Επτά χρόνια μετά τον πόλεμο Ρωσίας-Γεωργίας

''Roki Tunnel''- Δεξιό ''κλικ'' για άνοιγμα της εικόνας:

Ο πόλεμος είχε τις ρίζες του στην μακροχρόνια εκμετάλλευση των αποσχισθεισών περιοχών της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας από τη Ρωσία, ως διαπραγματευτικό χαρτί με σκοπό να επηρεάσει την εσωτερική πολιτική της Γεωργίας. Πάνω από όλα, είχε χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για να προλάβει την περαιτέρω ενίσχυση των δεσμών της Γεωργίας με τη Δύση. Ωστόσο, η Ρωσία δεν θα μπορούσε να προσφέρει στους Γεωργιανούς κάποιον βιώσιμο δρόμο για κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό εκσυγχρονισμό. Η απογοήτευση οδήγησε στην Επανάσταση των Ρόδων του 2003 και στην έξωση του καθεστώτος του Eduard Shevardnadze. Ο Saakashvili, ο οποίος ανήλθε στην εξουσία μετά την επανάσταση, προσπάθησε να επιτύχει δύο βασικούς στόχους ταυτόχρονα, την επανένωση της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας και την δυτικοποίηση της Γεωργίας. 

Στο εσωτερικό της χώρας, προσπάθησε να κάνει το ελεγχόμενο από την Γεωργία τμήμα της Νότιας Οσετίας μια βιτρίνα για τον οικονομικό και κοινωνικό εκσυγχρονισμό (αναθέτοντας στον Dimitri Sanakoev την κυβέρνηση της περιοχής). Ήλπιζε ότι η επιτυχία της διαδικασίας του γεωργιανού εκσυγχρονισμού θα οδηγούσε τους κατοίκους της Οσετίας στο Τσχινβάλι να απαιτήσουν το ίδιο, αργά ή γρήγορα, ανοίγοντας τον δρόμο για την επανένωση. Διεθνώς, σκέφτηκε ότι η πορεία των μεταρρυθμίσεών του θα απολάμβανε της Δυτικής υποστήριξης…  Έκανε λάθος και στα δύο μέτωπα. Η  Νότια Οσετία ήταν και παραμένει σταθερά υπό τον σιδηρούν έλεγχο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Οσετίας, απόλυτα εξαρτημένη από τη ρωσική οικονομική βοήθεια και τις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας. Ανεξάρτητα από το τί θα επιθυμούσαν οι κάτοικοι της Οσετίας, η Νότια Οσετία ήταν, de facto, μια ρωσική αποικία, ανίκανη να λάβει τις δικές της αποφάσεις. 

Από το 2006, η άμυνα της Ρωσίας βασίστηκε συχνά στην ιδέα πως όποια κατάσταση προκύψει στην Γεωργία θα αναγκάσει την Ρωσία να παρέμβει και έτσι η Ρωσία ήταν καλά προετοιμασμένη να παρέμβει. Αφού το ΝΑΤΟ απέρριψε την ανάληψη ενός στρατιωτικού σχεδίου δράσης στην Γεωργία τον Απρίλιο του 2008, οι ρωσικές στρατιωτικές προετοιμασίες στην Αμπχαζία και στη Νότια Οσετία εντάθηκαν: οι γραμμές επικοινωνίας είχαν αποκατασταθεί, ο στρατιωτικός εξοπλισμός είχε προεγκατασταθεί και η ρωσική στρατιωτική παρουσία ενισχύθηκε. Από τον Μάιο του 2008, τα περιστατικά και οι αψιμαχίες αυξήθηκαν. Μέχρι τα μέσα του Ιουλίου 2008, η 58η Ρωσική Στρατιά εκτελούσε γυμνάσια στο Βόρειο Καύκασο, ελιγμούς που επισήμως υποτίθεται ότι θα ολοκληρωνόταν την 2α Αυγούστου. Αλλά, τα ρωσικά στρατεύματα παρέμειναν στην περιοχή. Την 7η Αυγούστου άρχισε η ρωσική ανάπτυξη στη Νότια Οσετία. Μοιραία, η γεωργιανή ηγεσία προσπάθησε να προλάβει περαιτέρω Ρωσική επιθετικότητα και προήλασε εντός του εδάφους της Οσετίας. Με τον τρόπο αυτό, επέτρεψαν στη Ρωσία να ισχυριστεί ότι η γεωργιανή επιθετικότητα άρχισε τον πόλεμο. 

Το απόγευμα της 8ης, η γεωργιανή προέλαση σταμάτησε, χωρίς να προχωρήσει στην Σήραγγα Ρόκι, τη ζωτική γραμμή επικοινωνίας της Ρωσίας με τη Νότια Οσετία. Την 9η Αυγούστου η Ρωσική Πολεμική Αεροπορία άρχισε να βομβαρδίζει βαθιά μέσα στο Γεωργιανό έδαφος, ενώ Ρώσοι αλεξιπτωτιστές και μηχανοκίνητες δυνάμεις άρχισαν αντεπιθέσεις εναντίον των Γεωργιανών θέσεων. Την 10η Αυγούστου, οι Γεωργιανές θέσεις διαλύθηκαν και οι γεωργιανές δυνάμεις εκδιώχθηκαν από τους λόφους γύρω από το Τσχινβάλι. Πέντε ρωσικά μηχανοκίνητα συντάγματα τυφεκιοφόρων, δύο αερομεταφερόμενα συντάγματα και μονάδες από τέσσερις διαφορετικές ταξιαρχίες αναγνωρίσεων και ταξιαρχίες των Ειδικών Δυνάμεων επιτέθηκαν εναντίον δύο γεωργιανών ταξιαρχιών. Από εδώ η ρωσική στρατιωτική επίθεση επικεντρώθηκε στο Γκόρι, στην Κοιλάδα Κούρα.  

Την 10η Αυγούστου Δυτικές διπλωματικές προσπάθειες κατάφεραν να αρχίσει μια κατάπαυση του πυρός, ασκώντας πιέσεις στη Ρωσία. Την ίδια ημέρα ρωσικά στρατεύματα άνοιξαν ένα δεύτερο μέτωπο στην Αμπχαζία, κάνοντας σημαντική πρόοδο, καθώς οι γεωργιανές δυνάμεις στην περιοχή δεν είχαν προετοιμαστεί για κάτι τέτοιο. Στο μέτωπο της Οσετίας, τα ρωσικά στρατεύματα εισήλθαν στο Γκόρι την 13η, μια μέρα αφού ο Γάλλος Πρόεδρος Sarkozy απέσπασε τόσο από τους Ρώσους όσο και από τους Γεωργιανούς υπογραφή για μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Την 14η Αυγούστου, η τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Condoleeza Rice επισκέφθηκε την Γεωργία. Κατά την διάρκεια της επίσκεψης, ρωσικά στρατεύματα είχαν προελάσει σε απόσταση, περίπου 40 χιλιομέτρων προς την Τιφλίδα και πραγματοποίησαν επίθεση εναντίον του λιμανιού της Μαύρης Θάλασσας, Πότι, με δυνάμεις που έφεραν ελαφρύ οπλισμό. 

Η Γεωργία είχε χάσει τον πόλεμο, αλλά η Ρωσία δεν ήταν σε θέση να αξιοποιήσει τα πλεονεκτήματά της αριθμητικής υπεροχής, της γεωγραφίας, της υπεροχής στον αέρα και του βαρύ οπλισμού, έχοντας εμποδιστεί περισσότερο από την αποδιοργάνωση των ρωσικών στρατευμάτων από ό, τι από την Γεωργιανή αντίσταση. Αν η Ρωσία ήταν τόσο γρήγορη το 2008, όπως ήταν στην Κριμαία το 2014, η Τιφλίδα θα είχε πέσει πριν η Δυτική διπλωματία προλάβει να αντιδράσει. 

Αν και η Ρωσία δεν μπόρεσε να επιλύσει το "Γεωργιανό ζήτημα", μόλις στη διάρκεια ενός Σαββατοκύριακου, θα χρησιμοποιούσε τα αποτελέσματα προς όφελός της. Τα υπό ρωσικό έλεγχο εδάφη διευρύνθηκαν. Ίσως το σημαντικότερο όλων, η Ρωσία διατήρησε τον έλεγχο των τελευταίων γεωγραφικών εμποδίων μεταξύ του Τσχινβάλι και της κοιλάδας Κούρα, κάνοντας την αποτελεσματική Γεωργιανή άμυνα ενάντια σε μια νέα επίθεση εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι αδύνατη. Μετά την επίσημη αναγνώριση των αποσχισθεισών περιοχών, η Ρωσία αύξησε σταδιακά τη στρατιωτική της παρουσία και στις δύο περιοχές, καθώς και στην Αρμενία. Αυτή η τρομερή κατάσταση επικρέμεται επί της γεωργιανής πολιτικής και περιόρισε την ελευθερία των ελιγμών της Τιφλίδας. Επιμένοντας στην δική της ερμηνεία της συμφωνίας των έξι σημείων, η Ρωσία αρνείται την οποιαδήποτε πρόσβαση στις αποσχισθείσες περιοχές στην επιτροπή παρακολούθησης της ΕΕ. Μετά την απέλαση περίπου 15.000 γεωργιανής καταγωγής πολιτών από τη Νότια Οσετία, η Ρωσία ελέγχει την περιοχή στενότερα από ποτέ. 

Η Ευρώπη και η Δύση εξήγαγαν πολύ λίγα μαθήματα από την σύγκρουση. Το λάθος του Saakashvili να συμμετάσχει στη ρωσική πολιτική της κλιμάκωσης υπηρέτησε ως ένα μεγάλο φύλλο συκής για την δύση να αποκαταστήσει την "κατά τα ειωθότα" πολιτική με τη Ρωσία. Η πολύ περιορισμένη ρωσική επιχείρηση πληροφόρησης ήταν αποτελεσματική στον επηρεασμό της δυτικής (κυρίως της γερμανικής) κοινής γνώμης, η οποία σύντομα υιοθέτησε τη ρωσική εκδοχή των γεγονότων. Οι γραμμές της ρωσικής παραπληροφόρησης παρεισέφρησαν ακόμη και στην ίδια την τελική έκθεση της ΕΕ, η οποία υπερτόνισε την σημασία της υποστήριξης και της στρατιωτικής βοήθειας των ΗΠΑ στην Γεωργία. Η Ρωσία έμαθε το μάθημά της, ωστόσο, οι επιχειρήσεις πληροφόρησής της αυξήθηκαν σημαντικά το 2014 στην εκστρατεία για την Ουκρανία, αν και ήταν πολύ λιγότερο αποτελεσματικές από ό, τι το 2008. 

Για να μην επαναληφθεί η γεωργιανή εμπειρία, Δυτικές κυβερνήσεις συμβούλευσαν την Ουκρανία να μην προβάλει ουσιαστική στρατιωτική αντίσταση εναντίον των Ρωσικών κινήσεων στην Κριμαία (αν και την συγκεκριμένη στιγμή η δεινή κατάσταση των ενόπλων δυνάμεών της έδωσε στην Ουκρανία ελάχιστες επιλογές). Αλλά η αυτοσυγκράτηση στην Κριμαία σήμαινε μόνο ότι η Ρωσία ξεκίνησε έναν άλλον πόλεμο στο Ντονμπάς. Όπως στη Γεωργία, η Ρωσία χρησιμοποίησε τη δική της ερμηνεία της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός για να δημιουργήσει τετελεσμένα γεγονότα προς όφελός της. Σε αμφότερες τις συγκρούσεις, η Δύση απλά δεν ήξερε πώς να εξισώσει την ρωσική κλιμάκωση κυριαρχίας. 

Η Ουκρανία είναι, σε σύγκριση με τη Γεωργία, πολύ πιο ικανή στρατιωτικά. Περαιτέρω ρωσικές στρατιωτικές επιθέσεις δεν θα διαγράψουν την Ουκρανία από τον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης, τουλάχιστον όχι σύντομα. Αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα αλήθεια για τη Γεωργία. Με τα ρωσικά στρατεύματα να έχουν αυξήσει τις ικανότητές τους και τον επιχειρησιακό τους ρυθμό μετά το 2008, ένας νέος ρωσο-γεωργιανός πόλεμος θα μπορούσε πιθανότατα να αποβεί μοιραίος για την Γεωργία. Και στις δύο χώρες, η Δύση δεν έχει σαφή ιδέα για το πώς να ασχοληθεί με τις αντίστοιχες, μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες ένταξής τους στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Ενώ μετά από τη Γεωργία η Δύση έγινε προσεκτική στο να μην παγιδεύεται σε περιφερειακές στρατιωτικές συγκρούσεις και οι δύο συγκρούσεις δείχνουν ότι η αποχή από την ουσιαστική υποστήριξη θα ερμηνευθεί ως μια ευκαιρία κλιμάκωσης από τη Μόσχα. Πέρα από την επίσημη ένταξη στην ΕΕ, οι συμφωνίες σύνδεσης παρέχουν κάποιο πλαίσιο για την ανάπτυξη στενότερων σχέσεων μεταξύ της ΕΕ, της Γεωργίας και της Ουκρανίας, αντίστοιχα. Αλλά στη διάσταση της σκληρής ασφάλειας, η Ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική έχει ένα κενό που η Ρωσία ξέρει να το εκμεταλλεύεται επιδέξια.

10-8-2015

 Του Gustav Gressel

http://www.capital.gr/story/3051780/epta-xronia-meta-ton-polemo-rosias-georgias

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/article/commentary_in_the_shadow_of_ukraine_seven_years_on_from_russian_3086