Για ποια δημοκρατία μιλάμε;
(...)
Η εξουσία από και για τους ανθρώπους φαίνεται να έχει αντικατασταθεί σε πολλές επίσημες δημοκρατίες από μια εξουσία που είναι από και για τους πλούσιους και τους ισχυρούς. Είναι πλέον σαφές ότι μετά από πολλές δεκαετίες ρητορικής σχετικά με τη δημοκρατία, το αρχικό ιδανικό της -μια κοινότητα όπου οι άνθρωποι ζουν μαζί χωρίς να έχουν εξουσία ο ένας πάνω στον άλλο- μπορεί να εφαρμοστεί μόνο ατελώς, αν όχι καθόλου, σε μικρά κράτη.
Σε αυτή την περίπτωση, η Σιγκαπούρη έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα σε σχέση με τις συγκεντρωτικές και δυσλειτουργικές δημοκρατίες. Είναι πραγματικά μια λειτουργική πόλη-κράτος με ένα σχετικά μικρό (5,5 εκατομμύρια) πληθυσμό υψηλής μόρφωσης και δεν έχει εχθρούς.
Η έξυπνη διαχείριση φαίνεται να έχει εξασφαλίσει το οικονομικό μέλλον της Σιγκαπούρης. Η πόλη-κράτος πορεί να αντέξει τις κρίσεις που κάνουν και τους έχοντες και τους μη έχοντες σε άλλα μέρη να ποθούν την σαρωτική σκούπα του αυταρχισμού.
Η εξουσία από και για τους ανθρώπους φαίνεται να έχει αντικατασταθεί σε πολλές επίσημες δημοκρατίες από μια εξουσία που είναι από και για τους πλούσιους και τους ισχυρούς. Είναι πλέον σαφές ότι μετά από πολλές δεκαετίες ρητορικής σχετικά με τη δημοκρατία, το αρχικό ιδανικό της -μια κοινότητα όπου οι άνθρωποι ζουν μαζί χωρίς να έχουν εξουσία ο ένας πάνω στον άλλο- μπορεί να εφαρμοστεί μόνο ατελώς, αν όχι καθόλου, σε μικρά κράτη.
Σε αυτή την περίπτωση, η Σιγκαπούρη έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα σε σχέση με τις συγκεντρωτικές και δυσλειτουργικές δημοκρατίες. Είναι πραγματικά μια λειτουργική πόλη-κράτος με ένα σχετικά μικρό (5,5 εκατομμύρια) πληθυσμό υψηλής μόρφωσης και δεν έχει εχθρούς.
Η έξυπνη διαχείριση φαίνεται να έχει εξασφαλίσει το οικονομικό μέλλον της Σιγκαπούρης. Η πόλη-κράτος πορεί να αντέξει τις κρίσεις που κάνουν και τους έχοντες και τους μη έχοντες σε άλλα μέρη να ποθούν την σαρωτική σκούπα του αυταρχισμού.
Την άλλη Κυριακή η Σιγκαπούρη γιορτάζει την 50ή επέτειο της ανεξαρτησίας της. Υπάρχουν πολλοί λόγοι εορτασμού -για ορισμένους τουλάχιστον. Η πόλη-κράτος είναι πράγματι "ξεχωριστή" (όπως αρέσει στους ηγέτες της να τη χαρακτηρίζουν) ως ένας παγκόσμιος κόμβος για την οικονομία, το εμπόριο, τα ταξίδια και τη ναυτιλία. Το μίγμα γλωσσών που διαθέτει, το οποίο περιλαμβάνει αγγλικά και κινέζικα, την καθιστά ιδανική πύλη σε μια Ασία που αναζωπυρώνεται οικονομικά.
Την ίδια στιγμή, η ανισότητα αυξάνεται. Η μειοψηφία των Μαλαισιανών εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με τους Κινέζους και τους Ινδούς. Οι πανάρχαιοι νόμοι που τιμωρούν την ομοφυλοφιλία αλλά και το μάσημα τσίχλας διατηρούνται ακόμη και σήμερα.
Το πιο επιζήμιο πρόβλημα, όμως, είναι ότι η Σιγκαπούρη παρουσιάζει δημοκρατικό έλλειμμα. Το ίδιο κόμμα κυβερνά εδώ και 50 χρόνια. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης απλά συμμορφώνονται. Οι πολιτικοί χρησιμοποιούν νομικά μέσα για τη δυσφήμιση και τον εκφοβισμό των διαφωνούντων ή ακόμη και για να εκφοβίσουν τον ξένο Τύπο.
Αλλά είναι εύκολο ή ακόμη και ανέντιμο, να κρίνουμε τη χώρα χωρίς να αναρωτηθούμε τι πραγματικά σημαίνει η δημοκρατία σήμερα -και τι θα μπορούσε να σημαίνει για μια μικρή πόλη-κράτος, όπως η Σιγκαπούρη. Το ηθικό έρεισμα δεν θα έπρεπε να είναι τόσο εύκολα προσβάσιμο στους πολίτες των σημερινών δημοκρατιών.
Η δημοκρατία δεν υπήρξε πολύ εμφανής στo έργο των τεχνοκρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή ακόμη και μεταξύ των ριζοσπαστικών του ΣΥΡΙΖΑ. Μάταιοι πόλεμοι, λομπίστες ειδικού ενδιαφέροντος και πολιτική δυσλειτουργία έχουν κάνει τις ΗΠΑ να μοιάζουν με ύστερο Βυζάντιο παρά με τη μικρή πόλη-καταφύγιο των πολιτών που περιγράφει ο Tocqueville. Η χειμαρρώδης υποψηφιότητα του Donald Trump εκθέτει μια αυξανόμενη εκλογική στήριξη για τους δημαγωγούς.
Η Ινδία, που συνήθως αποκαλείται "η μεγαλύτερη δημοκρατία" του κόσμου, υφίσταται τις δικές της ανησυχητικές μεταλλάξεις. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που ο Lee Kuan Yew απεγκλώβιζε τη Σιγκαπούρη από το οικονομικό τέλμα, μεγάλο μέρος της ινδικής μεσαίας τάξης λαχταρούσε για έναν ηγέτη σαν αυτόν: έναν αυταρχικό τεχνοκράτη που θα μπορούσε να λάβει σημαντικές αποφάσεις για την οικονομική ανάπτυξη χωρίς να περάσει από τις άστατες και επίπονες διαδικασίες της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, της διαβούλευσης, της συζήτησης και της συναίνεσης.
Μετά το φλερτ με μία αυταρχική πρωθυπουργό (Indira Gandhi) και δύο τεχνοκράτες διαδόχους (Rajiv Gandhi και Manmohan Singh) οι Ινδοί της μεσαίας τάξης μπορεί να έχουν βρει τον ιδανικό ηγέτη τους στο πρόσωπο του Narendra Modi, ο οποίος συγκεντρώνει την εξουσία στην κορυφή, ενώ συνθέτει όνειρα για καθαρές, έξυπνες πόλεις και υπερταχείες.
Ο Modi είναι απίθανο να επαναλάβει την επιτυχία του Lee Kuan Yew ως μεγάλος εκσυγχρονιστής της οικονομίας. Στη δίωξη των αντιπάλων του, όμως, έχει ήδη ξεπεράσει τον πατριάρχη της Σιγκαπούρης.
Ο Lee ανέπτυξε αυστηρούς νόμους για τη συκοφαντική δυσφήμιση τους οποίους χρησιμοποίησε ενάντια στους επικριτές του. Δεν κατέφυγε σε μεγάλης κλίμακας ανατροπές της πραγματικά αξιοκρατικής και ειλικρινούς γραφειοκρατίας της Σιγκαπούρης. Η συνεχιζόμενη εκστρατεία κατά της Teesta Setalvad, μιας από τους πιο ανθεκτικούς επικριτές του Modi, αποκάλυψε για άλλη μια φορά ότι το ινδουιστικό εθνικιστικό καθεστώς δεν θα διστάσει να υπονομεύσει τους πολύ λίγους απαραβίαστους οργανισμούς της Ινδίας στο πλαίσιο της διευθέτησης πολιτικών λογαριασμών.
Οποιαδήποτε κριτική για το δημοκρατικό έλλειμμα της Σιγκαπούρης θα πρέπει να γίνει αφού αναγνωρίσουμε ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία ομοιότητα μεταξύ της αρχικής ιδέας της δημοκρατίας και της σημερινής ενσάρκωσής της στην Ινδία, την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στην κλασική αθηναϊκή μορφή της, η δημοκρατία ήταν ένα πολιτικό καθεστώς που λάμβανε σοβαρά υπόψιν την ισότητα των πολιτών. Η ιδέα της ίδιας της ιδιότητας του πολίτη ήταν περιοριστική: απέκλειε τις γυναίκες και τους σκλάβους. Αλλά οι πολίτες της πόλης-κράτους της Αθήνας απολάμβαναν έναν βαθμό ελέγχου πάνω στη ζωή τους και προστασίας από τυχόν προβλήματα που οι σύγχρονοι ομόλογοί τους μπορούν μόνο να ονειρεύονται.
Ο δήμος, δηλαδή οι πολίτες, είχε πραγματική εξουσία, απουσία όλων εκείνων των διαμεσολαβητικών θεσμών, όπως η επαγγελματική γραφειοκρατία, εκτελεστική και νομοθετική. Αντίθετα, τα σημερινά δημοκρατικά κράτη συγκεντρώνουν υπερβολική δύναμη μόνο σε λίγους θεσμούς και ιδιώτες.
Τα "παραδοσιακά" ΜΜΕ, που ανήκουν ως επί τω πλείστω σε εταιρικά συμφέροντα τα οποία συμμαχούν με τις πολιτικές ελίτ και για αυτό είναι επιρρεπή σε μεροληψία, ήταν πάντα ένα φτωχό υποκατάστατο της συγκέντρωσης ελεύθερων πολιτών της Αθήνας που διευκόλυναν την ανοικτή συζήτηση και το διάλογο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να είναι πιο κατάλληλα για αυτοπροβολή και συκοφαντίες αντί για δημοκρατικό συμπόσιο. Όσο για τις εκλογές ρουτίνας, αυτές δικαιώνουν ολοένα περισσότερο τη χλεύη του Ρουσσώ, ο οποίος έγραφε για τους Άγγλους ότι είναι ελεύθεροι μία μέρα κάθε επτά χρόνια.
Η εξουσία από και για τους ανθρώπους φαίνεται να έχει αντικατασταθεί σε πολλές επίσημες δημοκρατίες από μια εξουσία που είναι από και για τους πλούσιους και τους ισχυρούς. Είναι πλέον σαφές ότι μετά από πολλές δεκαετίες ρητορικής σχετικά με τη δημοκρατία, το αρχικό ιδανικό της -μια κοινότητα όπου οι άνθρωποι ζουν μαζί χωρίς να έχουν εξουσία ο ένας πάνω στον άλλο- μπορεί να εφαρμοστεί μόνο ατελώς, αν όχι καθόλου, σε μικρά κράτη.
Σε αυτή την περίπτωση, η Σιγκαπούρη έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα σε σχέση με τις συγκεντρωτικές και δυσλειτουργικές δημοκρατίες. Είναι πραγματικά μια λειτουργική πόλη-κράτος με ένα σχετικά μικρό (5,5 εκατομμύρια) πληθυσμό υψηλής μόρφωσης και δεν έχει εχθρούς.
Η έξυπνη διαχείριση φαίνεται να έχει εξασφαλίσει το οικονομικό μέλλον της Σιγκαπούρης. Η πόλη-κράτος πορεί να αντέξει τις κρίσεις που κάνουν και τους έχοντες και τους μη έχοντες σε άλλα μέρη να ποθούν την σαρωτική σκούπα του αυταρχισμού.
Pankaj Mishra,
Την ίδια στιγμή, η ανισότητα αυξάνεται. Η μειοψηφία των Μαλαισιανών εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με τους Κινέζους και τους Ινδούς. Οι πανάρχαιοι νόμοι που τιμωρούν την ομοφυλοφιλία αλλά και το μάσημα τσίχλας διατηρούνται ακόμη και σήμερα.
Το πιο επιζήμιο πρόβλημα, όμως, είναι ότι η Σιγκαπούρη παρουσιάζει δημοκρατικό έλλειμμα. Το ίδιο κόμμα κυβερνά εδώ και 50 χρόνια. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης απλά συμμορφώνονται. Οι πολιτικοί χρησιμοποιούν νομικά μέσα για τη δυσφήμιση και τον εκφοβισμό των διαφωνούντων ή ακόμη και για να εκφοβίσουν τον ξένο Τύπο.
Αλλά είναι εύκολο ή ακόμη και ανέντιμο, να κρίνουμε τη χώρα χωρίς να αναρωτηθούμε τι πραγματικά σημαίνει η δημοκρατία σήμερα -και τι θα μπορούσε να σημαίνει για μια μικρή πόλη-κράτος, όπως η Σιγκαπούρη. Το ηθικό έρεισμα δεν θα έπρεπε να είναι τόσο εύκολα προσβάσιμο στους πολίτες των σημερινών δημοκρατιών.
Η δημοκρατία δεν υπήρξε πολύ εμφανής στo έργο των τεχνοκρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή ακόμη και μεταξύ των ριζοσπαστικών του ΣΥΡΙΖΑ. Μάταιοι πόλεμοι, λομπίστες ειδικού ενδιαφέροντος και πολιτική δυσλειτουργία έχουν κάνει τις ΗΠΑ να μοιάζουν με ύστερο Βυζάντιο παρά με τη μικρή πόλη-καταφύγιο των πολιτών που περιγράφει ο Tocqueville. Η χειμαρρώδης υποψηφιότητα του Donald Trump εκθέτει μια αυξανόμενη εκλογική στήριξη για τους δημαγωγούς.
Η Ινδία, που συνήθως αποκαλείται "η μεγαλύτερη δημοκρατία" του κόσμου, υφίσταται τις δικές της ανησυχητικές μεταλλάξεις. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που ο Lee Kuan Yew απεγκλώβιζε τη Σιγκαπούρη από το οικονομικό τέλμα, μεγάλο μέρος της ινδικής μεσαίας τάξης λαχταρούσε για έναν ηγέτη σαν αυτόν: έναν αυταρχικό τεχνοκράτη που θα μπορούσε να λάβει σημαντικές αποφάσεις για την οικονομική ανάπτυξη χωρίς να περάσει από τις άστατες και επίπονες διαδικασίες της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, της διαβούλευσης, της συζήτησης και της συναίνεσης.
Μετά το φλερτ με μία αυταρχική πρωθυπουργό (Indira Gandhi) και δύο τεχνοκράτες διαδόχους (Rajiv Gandhi και Manmohan Singh) οι Ινδοί της μεσαίας τάξης μπορεί να έχουν βρει τον ιδανικό ηγέτη τους στο πρόσωπο του Narendra Modi, ο οποίος συγκεντρώνει την εξουσία στην κορυφή, ενώ συνθέτει όνειρα για καθαρές, έξυπνες πόλεις και υπερταχείες.
Ο Modi είναι απίθανο να επαναλάβει την επιτυχία του Lee Kuan Yew ως μεγάλος εκσυγχρονιστής της οικονομίας. Στη δίωξη των αντιπάλων του, όμως, έχει ήδη ξεπεράσει τον πατριάρχη της Σιγκαπούρης.
Ο Lee ανέπτυξε αυστηρούς νόμους για τη συκοφαντική δυσφήμιση τους οποίους χρησιμοποίησε ενάντια στους επικριτές του. Δεν κατέφυγε σε μεγάλης κλίμακας ανατροπές της πραγματικά αξιοκρατικής και ειλικρινούς γραφειοκρατίας της Σιγκαπούρης. Η συνεχιζόμενη εκστρατεία κατά της Teesta Setalvad, μιας από τους πιο ανθεκτικούς επικριτές του Modi, αποκάλυψε για άλλη μια φορά ότι το ινδουιστικό εθνικιστικό καθεστώς δεν θα διστάσει να υπονομεύσει τους πολύ λίγους απαραβίαστους οργανισμούς της Ινδίας στο πλαίσιο της διευθέτησης πολιτικών λογαριασμών.
Οποιαδήποτε κριτική για το δημοκρατικό έλλειμμα της Σιγκαπούρης θα πρέπει να γίνει αφού αναγνωρίσουμε ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία ομοιότητα μεταξύ της αρχικής ιδέας της δημοκρατίας και της σημερινής ενσάρκωσής της στην Ινδία, την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στην κλασική αθηναϊκή μορφή της, η δημοκρατία ήταν ένα πολιτικό καθεστώς που λάμβανε σοβαρά υπόψιν την ισότητα των πολιτών. Η ιδέα της ίδιας της ιδιότητας του πολίτη ήταν περιοριστική: απέκλειε τις γυναίκες και τους σκλάβους. Αλλά οι πολίτες της πόλης-κράτους της Αθήνας απολάμβαναν έναν βαθμό ελέγχου πάνω στη ζωή τους και προστασίας από τυχόν προβλήματα που οι σύγχρονοι ομόλογοί τους μπορούν μόνο να ονειρεύονται.
Ο δήμος, δηλαδή οι πολίτες, είχε πραγματική εξουσία, απουσία όλων εκείνων των διαμεσολαβητικών θεσμών, όπως η επαγγελματική γραφειοκρατία, εκτελεστική και νομοθετική. Αντίθετα, τα σημερινά δημοκρατικά κράτη συγκεντρώνουν υπερβολική δύναμη μόνο σε λίγους θεσμούς και ιδιώτες.
Τα "παραδοσιακά" ΜΜΕ, που ανήκουν ως επί τω πλείστω σε εταιρικά συμφέροντα τα οποία συμμαχούν με τις πολιτικές ελίτ και για αυτό είναι επιρρεπή σε μεροληψία, ήταν πάντα ένα φτωχό υποκατάστατο της συγκέντρωσης ελεύθερων πολιτών της Αθήνας που διευκόλυναν την ανοικτή συζήτηση και το διάλογο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να είναι πιο κατάλληλα για αυτοπροβολή και συκοφαντίες αντί για δημοκρατικό συμπόσιο. Όσο για τις εκλογές ρουτίνας, αυτές δικαιώνουν ολοένα περισσότερο τη χλεύη του Ρουσσώ, ο οποίος έγραφε για τους Άγγλους ότι είναι ελεύθεροι μία μέρα κάθε επτά χρόνια.
Η εξουσία από και για τους ανθρώπους φαίνεται να έχει αντικατασταθεί σε πολλές επίσημες δημοκρατίες από μια εξουσία που είναι από και για τους πλούσιους και τους ισχυρούς. Είναι πλέον σαφές ότι μετά από πολλές δεκαετίες ρητορικής σχετικά με τη δημοκρατία, το αρχικό ιδανικό της -μια κοινότητα όπου οι άνθρωποι ζουν μαζί χωρίς να έχουν εξουσία ο ένας πάνω στον άλλο- μπορεί να εφαρμοστεί μόνο ατελώς, αν όχι καθόλου, σε μικρά κράτη.
Σε αυτή την περίπτωση, η Σιγκαπούρη έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα σε σχέση με τις συγκεντρωτικές και δυσλειτουργικές δημοκρατίες. Είναι πραγματικά μια λειτουργική πόλη-κράτος με ένα σχετικά μικρό (5,5 εκατομμύρια) πληθυσμό υψηλής μόρφωσης και δεν έχει εχθρούς.
Η έξυπνη διαχείριση φαίνεται να έχει εξασφαλίσει το οικονομικό μέλλον της Σιγκαπούρης. Η πόλη-κράτος πορεί να αντέξει τις κρίσεις που κάνουν και τους έχοντες και τους μη έχοντες σε άλλα μέρη να ποθούν την σαρωτική σκούπα του αυταρχισμού.
Pankaj Mishra,
αρθρογράφος της στήλης Bloomberg View.
Συγγραφέας του "From the Ruins of Empire: The Intellectuals Who Remade Asia", μεταξύ άλλων βιβλίων.
http://www.capital.gr/forum/thread/5262232?messageId=5262232
3-8-2015
ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ