουν υπερτονίσει τα διαπιστευτήρια της Ρωσίας ως παράγοντα που μπορεί να προστατέψει αποτελεσματικά τους συμμάχους της, που κατανοεί ότι η γεω-πολιτική εξακολουθεί να υπάρχει και που μιλά μια γλώσσα εξουσίας η οποία έχει απήχηση στους ηγέτες της Μέσης Ανατολής.

Η ενσωμάτωση της Ρωσικής άποψης στη γεωστρατηγική εργαλειοθήκη κάποιου καλάρεσε σε πολλά κράτη της Μέσης Ανατολής ακόμη και πριν από την τρέχουσα κρίση, καθώς η Ρωσία καθιέρωνε καθημερινά την παρουσία της στην περιοχή τα τελευταία χρόνια. Η Ρωσία ενίσχυσε εκ νέου τους  δεσμούς της με την Αίγυπτο μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του περασμένου έτους και έχει καθιερώσει καλές σχέσεις με τον Στρατηγό Abdel Fattah Al-Sisi, προσφέροντάς του πολιτική στήριξη και όπλα. Η Ρωσία είναι επίσης η νούμερο ένα πηγή των τουριστών για την Αίγυπτο. Η Ρωσία έχει επίσης ανανεώσει τους δεσμούς της με το μετα-κατοχικό Ιράκ, με μεγάλες συμφωνίες όπλων να βρίσκονται υπό συζήτηση. Όταν επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον, τον Απρίλιο, ο Αιγύπτιος ΥΠΕΞ NabilFahmy μίλησε για την «Παγκόσμια επανεξισορρόπηση της Αιγύπτου για να διαφοροποιήσει το χαρτοφυλάκιο των στρατηγικών και οικονομικών σχέσεών της ... «η αναδυόμενη σχέση μας με τη Ρωσία είναι κάτι που εμείς θα επιδιώξουμε να γαλουχήσουμε και να αποκτήσουμε μόχλευση». Τόσο η Αίγυπτος, όσο και το Ιράκ απείχαν από την ψηφοφορία για το UNGAR 68/262, το οποίο απέρριπτε οποιαδήποτε αλλαγή στο καθεστώς της Κριμαίας και επαναβεβαίωνε την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας.

Οι περιφερειακοί σύμμαχοι που είναι περισσότερο εξαρτώμενοι από τις ΗΠΑ, τα κράτη του GCC (κυρίως η Σαουδική Αραβία) και το Ισραήλ, ήταν πολύ θορυβώδη και με αμβλεία κριτική για τις πολιτικές της Κυβέρνησης Obama, ενώ και τα δύο διατηρούν φυσιολογικές και στην περίπτωση του Ισραήλ, μάλλον στενές σχέσεις με τον Πρόεδρο Putin. Ούτε το Ισραήλ ούτε οι χώρες του Κόλπου θα πρέπει να ενοχλούνται πάρα πολύ από τις δυτικές εκκλήσεις προς τις αρχές του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη διαμόρφωση των απόψεών τους σχετικά με την κρίση της Ουκρανίας.

Ο Putin τόνισε την εγγύτητα της Ρωσίας με τη Σαουδική Αραβία σε πολλά θέματα (με τη Συρία να είναι η μεγάλη εξαίρεση) και η απροθυμία του Ισραήλ να ακολουθήσει ενεργά τη Δύση σχετικά με την Ουκρανία ήταν εμφανής και σίγουρα δεν διέλαθε της προσοχής της Ουάσιγκτον.

Για να μην πούμε ότι οι σύμμαχοι της Δύσης στη Μέση Ανατολή βλέπουν τη Ρωσία ως μια εναλλακτική επιλογή, αντ’ αυτού βλέπουν μεγαλύτερη αξία, τόσο στο να εξασφαλίσουν κάποια γεωστρατηγική εξισορρόπηση, όσο και στο να χρησιμοποιήσουν το φλερτ με τη Ρωσία, ως μέρος των αντίστοιχων στρατηγικών τους για την διαχείριση της Δύσης, εκτρέποντας την όποια Δυτική επίκριση και διασφαλίζοντας την μελλοντική Δυτική βοήθεια και τις πωλήσεις όπλων. Αυτό το φλερτ είναι αμοιβαία επωφελές: η γεωπολιτική θέση της Ρωσίας επωφελείται από την ανανεωμένη παρουσία της στη Μέση Ανατολή.

Μια πιθανή αρένα στην οποία μπορεί να εξαπλωθεί η κατάσταση της Ουκρανίας είναι η διπλωματική επίλυση προβλημάτων στην περιοχή. Οι Αμερικανοί, οι Ευρωπαίοι και οι Ρώσοι είναι κλειδωμένοι μαζί σε συλλογικές προσπάθειες στα τρία περιφερειακά θέματα για τα οποία υπάρχει η μεγαλύτερη διπλωματική δραστηριότητα: τις διαπραγματεύσεις των E3 +3 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, τη διαδικασία της Γενεύης για την επίλυση της σύγκρουσης στη Συρία και την ειρηνευτική διαδικασία του Κουαρτέτου στη Μέση Ανατολή. Το θέμα Ισραήλ-Παλαιστίνης είναι πιθανό να επηρεαστεί λιγότερο απ’ όλα, έχει φτάσει εδώ και καιρό σε αδιέξοδο, με το Κουαρτέτο να είναι περισσότερο ετοιμοθάνατο παρά ζωτικής σημασίας και με την Αμερική να της έχει ανατεθεί ένας σόλο ηγετικός ρόλος, αλλά δεν μπορεί να αλλάξει την απόφαση του Ισραηλινού συμμάχου της, όπως έδειξε ο τελευταίος γύρος των αποτυχημένων συνομιλιών.

Η Συρία είναι η πιο πιεστική περιφερειακή κρίση όσον αφορά το ανθρώπινο κόστος και τις περιφερειακές επιπτώσεις και όπου οι εντάσεις της Ουκρανίας θα μπορούσαν να είναι πιο αισθητές. Η Δύση και η Ρωσία υποστηρίζουν αντίπαλες πλευρές, αλλά η διπλωματία έχει ανατεθεί στις παγκόσμιες δυνάμεις να πετύχουν τη συνεργασία των αντιμαχόμενων τοπικών τους συμμάχων και πέρυσι επετεύχθη και φαινομενικά εφαρμόστηκε μια συμφωνία για τα χημικά όπλα. Ανεξάρτητα από την Ουκρανία, η διπλωματία και η διαδικασία της Γενεύης έτσι κι αλλιώς είναι τώρα παγωμένες. Ωστόσο, μια παρατεταμένη αντιπαράθεση στην Ουκρανία θα μπορούσε να καταστήσει  περισσότερο ελκυστική μια διευρυμένη Δυτική στρατιωτική παρουσία στη Συρία, διότι η Συρία είναι ένα πιο ρεαλιστικό περιβάλλον για να αποδείξει η Δύση τη σκληρή της δύναμη και να λάβει μια θέση κατά της Ρωσίας αντί για την ίδια την Κριμαία/Ουκρανία. Ωστόσο αξίζει να θυμόμαστε ότι η Δύση έχει αποφύγει τη στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία για καλούς λόγους, ουδείς εκ των οποίων έχει αλλάξει από τα γεγονότα της Μαύρης Θάλασσας ή της περιοχής του Ντονμπάς.

Ένα άλλο ζήτημα για πιθανές επιπτώσεις είναι το Ιράν. Μέχρι στιγμής οι διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά των E3 +3 με το Ιράν δεν επηρεάστηκαν παρά τα υπονοούμενα και τις ανησυχίες που έχουν εκφραστεί. Η κρίση θα μπορούσε να ωθήσει το Ιράν και τη Ρωσία πιο κοντά, και σίγουρα στο εσωτερικό του Ιράν υπάρχει ένας ανοιχτός και ζωηρός διάλογος ως προς το εάν το Ιράν έχει τώρα μια καλύτερη «Ρωσική» επιλογή κατά των Δυτικών κυρώσεων. Αλλά υπάρχουν επίσης και όρια στο πόσο, είτε το Ιράν είτε η Ρωσία, που βρίσκονται ήδη μαζί στην υποστήριξη του καθεστώτος του  Bashar al-Assad, θα θέλουν να ευθυγραμμιστούν. Η επιτυχία της νέας ηγεσίας του Ιράν στηρίζεται στην άρση των Δυτικών κυρώσεων. Παρά το γεγονός ότι θα μπορούσαν να συνεργαστούν με τη Ρωσία για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των κυρώσεων, αυτή, όμως, είναι  μια εφεδρική επιλογή, παρά η προτιμώμενη. Όπως και να έχει το πράγμα, η κρίση στην Ουκρανία θα ενισχύσει τις φωνές στην Τεχεράνη και τη Μόσχα που υποστηρίζουν μια πιο σκληρή γραμμή κατά της Δύσης και θα μπορούσε να διαταράξει την ήδη ευαίσθητη ισορροπία στην υποστήριξη της διπλωματίας στην Τεχεράνη.

Για την Ευρώπη, οι επιπτώσεις αυτές για τις συνομιλίες του Ιράν εγείρουν δύο επιπλέον ζητήματα. Το πρώτο σχετίζεται με τις ενεργειακές ανάγκες και πηγές, μιαν αρένα στην οποία το Ιράν μπορεί να είναι ένας ανταγωνιστής της Ρωσίας και μια εναλλακτική λύση για την Ευρώπη αν αρθούν σε κάποιο σημείο οι κυρώσεις. Οι Ευρωπαϊκές επιλογές για τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία βρίσκονται στη Μέση Ανατολή, είτε αυτό σημαίνει την αύξηση των εισαγωγών από τον Κόλπο (με την Πολωνία να έχει μόλις υπογράψει μια συμφωνία εισαγωγής αερίου με το Κατάρ), είτε βοηθώντας περισσότερο ενεργά για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος ασφαλείας που καθιστά το πετρέλαιο της Λιβύης προσβάσιμο, είτε πιέζοντας για μια συμφωνία με το Ιράν, είτε πλησιάζοντας ακόμη περισσότερο μια μη αναμορφωμένη Αλγερία. Ωστόσο, η όποια τέτοια ενέργεια και στροφή 180ο θα χρειαστεί χρόνο.

Το άλλο σχετίζεται με τις οικονομικές κυρώσεις, οι οποίες έχουν γίνει το αγαπημένο εργαλείο της σκληρής δύναμης των ΗΠΑ στον 21ο αιώνα, συχνά με την ευρωπαϊκή υποστήριξη, αλλά μερικές φορές με ανησυχητικές επιπτώσεις για την Ευρώπη, ειδικά όταν η εμβέλεια των κυρώσεων είναι διαπεριφερειακή και σημαίνει πως η Ευρώπη υφίσταται ένα πολύ βαρύτερο οικονομικό πλήγμα από την Αμερική. Αν η κρίση στην Ουκρανία οδηγήσει σε μια σοβαρή και συντονισμένη προσπάθεια για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία και κυρίως στην περαιτέρω ανάπτυξη του ελέγχου του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος για τις ΗΠΑ με τρόπους που μπορούν να τιμωρηθούν γεω-πολιτικά, τότε είναι λογικό να αναμένουμε από τη Ρωσία με άλλους (ενδεχομένως συμπεριλαμβανομένης της Κίνας), να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν νέες διόδους ώστε να γίνουν απρόσβλητοι από αυτήν την απειλή και αυτό θα έχει συνέπειες για το Ιράν και πολύ πέρα.

Βλέποντάς το, υπό το πρίσμα της Μέσης Ανατολής, μια παρατεταμένη κρίση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης μπορεί να φέρει βραχυπρόθεσμα οφέλη που μπορούν να αξιοποιηθούν ως τακτικό πλεονέκτημα από διάφορους φορείς, αλλά και στο ευρύτερο σχέδιο των πραγμάτων προσθέτει άλλον έναν επικίνδυνο και μη επιθυμητό μανδύα αβεβαιότητας και αστάθειας σε μια ήδη εύθραυστη και εύφλεκτη περιφερειακή πραγματικότητα.

ΠΗΓΗ
http://www.capital.gr/newsTheme.asp?id=2029033





ΣΧΕΤΙΚΑ