Το ατόπημα, το διάβημα και ο ρόλος των ΗΠΑ

Σαφές πρόβλημα επιθετικής συμπεριφοράς, αλλά και αμηχανία έναντι της νέας ελληνικής κυβέρνησης, διαβλέπουν ελληνικές διπλωματικές πηγές αποτιμώντας την ένταση των τελευταίων ημερών μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας. Ωστόσο το στοιχείο που προσδίδει ιδιαιτερότητα είναι η εκτίμηση για την αναζωπύρωση της διαμάχης μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών, ίσως για πρώτη φορά, μετά την κυριαρχία του Ταγίπ Ερντογάν στη γειτονική χώρα.

Το ελληνικό διάβημα που επιδόθηκε στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών την περασμένη Δευτέρα από τον Ελληνα πρέσβη Κυριάκο Λουκάκη, το οποίο αφορούσε τη γνωστή ΝΟΤΑΜ που «διχοτομούσε» το Αιγαίο και παραβίαζε κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, ίσως για πρώτη φορά μετά δεκαετίες δεν πετάχθηκε στον κάλαθο των αχρήστων, αλλά συνάντησε την κατανόηση της Αγκυρας. Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, το τουρκικό ΥΠΕΞ δέχθηκε το ελληνικό διάβημα και περίπου θεωρήθηκε ως βάση συζήτησης για την οικοδόμηση ενός νέου μοντέλου Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) μεταξύ των δύο χωρών.

Το τουρκικό ΥΠΕΞ δεν εξέθεσε μεν τους στρατηγούς, άφησε όμως σαφώς να εννοηθεί ότι τα «λάθη» της ΝΟΤΑΜ που αφορούσαν τη συμπερίληψη ελληνικών χωρικών υδάτων και έδαφος της Λήμνου, οφείλονται στον σχεδιασμό των στρατηγών. Οι ίδιες πηγές σημειώνουν ότι από πλευράς Τουρκίας υπήρξαν τρεις αλλαγές στη ΝΟΤΑΜ. Επισημαίνεται, μάλιστα, ότι οι Τούρκοι διπλωμάτες εξέφρασαν τις διαφωνίες τους προς τους στρατιωτικούς για τη συμπερίληψη εδάφους της Λήμνου, αλλά εκείνοι αρνήθηκαν να προβούν σε διόρθωση για να οδηγηθούν τελικά και υπό πίεση στην πλήρη ακύρωση της ΝΟΤΑΜ.

Την ίδια στιγμή, όμως, η Τουρκία δέχθηκε και παρασκηνιακή, αλλά ιδιαίτερα έντονη πίεση από το ΝΑΤΟ και κατά πληροφορίες και από τις ΗΠΑ, που είδαν με αγωνία το ενδεχόμενο να υποστεί ένα ισχυρό ρήγμα η νοτιοανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας, την ώρα που καταβάλλονται έντονες προσπάθειες να οικοδομηθεί ένα ισχυρό μέτωπο έναντι της Ρωσίας. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, οι ΗΠΑ είναι ήδη ενοχλημένες, γιατί η Τουρκία είναι το μόνο κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ που δεν εφαρμόζει καμία από τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία. Η άμεση διεθνοποίηση του ζητήματος με επιστολές και έγγραφα προς το ΝΑΤΟ, την Ε.Ε. και τον Διεθνή Οργανισμό Αεροπλοΐας, λειτούργησε σχεδόν σωρευτικά για τη Δύση που φέρεται πολύ ενοχλημένη από την τουρκική εξωτερική πολιτική στην ευρύτερη περιοχή.

Οπως αναφέρει καλά ενημερωμένη στρατιωτική πηγή, σε περίπτωση που η Τουρκία δεν ακύρωνε τις ενέργειές της, υπήρχε το σοβαρό ενδεχόμενο στην πορεία να υπάρξει θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο, καθώς η Ελλάδα δεν υπήρχε περίπτωση να αποδεχθεί τον τουρκικό σχεδιασμό για το πεδίο βολής. Η Αθήνα ήταν σαφές ότι δεν θα δεχόταν τον τουρκικό σχεδιασμό.

Οπως παρατηρούν έμπειρες διπλωματικές πηγές μετά κάθε περίοδο έντασης, μικρή ή μεγάλη, αναδεικνύεται η ανάγκη για διάλογο. Ετσι και τώρα η περίφημη ΝΟΤΑΜ άνοιξε τη συζήτηση για νέα ΜΟΕ. Προς το παρόν, Αθήνα και Αγκυρα έχουν συμφωνήσει να προετοιμαστούν επί δύο μήνες και στη συνέχεια να αρχίσουν οι συνομιλίες. Η υπόθεση των ΜΟΕ όμως δεν είναι νέα. Μέτρα μεταξύ των δύο χωρών συζητήθηκαν και συμφωνήθηκαν από το 2000-2001 με υπουργό Εξωτερικών τον Γ. Παπανδρέου. Τότε το κλίμα ήταν ακόμη εκρηκτικό μεταξύ των δύο χωρών, καθώς ήταν νωπή η κρίση των Ιμίων. Επειτα από εντατικό διάλογο και εν μέσω διαφωνιών και εντός του υπουργείου Εξωτερικών, συμφωνήθηκε μια σειρά ΜΟΕ που αφορούσαν τη λειτουργία «κόκκινων» γραμμών μεταξύ των πρωθυπουργών, των ΥΠΕΞ και των αρχηγών ΓΕΕΘΑ, την αποφυγή δηλώσεων και στρατιωτικών ασκήσεων που μπορούσαν να προκαλέσουν ένταση, τον σεβασμό της τουριστικής περιόδου κ.λπ. Πολλά από τα ΜΟΕ τηρούνται ακόμη και σήμερα, άλλα όμως όχι. Κυρίως όμως, η Τουρκία δεν άλλαξε τη στρατηγική της αμφισβήτησης του νομικού καθεστώτος του Αιγαίου και γι’ αυτό η Αθήνα ζήτησε να υπάρξει καλή προετοιμασία πριν από την επίσημη έναρξη των συνομιλιών, ώστε να μη θιγούν ζητήματα κυριαρχίας.

Συνομιλίες με ΠΓΔΜ

Αίσθηση προκάλεσε η αποκάλυψη κορυφαίων παραγόντων του ΥΠΕΞ ότι μελετάται η έναρξη συνομιλιών με την ΠΓΔΜ με στόχο να υπάρξουν ΜΟΕ με επίκεντρο τον εξοβελισμό του αλυτρωτισμού από την επίσημη πολιτική ατζέντα των Σκοπίων. Η υπόθεση αυτή φαίνεται ότι δεν είναι απλή και σύμφωνα με διπλωματικές πηγές συζητείται εδώ και αρκετό διάστημα στο παρασκήνιο με πρωτοβουλία του Βερολίνου. Η ελληνική κυβέρνηση έχει αποδεχθεί μια τέτοια συζήτηση και για τον σκοπό αυτό θα συγκροτηθεί επιτροπή υψηλού επιπέδου.

Η Αθήνα, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, φαίνεται πως έχει λάβει διαβεβαιώσεις ότι τα Σκόπια αποδέχονται τη συζήτηση και ότι έχουν δεσμευθεί ότι δεν θα θέσουν στο τραπέζι κανένα άλλο θέμα (π.χ. ζήτημα μειονότητας) και γι’ αυτούς τους λόγους υπάρχει θετική προσέγγιση τόσο από τον κ. Αλέξη Τσίπρα όσο και από τον κ. Νίκο Κοτζιά. Πάντως, όπως παρατηρούν διπλωματικές πηγές, το θέμα του αλυτρωτισμού μονομερώς το θέτει η ΠΓΔΜ για να στηρίξει την πολιτική εξαρχαϊσμού του κ. Νίκολα Γκρούεφσκι.

Οι ίδιες πηγές σημείωναν ότι η ιδέα αυτή έρχεται ακριβώς τη στιγμή που το οικοδόμημα του κ. Γκρούεφσκι τρίζει εν μέσω σφοδρών καταγγελιών για παρακολουθήσεις, τεράστιο έλλειμμα δημοκρατίας, όξυνση των προβλημάτων με τους Αλβανούς και αυταρχική διακυβέρνηση.

Τρεις συντονιστές

Πάντως, ο κ. Κοτζιάς προωθεί μεγάλες αλλαγές στο υπουργείο Εξωτερικών με την ανασύσταση του Επιστημονικού Συμβουλίου, όσο και του Κέντρου Ανάλυσης Σχεδιασμού, το οποίο ο κ. Κοτζιάς φιλοδοξεί να μετατρέψει σε «δεξαμενή σκέψης». Επίσης δημιουργεί τρεις θέσεις συντονιστών, με την Κίνα, τη Ρωσία και τη Γερμανία, ενώ ειδική επιτροπή δημιουργείται για την ενίσχυση της διαπραγματευτικής ικανότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας.

8-3-2015

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΙΔΕΡΗΣ

http://www.kathimerini.gr/806462/article/epikairothta/politikh/to-atophma-to-diavhma-kai-o-rolos-twn-hpa