Καιρός πια να καταργηθούν τα τεκμήρια διαβίωσης

Σκίτσο του ΣΤΑΘΗ

Η καθιέρωση των τεκμηρίων, κατά τους υποστηρικτές του, κρίθηκε αναγκαία, προκειμένου να υλοποιηθεί ο συνταγματικός κανόνας, κατά τον οποίο, οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και οι πολίτες συνεισφέρουν αδιακρίτως στα δημόσια βάρη σύμφωνα με τις οικονομικές τους δυνάμεις. Όμως, ενώ με τη φράση «σύμφωνα με τις δυνάμεις τους» ορίζεται η αρχή της φοροδοτικής ικανότητας, δηλαδή η συνεισφορά κάθε πολίτη στο σύνολο ανάλογα με το πραγματικό εισόδημά του που πρέπει να φορολογείται, πολλές φορές φορολογείται για ένα πλασματικό εισόδημα προερχόμενο από τα τεκμήρια, εισόδημα το οποίο θεωρείται ως το «βέβαιο πόρισμα» από το οποίο προκύπτει η φοροδοτική ικανότητα του φορολογουμένου φυσικού προσώπου.

Συμφωνώ απόλυτα στο ότι σε ένα ευνομούμενο κράτος είναι εντελώς ανεπίτρεπτο να υπάρχουν πολίτες οι οποίοι δεν καταβάλλουν φόρους μη έχοντας εμφανείς πηγές εισοδήματος, όταν έχουν δαπάνες διαβίωσης ή/και δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων οι οποίες δεν δικαιολογούνται από τα εισοδήματα που δηλώνουν, προκαλώντας παράλληλα και τους ειλικρινείς φορολογουμένους. Διαφωνώ κάθετα όμως στο ότι γι' αυτό τον λόγο η πολιτεία αντιστάθηκε θεσμοθετώντας τα τεκμήρια, ειδικά αυτά της διαβίωσης. Ίσως για την εποχή που αυτά εμφανίστηκαν περί τα τέλη της δεκαετίας του '70 να μην υπήρχε άλλος τρόπος, αλλά στην εποχή που ζούμε υπάρχει τρόπος για να αποκαλυφθεί και να φορολογηθεί το εισόδημα, ειδικά αυτών που έχουν αναγάγει σε εθνικό σπορ τη φοροδιαφυγή.

Στο πόρισμά της από το 2002 έκθεση της επιτροπής για την αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος αναφέρεται ότι ο προσδιορισμός του εισοδήματος με τα τεκμήρια εξασφαλίζει στο κράτος ορισμένα έσοδα και χρησιμοποιείται συνήθως σε λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, όπου η φοροδιαφυγή είναι περισσότερο εκτεταμένη και ο προσδιορισμός του ύψους του πραγματικού εισοδήματος αντιμετωπίζει περισσότερες δυσκολίες ενώ αντίθετα, τέτοιος προσδιορισμός δεν συναντάται, κατά κανόνα, στα φορολογικά συστήματα των αναπτυγμένων χωρών, επειδή παρουσιάζει σημαντικά μειονεκτήματα, επισημαίνοντας ότι μετά την πρόοδο που έχει κάνει το υπουργείο Οικονομικών τόσο στη μηχανοργάνωση όσο και στον ελεγκτικό τομέα, έπρεπε να καταργηθεί ο τεκμαρτός προσδιορισμός του εισοδήματος και τα τεκμήρια να χρησιμοποιούνται ως ενδεικτικά, και μόνο, στοιχεία φοροδοτικής ικανότητας κατά τον έλεγχο.

Οι βασικές αυτές επισημάνσεις της επιτροπής αυτής δεν ελήφθησαν ποτέ σοβαρά υπόψη και το 2010, με την τότε επιχειρούμενη φορολογική μεταρρύθμιση, τα τεκμήρια διαβίωσης αντικαταστάθηκαν με τις «αντικειμενικές δαπάνες» διαβίωσης οι οποίες αυξήθηκαν υπερβολικά το 2011 όπου σε συνδυασμό με τις μειώσεις των αποδοχών συνέβαλαν στην υπερβολική φορολογική επιβάρυνση φορολογουμένων με πραγματικά χαμηλά εισοδήματα, όπως μισθωτοί και συνταξιούχοι και ειλικρινείς αυτοαπασχολούμενοι ή χαμηλοεισοδηματίες.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, ένας φορολογούμενος με ετήσιο πραγματικό εισόδημα ύψους 12.000 ευρώ φορολογείται για εισόδημα ύψους 16.360 ευρώ επειδή μένει σε ένα διαμέρισμα 120 τ.μ. και έχει και ένα αυτοκίνητο 1.600 κ.ε. Αν αυτό το δούμε σε συνδυασμό με το νέο τρόπο φορολόγησης των εισοδημάτων παρατηρούμε ότι δημιουργούνται πολλά προβλήματα σε φορολογουμένους, οι οποίοι καλούνται να καταβάλουν φόρους για εισοδήματα που πραγματικά δεν απέκτησαν.

Επιβάλλεται, λοιπόν, η κατάργηση των τεκμηρίων διαβίωσης και η καθιέρωση ενός νέου τρόπου εκτίμησης του εισοδήματος μέσω του ηλεκτρονικού περιουσιολογίου, έτσι ώστε να προκύπτουν πιο ασφαλείς ενδείξεις φοροδοτικής ικανότητας, οι οποίες θα χρησιμοποιούνται από τη φορολογική διοίκηση για τον προσδιορισμό του πραγματικού φορολογητέου εισοδήματος κάθε φορολογουμένου.

  Γιώργος Α. Κορομηλάς, 

Πρόεδρος Ινστιτούτου Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26533&subid=2&pubid=113302455