Νικόλαος Σμπαρούνης: ''Ημερολόγιον της εις Ρωσσίαν εκστρατείας''...
(...)
Η εκστρατεία στην Ουκρανία απέτυχε, τόσο λόγω της κακής σχεδίασης της, όσο και γιατί η επέμβαση των Δυτικών έμοιαζε (και ήταν) μια ωμή επέμβαση σε ξένη Χώρα για την εξυπηρέτηση τραπεζικών οικονομικών συμφερόντων. Η Ελληνική συμμετοχή έβλαψε την Ελλάδα σε πολλά επίπεδα, χωρίς να της προσφέρει κανένα από τα προσδοκόμενα από τον Βενιζέλο, διπλωματικά κέρδη. Μετά την πλήρη επικράτηση τους οι Μπολσεβίκοι εξόντωσαν όλες τις πολυπληθείς κοινότητες Ελλήνων στην Κριμαία, στην Γεωργία και στην Οδησσό, ενώ βοήθησαν αποφασιστικά τον Κεμάλ στον πόλεμο του κατά των Ελλήνων, τόσο διπλωματικά όσο και οικονομικά, ενώ του παρείχαν άφθονο πολύτιμο στρατιωτικό υλικό και προπαντώς πυροβολικό.
Από την άλλη, η συμμετοχή της Ελλάδας στην εκστρατεία της Ουκρανίας δεν εξασφάλισε την ουσιαστική Γαλλική βοήθεια και αρωγή για τις Ελληνικές επιδιώξεις στην Μικρά Ασία. Εκτός από σποραδικές φιλικές δηλώσεις Γάλλων υπευθύνων, η στάση της Γαλλίας ήταν πρόδηλα φιλοτουρκική και φιλοκεμαλική ήδη από το 1919, καθώς οι Γάλλοι θεωρούσαν την αναδυόμενη Τουρκία του Κεμάλ ως ανάχωμα στις πολλές Αγγλικές οικονομικές επιδιώξεις στην περιοχή, που εξυπηρετούνταν και από την Ελληνική παρουσία.
Η εκστρατεία στην Ουκρανία απέτυχε, τόσο λόγω της κακής σχεδίασης της, όσο και γιατί η επέμβαση των Δυτικών έμοιαζε (και ήταν) μια ωμή επέμβαση σε ξένη Χώρα για την εξυπηρέτηση τραπεζικών οικονομικών συμφερόντων. Η Ελληνική συμμετοχή έβλαψε την Ελλάδα σε πολλά επίπεδα, χωρίς να της προσφέρει κανένα από τα προσδοκόμενα από τον Βενιζέλο, διπλωματικά κέρδη. Μετά την πλήρη επικράτηση τους οι Μπολσεβίκοι εξόντωσαν όλες τις πολυπληθείς κοινότητες Ελλήνων στην Κριμαία, στην Γεωργία και στην Οδησσό, ενώ βοήθησαν αποφασιστικά τον Κεμάλ στον πόλεμο του κατά των Ελλήνων, τόσο διπλωματικά όσο και οικονομικά, ενώ του παρείχαν άφθονο πολύτιμο στρατιωτικό υλικό και προπαντώς πυροβολικό.
Από την άλλη, η συμμετοχή της Ελλάδας στην εκστρατεία της Ουκρανίας δεν εξασφάλισε την ουσιαστική Γαλλική βοήθεια και αρωγή για τις Ελληνικές επιδιώξεις στην Μικρά Ασία. Εκτός από σποραδικές φιλικές δηλώσεις Γάλλων υπευθύνων, η στάση της Γαλλίας ήταν πρόδηλα φιλοτουρκική και φιλοκεμαλική ήδη από το 1919, καθώς οι Γάλλοι θεωρούσαν την αναδυόμενη Τουρκία του Κεμάλ ως ανάχωμα στις πολλές Αγγλικές οικονομικές επιδιώξεις στην περιοχή, που εξυπηρετούνταν και από την Ελληνική παρουσία.
''Ημερολόγιον της εις Ρωσσίαν εκστρατείας''
Νικόλαος Σμπαρούνης- Τρίκορφος
Εισαγωγή, μεταγραφή κειμένου, επιμέλεια:
Ιωάννα Παπαθανασίου.
Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2013,
σελ. 208, τιμή 9,50 ευρώ
Θάλαμος στρατιωτικού νοσοκομείου με τραυματίες πολέμου.
Ορθιος στο βάθος, ένστολος, ο Νικόλαος Σμπαρούνης, ο οποίος υπηρέτησε με το Υγειονομικό Σώμα στο Μακεδονικό Μέτωπο (1918), στην Ουκρανία (1919) και στη Μικρά Ασία (1919-1922).
Ορθιος στο βάθος, ένστολος, ο Νικόλαος Σμπαρούνης, ο οποίος υπηρέτησε με το Υγειονομικό Σώμα στο Μακεδονικό Μέτωπο (1918), στην Ουκρανία (1919) και στη Μικρά Ασία (1919-1922).
Η άδοξη εκστρατεία στην Ουκρανία
Η ελληνική συμμετοχή στην επιχείρηση ανατροπής των μπολσεβίκων το 1919 όπως την κατέγραψε ο στρατιωτικός γιατρός
Είναι ελάχιστα γνωστό, γιατί δεν αποτελεί στιγμή δόξας για την Ελλάδα και άρα η επίσημη Ιστορία το υποβαθμίζει, ότι το 1919, δηλαδή πριν από 95 χρόνια, ο ελληνικός στρατός εκστράτευσε μαζί με γαλλικά και άλλα στρατεύματα στη Ρωσία για να συμβάλει στην ανατροπή των μπολσεβίκων, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Συνολικά 15 χώρες συμμετείχαν στο εκστρατευτικό σώμα που εισέβαλε στη Ρωσία. Τότε η ελληνική στρατιωτική αποστολή δεν είχε υποβοηθητικό ρόλο, όπως συνέβη με την πιο πρόσφατη συμμετοχή της Ελλάδας σε διεθνείς παρεμβάσεις στη Μέση Ανατολή μετά το 1990. Στο πλαίσιο της πολιτικής της «Μεγάλης Ιδέας», κρίθηκε ότι η Ελλάδα θα εξυπηρετούσε τα δικά της μεταγενέστερα σχέδια στη Μικρά Ασία, εφόσον συμμετείχε δυναμικά στην κατά κύριο λόγο γαλλική πρωτοβουλία εισβολής στη Ρωσία. Ετσι το πρώτο πεντάμηνο του 1919 περισσότεροι από 23.000 Ελληνες πολέμησαν εναντίον των μπολσεβίκων στην Ουκρανία, που τότε ανήκε στη Ρωσία. Τα ελληνικά και τα υπόλοιπα συμμαχικά στρατεύματα ηττήθηκαν κατά κράτος, με μεγάλες απώλειες. Ο γιατρός Νικόλαος Σμπαρούνης (1888-1966), γνωστός στους παλιούς Αθηναίους λόγω της «Κλινικής Σμπαρούνη» που ίδρυσε ο ίδιος το 1941, υπηρετούσε τότε στον στρατό ως επίατρος και κρατούσε προσωπικό ημερολόγιο της ελληνικής εκστρατείας.
Ελληνες στρατιώτες που συμμετείχαν στην εκστρατεία στην Ουκρανία
Πατριωτικός επαγγελματισμός
Συνοδευόμενο από την πολύ κατατοπιστική εισαγωγή της Ιωάννας Παπαθανασίου, το ημερολόγιο περιλαμβάνει καταγραφές από την ημέρα που το πλοίο στο οποίο επιβαίνει ο Σμπαρούνης ξεκινά για την Οδησσό ως την ημέρα κατά την οποία, μετά την ήττα, ο ίδιος επιβιβάζεται στο πλοίο της επιστροφής. Στις ημερολογιακές καταγραφές του ο Σμπαρούνης, παρότι ο ίδιος μάλλον ήταν βενιζελικός, δεν αναφέρεται καθόλου στην τότε κοχλάζουσα διαμάχη βενιζελικών - αντιβενιζελικών ούτε σχολιάζει την απόφαση της κυβέρνησης Βενιζέλου να εμπλέξει την Ελλάδα σε τέταρτο πόλεμο, μετά τους δύο Βαλκανικούς και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, σε διάστημα μικρότερο της δεκαετίας. Σημειώνει αριθμούς κλινών, ώρες άφιξης και αναχώρησης, συναντήσεις με συναδέλφους του στρατιωτικούς γιατρούς. Δεν κρίνει ούτε επικρίνει τίποτε και κανέναν, ακόμα και όταν είναι προφανές, με βάση τον αυξανόμενο αριθμό εισαγωγών στο στρατιωτικό νοσοκομείο, ότι η εκστρατεία κατά των μπολσεβίκων οδηγείται σε οικτρή αποτυχία.
Υπάρχει ωστόσο στην αρχή του ημερολογίου, όταν ο συγγραφέας είναι εν πλω προς την Οδησσό, μια διαφαινόμενη αισιοδοξία, στηριγμένη στην πολεμική εμπειρία του ελληνικού στρατού και στην εικόνα της Ελλάδας ως περιφερειακής δύναμης η οποία συμμετέχει ως ισότιμος εταίρος σε συμμαχικές πρωτοβουλίες. Στο τέλος του ημερολογίου, παρά το συγκρατημένο ύφος των σημειώσεων του Σμπαρούνη, διακρίνει κανείς στο κείμενο μια υπόκωφη απορία για την αποτυχία της εκστρατείας στην Ουκρανία.
Εθνικιστικός οίστρος
Εκτός από τις καταγραφές κάθε ημέρας, η Παπαθανασίου έχει συλλέξει ημερήσιες διαταγές που εξέδιδε ο Σμπαρούνης ως διοικητής στρατιωτικού νοσοκομείου, εκτενείς αναφορές του προς προϊσταμένους του και έναν επικήδειο λόγο του σε κηδεία έλληνα στρατιώτη στην Οδησσό. Αυτές οι ομιλίες του Σμπαρούνη έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τις ημερολογιακές σημειώσεις του. Μέριμνά του, όταν απευθύνεται στους στρατιώτες, είναι να πείσει ότι η συμμετοχή των Ελλήνων στην εκστρατεία δεν παρακινείται από διάθεση παλινόρθωσης του τσάρου ούτε επιθετικότητα κατά των Ρώσων, αλλά από την εκτίμηση ότι μετά το 1917 την επανάσταση των μπολσεβίκων διαδέχθηκε η αναρχία. Σκεπτόμενος ότι ίσως αυτό ήταν ελάχιστα πειστικό επιχείρημα, ο Σμπαρούνης προσθέτει πως «η εκστρατεία μέλλει να... συντελέσει σπουδαίως εις την πραγματοποίησιν των εθνικών μας ιδεωδών». Σε τουλάχιστον δύο ομιλίες του ο Σμπαρούνης προσπαθεί να εμπνεύσει τους ακροατές του θυμίζοντάς τους ότι απώτερος σκοπός ήταν να συνεχιστεί και να ολοκληρωθεί η λειτουργία στην Αγια-Σοφιά, η οποία διακόπηκε κατά την άλωση της Πόλης το 1453.
Η Μεγάλη Ιδέα
Για ικανούς επαγγελματίες σαν τον Σμπαρούνη οι πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα φαίνεται ότι ήταν μια δυσανάγνωστη εποχή. Εμφορούμενοι από τον εθνικισμό της Μεγάλης Ιδέας, πολλοί αξιωματικοί, διπλωμάτες και άλλοι κρατικοί αξιωματούχοι της εποχής διάβαζαν την ταχύτατα μεταβαλλόμενη πραγματικότητα εκείνης της περιόδου μέσα από ένα αρκετά αντιφατικό ερμηνευτικό πλαίσιο. Το ερμηνευτικό πλαίσιο του Σμπαρούνη αποτελούνταν από την πίστη προς την πατρίδα, τις προδιαγραφές του επαγγέλματος (του αξιωματικού και στρατιωτικού γιατρού) και την υπακοή στην ιεραρχία. Τα πράγματα περιπλέκονταν και οι αντιφάσεις της ανάγνωσης των εξελίξεων έβγαιναν στην επιφάνεια όταν ο επαγγελματισμός του Σμπαρούνη δεν αρκούσε για να αντιμετωπιστεί μια απροσδόκητη κατάσταση, όπως π.χ. η υποχώρηση από την Οδησσό με βιαστική διακομιδή τραυματιών και εγκατάλειψη νοσοκομειακού υλικού. Από αυτή την άποψη θα μπορούσε κανείς, προφανώς εκ των υστέρων, να θεωρήσει την απόφαση για συμμετοχή της Ελλάδας στην εκστρατεία στη Ρωσία ως προμήνυμα «μυρίων κακών», δηλαδή της καταστροφής που επακολούθησε λίγα χρόνια μετά στη Μικρά Ασία.
7-9-2014
Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος,
αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
ΠΗΓΗ
http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=628865
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ & ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1.
Η συμμετοχή της Ελλάδος στην αντικομμουνιστική εκστρατεία της Ουκρανίας (Φεβρουάριος 1919)
Προπαγανδιστική αφίσσα των "Λευκών" υπέρ της στρατολογίας
Περί τα τέλη του 1918, μετά το τέλος του Α ΄Π Π, οι Αγγλογάλλοι αποφάσισαν την εκτέλεση εκστρατείας στην Ουκρανία, προκειμένου να υποστηρίξουν τους εκεί μαχομένους εναντίον των Μπολσεβίκων αντιπάλους τους, τους επονομαζόμενους "Λευκούς". Οι "Λευκοί" ήταν ένα συνοθύλευμα από Ουκρανούς εθνικιστές, οπαδούς του Τσάρου, τοπικοί οπλαρχηγοί, στρατηγοί και πρίγκιπες με προσωπικές πολιτικές φιλοδοξίες, ένοπλες οργανώσεις, ενώ ενας από τους σημαντικότερους ηγέτες των "Λευκών ήταν ο στρατηγός Ντενίκιν.
.jpeg)
Anton Denikin (1872 –1947)
Παράλληλα η εκστρατεία αυτή αποσκοπούσε, αφενός, στην τιμωρία, τρόπον τινά, των Μπολσεβίκων, που μετά την επικράτησή τους είχαν αποσκιρτήσει από την Αντάντ και είχαν διακόψει τις επιχειρήσεις στο Ανατολικό Μέτωπο, και,αφετέρου, στην εξασφάλιση της αποπληρωμής των δανείων που είχε συνάψει η Τσαρική Ρωσία με τους Γάλλους και τα οποία δεν αναγνώριζαν πλέον οι Μπολσεβίκοι .
Η όλη επιχείρηση είχε σχεδιασθεί με ασύγγνωστη επιπολαιότητα, ως να επρόκειτο περί «στρατιωτικού περιπάτου», και είχε βασισθεί κυρίως σε αναξιόπιστες πληροφορίες ονειροπόλων Ρώσων «εμιγκρέδων. Για τις χερσαίες επιχειρήσεις, ενδεικτικά, οι ίδιοι οι Γάλλοι διέθεσαν κατά βάση αποικιακές δυνάμεις, εμφανώς ταλαιπωρημένες από τις πολεμικές κακουχίες, μειωμένης συνθέσεως και αρκετά χαμηλού ηθικού.
Georges Benjamin Clemenceau
Οι σχηματισμοί των Ελλήνων μεταφέρθηκαν εντός διμήνου σταδιακά και σε αραιά χρονικά διαστήματα κατά Μονάδες – και το πρωτάκουστο χωρίς το οργανικό Πεδινό Πυροβολικό και τα απαραίτητα μέσα Διοικητικής Μερίμνης. Και ως εκ τούτου δεν έδρασαν ως αμιγώς Μεγάλες Μονάδες, αλλά κατά ανεξάρτητα κλιμάκια, κυρίως Συνταγμάτων, και ενίοτε υπό τις διαταγές νεοτέρων κατά βαθμό Γάλλων Αξιωματικών. Ανάμεσα στους διοικητές των μονάδων γνωστοί στρατιωτικοί με σημαντικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας αργότερα, όπως ο συνταγματάρχης Αλέξανδρος Οθωναίος (επιτελάρχης του Α' Σώματος Στρατού) και οι αντισυνταγματάρχες Γεώργιος Κονδύλης (διοικητής του 3ου Συντάγματος Πεζικού) και Νικόλαος Πλαστήρας (διοικητής του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων).
Ας σημειωθεί ακόμα, ότι αρκετές μονάδες είχαν μεταφερθεί χωρίς να παραλάβουν τα μεταφορικά τους μέσα (ημίονοι), τα πολυβόλα τους, ή και τα απαραίτητα παρελκόμενά τους (τρίποδες κ.α.), και επί πλέον δίχως τους ίππους των στελεχών, οι οποίοι τότε θεωρούνταν αναγκαίο μέσον ενασκήσεως της διοικήσεως στο πεδίον της μάχης (Βλ .Π Δέλτα, Νικόλαος Πλαστήρας, Αθήνα 1979).
Οι ελληνικές δυνάμεις τέθηκαν αμέσως υπό τη διοίκηση της Α' Συμμαχικής ομάδας μεραρχιών, δυνάμεως 70.000 ανδρών, την οποία διοικούσε ο γάλλος στρατηγός Ντ' Ανσέλμ. Οι Έλληνες ήταν το πιο αξιόμαχο τμήμα της συμμαχικής δύναμης, καθώς οι γάλλοι στρατιώτες ήταν εμφανώς
Επιχειρήσεις βόρεια της Οδησσού
καταπονημένοι από την περιπέτεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και πολλοί από αυτούς έβλεπαν με συμπάθεια το κομμουνιστικό καθεστώς του Λένιν. Κλήθηκαν, όμως, να συμμετάσχουν σ' έναν πόλεμο σκοπιμότητας, «αδικαιολόγητο και πρόχειρα προετοιμασμένο», σύμφωνα με μεγάλη μερίδα ιστορικών.
Εναντίον του συμμαχικού εκστρατευτικού σώματος, οι Σοβιετικοί διέθεσαν τρεις στρατιές, με δύναμη 217.000 ανδρών. Ο στρατός αυτός, αφού συνέτριψε το ουκρανικό αυτονομιστικό κίνημα τον Ιανουάριο του 1919, στράφηκε στη συνέχεια κατά των Συμμάχων στην Οδησσό και την Κριμαία. Με τη συντριπτική του υπεροχή τους ανάγκασε σε μάχες οπισθοφυλακών, στις οποίες οι ελληνικές δυνάμεις διακρίθηκαν για την αυταπάρνηση και την πειθαρχία τους.
Η πρώτη μάχη με την εμπλοκή ελληνικών δυνάμεων δόθηκε στις 25 Φεβρουαρίου, όταν το 1ο Σύνταγμα Πεζικού υπό τον αντισυνταγματάρχη Νικόλαο Ρόκα, απελευθέρωσε τη φρουρά της Χερσώνας, την οποία πολιορκούσε ο Κόκκινος Στρατός. Στη συνέχεια, οι έλληνες στρατιώτες έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες, έως τις 20 Μαρτίου 1919,
Προπαγανδιστική αφίσα των Μπολσεβίκων
όταν έπειτα από απόφαση των συμμάχων δόθηκε εντολή για το τέλος της εκστρατείας και την εκκένωση της Οδησσού. Οι ελληνικές μονάδες υποχώρησαν με υποδειγματική τάξη και παρατάχθηκαν στη δυτική όχθη του ποταμού Δνείστερου για να υπερασπίσουν την περιοχή της Βεσσαραβίας (σημερινή Μολδαβία) από τις επιθέσεις του Κόκκινου Στρατού. Στην περιοχή της Κριμαίας παρέμεινε έως τις 14 Απριλίου 1919 το 2ο Σύνταγμα Πεζικού, όπου αντιμετώπισε αλλεπάλληλες επιθέσεις του Κόκκινου Στρατού και κατέστειλε την εξέγερση των εργατών της Σεβαστούπολης, ενισχυμένους με γάλλους ναύτες, οι οποίοι είχαν στασιάσει.
Σε δύο μήνες εχθροπραξιών οι Έλληνες είχαν 398 νεκρούς και 657 τραυματίες, ήτοι σε αναλογία περίπου 1:1,7 αντί της κατά κανόνα 1:3 ή 1:4. Tούτο δε οφείλετο στο γεγονός, ότι, τόσο οι αιχμάλωτοι, όσο και οι τραυματίες, που έπεφταν στα χέρια των Μπολσεβίκων κατακρεουργούνταν. (Πλαστήρας, Μανέτας κ.α.). Πάντως, παρά τις εξαιρετικά αντίξοες από πάσης πλευράς συνθήκες και την σύμφωνα με τον Κ. Μανέτα, «ασυνειδησία και βρωμιά της γαλλικής διοικήσεως», οι ελληνικές μονάδες κατέβαλαν υπεράνθρωπες ηρωικές προσπάθειες και τελικά απέσπασαν τον θαυμασμό φίλων και εχθρών .
.jpg)
Οι μπολσεβίκοι εισέρχονται στην Οδησσό (Φεβρ 1920)
ΑΤΑΤΟΥΡΚ
Πηγές
Αρχείο της Π.Σ.Δέλτα Β΄, Νικόλαος Πλαστήρας: Εκστρατεία Ουκρανίας, Κίνημα 6ης Μαρτίου 1933, Αλληλογραφία. Επιμέλεια Π.Α.Ζάννας, Αθήνα 1979.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ:
http://www.istorikathemata.com/2011/03/blog-post_09.html
2.
3.
4.
5.
6
Eλληνες και Γάλλοι κατά Μπολσεβίκων
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΜΠΑΡΟΥΝΗΣ-ΤΡΙΚΟΡΦΟΣ
Ημερολόγιον της εις Ρωσσίαν εκστρατείας
Εισαγωγή, μεταγραφή κειμένου,
επιμέλεια: Ιωάννα Παπαθανασίου
εκδ. Βιβλιόραμα, σελ. 208
Τον Νοέμβριο του 1918 ο «Μεγάλος Πόλεμος», όπως αποκλήθηκε ο Πρώτος Παγκόσμιος, τελείωνε. Η ανθρωπότητα, η Ευρώπη ορισμένως, έμπαινε μόνον επιφανειακά σε έναν δρόμο ειρήνευσης, που επρόκειτο να αποδειχθεί λίαν απατηλός πριν συμπληρωθεί 20ετία. Η μικρή Ελλάδα, έχοντας βγει ενισχυμένη από τους Βαλκανικούς Πολέμους, ζούσε τη σύντομη φαντασίωση του μεγαλείου της, που θα κορυφωνόταν με τη Συνθήκη των Σεβρών το 1920 και θα συντριβόταν με τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922.
Δυσοίωνο προανάκρουσμα της τραγικής κατάληξης αποτελεί η σύντομη στρατιωτική περιπέτεια της ελληνικής εκστρατείας στη μεσημβρινή Ρωσία από τον Ιανουάριο μέχρι τον Απρίλιο του 1919. Κομμάτια αυτής της «ουκρανικής εκστρατείας», μιας μάλλον άγνωστης σελίδας της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, αποτυπώνονται στην υπό συζήτηση έκδοση του ημερολογίου του στρατιωτικού γιατρού Νικόλαου Σμπαρούνη-Τρικόρφου (1888-1966). Φυλάσσεται στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), όπου κατατέθηκε μαζί με το υπόλοιπο προσωπικό αρχείο του Σμπαρούνη από τη Λευκή Μολφέση το 1996.
Οπως πληροφορούμαστε στην ουσιώδη εισαγωγή της Ιωάννας Παπαθανασίου, η Ελλάδα βρίσκεται να πολεμά τους Μπολσεβίκους στο πλευρό των Γάλλων, με έδρα των επιχειρήσεων την Οδησσό. Οπως υποστηρίζει η ιστορικός, η γαλλική εκστρατεία κατά των Μπολσεβίκων αποτέλεσε βέβαια μέρος μιας γενικευμένης «σταυροφορίας εναντίον των “κόκκινων”» στην οποία «έλαβαν συνολικά μέρος στρατιωτικά τμήματα από 15 χώρες», ανάμεσά τους οι Βρετανοί, οι Ιάπωνες, οι Αμερικανοί και οι Τούρκοι. Υπήρξε, μολαταύτα, «ιδιαίτερα φιλόδοξο εγχείρημα» των Γάλλων, μέσω του οποίου σχεδίαζαν «να εδραιωθούν στα μεγάλα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και, στη συνέχεια, να διεισδύσουν στο εσωτερικό της Ουκρανίας με στόχο να καταλάβουν το λεκανοπέδιο του Ντονέτσκ, γνωστού για τα πλούσια κοιτάσματα άνθρακα».
Η εκστρατεία ήταν βραχύτατη, το τέλος άδοξο. Οι Μπολσεβίκοι, συνεπικουρούμενοι από τον ντόπιο πληθυσμό, απώθησαν επιτυχώς τους Γάλλους και τους Ελληνες, που αναγκάστηκαν σύντομα να εκκενώσουν την τελευταία ζώνη της άμυνάς τους στην Οδησσό και να υποχωρήσουν μέσω Ρουμανίας και Ευξείνου Πόντου προς την Κωνσταντινούπολη. Ο Σμπαρούνης-Τρίκορφος, γιατρός με καλή γνώση της γαλλικής και θητεία στους Βαλκανικούς Πολέμους, αναλαμβάνει τη διοίκηση στρατιωτικού νοσοκομείου στην Οδησσό. Το ημερολόγιο, που τηρεί από τη στιγμή του απόπλου από τη Θεσσαλονίκη (Ιανουάριος) μέχρι και μετά την ολοκλήρωση της υποχώρησης (Απρίλιος), αφηγείται με κοφτές, λακωνικές φράσεις την πορεία της εκστρατείας από την οπτική των μετόπισθεν, του στρατιωτικού νοσοκομείου, της μέριμνας για διακομιδή και φροντίδα ανθρώπων και υλικού κατά την υποχώρηση. Το συνοδεύουν πλούσια σε πληροφορίες παραρτήματα, που περιλαμβάνουν αποσπάσματα ημερησίων διατάξεων, επικήδειους, στατιστικές ασθενών, κατάλογο αποβιωσάντων αλλά και δρομολόγια εκδρομών και περιπάτων.
Λιτή διατύπωση
Η εξέλιξη θα τον διαψεύσει. Το νοσοκομείο, που με τόσο κόπο θα ανασκουμπωθεί για να στήσει στην εντέλεια, θα χρειαστεί σχεδόν αμέσως να διαλυθεί και πάλι, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του πολύτιμου υλικού θα εγκαταλειφθεί άδοξα κατά την υποχώρηση. Τον σοκάρει εμφανώς η λεηλασία εκ μέρους του όχλου που έχει ταχθεί με το μέρος των Μπολσεβίκων. Ντρέπεται που υποχωρεί με ασφάλεια πάνω σε καράβι ενώ ο στρατός αναγκάζεται να υποχωρήσει με τα πόδια, εκτεθειμένος σε δεινά και κακουχίες. Προστριβές με Ελληνες και Γάλλους αξιωματούχους τον φθείρουν. Στο ενδιάμεσο βρίσκεται υποχρεωμένος να εξηγήσει σε μια δεσποινίδα ότι δεν πρέπει να τρέφει ελπίδες για δημιουργία σχέσης μαζί του. Για μιαν άλλη όμως, αδελφή νοσοκόμα, γράφει «πολύ ενδιαφέρων τύπος», και μοιράζεται μαζί της όπερα και μακριούς περιπάτους. Πρόσωπα και στιγμές της Ομογένειας αποτυπώνονται μαζί με τους τίτλους των θεατρικών έργων και της όπερας που παρακολουθεί στην Οδησσό και στα μεγάλα λιμάνια της Ρουμανίας. Ονόματα αξιωματικών που αργότερα θα διαδραματίσουν ρόλο στην πολιτική σκηνή είναι παρόντα στις σημειώσεις του: Κονδύλης, Πλαστήρας, Νίδερ, Κουρτάκης, Οθωναίος, Παρασκευόπουλος, Κατεχάκης. Το ημερολόγιο κλείνει με την αναχώρηση του Σμπαρούνη-Τρικόρφου για τη Σμύρνη, όπου έμελλε να συνοδεύσει το Γ΄ Σώμα Στρατού μέχρι και τον Σαγγάριο (1922).
Διαβάστε ακόμα
- Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού (ΔΙΣ/ΓΕΣ),
«Το ελληνικόν εκστρατευτικόν Σώμα εις μεσημβρινήν Ρωσίαν».
Αθήναι, 1960.
«Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία, 1919».
Κείμενα των Ι. Δραγούμη, Κων. Μανέτα, Κων. Βλάχου, Ν. Γρηγοριάδη, επιμέλεια: Π. Α. Ζάννα, εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1982.
- Πέτρου Γ. Καρακασσώνη (υποστράτηγου),
«Ιστορία της εις Ουκρανίαν και Κριμαίαν υπερποντίου εκστρατείας τω 1919 μετά χαρτών»,
τύποις Α. Θ. Λαμπρόπουλου, εν Αθήναις 1935, ανατύπωση εκδ. Πελασγός, Αθήνα, 2000.
- Χρήστος Καραγιάννης,
''Η ιστορία ενός στρατιώτη (1918-1922)'',
επιμ. Φ. Δ. Δρακονταειδής, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 2013.
- Θανάσης Βαλτινός,
«Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη Βιβλίο Δεύτερο, Βαλκανικοί-’22»,
εκδ. Εστία, Αθήνα, 2011.
19-4-2014
ΜΑΡΙΑ ΤΟΠΑΛΗ
http://www.kathimerini.gr/763076/article/politismos/vivlio/ellhnes-kai-galloi-kata-mpolsevikwn