Οι Κούρδοι αναστατώνουν την Τουρκία του Ερντογάν

Την περασμένη Τρίτη, η μαύρη σημαία του «Ισλαμικού Κράτους», το οποίο ήλεγχε μέχρι τότε την πόλη Τελ Αμπιάντ κατέβαινε, δίνοντας τη θέση της στην κίτρινη σημαία του συροκουρδικού Κόμματος Δημοκρατικής Ενότητας (PYD). Οι μαχητές από το ένοπλο τμήμα του εν λόγω κόμματος (YPG) είχαν σηκώσει το κύριο βάρος του αιματηρού νικηφόρου αγώνα για την εκδίωξη των τζιχαντιστών.

Μέχρι πρότινος, ο Ταγίπ Ερντογάν θεωρούσε τον κουρδικό παράγοντα δυνητικό εφαλτήριο των πληθωρικών φιλοδοξιών του. Στα 13 χρόνια που κυβερνά την Τουρκία, το κόμμα του (ΑΚΡ) έριξε γέφυρες προς τους Κούρδους, κατοχυρώνοντας δικαιώματα που θεωρούνταν αδιανόητα από την εποχή του Κεμάλ Ατατούρκ. Το αυτονομιστικό ΡΚΚ ανέστειλε τον ένοπλο αγώνα και εκπρόσωποι του τουρκικού κράτους ξεκίνησαν διάλογο με τον φυλακισμένο Αμπντουλάχ Οτσαλάν για μια συνεκτική, ειρηνική επίλυση του κουρδικού προβλήματος. Τούτων δοθέντων, ο Ερντογάν ήλπιζε ότι το νόμιμο φιλοκουρδικό κόμμα HDP θα στήριζε, έστω διακριτικά, την προσπάθειά του για αναθεώρηση του συντάγματος, που έλκει την καταγωγή του από την εποχή της χούντας του Εβρέν, σε μια «win-win» συναλλαγή: οι μεν Κούρδοι θα εξασφάλιζαν πολιτιστική και διοικητική αυτονομία εντός τουρκικού κράτους, ο δε Ερντογάν θα δρομολογούσε τη μετάβαση σε ένα ισχυρά προεδρικό σύστημα, κατοχυρώνοντας την πρωτοκαθεδρία του στην τουρκική πολιτική ζωή (αλλά και το ακαταδίωκτο έναντι των κατηγοριών για σκάνδαλα).

Η πραγματικότητα εξελίσσεται, όμως, εντελώς διαφορετικά. Το κουρδικό ζήτημα αναδεικνύεται όχι σε χρυσή εφεδρεία, αλλά σε αχίλλειο πτέρνα του Ερντογάν, παίζοντας ρόλο καταλύτη στην αποδόμηση της κυριαρχίας του στο εσωτερικό της χώρας, όπως έδειξαν οι πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, με τη θεαματική άνοδο του HDP σε βάρος του ΑΚΡ. Την ίδια στιγμή, αναδεικνύει τα αδιέξοδα της «νεοοθωμανικής» εξωτερικής πολιτικής των Ερντογάν- Νταβούτογλου στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στη γειτονική Συρία.

Την περασμένη Τρίτη, Τούρκοι αξιωματικοί παρακολουθούσαν με τα κιάλια από ύψωμα της πόλης Ακτσάκαλε, πάνω στα σύνορα με τη Συρία, τις δραματικές εξελίξεις στο άλλο μισό της πόλης, που φέρει το όνομα Τελ Αμπιάντ και βρίσκεται στη συριακή επικράτεια. Η μαύρη σημαία του «Ισλαμικού Κράτους», το οποίο ήλεγχε μέχρι τότε την πόλη, κατέβαινε, δίνοντας τη θέση της στην κίτρινη σημαία του συροκουρδικού Κόμματος Δημοκρατικής Ενότητας (PYD). Οι μαχητές από το ένοπλο τμήμα του εν λόγω κόμματος (YPG) είχαν σηκώσει το κύριο βάρος του αιματηρού νικηφόρου αγώνα για την εκδίωξη των τζιχαντιστών, που έχουν ανακηρύξει «χαλιφάτο» στο Ιράκ και στη Συρία, κερδίζοντας παγκόσμια φήμη με τις φρικαλεότητες και τη μεσαιωνική βαρβαρότητα που διαχέουν μέσω Διαδικτύου.

Ηταν η χειρότερη απώλεια των τζιχαντιστών στη Συρία τον τελευταίο χρόνο, εφάμιλλη σε σημασία με την αποτυχία τους να καταλάβουν την πόλη Κομπάνι, σε άλλο σημείο των τουρκοσυριακών συνόρων, ύστερα από την πεισματική αντίσταση των Κούρδων μαχητών στην πολύμηνη πολιορκία τους. Με την άλωση του Τελ Αμπιάντ, οι Κούρδοι έκοψαν τις γραμμές ανεφοδιασμού των τζιχαντιστών, δημιουργώντας ευνοϊκότερες συνθήκες για μια μελλοντική επίθεση με στόχο την εκδίωξή τους από την πόλη Ράκα, η οποία απέχει μόνο 80 χιλιόμετρα και αποτελεί την άτυπη «πρωτεύουσα» του χαλιφάτου στη Συρία. Η διεθνής κοινότητα, σχεδόν στο σύνολό της, υποδέχθηκε με ικανοποίηση αυτή την εξέλιξη. Μία από τις ελάχιστες εξαιρέσεις ήταν η κυβέρνηση της Τουρκίας.

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Μπουλέντ Αρίντς, κατήγγειλε ότι το PYD- YPG (το οποίο αντιμετωπίζει ως «τρομοκρατική οργάνωση», παρακλάδι του ΡΚΚ) διαπράττει «εθνοκάθαρση» εναντίον των Αράβων και των Τουρκμενίων της περιοχής. Ακόμη πιο μακριά προχώρησε ο Ταγίπ Ερντογάν, κατηγορώντας τη Δύση ως συνένοχη στη θρυλούμενη «εθνοκάθαρση» από πλευράς Κούρδων. «Στα σύνορά μας, στο Τελ Αμπιάντ», δήλωσε ο Ερντογάν, «η Δύση, η οποία διεξάγει αεροπορικούς βομβαρδισμούς εναντίον Αράβων και Τουρκμενίων, δυστυχώς τοποθετεί στη θέση τους τρομοκράτες, μέλη του PYD».

Φυσικά, οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους αρνήθηκαν ότι βομβάρδισαν Αραβες και Τουρκμένιους στην περιοχή, υποστηρίζοντας πως μοναδικός στόχος των επιθέσεων ήταν οι τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους». Σε κάθε περίπτωση, είναι κάτι παραπάνω από φανερή η αιτία εκνευρισμού της Αγκυρας: η τουρκική ηγεσία φοβάται πως οι Κούρδοι θα προσπαθήσουν σύντομα να ενοποιήσουν τα τρία «καντόνια» που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους (Τζαζίρα - Κομπάνι - Αφράν) για να δημιουργήσουν ένα ντε φάκτο κουρδικό κρατίδιο απέναντι από τα τουρκικά σύνορα, στο πρότυπο του ιρακινού Κουρδιστάν. Αν και το PYD –όπως άλλωστε και το ΡΚΚ– έχει εγκαταλείψει τον στόχο της απόσχισης, περιοριζόμενο στη διεκδίκηση ευρείας αυτονομίας εντός συριακού κράτους, η Αγκυρα ανησυχεί ότι μια τέτοια οντότητα θα ενισχύσει τις αλυτρωτικές βλέψεις και των Κούρδων της Τουρκίας. Γι’ αυτό και διαμηνύει προς πάσα κατεύθυνση ότι θα αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη, εν ανάγκη και με αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στη Συρία, στο όνομα της δημιουργίας «ουδέτερης ζώνης» για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.

Το βέβαιο είναι ότι η Τουρκία βρίσκεται σε ολοένα και μεγαλύτερη απόσταση από τους δυτικούς συμμάχους της, κινδυνεύει μάλιστα να δώσει την εντύπωση ότι θα προτιμούσε να επικρατήσει το «Ισλαμικό Κράτος» παρά οι Κούρδοι μαχητές, απέναντι από τα σύνορά της. Το γεγονός αυτό έχει διχάσει τις τουρκικές ελίτ, όπως μαρτυρούν οι συνεχιζόμενες αποκαλύψεις του αντιπολιτευόμενου Τύπου περί εξοπλισμού τζιχαντιστών στη Συρία από πράκτορες της κεντρικής υπηρεσίας πληροφοριών, ΜΙΤ.

Το παζλ του σχηματισμού κυβέρνησης

Αν το ΑΚΡ έχασε την κοινοβουλευτική αυτοδυναμία στις εκλογές της 7ης Ιουνίου, το οφείλει κατά κύριο λόγο στο HDP. Το φιλοκουρδικό, αριστερό κόμμα εκτοξεύθηκε στο 13,12% καταλαμβάνοντας 80 έδρες, κατά κύριο λόγο σε βάρος του ΑΚΡ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Ντιργιαμπακίρ το HDP κέρδισε το 78% των ψήφων, ενώ το ΑΚΡ υποδιπλασιάστηκε, για να περιοριστεί στο 15%.

Η εξέλιξη αυτή δεν είναι άσχετη με τις εσωτερικές εξελίξεις στην Τουρκία και τον αυταρχισμό του Ερντογάν. Στις μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2013, το HDP πήρε ενεργά μέρος. Για πρώτη φορά έβλεπε κανείς το αλλόκοτο θέαμα να συνυπάρχουν, στα πανό του πάρκου Γκεζί, οι μορφές των Κεμάλ Ατατούρκ και Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Ωστόσο, η διάρρηξη των σχέσεων μεταξύ ΑΚΡ και Κούρδων οριστικοποιήθηκε με την πολιορκία του Κομπάνι: Οι Κούρδοι της Τουρκίας έβλεπαν τους αδελφούς τους να απειλούνται με σφαγή από τους τζιχαντιστές, χωρίς η Αγκυρα να κουνάει το δαχτυλάκι της – αν δεν βοηθούσε κιόλας το«Ισλαμικό Κράτος».

Αναφορικά με τον σχηματισμό κυβέρνησης, το HDP, που βρέθηκε να διαδραματίζει ρυθμιστικό ρόλο, αρνείται να συνεργαστεί με το ΑΚΡ, δέχεται όμως, υπό προϋποθέσεις, να στηρίξει κυβέρνηση συνεργασίας του ΑΚΡ με το μετακεμαλικό CHP. Το HDP είναι υποχρεωμένο να επιδείξει κάποια ευελιξία, προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο συγκυβέρνησης του ΑΚΡ με το υπερεθνικιστικό ΜΗΡ, κάτι που θα έβαζε στην κατάψυξη τις ελπίδες για πρόοδο στο κουρδικό πρόβλημα.

ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

21-6-2015

http://www.kathimerini.gr/820308/article/epikairothta/kosmos/oi-koyrdoi-anastatwnoyn-thn-toyrkia-toy-erntogan