Η συνταγματική Σάμος : Μονογραφία για τον ηγέτη της επαναστατικής Σάμου Γεώργιο Λογοθέτη Λυκούργο (1772-1850)
.jpg)
Γεώργιος Λογοθέτης Λυκούργος
(1772-1850)
(...)
Ο συγγραφέας προσφέρει μια εξαντλητική περιγραφή της δημοκρατικής πολιτείας του Λυκούργου, την εισαγωγή και τήρηση συνταγματικού χάρτη, την τακτική σύγκληση λαϊκών συνελεύσεων για την έγκριση όλων των κρίσιμων αποφάσεων, την ιδιαίτερη μέριμνα για την πλήρη διαφάνεια των οικονομικών, την απόλυτη υποταγή στις αποφάσεις της πλειοψηφίας αλλά και τη συστηματική διαπαιδαγώγηση και καθοδήγηση της κοινής γνώμης. ...Αυτή την πολιτική προσωπικότητα ζωντανεύει ο Μιχαήλ Σακελλαρίου και την προσφέρει ως πρότυπο και κυρίως ως μέτρο για να κρίνουμε τις πολλαπλές παθολογίες της πολιτικής ηγεσίας που ταλανίζουν σήμερα την πολιτική ζωή της χώρας.
(...)
Ο συγγραφέας προσφέρει μια εξαντλητική περιγραφή της δημοκρατικής πολιτείας του Λυκούργου, την εισαγωγή και τήρηση συνταγματικού χάρτη, την τακτική σύγκληση λαϊκών συνελεύσεων για την έγκριση όλων των κρίσιμων αποφάσεων, την ιδιαίτερη μέριμνα για την πλήρη διαφάνεια των οικονομικών, την απόλυτη υποταγή στις αποφάσεις της πλειοψηφίας αλλά και τη συστηματική διαπαιδαγώγηση και καθοδήγηση της κοινής γνώμης. ...Αυτή την πολιτική προσωπικότητα ζωντανεύει ο Μιχαήλ Σακελλαρίου και την προσφέρει ως πρότυπο και κυρίως ως μέτρο για να κρίνουμε τις πολλαπλές παθολογίες της πολιτικής ηγεσίας που ταλανίζουν σήμερα την πολιτική ζωή της χώρας.
(...)
Αίτημα της παράταξης που αντιπροσώπευε τα λαϊκά στρώματα του σαμιακού λαού ήταν να ελέγξει τις αυθαιρεσίες της ολιγαρχίας των Καλικαντζάρων, κυρίως καταχρήσεις σε ζητήματα της είσπραξης και απόδοσης των φόρων της Σάμου. Τα αισθήματα της δυσαρέσκειας και της αδικίας που εξέθρεψε η συμπεριφορά των Καλικαντζάρων επέφεραν την καθολική εμπλοκή του πληθυσμού των 18 οικισμών της Σάμου στην πολιτική διά των λαϊκών συνελεύσεων και της εκλογής των προεστών. Η κυκλοφορία των ιδεών του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης που μετέφεραν στο νησί κυρίως οι σάμιοι ναυτικοί συνέτεινε στη δημιουργία του κλίματος των δημοκρατικών διεκδικήσεων.
Αυτό υπήρξε το κοινωνικό υπόβαθρο της επαναστατικής δυναμικής που εκδηλώθηκε με τη συμμετοχή της Σάμου στην εθνεγερσία του 1821. Ενώ η γειτονική Χίος παρέμενε διστακτική, οι Σάμιοι υπό την ηγεσία του Λυκούργου ξεσηκώθηκαν τον Μάιο του 1821 σε μια «επανάσταση εθνική μαζί και κοινωνική» (σελ. 85), έδιωξαν τους Καλικαντζάρους που αντιστέκονταν στον ξεσηκωμό και έκαναν το νησί τους, το πλησιέστερο στη Μικρά Ασία νησί του Αιγαίου, ένα προπύργιο της ελληνικής ελευθερίας, που δεν πατήθηκε ποτέ από τους Τούρκους, παρά τις επανειλημμένες απόπειρες του οθωμανικού στόλου. Η Σάμος έμεινε ελεύθερη και απροσκύνητη και κυβερνήθηκε δημοκρατικά από τον Λυκούργο ως το 1834 που οι μεγάλες δυνάμεις επέβαλαν την επιστροφή της στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπό καθεστώς τοπικής αυτονομίας.
(...)
(...)
.jpg)
'' Μιχαήλ. Β. Σακελλαρίου
'Ενας συνταγματικός δημοκράτης
ηγέτης κατά την Επανάσταση του ‘21.
Ο Γ. Λογοθέτης Λυκούργος
της Σάμου (1772-1850)''
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014,
σελ. 478, τιμή 16 ευρώ
Ο Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου αφηγείται την πολιτική βιογραφία του Γ. Λογοθέτη Λυκούργου και την καταπληκτική ιστορία της δημοκρατικής αυτοδιοίκησης του νησιού
Στα 102 του χρόνια ο Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου μας προσφέρει άλλον έναν επιβλητικό τόμο από την ξεχασμένη για εβδομήντα τόσα χρόνια ενασχόλησή του με την ιστοριογραφία του νέου Ελληνισμού. Οποιος ξεφυλλίζει τις συμβολές του Μ. Β. Σακελλαρίου στην ιστορική μελέτη της κοινωνίας και του πολιτικού βίου του νέου Ελληνισμού (Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν, Η απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο και τώρα η μονογραφία για τον Γ. Λογοθέτη Λυκούργο, καθώς και η δίτομη συναγωγή Θέματα νέας ελληνικής ιστορίας) συνειδητοποιεί τι έχασε η ιστοριογραφία του νέου Ελληνισμού από τη στροφή του προς την αρχαία ιστορία εξαιτίας της μισαλλόδοξης πολεμικής που δέχθηκε ως νέος ιστορικός για την πρωτοτυπία και την τόλμη της επιστημονικής προσέγγισής του. Κέρδισε από τη στροφή αυτή η ιστοριογραφία του αρχαίου Ελληνισμού, η απώλεια όμως για την καχεκτική ιστοριογραφία του νέου Ελληνισμού κατά τη γνώμη μου υπήρξε μια πραγματική επιστημονική τραγωδία.
Πολλά ενδεχόμενα έρχονται στον νου του παρατηρητή της πνευματικής ζωής της χώρας όταν σκέπτεται τι θα μπορούσε να είχε κερδηθεί από τη σταθερή και επιβλητική παρουσία του Μ. Β. Σακελλαρίου στη σπουδή του νέου Ελληνισμού, κυρίως, θα έλεγα, μια λιγότερο φατριαστική προσέγγιση στη διαπραγμάτευση της ιστορικής γνώσης, ένας μεγαλύτερος σεβασμός των κανόνων και των αρχών της επιστημονικής δεοντολογίας και μια σοβαρή ιεράρχηση της θεματολογίας που θα έπρεπε να καθοδηγεί τις έρευνές μας. Η πικρία γι' αυτές τις απώλειες μετριάζεται κάπως από την ευφροσύνη που μας προσφέρει η ανάσυρση από τη λήθη και η εντυπωσιακή στην πληρότητά της μετενσάρκωση των ξεχασμένων χειρογράφων της εποχής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Η μονογραφία για τον ηγέτη της επαναστατικής Σάμου Γεώργιο Λογοθέτη Λυκούργο (1772-1850) συνιστά από πάσης απόψεως ένα αξιοθαύμαστο ιστοριογραφικό επίτευγμα λόγω της σφαιρικής και πολυπρισματικής κάλυψης του θέματος, της εξαντλητικής τεκμηρίωσης από ένα εντυπωσιακό φάσμα πρωτογενών πηγών και της ικανότητας του συγγραφέα να αναδεικνύει στην εξιστόρησή του πραγματικά τα ουσιώδη.
Αν και το βιβλίο έχει ως κύριο αντικείμενο την πολιτική βιογραφία του Γ. Λυκούργου, εν τούτοις η αφήγηση συναρθρώνεται από δύο στοιχεία: το ένα είναι η αναπαράσταση των επαναστατικών δρωμένων στη Σάμο, ανάγοντας τις απαρχές τους στις πολιτικές και κοινωνικές διαμάχες Καλικαντζάρων και Καρμανιόλων, που διατρέχουν όλη την πρώτη εικοσαετία του δεκάτου ενάτου αιώνα. Μέσα από τους αγώνες αυτούς αναδεικνύεται σε ηγετική προσωπικότητα της πλευράς των Καρμανιόλων ο Λυκούργος (1805-1813).
Οι ιδέες του Διαφωτισμού
Αίτημα της παράταξης που αντιπροσώπευε τα λαϊκά στρώματα του σαμιακού λαού ήταν να ελέγξει τις αυθαιρεσίες της ολιγαρχίας των Καλικαντζάρων, κυρίως καταχρήσεις σε ζητήματα της είσπραξης και απόδοσης των φόρων της Σάμου. Τα αισθήματα της δυσαρέσκειας και της αδικίας που εξέθρεψε η συμπεριφορά των Καλικαντζάρων επέφεραν την καθολική εμπλοκή του πληθυσμού των 18 οικισμών της Σάμου στην πολιτική διά των λαϊκών συνελεύσεων και της εκλογής των προεστών. Η κυκλοφορία των ιδεών του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης που μετέφεραν στο νησί κυρίως οι σάμιοι ναυτικοί συνέτεινε στη δημιουργία του κλίματος των δημοκρατικών διεκδικήσεων.
Αυτό υπήρξε το κοινωνικό υπόβαθρο της επαναστατικής δυναμικής που εκδηλώθηκε με τη συμμετοχή της Σάμου στην εθνεγερσία του 1821. Ενώ η γειτονική Χίος παρέμενε διστακτική, οι Σάμιοι υπό την ηγεσία του Λυκούργου ξεσηκώθηκαν τον Μάιο του 1821 σε μια «επανάσταση εθνική μαζί και κοινωνική» (σελ. 85), έδιωξαν τους Καλικαντζάρους που αντιστέκονταν στον ξεσηκωμό και έκαναν το νησί τους, το πλησιέστερο στη Μικρά Ασία νησί του Αιγαίου, ένα προπύργιο της ελληνικής ελευθερίας, που δεν πατήθηκε ποτέ από τους Τούρκους, παρά τις επανειλημμένες απόπειρες του οθωμανικού στόλου. Η Σάμος έμεινε ελεύθερη και απροσκύνητη και κυβερνήθηκε δημοκρατικά από τον Λυκούργο ως το 1834 που οι μεγάλες δυνάμεις επέβαλαν την επιστροφή της στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπό καθεστώς τοπικής αυτονομίας.
Αυτή την καταπληκτική ιστορία της δημοκρατικής αυτοδιοίκησης και της δι' ιδίων δυνάμεων επιτυχούς ανατροπής της τυραννίας και διατήρησης της ελευθερίας μάς υπενθυμίζει με ακρίβεια και πληρότητα η αφήγηση του συγγραφέα. Το άλλο στοιχείο βεβαίως γύρω από το οποίο εστιάζεται η αφήγηση είναι η πολιτεία του Γεωργίου Λυκούργου. Και στην περίπτωση αυτή εκτίθεται με λεπτομέρειες η καταπληκτική ιστορία που αποκαλύπτει τον Λυκούργο ως «δημοκρατικό ηγέτη, μοναδικό στο στερέωμα των ηγετών της Ελληνικής Επανάστασης» (σελ. 25).
Ιδεώδης ηγέτης της δημοκρατίας
Πώς διαπλάστηκε αυτός ο ηγέτης, τι κατέστησε δυνατή την εμφάνιση και τη δράση του; Αυτό το ερώτημα προκαλεί συνεχώς τον αναγνώστη. Ο συγγραφέας προσφέρει μια εξαντλητική περιγραφή της δημοκρατικής πολιτείας του Λυκούργου, την εισαγωγή και τήρηση συνταγματικού χάρτη, την τακτική σύγκληση λαϊκών συνελεύσεων για την έγκριση όλων των κρίσιμων αποφάσεων, την ιδιαίτερη μέριμνα για την πλήρη διαφάνεια των οικονομικών, την απόλυτη υποταγή στις αποφάσεις της πλειοψηφίας αλλά και τη συστηματική διαπαιδαγώγηση και καθοδήγηση της κοινής γνώμης.
Θα μπορούσαμε εδώ να θυμηθούμε τον χαρακτηρισμό του Περικλή από τον Θουκυδίδη ως ιδεώδους ηγέτη της δημοκρατίας. Πώς όμως παράχθηκε αυτό το πρότυπο υπό τις συνθήκες της Τουρκοκρατίας; Δεν γνωρίζουμε με ικανοποιητική ακρίβεια τις σπουδές του Λυκούργου και ο συγγραφέας υποδεικνύει βάσιμα τις επιδράσεις που δέχθηκε στη Μολδαβία και στη Βλαχία, όπου υπηρέτησε στις αυλές των φαναριωτών ηγεμόνων και βίωσε το κλίμα της επαναστατικής αναμονής που έφερναν στη Νοτιοανατολική Ευρώπη οι επιδράσεις της Γαλλικής Επανάστασης.
Ηταν αυτά αρκετά για τη διάπλαση του γνήσιου δημοκρατικού ηγέτη; Θαύμαζε τους ήρωες της ελληνικής αρχαιότητας, πίστευε ακράδαντα στη διδασκαλία του χριστιανισμού, για την οποία θεωρούσε ότι κυρίως επέτασσε την επιβολή της δικαιοσύνης, αλλά κατ' εξοχήν διέθετε βαθύτατη συναίσθηση της ευθύνης του πολίτη που υπηρετεί το κοινωνικό σύνολο και είναι έτοιμος να υποστεί θυσίες αλλά και να ελεγχθεί για τις πράξεις του.
Αυτή την πολιτική προσωπικότητα ζωντανεύει ο Μιχαήλ Σακελλαρίου και την προσφέρει ως πρότυπο και κυρίως ως μέτρο για να κρίνουμε τις πολλαπλές παθολογίες της πολιτικής ηγεσίας που ταλανίζουν σήμερα την πολιτική ζωή της χώρας.
Το βιβλίο είναι γραμμένο με πνεύμα κοινωνικής κριτικής και με αυστηρή προσήλωση στις επιταγές της επιστήμης. Ο συγγραφέας είναι δίκαιος και δεν διστάζει να καταλογίζει ευθύνες όπου αναλογούν. Επιμένει κυρίως στην αντεπαναστατική δράση των δημογερόντων τόσο στη Σάμο όσο και στη Χίο. Δεν επιδίδεται πάντως καθόλου στο άθλημα της μεταβολής της ιστορίας σε ρητορική που είναι προσφιλές σε πολλούς συναδέλφους του.
Το έργο του απεναντίας είναι ένας βαθύτερος διάλογος της ιστορίας ως εμπειρικής αναζήτησης και κριτικής στάθμισης της μαρτυρίας των πηγών με την πολιτική θεωρία ως ευρύτερη θέαση που επιτρέπει την ανίχνευση του νοήματος της ανθρώπινης πράξης.
Ιστορία και πολιτική θεωρία εμφανίζονται σ' αυτό το υποδειγματικό επιστημονικό έργο ως παραπληρωματικές μορφές γνώσης, η σύνθεση των οποίων επιτρέπει την αποτελεσματικότερη κατανόηση και προσπέλαση της αλήθειας.
13-7-2014
Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης,
καθηγητής της Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
ΠΗΓΗ: http://www.tovima.gr
Σ Χ Ε Τ Ι Κ Α
Ο Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου γεννήθηκε στην Πάτρα το 1912. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Aθηνών, στη Σορβόνη και στο College de France. Aνακηρύχθηκε Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1939), Docteur es Lettres (doctorat d'Etat, 1956). Aφού δίδαξε σε ιδιωτικό σχολείο, εργάσθηκε ως ερευνητής στο Eπιστημονικό Ίδρυμα Eρευνών της Γαλλίας (C.N.R.S, 1951-1954) και ως διευθυντής ερευνών στο Kέντρο Mικρασιατικών Σπουδών (1954-1959). Tο 1959 εκλέχτηκε και το 1960 διορίστηκε τακτικός καθηγητής της Aρχαίας Iστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, θέση από την οποία απομακρύνθηκε το 1967 από τη Δικτατορία και στην οποία επανήλθε το 1974. Aπό το 1970 έως το 1975 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Lyon II. Συνταξιοδοτήθηκε το 1979. Oι μελέτες του αφορούν την αρχαία ελληνική ιστορία και εν μέρει τη νεώτερη. Διετέλεσε κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής (1965-1966), αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Eθνικού Θεάτρου Bορείου Eλλάδος (1964-1967), πρόεδρος της Association Lyonnaise d'Etudes Anciennes (1974), πρόεδρος της Eλληνικής Eπιτροπής Iστορικών Eπιστημών (1978-1985), μέλος της Διεθνούς Eπιτροπής Iστορικών Eπιστημών (1978-1985), ιδρυτής και διευθυντής του Kέντρου Eλληνικής και Pωμαϊκής Aρχαιότητος στο Eθνικό Ίδρυμα Eρευνών (1979-1992), μέλος του Δ.Σ. του Eθνικού Iδρύματος Eρευνών (1992-1995), πρόεδρος του Iδρύματος Eλληνικού Πολιτισμού (1993-1995), επίσης εκ των συνδιευθυντών του δευτέρου τόμου της Iστορίας της Aνθρωπότητας της U.N.E.S.C.O. Eίναι πρόεδρος του Kέντρου Mικρασιατικών Σπουδών. Eίναι μέλος της Accademia dei Lincei και αντεπιστέλλον μέλος της Accademia Pontaniana και της Academie des Inscriptions et Belles Lettres. Πρόεδρος της Aκαδημίας (1992). Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και σε συλλογικά έργα, έχει παρουσιάσει ανακοινώσεις σε Aκαδημίες και έχει συνεργασθεί με πολλά εκτενή κεφάλαια στην "Iστορία του Eλληνικού Έθνους" της Eκδοτικής Aθηνών.
Kύρια αυτοτελή έργα:
"H Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1715-1821)" (Bραβείο της Aκαδημίας Aθηνών, Aθήνα 1939). Nεώτερες εκδόσεις από τις εκδόσεις "Eρμής". - "La migration grecque en Ionie" (Aθήνα, 1958), - "Peuples prehelleniques d'origine indo-europeenne" (Aθήνα 1977), - "Les Proto-grecs" (Aθήνα 1980), - "The Polis-State, Definition and Origin" (Aθήνα 1989), (μετάφραση: "Πόλις, ένας τύπος αρχαίου ελληνικού κράτους", Mορφωτικό Ίδρυμα Eθνικής Tραπέζης, Aθήνα 1999), - "Between Memory and Oblivion, The Transmision of Early Greek Historical Traditions" (Aθήνα 1991), - "H Aθηναϊκή δημοκρατία" (Hράκλειο 1999, 2000, 2004).
Eίναι εκδότης των συλλογικών έργων:
"Mακεδονία" (Eκδοτική Aθηνών 1982), - "Ποικίλα" (Mελετήματα 10, 1990), - "Academie d'Athenes, Colloque international "Democratie athenienne et Culture", organise par l'Academie d'Athenes en cooperation avec l'Unesco (1992, 1995), - "Unesco, History of Mankind/Histoire du developpement scientifique et culturel de l'Humanite", τόμ. II (συνεκδότης), (1996).
Tιμητικές διακρίσεις:
Άρχων Mέγας Iερομνήμων της Aγίας του Xριστού Mεγάλης Eκκλησίας, Παράσημο του Aγίου Mάρκου του Πατριαρχείου Iεροσολύμων, Tαξιάρχης Ordine al Merito della Repubblica Italiana, Iππότης Legion d'Honneur.
καθηγητής της Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
ΠΗΓΗ: http://www.tovima.gr
Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου
Ο Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου γεννήθηκε στην Πάτρα το 1912. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Aθηνών, στη Σορβόνη και στο College de France. Aνακηρύχθηκε Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1939), Docteur es Lettres (doctorat d'Etat, 1956). Aφού δίδαξε σε ιδιωτικό σχολείο, εργάσθηκε ως ερευνητής στο Eπιστημονικό Ίδρυμα Eρευνών της Γαλλίας (C.N.R.S, 1951-1954) και ως διευθυντής ερευνών στο Kέντρο Mικρασιατικών Σπουδών (1954-1959). Tο 1959 εκλέχτηκε και το 1960 διορίστηκε τακτικός καθηγητής της Aρχαίας Iστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, θέση από την οποία απομακρύνθηκε το 1967 από τη Δικτατορία και στην οποία επανήλθε το 1974. Aπό το 1970 έως το 1975 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Lyon II. Συνταξιοδοτήθηκε το 1979. Oι μελέτες του αφορούν την αρχαία ελληνική ιστορία και εν μέρει τη νεώτερη. Διετέλεσε κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής (1965-1966), αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Eθνικού Θεάτρου Bορείου Eλλάδος (1964-1967), πρόεδρος της Association Lyonnaise d'Etudes Anciennes (1974), πρόεδρος της Eλληνικής Eπιτροπής Iστορικών Eπιστημών (1978-1985), μέλος της Διεθνούς Eπιτροπής Iστορικών Eπιστημών (1978-1985), ιδρυτής και διευθυντής του Kέντρου Eλληνικής και Pωμαϊκής Aρχαιότητος στο Eθνικό Ίδρυμα Eρευνών (1979-1992), μέλος του Δ.Σ. του Eθνικού Iδρύματος Eρευνών (1992-1995), πρόεδρος του Iδρύματος Eλληνικού Πολιτισμού (1993-1995), επίσης εκ των συνδιευθυντών του δευτέρου τόμου της Iστορίας της Aνθρωπότητας της U.N.E.S.C.O. Eίναι πρόεδρος του Kέντρου Mικρασιατικών Σπουδών. Eίναι μέλος της Accademia dei Lincei και αντεπιστέλλον μέλος της Accademia Pontaniana και της Academie des Inscriptions et Belles Lettres. Πρόεδρος της Aκαδημίας (1992). Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και σε συλλογικά έργα, έχει παρουσιάσει ανακοινώσεις σε Aκαδημίες και έχει συνεργασθεί με πολλά εκτενή κεφάλαια στην "Iστορία του Eλληνικού Έθνους" της Eκδοτικής Aθηνών.
Kύρια αυτοτελή έργα:
"H Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1715-1821)" (Bραβείο της Aκαδημίας Aθηνών, Aθήνα 1939). Nεώτερες εκδόσεις από τις εκδόσεις "Eρμής". - "La migration grecque en Ionie" (Aθήνα, 1958), - "Peuples prehelleniques d'origine indo-europeenne" (Aθήνα 1977), - "Les Proto-grecs" (Aθήνα 1980), - "The Polis-State, Definition and Origin" (Aθήνα 1989), (μετάφραση: "Πόλις, ένας τύπος αρχαίου ελληνικού κράτους", Mορφωτικό Ίδρυμα Eθνικής Tραπέζης, Aθήνα 1999), - "Between Memory and Oblivion, The Transmision of Early Greek Historical Traditions" (Aθήνα 1991), - "H Aθηναϊκή δημοκρατία" (Hράκλειο 1999, 2000, 2004).
Eίναι εκδότης των συλλογικών έργων:
"Mακεδονία" (Eκδοτική Aθηνών 1982), - "Ποικίλα" (Mελετήματα 10, 1990), - "Academie d'Athenes, Colloque international "Democratie athenienne et Culture", organise par l'Academie d'Athenes en cooperation avec l'Unesco (1992, 1995), - "Unesco, History of Mankind/Histoire du developpement scientifique et culturel de l'Humanite", τόμ. II (συνεκδότης), (1996).
Tιμητικές διακρίσεις:
Άρχων Mέγας Iερομνήμων της Aγίας του Xριστού Mεγάλης Eκκλησίας, Παράσημο του Aγίου Mάρκου του Πατριαρχείου Iεροσολύμων, Tαξιάρχης Ordine al Merito della Repubblica Italiana, Iππότης Legion d'Honneur.