Η Quadriga της ντροπής


Quadriga σημαίνει “τέθριππο”: ένα άρμα που το σέρνουν τέσσερα άλογα. Εκτός από τη γενική του έννοια, ο λατινικός αυτός όρος αναφέρεται συνήθως σε ένα συγκεκριμένο διάσημο τέθριππο: το τέθριππο της Νίκης, που κοσμεί την Πύλη του Βραδεμβούργου στο Βερολίνο. Φιλοτεχνήθηκε το 1793, επέζησε όλων των πολέμων και αποκαταστάθηκε στην αρχική μορφή του με τον Σιδηρού Σταυρό το 1990, υποδηλώνοντας και με αυτόν το συμβολικό τρόπο την αναβίωση της γερμανικής ισχύος.

Αυτό λοιπόν το τέθριππο επιλέχθηκε ως το βραβείο που, σε μικρογραφία, απονέμεται μέσω της εταιρίας «Δικτύου Quadriga» από τον πολιτικό σύλλογο «Εργαστήριο Γερμανία» (Werkstatt Deutschland eV). Ο σύλλογος αυτός, που ιδρύθηκε το 1993 και βασίζεται στις χορηγίες μεγάλων γερμανικών επιχειρήσεων, απονέμει τα βραβεία του κάθε χρόνο στις 3 Οκτωβρίου, επέτειο της γερμανικής επανένωσης.

Στις 3 Οκτωβρίου 2010 η Quadriga απονεμήθηκε στον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας, Γ.Α.Παπανδρέου, «για τη δύναμη της αλήθειας» που επέδειξε «αναδιαρθρώνοντας την οικονομία και αποτρέποντας μια κρατική χρεωκοπία». Το βραβείο απονεμήθηκε από τον τότε πρόεδρο της Deutsche Bank, Josef Ackermann, που εκφώνησε και εγκωμιαστικό λόγο για τον Γ.Α.Παπανδρέου. Καθόλου περίεργο, διότι η Deutsche Bank ήταν μία από τις γερμανικές τράπεζες που κινδύνεψαν το 2010 και τελικά σώθηκαν χάρη στις επιλογές του ΓΑΠ – σε βάρος της Ελλάδας.

Η συμπλήρωση τεσσάρων ετών από την απονομή εκείνη, αλλά και η διάλεξη του κ. Ακερμαν σε συνέδριο στη Σαμοθράκη το Σαββατοκύριακο που πέρασε, είναι  αφορμή να θυμηθούμε ορισμένα στοιχεία…

Η πραγματική Quadriga στην Πύλη του Βραδεμβούργου στο Βερολίνο

Όταν την άνοιξη του 2010 η κυβέρνηση Γ.Α.Παπανδρέου οδήγησε την Ελλάδα στον «Μηχανισμό Στήριξης», μεγάλο ποσοστό του ελληνικού χρέους βρισκόταν στα χέρια ευρωπαϊκών (και κυρίως γερμανικών και γαλλικών) τραπεζών με τη μορφή ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου. Πολλοί οικονομολόγοι (μεταξύ των οποίων το ΔΝΤ) εκφράζονταν υπέρ του “κουρέματος” που θα ελάφρωνε το βάρος του χρέους. Μάλιστα το 2009 το “κούρεμα” μπορούσε να γίνει μονομερώς από την Ελλάδα με νομοθετική ρύθμιση, καθώς εκείνα τα ομόλογα διέπονταν από το ελληνικό δίκαιο. Αλλά ο τεράστιος κίνδυνος που θα απειλούσε τις ευρωπαϊκές τράπεζες στην περίπτωση αυτή, καθιστούσε αρκετά πιθανή την εύρεση μιας συμβιβαστικής λύσης.

Αντ’ αυτού ο Γ.Α.Παπανδρέου και το οικονομικό του επιτελείο επέμειναν στην πλήρη αποπληρωμή του χρέους, διακηρύσσοντας παντού ότι το “κούρεμα” θα ήταν καταστροφικό. Χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν δύο χρόνια άκαρπης σκληρής λιτότητας για να γίνει τελικά το “κούρεμα” του ελληνικού χρέους, αφού προηγήθηκε αλλαγή πρωθυπουργού. Σήμερα γνωρίζουμε ότι στο διάστημα αυτό, οι γερμανικές τράπεζες διασφάλισαν τα συμφέροντά τους, “ξεφορτώνοντας” ελληνικά ομόλογα, τα οποία αγόραζαν ελληνικές και κυπριακές τράπεζες και οργανισμοί. Έτσι, όταν τελικά ήρθε η ώρα του “κουρέματος” (PSI), η συμμετοχή του γερμανικού τραπεζικού τομέα σε αυτό ήταν διαχειρίσιμη. Το κύριο βάρος έπεσε στις ελληνικές τράπεζες, τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία, αλλά και άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, των οποίων τα αποθεματικά χρησιμοποίησε η Τράπεζα της Ελλάδος (καταχρώμενη τη θέση της ως θεματοφύλακάς τους) για να αγοράσει ομόλογα πριν το PSI το 2012, εν γνώσει ότι σε λίγες ημέρες τα ομόλογα αυτά θα “κουρεύονταν”.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (Bank for International Settlements – BIS), στα τέλη Δεκεμβρίου του 2010 η έκθεση των γερμανικών τραπεζών σε ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου ήταν 22,6 δις δολάρια, ενώ η συνολική τους έκθεση στην ελληνική οικονομία (συμπεριλαμβάνοντας π.χ. και χορηγήσεις σε ιδιώτες κλπ) ήταν 33,9 δις δολάρια (πηγή: BIS Quarterly Review, June 2011). Τον Δεκέμβριο του 2011, δηλ. στις παραμονές του PSI η έκθεση των γερμανικών τραπεζών είχε μειωθεί σε μόλις 6,7 δις δολλάρια, ενώ η συνολική τους έκθεση στην ελληνική οικονομία σε 13,35 δις δολλάρια (πηγή BIS Quarterly Review, June 2012). Δηλαδή μέσα σε έναν μόλις χρόνο η έκθεση των γερμανικών τραπεζών σε ομόλογα ελληνικού Δημοσίου υποτριπλασιάστηκε.

Μάλιστα η σύγκριση δεν είναι πλήρης, γιατί αφετηρία της θα έπρεπε να είναι τα στοιχεία του Δεκεμβρίου 2009, ώστε να αποτυπωθεί ολόκληρη η κρίσιμη διετία. Δυστυχώς η αντίστοιχη έκθεση (BIS Quarterly Review, June 2010) δεν παρουσιάζει λεπτομερή στοιχεία κατοχής ομολόγων ανά εθνικότητα τραπεζών, αλλά αν κρίνουμε από την συνολική έκθεση των γερμανικών τραπεζών στην ελληνική οικονομία που ήταν 45 δις δολάρια στα τέλη Δεκεμβρίου 2009 (έναντι 33,9 το Δεκέμβριο 2010 και 13,35 το Δεκέμβριο 2011), είναι βέβαιο ότι και η αφετηρία για τα ομόλογα το 2009 είναι αρκετά ψηλότερα. Τα ίδια ισχύουν αναλογικά για το σύνολο των ευρωπαϊκών τραπεζών: η έκθεσή τους σε ελληνικά ομόλογα μειώθηκε από 52,2 δις δολλάρια το Δεκέμβριο του 2010 σε 21,9 δις δολλάρια το Δεκέμβριο του 2011, ενώ η συνολική έκθεσή τους στην ελληνική οικονομία μειώθηκε από 194 δις δολλάρια το Δεκέμβριο 2009 σε 136,3 δις δολλάρια το Δεκέμβριο 2010 και σε 90,4 δις δολλάρια το Δεκέμβριο του 2011.

Αντίστροφα, η έκθεση των ελληνικών τραπεζών στα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου υπερδιπλασιάστηκε στο ίδιο χρονικό διάστημα, δηλαδή αυξήθηκε από 20,1 δις Ευρώ το Δεκέμβριο του 2009 σε 49,6 δις Ευρώ το Δεκέμβριο του 2011 (πηγή: απάντηση του υπουργείου Οικονομικών σε αίτημα κατάθεσης εγγράφων, σε συνδυασμό με ερώτηση του βουλευτή Π. Παυλόπουλου). Στην ίδια μοιραία διετία αυξήθηκαν τα ομόλογα που κατείχε η Τράπεζα της Ελλάδος από 3,5 σε 7,5 δις Ευρώ, τα ομόλογα που κατείχαν Έλληνες ιδιώτες από 2,2 σε 4,5 δις Ευρώ και τα ομόλογα που κατείχαν τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία από 9,5 δις στα 24,5 δις Ευρώ. Συνολικά δηλαδή, τα ομόλογα ελληνικού Δημοσίου που βρίσκονταν σε ελληνικά χέρια αυξήθηκαν από 35,3 δις Ευρώ σε 86,1 δις Ευρώ, πριν έρθει η ώρα του «κουρέματος».

Κάπως έτσι, η απειλούμενη το 2010 καταστροφή του γερμανικού (και ευρωπαϊκού) τραπεζικού συστήματος αποσοβήθηκε, και μετατράπηκε σε καταστροφή της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Δόθηκαν δύο χρόνια περιθώριο στις ευρωπαϊκές τράπεζες να “ξεφορτωθούν” τα ελληνικά ομόλογα, φορτώνοντάς τα σε ελληνικές τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία και δημόσιους φορείς, και το “κούρεμα” έγινε όταν το ρίσκο του είχε μεταφερθεί κατά μεγάλο μέρος στην Ελλάδα. Τα παλιά ομόλογα αντικαταστάθηκαν από νέα, διεπόμενα από το αγγλικό δίκαιο, χωρίς δυνατότητα μονομερούς τροποποίησης των ρητρών αποπληρωμής. Οι κύριοι δανειστές της Ελλάδας δεν είναι πια οι ευρωπαϊκές τράπεζες, αλλά οι φορολογούμενοι των κρατών μελών της ΕΕ που έδωσαν τα νέα δάνεια. Και η Ελλάδα δέθηκε χειροπόδαρα, τόσο νομικά όσο και πολιτικά. Αυτή η ξεκάθαρη υπονόμευση των συμφερόντων της χώρας από τον υπεύθυνο πρωθυπουργό της βαφτίστηκε «Δύναμη της αλήθειας» και βραβεύθηκε από εκείνους που ωφελήθηκαν.

Ο Γ. A. Παπανδρέου παραλαμβάνει το βραβείο Quadriga από τον πρόεδρο της Deutsche Bank, Josef Ackermann στις 3 Οκτωβρίου 2010 στο Βερολίνο.

Είναι σφάλμα, όσο κι αν είναι δημοφιλές στην Ελλάδα, να κατηγορεί κανείς την ηγεσία της Γερμανίας για την εξέλιξη αυτή: αποστολή της γερμανικής ηγεσίας είναι να διαφυλάσσει τα συμφέροντα της Γερμανίας, όχι της Ελλάδας. Αυτός υπήρξε ο γνώμονάς της κατά τη διαχείριση της ελληνικής κρίσης, και είναι θεμιτός από τη δική της σκοπιά. Ως Έλληνες πρέπει να πάψουμε να αναζητούμε βολικούς “κακούς” που προκάλεσαν τα δεινά μας και να κοιτάξουμε επιτέλους τον καθρέφτη. Η διαφύλαξη των ελληνικών συμφερόντων είναι πάντοτε αποστολή της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας, και εκείνη ευθύνεται αποκλειστικά για την τραγική έκβαση της κρίσης δανεισμού του 2009.

Σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά την απονομή της γερμανικής Quadriga στον Γ.Α.Παπανδρέου, το ελληνικό ΑΕΠ έχει μειωθεί συνολικά κατά 25% και η ανεργία βρίσκεται στο 27%. Η πρόσφατη βελτίωση των μεγεθών της οικονομίας βασίζεται κυρίως στην υπερφορολόγηση, που καταστρέφει τον εναπομείναντα παραγωγικό ιστό της χώρας και τσακίζει τη ραχοκοκαλιά της δημοκρατίας, που είναι η μεσαία τάξη. Είναι άγνωστο ακόμα αν η Ελλάδα θα επιβιώσει της κρίσης ως συντεταγμένο κράτος ή αν θα διολισθήσει στην κατηγορία των failed states. Αν καταφέρει να βγει από τη θανάσιμη περιδίνιση, αυτό θα οφείλεται αποκλειστικά στην καρτερία και την ωριμότητα του ελληνικού λαού.

Συμβουλές και διαλέξεις από όσους την έφεραν σε αυτή τη θέση, δε χρειάζεται η Ελλάδα. Ο κ. Ακερμαν διασφάλισε τα συμφέροντα της Deutsche Bank σε βάρος της Ελλάδας το 2010 – κατανοητό από πλευράς του, αλλά ως εκεί: να λείπουν οι διαλέξεις. Το ίδιο ισχύει, κατά μείζονα λόγο, για τον Γ.Α.Παπανδρέου που αρέσκεται στο ίδιο “σπορ”: ο πρωθυπουργός που έβαλε την Ελλάδα στη θανάσιμη περιδίνιση, δεν δικαιούται να έχει λόγο για το μέλλον της, ούτε να περιφέρεται ανά την υφήλιο πουλώντας το δράμα της ως αντικείμενο διαλέξεων.

Ας πάει στην τροπαιοθήκη του, ας κοιτάξει την Quadriga της ντροπής, και ας σωπάσει.

Posted by Οδυσσέας on 14 Οκτωβρίου 2014