Τιμοθι Γκάρτον Ας: «Η Ευρώπη να σώσει την Ελλάδα για να σώσει τον εαυτό της»
Η ανάλυση του βρετανού ιστορικού στην εφημερίδα ''Guardian''
Timothy Garton Ash: Official Website
Βρέθηκα στην Ελλάδα πριν από δύο εβδομάδες και το είδα σε κάθε γωνία: από την Πνύκα, την γενέτειρα της Δημοκρατίας, μέχρι τις συνομιλίες μου με επφανείς επιχειρηματίες, δημοσιογράφους και ακαδημαϊκούς, οι περισσότεροι από τους οποίους στέκονται κριτικά απέναντι στην τωρινή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Έκτοτε επέστρεψα στην βόρεια Ευρώπη, στην Αγγλία, το Βέλγιο και τώρα στην Πολωνία, και στον βορρά δεν βρήκα μόνο σχετική αδιαφορία (η Ελλάδα είναι συχνότερα εδώ το επίκεντρο αστείων παρά έντονου προβληματισμού) αλλά και δύο επικίνδυνες ψευδαισθήσεις.
Πρώτον, υπάρχει ακόμη η ευρέως διαδεδομένη υπόθεση ότι το ελληνογερμανικό μπρα ντε φερ θα λήξει κάπως με έναν κλασσικό για τις Βρυξέλλες ακατανόητο συμβιβασμό της τελευταίας στιγμής. Δευτερον και πολλές φορές εναλλακτικά με την παραπάνω άποψη, υπάρχει η σκέψη ότι ένα Grexit δεν θα έχει σημαντικές συνέπειες: η Ελλάδα αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 2% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης, και πλέον υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας που θα αποτρέψουν την διάχυση στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες του νότου. Γιατί σκληρά εργαζόμενοι Ευρωπαίοι από την Ιρλανδία μέχρι τη Λετονία, που έχουν υποστεί τον πόνο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της λιτότητας να συνεχίσουν να πληρώνουν γι’ αυτούς που δεν κάνουν το ίδιο; Ίσως στο τέλος ένα Grexit να είναι καλύτερο για όλους τους εμπλεκόμενος. Ο καθηγητής του πανεπιστημίου Bocconi στο Μιλάνο Francesco Giavazzi τόλμησε ακόμη να γράψει ότι «θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν είναι τόσο σημαντικό να κρατήσουμε την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
Ας δούμε λοιπόν αυτές τις δύο ψευδαισθήσεις. Πρώτον, όλο αυτό θα μπορούσε να συμβεί ακόμη και αύριο. Οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες λιγοστεύουν όπως το νερό σε μία ραγισμένη δεξαμενή νερού: πάνω από 500 εκατομμύρια Ευρώ έφυγαν μόνο σε μία μέρα, την Παρασκευή 5 Ιουνίου, όταν η χώρα δεν πλήρωσε μία προγραμματισμένη δόση στο ΔΝΤ. Οι πλούσιοι έχουν προ πολλού διοχετεύσει τα χρήματά τους εκτός συνόρων ενώ οι φτωχοί τα καταχωνιάζουν κάτω από στρώματα. Στον επόμενο πανικό που θα προκαλέσει διαροή καταθέσεων θα βρεθούμε με περιορισμούς στις κινήσεις κεφαλαίων και μια χρεοκοπημένη κυβέρνηση που θα εκδίδει χρεόγραφα (IOU’s) για να πληρώσει μισθούς και συντάξεις. Μόνο ο Δίας θα μπορούσε να προβλέψει τι θα επακολουθήσει. Ίσως να υπάρχει και τότε ακόμη μια ελπίδα σωτηρίας, με μια κάποιου είδους συντεταγμένη χρεοκοπία εντός Ευρωζώνης, αλλά μόνο ένας ανεύθυνος playboy με γνώσεις στη θεωρία παιγνίων θα μπορούσε να βασίζεται σε κάτι τέτοιο. Το Grexit θα μπορούσε να συμβεί από ένα Graccident.
Και γιατί θα είχε σημασία αυτό; Για αρχή, οι αγορές θα θεωρούσαν πλέον ότι η συμμετοχή στην Ευρωζώνη δεν είναι κάτι μη αναστρέψιμο. Η διάχυση στα κρατικά ομόλογα των επόμενων αδύναμων κρατών της Ευρωζώνης που χρωστούν δε θα ήταν πιθανότατα άμεση, αλλά κάθε νέα κρίση σε μια αποδυναμωμένη οικονομία θα μπορούσε να πυροδοτήσει επιθετική κερδοσκοπία.
Μετά υπάρχει και το οικονομικό και κατά συνέπεια ανθρώπινο κόστος για την Ελλάδα. Δεν χρειάζεται αυτή τη στιγμή να εξιστορήσουμε όλα τα λάθη του παρελθόντος: υπάρχουν τόσα πολλά που είναι ικανά να γεμίσουν τα εξομολογητήρια όλων των εκκλησιών της υπέροχης πόλης Βρότσλαβ (από την οποίο γράφω αυτές τις γραμμές) και μπορώ να πω ότι είναι πολλές αυτές οι εκκλησίες που περιμένουν να ασχοληθούν με τις αμαρτίες των άλλων. Επίσης δεν χρειάζεται να αναφέρω ότι η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να είχε γίνει ποτέ μέλος αυτής της Ευρωζώνης, η οποία με τη σειρά της δεν θα έπρεπε καν να είχε δημιουργηθεί με τόσο προβληματική αρχιτεκτονική. Ακόμη, επίσης εννοείται ότι οι πελατειακές ελληνικές κυβερνήσεις δανειζόμενες με γερμανικά επιτόκια έκαναν τα πρώτα χρόνια του Ευρώ μια ήδη άσχημη κατάσταση, χειρότερη, με τη συνέργια των ολιγαρχών. Το φάρμακο που φτιάχτηκε από την Γερμανία και το ΔΝΤ για να ξεπεραστεί η κρίση επρόκειτο σχεδόν με βεβαιότητα να χειροτερέψει την κατάσταση ενός τόσο άρρωστου ασθενή, ενώ ο ασθενής προσποιούταν ότι έπαιρνε μόνο μέρος της δόσης του φαρμάκου κτλ. Αλλά αυτή δεν είναι η ώρα να διαφωνήσει κανείς για το παρελθόν.
Ρίξτε τις ευθύνες όπου θέλετε. Αυτό που έτσι κι αλλιώς απομένει είναι ότι οι Έλληνες υπέφεραν πολύ. Τα στεγνά στοιχεία μιλούν για μείωση των δαπανών στην Ελλάδα κατά το ένα τρίτο τα τελευταία 7 χρόνια με έναν στους δύο νέους να είναι άνεργοι. Ένα ακόμη χειρότερο στοιχείο είναι ο αριθμός των αυτοκτονιών που αυξήθηκε κατά 35% από το 2010. Δεν μπορώ να βγάλω από μυαλό μου την ιστορία του Θεόδωρου Γιάνναρου, επικεφαλής του νοσοκομείου Ελπίς στην Αθήνα, εξαντλημένου, να καπνίζει το ένα τσιγάρο πίσω από το άλλο και να δουλεύει 20 ώρες την ημέρα με δραματικά μειωμένους πόρους. Και καθώς ο Δρ. Γιάνναρος εργαζόταν 20 ώρες την ημέρα για να σώζει ζωές, να μαθαίνει ότι ο 26χρονος γιος του έβαλε τέλος στη ζωή του πέφτωντας στις ράγες του μετρό.
Αν η Ελλάδα έβγαινε από την Ευρωζώνη κανένας δεν γνωρίζει ακριβώς τι θα συνέβαινε, αλλά ο νομπελίστας οικονομολόγος Χριστόφορος Πισσαρίδης πιστεύει ότι το αποτέλεσμα θα μπορούσε να ήταν η πιο δραματική μείωση βιωτικού επιπέδου στην πρόσφατη οικονομική ιστορία. Και ο κάθε Έλληνας θα αναρωτιόταν τότε: γιατί υπέφερε όλο αυτό τον πόνο; Δεδομένου ότι η χώρα διαθέτει ακόμη το πολιτικό σύστημα που δημιουργήθηκε στην Πνύκα, αυτό το μείγμα οργής και απελπισίας θα εκφραζόταν στην κάλπη. Με την εξαίρεση ενός θαύματος, αυτό θα οδηγούσε σε ακόμη πιο ακραία, λαϊκίστικη και εθνικιστική διακυβέρνηση, είτε από την αριστερά, είτε από τη δεξιά.
Αυτό θα είχε εξαιρετικά σοβαρές επιπτώσεις για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση και την θέση της στον κόσμο. Άσχετα από το αν με αυστηρά νομικούς όρους μια έξοδος από την Ευρωζώνη θα έπρεπε να οδηγεί και σε έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην πράξη τα κράτη-μέλη θα προσπαθούσαν να κρατήσουν την Ελλάδα μέσα – και στην χειρότερη περίπτωση – το πρακτικό μέρος μιας απεμπλοκής θα έπαιρνε χρόνια. Στο μεταξύ μια ακραία κυβέρνηση στην μετά την έξοδο εποχή θα μπορούσε να ξεκινήσει ασκώντας βέτο πχ. σε επιπλέον κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία για το θέμα της Ουκρανίας. Την ίδια στιγμή η Μόσχα δεν θα έδινε χρήματα, αλλά θα χαιρόταν ιδιαίτερα να παίξει το χαρτί της πολιτικής αλληλεγγύης μεταξύ δύο ένδοξων χωρών της Ορθοδοξίας. Και όσον αφορά στους χιλιάδες πρόσφυγες από την Μέση Ανατολή και την Αφρική που ήδη διασχίζουν την Μεσόγειο, η Αθήνα δεν θα είχε πλέον κανένα κίνητρο να μην τους αφήνει να προχωρούν απευθείας στα πλουσιότερα ευρωπαϊκά κράτη που θα είχαν (όπως θα πίστευαν τότε οι Ελλήνες) αφήσει την Ελλάδα ασθμαίνουσα.
Ρώτησα έναν πρώην Τούρκο υπουργό πώς θα αντιδρούσε σε όλα αυτά η Τουρκία. Με την υποτιμημένη νέα δραχμή, μου είπε, η Ελλάδα θα ανταγωνιζόταν την Τουρκία με φθηνότερες τιμές στον τουρισμό αλλά γεωπολιτικά ένα Grexit θα αποδυνάμωνε την τουρκική επιθυμία για ευρωπαϊκή προοπτική. Αντίθετα, η Τουρκία θα επιδίωκε να γίνει μια αυτόνομη περιφεριακή δύναμη.
Την ίδια στιγμή η Κίνα ήδη λειτουργεί τον Σταθμό Εμπορευματοκιβωτίων στο λιμάνι του Πειραιά και τον έχει ορίσει ως σημαντικό σημείο εισόδου στην Ευρώπη στα πλαίσια της φιλόδοξης στρατηγικής της ‘Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος’ (One Belt, One Road), γνωστής και ως ‘νέος δρόμος του μεταξιού’. Το Πεκίνο, με τα ισχυρά αποθεματικά συναλλάγματος που έχει, θα ήταν εξαιρετικά χαρούμενο να μαζέψει κάποια από τα υπόλοιπα κομμάτια – κι έτσι να κερδίσει περαιτέρω επιρροή μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το άλλοτε λίκνο τόσο της Ευρώπης όσο και της Δημοκρατίας – ο ελληνικός στόλος που νίκησε τους Πέρσες στη ναυμαχία της Σαλαμίνας ξεκίνησε από το λιμάνι του Πειραιά – θα μετατραπεί στο άκρο της ουράς του κινέζικου δράκου. Και αργά ή γρήγορα το άκρο αυτό θα έχει κακό τέλος.
Έτσι, ακόμη κι αν δεν έχετε ούτε μια σταγόνα συμπάθειας στην καρδιά σας για του Έλληνες – ούτε ακόμη για τον Δρ. Γιάνναρο και τον γιο του που χάθηκε – εαν έχετε μυαλό στο κεφάλι σας και νοιάζεστε για το μέλλον της Ευρώπης θα πρέπει να καταλαβαίνετε γιατί πρέπει να σώσουμε την Ελλάδα.
TIMOTHY GARTON ASH
15-6-2015
Ο κ. Timothy Garton Ash είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, επικεφαλής της πρωτοβουλίας freespeechdebate.com και Senior Fellow του Ιδρύματος Hoover στο Πανεπιστήμιου του Stanford. Τα άρθρα του θα δημοσιεύονται κατ’ αποκλειστικότητα στην “Καθημερινή”.
http://www.kathimerini.gr/819377/opinion/epikairothta/politikh/prepei-na-swsoyme-thn-ellada-gia-xarh-ths-eyrwphs
Σ Χ Ε Τ Ι Κ Α
Timothy Garton Ash:
''Europe must save Greece to save itself''
Europe must save Greece. The consequences of keeping Greece within the eurozone will be bad, but those of its leaving would be worse. They would be not just economic, but human, geopolitical and historic. Europe would never be the same again.
I was in Greece two weeks ago, and grasped this at every turn, from standing on the ancient Pnyx, the birthplace of democracy, through talking to business leaders, journalists and academics, many of who were witheringly critical of the current Syriza government. But since then I have been back in northern Europe, in England, Belgium and now Poland, and in the north I find not just relative indifference (Greece is more often the subject of jokes than of deep concern) but also two dangerous illusions.
First, there is still a widespread assumption that this Greek-German game of “chicken” will somehow end in a last-minute, classic Brussels-style incomprehensible compromise. Second, and sometimes alternatively, there is the view that Grexit would not matter that much anyway: Greece represents less than 2% of the eurozone’s economic output, and the eurozone now has firewalls to prevent the flames spreading to other southern European countries.
Why should hardworking people, from Ireland to Latvia, who have taken the pain of structural reform and austerity, go on paying for those who have not? Maybe in the end, Grexit would be better for all concerned.
Francesco Giavazzi, an economics professor at Bocconi University in Milan, even dares to write: “We should ask ourselves whether it is really so important to keep Greece inside the EU.”
Let’s take these two illusions in turn. First, it could happen tomorrow. Greek bank deposits are sinking like water from a cracked water tank: reduced by more than €500m (£362m) on one day alone, 5 June, after the government had aborted a scheduled payment to the International Monetary Fund. The rich have already taken much of their money out of the country and the poor are stashing it under their mattresses. One more panic, a run on the banks, and you would have capital controls and a bankrupt government issuing IOUs to pay wages and pensions. Zeus alone knows what would follow. Perhaps it could still be saved, with a kind of negotiated default inside the eurozone, but only the most irresponsible playboy game theorist would count on it. Grexit could happen by Graccident.
And why would it matter if it happened? For starters, the markets would know that eurozone membership is not irreversible. Contagion to the government bonds of the next weakest eurozone debtor nation would probably not be immediate, but any new crisis in a weak economy could potentially trigger aggressive speculation.
Then there is the economic and therefore human cost in Greece. It is pointless to go over all the past mistakes: there are enough to fill all the confessionals in all the churches in the great Polish city of Wrocław (where I write these lines), and I can tell you that there are a lot of people waiting to audit the sins of others. Needless to say, Greece should never have joined a eurozone which should itself never have been introduced with such a flawed design. Needless to say, clientelist Greek governments able to borrow at German interest rates made an already bad situation worse during the early years of the euro, in cahoots with their oligarchs; the post-crisis medicine prescribed by Germany and the IMF was almost bound to worsen the condition of such a sickly patient; the patient only pretended to take some of that medicine; and so on. But this is not the moment to be quarrelling over history.
Apportion the blame where you will, the fact remains that many Greeks have suffered terribly. In cold figures, real spending in the Greek economy fell by roughly a third in seven years, with close to one in every two young people out of work. A colder figure still: the number of suicides increased by more than 35% between 2010 and 2012. I cannot get out of my head the story of Theodoros Giannaros, the head of Elpis hospital in Athens, exhausted, chain-smoking, working 20 hours a day with drastically cut medical resources. As Giannaros worked to save lives, he received news that his 26-year-old son had taken his own life by jumping in front of an underground train.
If Greece fell out of the eurozone, nobody knows exactly what would happen, but the Nobel prize-winning economist Christopher Pissarides reckons the result might be the most dramatic fall in living standards in recent economic history. And every Greek would cry: “For what did we take all this pain?” Since the country still has the political system invented in ancient Athens, and practised on the Pnyx, this mixture of fury and despair would be expressed through the ballot box. Unless some miracle intervened, that would surely result in an even more radical, populist, nationalist government, whether of the left or the right.
This would have grave consequences for the whole European Union and its place in the world. Whether or not in strict legal theory an exit from the eurozone should entail an exit from the EU, in practice fellow member states would try to keep it in – and, in the worst case, the practicalities of disentanglement would take years. Meanwhile, a post-Grexit radical Greek government could, for example, start by vetoing a further extension of sanctions on Russia over Ukraine.
While Moscow would not actually put up much money, it would be more than happy to play the political card of solidarity between two great nations of the Orthodox faith. As for those thousands of refugees from the Middle East and Africa already coming across the Mediterranean, Athens would have no incentive not to pass them straight on to those richer Europeans who (as most Greeks would see it) had left Greece in the lurch.
I asked a former Turkish minister how Turkey would react. Well, he said, with the devalued neo-drachma, Greece would offer Turkey’s tourist industry more competition on price, but geopolitically Grexit would further weaken the attraction of EU membership. Instead, Turkey would look to be a regional power in its own right.
Meanwhile, China already owns the container port of Piraeus in Athens and has designated it a vital entrypoint into Europe in its hugely ambitious “One Belt, One Road” strategy, sometimes known as the “new silk road”. Beijing, with its vast foreign currency reserves, would be more than happy to pick up some more of the pieces – and thereby also gain further influence inside the EU.
The place that was once the cradle of both Europe and democracy – the Greek fleet that defeated ancient Persia at the battle of Salamis sailed from the harbour of Piraeus – would now be just the tip of the Chinese dragon’s tail. And sooner or later, there would be a sting in that tail.
Thus, even if you have not a drop of sympathy in your heart for the Greeks, not even for Giannaros and his lost son, so long as you have a brain in your head and care at all about the future of Europe, you will understand why we must save Greece.
15-6-2015
http://www.theguardian.com/commentisfree/2015/jun/15/europe-greece-greek-grexit