Το παράδοξο της Σκωτίας

Αντιλαμβάνεται κανείς ότι τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά, όταν ο πρωθυπουργός και οι αρχηγοί των άλλων δύο μεγάλων κομμάτων της Βρετανίας ακυρώνουν την εβδομαδιαία τελετουργία της αντιπαράθεσής τους κατά την ώρα του Πρωθυπουργού στη Βουλή των Κοινοτήτων, προκειμένου να μεταβούν στη Σκωτία, όπου, μία εβδομάδα πριν από το δημοψήφισμα της 18ης Σεπτεμβρίου, η πρόθεση ψήφου υπέρ της απόσχισης από το Ηνωμένο Βασίλειο εμφανίζεται να έχει καλύψει μέσα σε έναν μήνα διαφορά 22 ποσοστιαίων μονάδων.

Η βρετανική πολιτική ηγεσία δεν είναι η μόνη που έχει αιφνιδιαστεί. Με ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη παρακολουθεί τις εξελίξεις ο κόσμος των αγορών – και από τις, ενδεχομένως σπασμωδικές, αντιδράσεις του τόσο το Λονδίνο όσο και το Εδιμβούργο ενδέχεται να τραυματιστούν βαρύτατα.

Ήδη, η πτώση των χρηματιστηριακών δεικτών την επαύριο της δημοσιοποίησης των δημοσκοπήσεων-σοκ της Κυριακής και η συνεχιζόμενη πτώση της στερλίνας προϊδεάζουν για την ακόμη μεγαλύτερη θύελλα που θα επιφέρει μια επικράτηση του “Ναι”. Διαχειριστές χαρτοφυλακίων από όλο τον κόσμο αποσύρουν, σύμφωνα με τους Financial Times, δισεκατομμύρια στερλίνες από τη Σκωτία, ενώ μεγάλες επιχειρήσεις προετοιμάζουν σχέδια έκτακτης ανάγκης για την επόμενη μέρα. Μεγάλες σκωτσέζικες τράπεζες που έχουν διασωθεί από το βρετανικό δημόσιο, όπως η RBS εκτιμάται ότι, σε περίπτωση ανεξαρτητοποίησης της Σκωτίας, θα μεταφερθούν νοτίως των συνόρων, ενώ η Standard Life το έχει ομολογήσει δημόσια.

Πολλά βεβαίως θα εξαρτηθούν από το κατά πόσον Εδιμβούργο και Λονδίνο θα μπορέσουν να βρούν κοινή γλώσσα στο διάστημα ανάμεσα στην τυχόν επικράτηση του “Ναι” και την επίσημη ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Σκωτίας την άνοιξη του 2016. Τα νομικά κενά που θα προκύψουν θα απαιτήσουν εντατική νομοθετική εργασία, ενώ θα πρέπει να επιλυθούν προβλήματα δίχως προηγούμενο (αρκεί μόνο να σκεφτεί κανείς ότι μετά τις βρετανικές βουλευτικές του Μαϊου 2015 οι Σκωτσέζοι βουλευτές θα έχουν καθοριστικό ρόλο για την ανάδειξη της νέας κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο η Σκωτία θα εγκαταλείψει λίγους μήνες μετά).

Ήδη, το ερώτημα κατά πόσον μια ανεξάρτητη Σκωτία θα μπορεί να χρησιμοποιεί τη στερλίνα έχει οδηγήσει σε έντονες διαμάχες, με τα βρετανικά πολιτικά κόμματα να αποκλείουν αυτό το ενδεχόμενο και την πλευρά του Σκωτσέζου πρωθυπουργού Alex Salmond να διαμηνύει ότι σε μια τέτοια περίπτωση το Εδιμβούργο δεν πρόκειται να επωμισθεί το μέρος (8,5%) του βρετανικού δημόσιου χρέους που του αντιστοιχεί. Στη διαπραγμάτευση αυτή πρόκειται να επιστρατευθούν κάθε είδους φανερά και κρυφά χαρτιά, από το μέλλον των βρετανικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων στη Σκωτία, μέχρι τη συναίνεση του Εδιμβούργου στην ανακήρυξη του “νέου” Ηνωμένου Βασιλείου ως διαδόχου κράτους του παλαιού, ώστε να διατηρήσει την έδρα του μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Ωστόσο, η παρεμβολή των αγορών δύναται να ανατρέψει τους σχεδιασμούς και των δύο πλευρών. Ως χώρα με μικρά συναλλαγματικά αποθέματα (και ενδεχομένως χωρίς δανειστή ύστατης ανάγκης, αν η “στερλινοποίηση” δεν αποκτήσει συμφωνημένη, επίσημη μορφή) η ανεξάρτητη Σκωτία ιδιαίτερα επιρρεπής στην επιβολή ελέγχων στις κεφαλαιακές ροές – και αυτός ο φόβος των επενδυτών μπορεί κάλλιστα να μετατραπεί σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Πρόκειται για ένα παράδοξο της πολιτικής του Salmond το οποίο ανέδειξαν τόσο ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας Mark Carney όσο και ο Αμερικανός νομπελίστας οικονομολόγος Paul Krugman. Μιλώντας σε εκδήλωση συνδικάτων στο Λίβερπουλ την Τρίτη ο κεντρικός τραπεζίτης τόνισε ότι “η νομισματική ένωση είναι ασύμβατη με την (εθνική) κυριαρχία”, καθώς για να λειτουργήσει χρειάζεται τραπεζική ένωση, ελεύθερη ροή κεφαλαίων και κοινό δημοσιονομικό πλαίσιο – ιδίως δημοσιονομικές μεταβιβάσεις που θα λειάνουν σε έναν βαθμό τις αναπόφευκτες αποκλίσεις των δύο πλευρών. Η προειδοποίηση αυτή συνιστά πλήγμα για τον Salmond, ο οποίος τονίζει ότι οι απειλές των πολιτικών του Λονδίνου δεν έχουν νόημα, εφόσον η νομισματική πολιτική βρίσκεται στα χέρια του ανεξάρτητου κεντρικού τραπεζίτη.

Αλλά και ο Krugman στη στήλη του στους New York Times παρατηρεί με έκπληξη ότι οι Σκωτσέζοι ιθύνοντες δεν έχουν βγάλει τα συμπεράσματά τους από την κρίση της ευρωζώνης και κινδυνεύουν να μετατρέψουν τη χώρα τους σε νέα Ισπανία. Όπως εξηγεί, μια ανεξάρτητη Σκωτία χωρίς δικό της νόμισμα θα βρεθεί σε χειρότερη θέση και από τον ευρωπαϊκό Νότο, ο οποίος τουλάχιστον έχει κάποια αντιπροσώπευση στη διοίκηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

10-9-2014

Του Κώστα Ράπτη

http://www.capital.gr/newsTheme.asp?id=2104982