Η Δανία του Νότου

Πώς οι Σκανδιναβοί τα έλυσαν όλα;

 Και γιατί δεν πρέπει να συγκρινόμαστε μαζί τους; 

Ενας Σουηδός – ας τον πούµε Βίγκο – είναι καθισμένος σε έναν λιτό, μινιμαλιστικό, καλοσχεδιασμένο καναπέ, κάτω από μια λάμπα που μοιάζει με αγκινάρα· επειδή έτσι ήθελε να την κάνει ο καλλιτέχνης που τη σχεδίασε. Και ο ίδιος είναι καλλιτέχνης και ακόμη και αν δεν πουλάει αρκετά, ζει άνετα με τη βοήθεια του κράτους. Φοράει πολύχρωμο παντελόνι, είναι ένας μοντέρνος και απενοχοποιημένος μεσήλικος. Η γυναίκα του – ας την πούμε Εμπα – είναι νευροχειρουργός. Για να γίνει γιατρός, δεν έχει πληρώσει ούτε μία κορόνα για την εκπαίδευσή της – την ανέλαβε το κράτος. Εχουν δύο παιδιά, επιδοτούμενα από το κράτος. Ο Βίγκο ακούει ραδιόφωνο, «η κυβέρνηση συμφώνησε παμψηφεί για τον προϋπολογισμό» λέει ο εκφωνητής με μια άσχημη, σκληρή προφορά, ενώ μετά ακούγεται το τραγούδι των Σουηδών djs Icona Pop: «Απλώς ζούμε τη ζωή μας και δεν θα σταματήσουμε ποτέ» λένε οι στίχοι. Η ζωή που δεν ζήσαμε.

Το περιοδικό «The New Yorker» ασχολήθηκε πρόσφατα με τη Σκανδιναβία. Με μια μεγάλη έρευνα και αρκετές εικόνες σαν τις παραπάνω, προσπάθησε να απαντήσει «Μήπως οι Σκανδιναβοί τα έχουν λύσει όλα;». Το περιοδικό ζήτησε την άποψη του Μάικλ Μπουθ, ενός αμερικανού δημοσιογράφου που έχει γράψει το βιβλίο «Οι σχεδόν τέλειοι άνθρωποι» για να περιγράψει το brand των Σκανδιναβών. Ο Μπουθ, αφού επισημαίνει πως «οι περισσότεροι που θεωρούν πως η τελειότητα κρύβεται στη Σουηδία είναι αυτοί που δεν έχουν πάει ποτέ στη Σουηδία», εξηγεί πώς έχει δημιουργηθεί το ισχυρό, γενναιόδωρο κράτος με την αηδιαστικά υψηλή φορολογία – αλλά και με αντίστοιχους υψηλούς μισθούς.

Η Σκανδιναβία είναι από τα πιο δηµιουργικά µέρη στον πλανήτη. Και είναι και μόδα: Από εκεί έρχονται τα H&M, ο Καρλ Ούβε Κνάουσγκωρ, ο νορβηγός συγγραφέας που αναφέρεται ως «ο νέος Προυστ», η πιο απολαυστικά σκοτεινή αστυνομική λογοτεχνία, όπως το «Κορίτσι με το τατουάζ» και ο Τζο Νέσμπο, οι τηλεοπτικές σειρές όπως το «Killing» και το «Bron» που το Χόλιγουντ προσπαθεί αποτυχημένα να διασκευάσει. Μέχρι και η «Vogue» πρότεινε στις αναγνώστριες να «τρώνε σαν Βίκινγκς». Η Φινλανδία έχει το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα της Δύσης, η Σουηδία έχει δώσει άσυλο σε περισσότερους μετανάστες από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Οι Δανοί είναι ο πιο ευτυχισμένος λαός του κόσμου, σύμφωνα με το World Happiness Report των Ηνωμένων Εθνών.

Πώς τα καταφέρνουν; Το άρθρο του «New Yorker» καταλήγει, κάπως αυθαίρετα, πως ένα μέρος της απόλυτα οργανωμένης κοινωνίας, της δικαιοσύνης και της αυτοσυγκράτησής τους έρχεται από την κληρονομιά των Βίκινγκς. Οι ιστορικοί επιστρέφουν διαρκώς στην ιδέα πως οι σπόροι της αλληλεγγύης μπήκαν χίλια χρόνια πριν – και κατεψυγμένοι κρατούν ακόμη.

Ας µην αρχίσουµε τα δικά µας ελληνικά déjà vu με τη «Δανία του Νότου» γιατί αυτή η αναγωγή δεν πήγε καθόλου καλά. Αλλά η σύγκριση δεν γίνεται να αποφευχθεί: Ενας Ελληνας – ας τον πούμε Νίκο – κάθεται σε ένα διαμέρισμα με σουηδικά έπιπλα, αγορασμένα κάπως πιο ακριβά από τον Βίγκο. Βλέπει στην τηλεόραση μια πολιτική εκπομπή καταδικασμένη να λήξει με διαφωνία. Μαλώνει με τον εαυτό του, παλεύει με τις βεβαιότητές του. Ζει μεταξύ φόβου, οργής, παραίτησης και προσδοκίας. Σταματάει μόνο και μόνο για να διαξιφιστεί στο Internet. Εχει δουλειά, αλλά δεν ξέρει αν θα την κρατήσει – δεν ξέρει καν σε τι νόμισμα θα πληρώνεται στο μέλλον.

Η σχέση του µε το κράτος είναι µια ιστορία συναισθηµατικής και υλικής εξαπάτησης. Το κράτος τον κοροϊδεύει και αυτός κάνει το ίδιο αταβιστικά, κληρονοµικά, µε έναν τρόπο που δείχνει συναισθηµατική ανωριµότητα – σαν ένα ζευγάρι που πρέπει να χωρίσει εδώ και χρόνια, αλλά δεν το παίρνει απόφαση.

Και κάπου εδώ εµφανίζεται η ουσία της σύγκρισης πέρα από τα λεφτά (κάποτε είχαµε περισσότερα και σαφώς πιο ελαστική φορολογία): Η διαφορά είναι στην αδιαπραγµάτευτη σχέση εµπιστοσύνης µε το κράτος. Τώρα που επανιδρύουµε το δικό µας, ας το έχουµε στο µυαλό µας. Ισως σε χίλια χρόνια καταφέρουµε κάτι εξίσου οργανωµένο ύστερα από αιώνες αλληλοεξαπάτησης. Αλλά και πάλι, ίσως και όχι· µπορεί τελικά για όλα να φταίει ο ήλιος.  

Θεοδωρόπουλος Δημήτρης  

 ''BHmagazino''

  15 Φεβρουαρίου 2015

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=677554