Πρόβλημα στο Τατζικιστάν


Τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται για τον Τατζίκο πρόεδρο, Emomali Rahmon. Οι Ισλαμικές επιδρομές γίνονται όλο και πιο συχνές. Νωρίτερα φέτος, ο επικεφαλής των ειδικών του δυνάμεων, Συνταγματάρχης Gulmurad Khalimov αυτομόλησε στο Ισλαμικό Κράτος (ISIS). 
Emomali Rahmon

Η τελευταία πρόκληση για την εικοσαετή-διακυβέρνηση του Rahmon, ωστόσο, ήρθε μέσα από τις άρχουσες ελίτ και πολύ κοντά του. Ο στρατηγός Abduhalim Nazarzoda, που πρόσφατα απολύθηκε από τη θέση του αναπληρωτή υπουργού άμυνας, οργάνωσε μια ένοπλη ανταρσία εναντίον της κυβέρνησης στην πρωτεύουσα, Ντουσάνμπε. 

 Abduhalim Nazarzoda

Στις 4 Σεπτεμβρίου, ο Nazarzoda και οι υποστηρικτές του επιτέθηκαν σε αστυνομικό τμήμα και στη συνέχεια συγκρούστηκαν με τις κυβερνητικές δυνάμεις σε ένα κτίριο του υπουργείου Άμυνας. Αρκετές δεκάδες στρατιώτες αυτομόλησαν για να ακολουθήσουν τον εξεγερμένο στρατηγό. Εννέα άνθρωποι, σύμφωνα με πληροφορίες, έχασαν τη ζωή τους. Στη συνέχεια, οι αντάρτες υποχώρησαν για να κρυφτούν στο Φαράγγι Ραμίτ, ανατολικά της Ντουσάνμπε, ενώ οι πιστοί στον πρόεδρο στρατιώτες τους καταδίωξαν. Την επομένη υπήρξαν μάχες στην πόλη Βαχντάτ, κοντά στην πρωτεύουσα. Αρκετοί δρόμοι στη Ντουσάμπε έκλεισαν. 

Ο Nazarzoda ήταν ένας διοικητής στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης στην διάρκεια του Ταντζίκικου εμφυλίου πολέμου στην δεκαετία του 1990 και εντάχθηκε στις κυβερνητικές δυνάμεις μετά την ειρηνευτική συμφωνία του 1997. Τα κίνητρα που τον οδήγησαν στην στάση παραμένουν ασαφή, αλλά σίγουρα την έκανε με την πεποίθηση ότι πολλοί άνθρωποι θα τον υποστηρίξουν. 

Η ανταρσία ήρθε όταν το καθεστώς του Rahmon, ο οποίος υπήρξε πρόεδρος του Τατζικιστάν από το 1994, έσφιξε τα λουριά. Πρόσφατα ο Rahmon έθεσε εκτός νόμου το δεύτερο μεγαλύτερο σε επιρροή κόμμα της χώρας, το Κόμμα της Ισλαμικής Αναγέννησης του Τατζικιστάν ή IRP. 

Το IRP σε μεγάλο βαθμό ήταν πάντα πιστό στο καθεστώς, γυρίζοντας και το άλλο μάγουλο όταν του δόθηκε μόλις το 1,6% των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές του 2015, όταν, στην πραγματικότητα, έλαβε πολλές περισσότερες ψήφους. Σε αυτές τις εκλογές, το φίλα προσκείμενο στον πρόεδρο Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα έλαβε μια τεράστια κοινοβουλευτική πλειοψηφία, με 51 από τις συνολικά 63 έδρες. 

Αν το σχέδιο του Τατζίκου προέδρου είναι να οικοδομήσει μια "κάθετη εξουσία" παρόμοια με εκείνη στο γειτονικό Ουζμπεκιστάν, είναι απίθανο να πετύχει. Η εξουσία στο Τατζικιστάν διαχέεται και οι περιφερειακές συμμαχίες είναι πολύ ισχυρές. Ο Rahmon στερείται επιρροής και το έθνος δεν φοβάται τον πρόεδρό του. 

Επιπλέον, οι υπηρεσίες ασφαλείας του Τατζικιστάν δεν είναι επαρκείς. Μετά την αποστασία του Συνταγματάρχη Khalimov στην ISIS, επικρίθηκαν για το ότι "δεν ήξεραν πώς να εργαστούν με τους πιστούς" και για πυροδότηση του ριζοσπαστισμού. 

Οι προσπάθειες του Rahmon να ελέγξει την θρησκεία στη δημόσια ζωή είχε τα ίδια αρνητικά αποτελέσματα. Το 2007, εξόργισε τους Τατζίκους Μουσουλμάνους με ένα νόμο "για την ρύθμιση των παραδόσεων, τελετών και εορτασμών". 

Το καθεστώς του Rahmon απολαμβάνει μεγάλου βαθμού σταθερότητας, από προεπιλογή, με τους περισσότερους Τατζίκους να φοβούνται να αντιμετωπίσουν ένα νέο γύρο του ανελέητου εμφυλίου πολέμου της δεκαετίας του 1990. Ωστόσο, ο πληθυσμός αναδύεται από την πολιτική απάθεια και μια νέα γενιά μεγαλώνει η οποία δεν έχει αναμνήσεις του πολέμου. Η αποχώρηση από την πολιτική σκηνή του μετριοπαθούς IRP αφήνει ένα χώρο που θα καλυφθεί από τον Ισλαμικό ριζοσπαστισμό, καθώς πολλά μέλη του διαλυμένου κόμματος δρουν υπογείως. 

Υπάρχουν πολλές πιθανές εξηγήσεις για την εξέγερση του Nazarzoda, που κυμαίνονται από έναν πληγωμένο εγωισμό έως την επιθυμία του για τη δημιουργία ενός χαλιφάτου. Αλλά εξωτερικοί παράγοντες επηρέασαν αναμφισβήτητα την απόφασή του. 

Η επιρροή της ISIS αυξάνεται στο Τατζικιστάν. Εκατοντάδες Τατζίκοι μάχονται για το κίνημα και όλο και περισσότεροι από αυτούς διεισδύουν στη χώρα από το νότιο γείτονά της, το Αφγανιστάν.

Ο Rahmon διαθέτει μόνον έναν αξιόπιστο σύμμαχο στον οποίο μπορεί να υπολογίζει, τη Ρωσία. Ούτε η Κίνα, ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες θα παρέμβουν για να τον βοηθήσουν.

Το Πεκίνο είναι βέβαιο ότι ουδείς Τατζίκος πολιτικός, ακόμη και οι Ισλαμιστές, θα τολμούσε να βλάψει τις σχέσεις με την Κίνα, λόγω της τεράστιας επιρροής της χώρας εκεί. Αυτό ισχύει όχι μόνο για το Τατζικιστάν αλλά και για την Κεντρική Ασία γενικότερα. 

Η Ουάσινγκτον, εν τω μεταξύ, δεν έχει κανένα συμφέρον να εμπλακεί στα εσωτερικά ενός ακόμη Μουσουλμανικού κράτους, ιδιαίτερα όταν αυτό δεν το έχει ακούσει ποτέ η κοινή γνώμη στις ΗΠΑ. Η στάση αυτή βασίζεται στον υπολογισμό ότι οι ριζοσπάστες Ισλαμιστές είναι απίθανο να πάρουν την εξουσία στο προσεχές μέλλον. 

Αυτό θα άφηνε τον Emomali Rahmon απομονωμένο σε μια θάλασσα αδιαφορίας, αν δεν υπήρχε η υποστήριξη της Ρωσίας. Η Μόσχα κατηγορεί ξένους εξτρεμιστές Ισλαμιστές, όχι τις εσωτερικές πολιτικές, για την αστάθεια στο Τατζικιστάν. Θέλει να επωφεληθεί από τις τελευταίες προκλήσεις προς το καθεστώς Rahmon, προκειμένου να ενισχύσει τη θέση της στο Τατζικιστάν και στην Κεντρική Ασία στο σύνολό της. Έτσι, ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin έχει ήδη εκφράσει την υποστήριξή του προς τον ομόλογό του στο Τατζικιστάν για την καταπολέμηση μια εξωτερικής απειλής. 

Η έννοια της εξωτερικής απειλής εξυπηρετεί τα συμφέροντά του Κρεμλίνου, καθώς δικαιολογεί την πολιτικο-στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία και της υπό την ηγεσία της Μόσχας Οργάνωση της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO). Ο εκπρόσωπος της CSTO Vladimir Zainetdinov χαρακτήρισε την πρόσφατη ανταρσία ως "τυπική βία των συμμοριών". 

Ο Πρόεδρος Rahmon είναι συνηθισμένος στο να ξεγελάει τους εχθρούς του, αλλά αυτή η τελευταία κρίση τον βάζει σε δίλημμα. Οι πολιτικοί του εχθροί υποστηρίζουν ότι "κάθεται σε ρωσικές ξιφολόγχες" και εστιάζουν στην εξάρτησή του από τη ρωσική  στρατιωτική βάση που εγκαταστάθηκε στο Τατζικιστάν το 2004. Ο ίδιος πάντα διαλαλούσε την ανεξαρτησία του από τη Ρωσία και αρνήθηκε την επίμονη πρόταση της Μόσχας να ενταχθεί στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση. 

Ο πρόεδρος πρέπει τώρα να επιλέξει πού θα απευθυνθεί για υποστήριξη ή αν θα κινδυνεύσει να καταλήξει να αντιμετωπίσει έναν από τους εγχώριους αντιπάλους του σε μια άμεση μάχη χωρίς εξωτερική υποστήριξη. Εάν, όπως κάποιοι ειδικοί προβλέπουν, το Τατζικιστάν ολισθαίνει προς ένα νέο εμφύλιο πόλεμο, ο Τατζίκος ηγέτης δεν θα είναι σε θέση να τον αντιμετωπίσει χωρίς Ρωσική βοήθεια. 

 Alexey Malashenko  
17-9-2015
Μπορείτε να δείτε το πρωτότυπο κείμενο εδώ: 
http://carnegie.ru/eurasiaoutlook/?fa=61239