Πρέπει να ανησυχούμε για το νέο Ισλαμικό Κράτος;

(...)
Στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον της σημερινής τζιχάντ, η ορολογία από την ισλαμική πολιτική θεωρία χρησιμοποιείται ως εργαλείο με έναν χαλαρό, αναλυτικό τρόπο, με βάση διάφορα ιστορικά πλαίσια με στόχους εκλεκτικούς. Όπως επισήμανε ο ισλαμιστής ιστορικής Faisal Davji στο Landascapes of the Jihad, οι ζώνες τζιχάντ δεν είναι καν ιδιαίτερα αραβικές πλέον: η ISIS προφανώς δεν κοιτάζει ούτε προς την Ιερουσαλήμ ούτε προς τη Μέκκα, για τώρα πάντως. Το «όνειρο» της αποκατάστασης του χαλιφάτου για το οποίο μιλάει η ISIS, είναι λίγο-πολύ παρόμοιο με το κίνημα Khilafat στην Ινδία πριν από έναν αιώνα (το οποίο πραγματοποιήθηκε με τη δημιουργία του Πακιστάν) ως το αραβικό πολιτικό ισλάμ. Η εμμονή τώρα είναι οι σιίτες, ίσως με κάποιες αναφορές στον δυτικό νέο-φιλελευθερισμό. Το Ισλαμικό Κράτος δεν είναι ούτε η επαναχάραξη των συνόρων της βρετανό-γαλλικής συμφωνίας Sykes-Picot το 1916, ούτε η αναβίωση ενός ιδιαίτερα ποικίλου ιστορικού θεσμού όπως το χαλιφάτο. Είναι ένα προϊόν μιας συγκεκριμένης θρησκευτικής στιγμής στην περιφερειακή πολιτική. Έτσι ενώ οι επιτυχίες της ISIS μέχρι στιγμής αποδεικνύουν την ευθραυστότητα της νομιμότητας και των κρατικών δομών σε χώρες όπως η Συρία και το Ιράκ, το χαλιφάτο του ISIS δεν σημαίνει την κατάρρευση αυτών των χωρών για μια νέα εποχή ισλαμικής αυτοκρατορίας.



Ο όρος «χαλιφάτο» δημιουργεί σε πολλούς παροξυσμό φρίκης. Ύστερα από τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης το 2011, στους αντιπάλους της Μουσουλμανικής Αδελφότητας (ΜΒ) άρεσε να αυξάνουν το φόβητρο αυτού του δαιμονικού πολιτικού οργάνου το οποίο ο Αιγύπτιος υποψήφιος για την προεδρία της ΜΒ, Khairat al-Shater και ο ηγέτης των Ennahda, Mohammed al-Gjannouchi, φέρεται να επιδιώκουν να δημιουργήσουν. Η κύρια απόδειξη στη συγκεκριμένη περίπτωση φάνηκε να είναι κάτι περισσότερο από αυτό που καθιέρωσε η ΜΒ πριν από χρόνια, αφού η Τουρκία κατάργησε το αξίωμα του χαλίφη το 1924, καθώς και μια μεγάλη δόση παράνοιας. Κανένας δεν ρώτησε πραγματικά τι θα μπορούσε να σημαίνει στην πράξη η «δημιουργία ενός χαλιφάτου». Τα mainstream μέσα ενημέρωσης έχουν αποφύγει να ρίξουν πολύ φως, εκτός από το να μας λένε ότι πρόκειται για «μεσαιωνική» οντότητα. Δεδομένου ότι το πρώτο χαλιφάτο δημιουργήθηκε περί το 623 CE και το τελευταίο έληξε λιγότερο από έναν αιώνα πριν, μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι αυτά είναι άχρηστες πληροφορίες.

Τώρα, κάποιος έχει προχωρήσει και στην πραγματικότητα, έχει δημιουργήσει ένα (χαλιφάτο). Το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Ανατολής (ISIS) εξέδωσε μια ανακοίνωση πρόσφατα στην οποία αναφέρει ότι έχει σπάσει τα «σύνορα της ταπείνωσης» και το «είδωλο» των βρετανό-γαλλικών γραμμών που χαράχθηκαν στη διάρκεια και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αναφορά ήταν ειδικά για τη Συρία και το Ιράκ, όπου επιχειρεί η ομάδα, και για την περιοχή που ελέγχει, η οποία τώρα εκτείνεται από ανατολικά του Χαλεπίου μέχρι τη Μοσούλη, προς τα κάτω μέχρι τα βόρεια της Βαγδάτης, που θα αποκαλείται απλώς «το Ισλαμικό κράτος», όπως δήλωσε ο εκπρόσωπος της ISIS, Abu Mohammed al-Adnani. Αυτό καθιστά τον ηγέτη του ISIS, Abu Bakr al-Baghadi τον χαλίφη του νέου κράτους. Τα διαπιστευτήριά του για την θέση, σύμφωνα με το συμβούλιο Shura της ομάδας, η αμείωτη επιμονή του ως μαχητής και ως θρησκευτικός ηγέτης παρά την αντίδραση «όλου του κόσμου».

Για το κίνημα, αυτό που συνεπάγεται είναι η τελική πράξη σε μια φιλόδοξη διαδικασία οικοδόμησης κράτους. Έχοντας εγκαθιδρύσει δικαστήρια που διέπονται από το νόμο της Σαρία και επαρχιακούς κυβερνήτες, το μόνο που έμενε ήταν να ανακηρύξει αρχηγό κράτους. Η πρόσκαιρη τριβή με τα σύνορα μεταξύ Συρίας και Ιράκ είναι μια πραγματικότητα ότι αυτή η διακήρυξη ενός χαλιφάτου έχει μόνο υπογραμμιστεί. Περαιτέρω, η ηγεσία του Baghdadi σημαίνει ότι αυτό το χαλιφάτο δεν θα μοιάζει με το τελευταίο σε καμιά αναγνωρίσιμη μορφή, καθώς οι τελευταίοι Οθωμανοί χαλίφηδες ήταν εθιμοτυπικές φιγούρες που είχαν χάσει τις εξουσίες τους με την εξέλιξη των κοινοβουλίων που εκλέχθηκαν για να νομοθετούν και να δημιουργούν κυβερνήσεις,. Με τον χαρακτηρισμό του Ιμάμη και του Μουτζαχίντ, ο Baghdadi φαίνεται να κινείται με πρότυπο την κλασσική απεικόνιση του προφήτη ως θρησκευτικού και διαχρονικού ηγέτη μετά στη Μεδίνα, στη συνέχεια στην Μέκκα, με καλύτερα διαπιστευτήρια από τον ιδρυτή της Σαουδικής Αραβίας Abdulaziz Ibn Saud, από το στιγμή που ισχυρίζεται ότι κατάγεται από την οικογένεια του Προφήτη.

Το οθωμανικό χαλιφάτο που η ISIS χρησιμοποιεί ως σημείο αναφοράς, πάλεψε για τα εδάφη και το κύρος με αντίπαλες αυτοκρατορίες. Ο τίτλος του χαλίφη δεν ήταν η κύρια ονομασία του Οθωμανού ηγέτη, ο οποίος ήταν πρώτα και κύρια Σουλτάνος. Ωστόσο, η έννοια της κληρονομιάς του μανδύα του χαλιφάτου Abbasid, βοήθησε τον Σουλτάνο να αξιώσει εξουσία έναντι όλων των Μουσουλμάνων και των Σιιτών Σαφαβιδών στο Ιράν. Πολλές οντότητες στην ιστορία έχουν χρησιμοποιήσει τον τίτλο του χαλιφάτου εκτός των προφανών (Umayyads, Abbasids, Fatimids), ενώ άλλες προτίμησαν άλλες ορολογίες. Ορισμένα από τα Κράτη του Κόλπου που υπάρχουν μέσω της αποκιοκρατίας, έχουν επικεφαλής εμίρηδες, άλλα βασιλιάδες. Στο τέλος του 19ουαιώνα ο Οθωμανός Σουλτάνος Abdulhamit II αναβίωσε τη δημόσια χρήση του τίτλου σε μια προσπάθεια να επιτεθεί εναντίον των μεταρρυθμιστών μεταξύ της άρχουσας ελίτ που ήθελαν να αποδυναμώσουν τον οθωμανικό απολυταρχισμό και να θεσπίσουν κοινοβουλευτική διακυβέρνηση. Ήλπιζε επίσης ότι μια εξουσία χαλιφάτου θα δημιουργούσε μια οθωμανική ενδοχώρα μουσουλμανικής δύναμης που θα εντυπωσίαζε απειλώντας ευρωπαϊκά κράτη και ενισχύοντας τη θέση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις διαμάχες για τα εδάφη και το εμπόριο. Στην πραγματικότητα δεν το έκανε, αλλά δημιούργησε φόβους στους δυτικούς για μια φανταστική λανθάνουσα μουσουλμανική οντότητα που θα κατέστρεφε τη θέση της αποικιοκρατίας σε Αφρική και Ασία. Ως εκ τούτου η Γερμανία θα ωθούσε τους Οθωμανούς να κηρύξουν τζιχάντ έναντι των δυνάμεων της Αντάντ κατά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η Βρετανία θα φοβόταν τους Μουσουλμάνους στην Ινδία να μην εξεγερθούν μαζικά ως αντίδραση.

Κάτι από αυτόν τον φόβο αναπαράγεται σήμερα στα «χωρίς ανάσα» δημοσιεύματα σχετικά με την επιστροφή του χαλίφη. Όπως οι μουσουλμάνοι έξω από τις οθωμανικές περιοχές δεν έδιναν πίστη σε καμία μορφή σε Σουλτάνο/Χαλίφη, σχεδόν κανένας δεν πρόκειται να ευθυγραμμιστεί με τον Baghdadi σήμερα. Το κίνημα των ισλαμικών δικαστηρίων στην Σομαλία δεν όρισε τον αρχηγό του ως χαλίφη ούτε ο Μουλάς Ομάρ (ο οποίος ήταν διοικητής των πιστών, Amir al-mu’mineen) ούτε ο Osama bin Laden επέλεξαν να περιγράψουν τους εαυτούς τους με αυτόν τον τρόπο στο Αφγανιστάν και στο Πακιστάν. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν έθνη σήμερα τα οποία μπορεί να προσπαθήσουν να αναπαράγουν τα αρχικά ισλαμικά πολιτικά μοντέλα ή να δημιουργήσουν νέες εκδοχές του ισλαμικού νόμου, υποδηλώνοντας ένα ισλαμικό καθεστώς μεταξύ των πληθυσμών που προστατεύουν καθεστώτα όπως του χαλιφάτου σε μουσουλμάνος εκτός των συνόρων τους, με τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν να είναι παραδείγματα.

Υπάρχουν δύο βασικά ζητήματα: θρησκευτική έναντι κοσμικής εξουσίας και διεκδίκηση της εξουσίας εντός των ορίων των σαφών καθορισμένων κρατών και έξω από αυτά. Ο Βασιλιάς Abdullah δεν είναι ένας θρησκευτικός ηγέτης, αλλά η ιερατική τάξη στη Σαουδική Αραβία ισχυρίζεται ότι οι ισλαμικές συνταγές τους είναι κατάλληλες για όλους τους μουσουλμάνους, και μεταξύ του βασιλιά και τις ιερατικής τάξης, το κράτος της Σαουδικής Αραβίας έχει επενδύσει πολύ στον προσηλυτισμό σε όλο τον κόσμο από το 1970. Ο βασιλιάς ισχυρίζεται επίσης ότι όχι μόνο τα ιερά τεμένη της Μέκκα και της Μεδίνα αλλά όλη η Σαουδική Αραβία είναι «ιερή γη». Ο Ayatollah Khamenei, από την άλλη πλευρά, είναι ένα marja, ή μια πηγή εξομοίωσης για ορισμένους Σιίτες μουσουλμάνους εκτός του Ιράν, ενώ ο ίδιος δεν μπορεί να είναι πηγή εξομοίωσης για πολλούς ή τους περισσότερους σιίτες στην ίδια την Ισλαμική Δημοκρατία. Το ιρανικό κράτος στην πρώτη επαναστατική άνοδό του επιδίωξε να έχει ένα χέρι βοήθειας για τους Σιίτες εκτός της χώρας, και πραγματικά έχει καλλιεργήσει μια αίσθηση ως μετά-αποικιακός προστάτης όλων των μουσουλμάνων, ανεξαρτήτως αίρεσης.

Λαμβάνοντας υπόψη το περίπλοκο πρότυπο της θρησκευτικής αρχής σήμερα, η καινοτομία του ISIS φαίνεται σχετικά πρώτα και κύρια για εκείνους μέσα στο κύριο θέατρο των επιχειρήσεων: το Ιράκ. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που η πρόοδός του δεν είναι υπερβολικά ανησυχητική για τις χώρες του Κόλπου. Η Σαουδική Αραβία είναι προστατευμένη σε πολλά μέτωπα. Μπορεί να στους θρησκευτικούς συντηρητικούς ότι αυτή είναι το αληθινό ισλαμικό κράτος και να διαβεβαιώσει ότι η ISIS είναι απίθανο να γίνει ανταγωνιστής. Σε ό,τι αφορά την ασφάλεια, το Ριάντ και τα άλλα κράτη του Κόλπου έχουν σαφείς δεσμεύσεις υποστήριξης από τις ΗΠΑ. Επιπλέον, η ISIS δεν έχει αφήσει να εννοηθεί ότι η σαουδική περιοχή είναι στόχος, ενώ η ασφάλεια της Σαουδικής Αραβίας κατάφερε να συντρίψει την Al-Qaida το 2006 και αντιμετωπίσει διάφορα επίπεδα υποστήριξης για μαχητικές ιδεολογίες και πρακτικές στη Συρία και στο Ιράκ από το 2003 (ή πριν-η «εκστρατεία πίστης» του Saddam Hussein επεδίωξε να μειώσει την επιρροή των Wahhabi στους Ιρακινούς Σουνίτες). Αξίζει να σημειωθεί ότι το δίκτυο της ISIS την Κυριακή περιελάμβανε μια ανακοίνωση από τον διοικητή Abu Omar al-Shishani στην οποία δήλωσε ότι η εξουσία του χαλιφάτου κατευθυνόταν προς το Khorasan, τον Καύκασο, την Υεμένη, τη Σομαλία, το Μάλι, τη Λιβύη, την Ινδονησία, τη Βιρμανία, την Κένυα «και παντού». Τα κράτη του Κόλπου δεν ξεχώρισαν στην αναφορά του, ούτε καν η Ιορδανία.

Στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον της σημερινής τζιχάντ, η ορολογία από την ισλαμική πολιτική θεωρία χρησιμοποιείται ως εργαλείο με έναν χαλαρό, αναλυτικό τρόπο, με βάση διάφορα ιστορικά πλαίσια με στόχους εκλεκτικούς. Όπως επισήμανε ο ισλαμιστής ιστορικής Faisal Davji στο Landascapes of the Jihad, οι ζώνες τζιχάντ δεν είναι καν ιδιαίτερα αραβικές πλέον: η ISIS προφανώς δεν κοιτάζει ούτε προς την Ιερουσαλήμ ούτε προς τη Μέκκα, για τώρα πάντως. Το «όνειρο» της αποκατάστασης του χαλιφάτου για το οποίο μιλάει η ISIS, είναι λίγο-πολύ παρόμοιο με το κίνημα Khilafat στην Ινδία πριν από έναν αιώνα (το οποίο πραγματοποιήθηκε με τη δημιουργία του Πακιστάν) ως το αραβικό πολιτικό ισλάμ. Η εμμονή τώρα είναι οι σιίτες, ίσως με κάποιες αναφορές στον δυτικό νέο-φιλελευθερισμό. Το Ισλαμικό Κράτος δεν είναι ούτε η επαναχάραξη των συνόρων της βρετανό-γαλλικής συμφωνίας Sykes-Picot το 1916, ούτε η αναβίωση ενός ιδιαίτερα ποικίλου ιστορικού θεσμού όπως το χαλιφάτο. Είναι ένα προϊόν μιας συγκεκριμένης θρησκευτικής στιγμής στην περιφερειακή πολιτική. Έτσι ενώ οι επιτυχίες της ISIS μέχρι στιγμής αποδεικνύουν την ευθραυστότητα της νομιμότητας και των κρατικών δομών σε χώρες όπως η Συρία και το Ιράκ, το χαλιφάτο του ISIS δεν σημαίνει την κατάρρευση αυτών των χωρών για μια νέα εποχή ισλαμικής αυτοκρατορίας.

 9 Ιουλίου 2014  
Του Andrew Hammond
http://www.capital.gr/newsTheme.asp?id=2059841





Σ Χ Ε Τ Ι Κ Α


 1.

How worried should we be about Al-Baghdadi’s new “Islamic State”?

BY  - 02 JUL 14


The word “caliphate” sends many into paroxysms of horrified excitement. Following the Arab Spring uprisings in 2011 the opponents of the Muslim Brotherhood (MB) and its Arab calques liked to raise the bogeyman of this demonic political institution which Egyptian presidential candidate for the Brotherhood’s eminence grise Khairat al-Shater and Ennahda leader Mohammed al-Ghannouchi allegedly sought to establish. The main proof in the case seemed to be little more than that the Brotherhood was established a few years after the Turkish republic abolished the office of caliph in 1924, plus a lot of paranoia. No one really asked what “establishing a caliphate” would mean in practice. Mainstream media have avoided shedding much light, beyond telling us that it is a “medieval” entity. Given that the first caliphate was established around 623 CE and the last one ended less than a century back, we can safely say that this is useless information.
Now someone has gone ahead and actually set one up. The Islamic State of Iraq and the Levant (ISIS) issued a statement on Sunday announcing that it had smashed the “borders of humiliation” and broken the “idol” of the British-French lines drawn up during and after the First World War. The reference was specifically to Syria and Iraq where the group operates, and the territory it controls which for now stretches from east of Aleppo to Mosul, down to just north of Baghdad will be called simply “the Islamic State”, ISIS spokesman Abu Mohammed al-Adnani said. This makes ISIS leader Abu Bakr al-Baghdadi the new state’s “caliph”; his credentials for the post being, according to the group’s Shura council, his unflagging perseverance as a fighter and a prayer leader despite the opposition of “the whole world”.  
The temporary scrubbing of the borders between Syria and Iraq is a reality that this declaration of a caliphate has only underscored.
For the movement what this amounts to is the final act in an ambitious process of state-building. Having established Sharia courts and provincial governors, all that was left was to declare a head of state. The temporary scrubbing of the borders between Syria and Iraq is a reality that this declaration of a caliphate has only underscored. Further, Baghdadi’s leadership means that this caliphate won’t resemble the last one in any recognizable format at all, since the last Ottoman caliphs were ceremonial figureheads who had lost their powers with the evolution of parliaments elected to legislate and form governments. Described as imam and mujahid, Baghdadi appears to be modelling himself according to the classic representation of the Prophet as spiritual and temporal leader after in Medina then Mecca, with better credentials than Saudi Arabia’s founder Abdulaziz Ibn Saud since he claims descent from the Prophet’s family.
The Ottoman caliphate that ISIS is using as a reference point competed for territory and prestige with rival empires. The title of caliph was not the primary designation of the Ottoman ruler, who was first and foremost sultan. However, the sense of having inheriting the Abbasid caliphate’s mantle helped the sultan claim an authority over all Muslims vis-a-vis the Shi’ite Safavids in Iran. Numerous entities in history have used the title caliphate, beyond the obvious ones (Umayyads, Abbasids, Fatimids), while others have opted for other terminologies. Some of the Gulf states shepherded into existence by colonialism are headed by emirs, others by kings. In the late 19th century the Ottoman sultan Abdulhamit II reinvigorated public usage of the title in a bid to push back against reformers among the ruling elite who wanted to water down Ottoman absolutism and establish parliamentary rule. He also hoped caliphal authority would create an Ottoman hinterland of Muslim power that would impress threatening European nations and strengthen the Ottoman Empire’s position in conflicts over territory and trade. In effect it did not, but it did play to Western fears of an imagined latent Muslim unity that would ruin the position of colonialism in Africa and Asia. Thus Germany would push the Ottomans to declare jihad against the Entente powers at the onset of the First World War and Britain would fear Muslims in India rising en masse in response.
Something of that fear is being reproduced today in the breathless reports on the return of the caliph. Just as Muslims outside the Ottoman territories did not give allegiance in any form to the sultan/caliph, next to none are going to align themselves with Baghdadi today. The Islamic Courts movement in Somalia did not designate its leader as a caliph and neither Mullah Omar (who was styled amir al-mu’mineen, commander of the faithful) nor Osama bin Laden chose to describe themselves in that manner in Afghanistan and Pakistan. At the same time, there are nations today which may make claims to replicate early Islamic political models or to create new versions of Islamic rule, implying caliphal status among the populations they rule or projecting caliph-like authority to Muslims beyond their borders, Saudi Arabia and Iran being examples. 
There are two key issues at play: religious versus temporal authority and claims to authority within the confines of clearly defined states and outside them.
There are two key issues at play: religious versus temporal authority and claims to authority within the confines of clearly defined states and outside them. King Abdullah is not a religious scholar, but the priestly class in Saudi Arabia claim that their Islamic prescriptions are appropriate for all Muslims, and between the king and priestly class, the Saudi state has invested heavily in proselytizing around the globe since the 1970s. The king also claims that not only the sacred precincts of Mecca and Medina but all of Saudi Arabia is “holy land”. Ayatollah Khamenei, on the other hand, is a marja’ or source of emulation for some Shia Muslims outside Iran, while he may not be the source of emulation for many or most Shia inside the Islamic Republic itself. The Iranian state in its first revolutionary fervour sought to lend a hand of support to Shia outside the country, and indeed has cultivated a sense of itself as post-colonial protector of all Muslims regardless of sect.
Given this complex pattern of religious authority today, ISIS’s innovation seems relevant first and foremost for those within its main theatre of operations: Iraq. This is one of the reasons that its progress is not overly worrying for Gulf countries. Saudi Arabia is protected on a number of fronts. It can claim to religious conservatives that it is the true Islamic state and rest assured that ISIS is unlikely to be much of a competitor for their affections. In terms of security, Riyadh and other Gulf states have clear pledges of support from the United States. Moreover, ISIS hasn’t indicated that Al Saud’s territory is a target, while Saudi security managed to crush al-Qa’ida insurrectionists by 2006 and has countenanced varying levels of support for militant practice and ideology in Syria and Iraq since 2003 (or before – Saddam Hussein’s “faith campaign” sought to undercut Wahhabi influence among Iraqi Sunnis). Notably ISIS’s media commentary on Sunday included a statement from field commander Abu Omar al-Shishani in which he said the claim of caliphal authority was directed towards, in his list, Khorasan, the Caucasus, Yemen, Somalia, Mali, Libya, Indonesia, Burma, Kenya “and everywhere”. Gulf states were not singled out for mention, not even Jordan.
In the globalized environment of today’s jihad, terminology from Islamic political theory is being instrumentalized in a loose, disaggregated manner, drawing on different historical contexts with targets just as eclectic. As Islamic historian Faisal Devji pointed out in Landscapes of the Jihad, the jihad zones are not even especially Arab any more: ISIS is apparently looking neither to Jerusalem nor Mecca, for now anyway. The “dream” of caliphate restoration that ISIS talks of is as much to do with the Khilafat movement in India a century ago (and which was realized with the creation of Pakistan) as Arab political Islam. The obsession of today is Shi’ism, with perhaps some mention of Western neo-imperialism as its bedfellow. The Islamic State is neither redrawing the borders of the 1916 British-French Sykes-Picot agreement, nor reviving a highly diverse historical institution like the caliphate. It is a product of a particular sectarian moment in regional politics. So while its successes so far speak to the fragility of legitimacy and state structures in states such as Syria and Iraq, ISIS’s caliphate does not spell the demise of those countries for a new era of Islamic empire.
ΠΗΓΗ