Ουκρανία, στα όρια της ήττας ή της νίκης




 Ουκρανία, στα όρια της ήττας ή της νίκης

της Elizabeth Pond

Τα καλά νέα από την Ουκρανία είναι ότι μετά από μισό χρόνο έντονων βομβαρδισμών κατά μήκος της γραμμής εκεχειρίας του Donbass, τα μεγάλα όπλα σίγησαν την 1η Σεπτεμβρίου και έχουν παραμείνει σιωπηλά έκτοτε.

Η Ρωσία έχει συγκρατήσει τους θερμοκέφαλους μεταξύ των αυτονομιστών στην Ανατολική Ουκρανία, που ήθελαν να διατηρηθεί ο πόλεμος και να καταλάβουν περισσότερα ουκρανικά εδάφη με τα ανώτερα βαρέα όπλα που έχει δώσει η Μόσχα στο Donbass το περασμένο έτος. Η Ρωσία έχει επίσης μόλις μονογραφήσει μια συμφωνία για να ξαναρχίσει η προμήθεια αερίου στην Ουκρανία σε μια ανταγωνιστική τιμή για τους χειμερινούς μήνες. Και έχει επιστρέψει στο Ταλίν τον Εσθονό αξιωματικό ασφαλείας που απήγαγε υπό την απειλή όπλου σε εσθονικό έδαφος πριν από ένα χρόνο, αφού πρώτα τον φυλάκισε και τον καταδίκασε με 15 χρόνια φυλάκιση για την κατηγορία της κατασκοπείας.

Στη συνέχεια, η ασυνήθιστη επίθεση γοητείας του Ρώσου προέδρου Vladimir Putin στην ουκρανική κρίση, κάνει τον αγώνα του Κιέβου για την δυτική ταυτότητα της Ουκρανίας, να χαθεί.

Τα άσχημα νέα ωστόσο είναι ότι το Κίεβο μπορεί στην πραγματικότητα να καταφέρει να χάσει τη νέα ειρήνη που κέρδισε με αντιξοότητες, όπως και την προκάτοχό της, την Πορτοκαλί Επανάσταση πριν από μια δεκαετία. Τότε, οι φιλοευρωπαίοι διαδηλωτές του Euromaidan ανάγκασαν να διεξαχθεί μια επανάληψη των νοθευμένων εκλογών για να κερδίσουν την προεδρία της Ουκρανίας και μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία για πρώτη φορά από όταν η Ουκρανία έγινε ανεξάρητη το 1991, απλώς και μόνο να καταστραφούν από φαγωμάρα στην κορυφή. Τώρα, καθώς ο Putin αναστέλλει τον ακήρυχτο πόλεμό του στην Ουκρανία, το αρχικό σοκ εκείνης της επίθεσης ήδη υποχωρεί. Ο φόβος για περισσότερες ρωσικές αρπαγές γης που ανάγκασαν έναν πυρήνα των Ουκρανών πολιτικών και ολιγαρχών να συνεργαστούν σε αυτοάμυνα το περασμένο έτος, έχει εξαφανιστεί. Η πολιτική αδελφοκτονία επιστρέφει. Η διαφθορά ως συνήθως έχει επιστρέψει, αν και με λιγότερα χρυσά κρατικά σκεύη για να λεηλατηθούν. Οι κρίσιμες πολιτικές και νομικές μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν ο πρόεδρος Petro Poroshenko και ο πρωθυπουργός Arseniy Yatsenyuk, έχουν βαλτώσει.

Αυτό μπορεί να φαίνεται σαν μια σκληρή κριτική μιας περιοχής που έχει ήδη πετύχει θαύματα στο μέσον του υπαρξιακού της πολέμου. Μέσα σε μήνες, μετέτρεψε έναν υποχρηματοδοτούμενο στρατό μόλις 6.000 στρατιωτών, σε δυνάμεις που πολέμησαν καλά και σχεδόν νίκησαν τους εξοπλισμένους από τη Ρωσία αντάρτες μαχητές -μέχρι που η Μόσχα έστειλε τα δικά της εκλεκτά στρατεύματα για να τους διασώσει τον Αύγουστο του 2014. Οι εκατομμυριούχοι Ουκρανοί μεγιστάνες χρηματοδότησαν τον ιδιωτικό στρατό που έφερε το κύριο βάρος της μάχης στο Donbass. Η κοινωνία των πολιτών που δημιούργησαν οι διαδηλώσεις του Euromaidan, συσπειρώθηκε για να παράσχει αυτό που δεν έδινε το κράτος: οι εθελοντές έπλεξαν κάλτσες και ακόμη και γιλέκα για να ντύσουν και να προστατέψουν τους υπερασπιστές της Ουκρανίας.

Πολιτικά, οι Ουκρανοί έφτιαξαν μια προσωρινή κυβέρνηση αφότου το πρωτοπαλίκαρο του Putin, ο Victor Yanukovich, απέτυχε να καταστείλει τους διαδηλωτές του Maidan, πυροβολώντας εκατοντάδες εξ αυτών, και στη συνέχεια φεύγοντας εξόριστος στη Ρωσία, τον Φεβρουάριο του 2014. Οι ψηφοφόροι, υπό την απειλή όπλου, εξέλεξαν και νομιμοποίησαν παρόλα αυτά έναν νέο πρόεδρο τον Μάιο, και μια νέα βουλή τον Οκτώβριο του 2014. ΚΑι το νέο κοινοβούλιο πέρασε σειρά άμεσα επειγόντων μεταρρυθμιστικών νόμων για να ερευνήσει τον βρώμικο ενεργειακό κλάδο και να ξεκινήσει να δημιουργεί δημοκρατικούς θεσμούς. Επιπλέον, υπό την απειλή του Putin οι Ουκρανοί -για πρώτη φορά στην Ιστορία τους- συναίνεσαν σε μια εθνική ταυτότητα ξεχωριστή από την ρωσική και συμμάχησαν αντί αυτού με την ευρωπαϊκή ταυτότητα.

Καθώς όμως ξέσπασε η κρίση, οι βαριά οπλισμένοι 9.000 Ρώσοι στρατιώτες στο Donbass και 50.000 άλλοι που βρίσκονται ακόμη συγκεντρωμένοι λίγο πάνω από τα σύνορα της Ρωσίας, δεν φαίνονται πλέον απειλητικοί στο Κίεβο - και η βούληση να εξαλειφθεί η διαφθορά και να εφαρμοστούν αυστηρές μεταρρυθμίσεις στην μετά-σοβιετική ουκρανική κλεπτοκρατεία, υποχωρεί αναλογικά. Τις τελευταίες ημέρες ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Ουκρανία, Steven Pifer και ο τωρινός Αμερικανός πρέσβης, Geoffrey Pyatt, έχουν και οι δύο προειδοποιήσει τους πολιτικούς του Κιέβου δημοσίως να σταματήσουν τις αντιπαραθέσεις και να συνεχίσουν τις μεταρρυθμίσεις.

Ο Pifer χαιρέτισε "το πιο μεταρρυθμιστικό υπουργικό συμβούλιο στην ιστορία της Ουκρανίας”, αλλά κατηγόρησε ότι "οι ολιγάρχες συνεχίζουν να παίζουν έναν υπερμεγέθη και ανθυγιεινό ρόλο στην πολιτική της χώρας. Ορισμένοι πολιτικοί στρέφονται προς τον λαϊκισμό… Η σχέση-κλειδί μεταξύ του Poroshenko και του Yatsenyuk είναι εύθραυστη”. Οι ψηφοφόροι είναι απογοητευμένοι με τις υποτονικές μεταρρυθμίσεις: "Ο μήνας του μέλιτος μετά το Maidan, έχει τελειώσει”.

Πιο ωμά, ο πρέσβης Pyatt δήλωσε: "Η διαφθορά σκοτώνει… Η Ουκρανία μπορεί και πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της διαφθοράς τώρα… Αντί να υποστηρίξουν τις μεταρρυθμίσεις της Ουκρανίας και να εργαστούν να εξαλείψουν την διαφθορά, οι διεφθαρμένοι παράγοντες εντός του γραφείου του γενικού εισαγγελέα κάνουν τα πράγματα χειρότερα υπονομεύοντας ανοιχτά και επιθετικά τις μεταρρυθμίσεις. Σε πείσμα των ηγετών της Ουκρανίας, αυτοί οι κακοί παράγοντες παρεμποδίζουν τις προσπάθειες για την διερεύνηση και δίωξη των διεφθαρμένων αξιωματούχων στο γραφείο του γενικού εισαγγελέα”.

Ακόμη πιο δριμύτατα, ο Taras Kuzio, ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Ουκρανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αλμπέρτα, σκιαγραφεί ολόκληρο το ιστορικό της καταπολέμησης της διαφθοράς της κυβέρνησης του Κιέβου. Η Ουκρανία ισχυρίζεται ότι 2.702 πρώην αξιωματούχοι έχουν καταδικαστεί για διαφθορά, γράφει ο ίδιος, αλλά δεν θα αποκαλύψει τα ονόματά τους. Ο "δισεκατομμυριούχος πολιτικός Poroshenko”, έχει αποτύχει να τηρήσει τις υποσχέσεις του για καταπολέμηση της ευρύτατης επιρροής της ολιγαρχίας… Οι επιχειρηματικές αυτοκρατορίες των συμμάχων του Yanukovich, μεταξύ των οποίων και ο μεγαλύτερος γιος του Oleskandr, βρίσκονται ακόμη στην Ανατολική Ουκρανία, και συνεχίζουν να επωφελούνται από αυτές”. Το υπουργείο Εσωτερικών είναι διεφθαρμένο και ανίκανο… Το γραφείο του εισαγγελέα, και το ίδιο διεφθαρμένο μέχρι το κόκκαλο, έχει παραμείνει σχεδόν άθικτο. Ο Poroshenko έχει αντιμετωπίσει το πρόβλημα διορίζοντας ανίκανους και διεφθαρμένους εισαγγελείς που γρήγορα απαξιώθηκαν είτε λόγω αδράνειας είτε υπερασπιζόμενοι τους διεφθαρμένους συναδέλφους τους. Οι φιλορωσικές δυνάμεις και οι ολιγάρχες είναι ανέγγιχτες από το διεφθαρμένο δικαστικό σύστημα της Ουκρανίας και παραμένουν τόσο ισχυροί όσο ποτέ".

Μια σύγκριση με το ξέσπασμα της Πορτοκαλί Επανάστασης το 2004 είναι απογοητευτικό. Τότε όπως και τώρα, κυριάρχησε ευφορία μετά από τις φιλοευρωπαϊκές διαδηλώσεις που οδήγησαν σε επανάληψη των εκλογών και την ανάληψη της προεδρίας από τον Victor Yushchenko. Για λίγους μήνες, ο φόβος να επιστρέψει ο υποστηριζόμενος από τη Ρωσία Yanukovich, ανάγκασε τους ολιγάρχες –οι οποίοι είχαν γίνει πλούσιοι από την αγορά ιδιωτικοποιημένων κρατικών assets φθηνά σε ευνοϊκές πολιτικές συμφωνίες- να διαπραγματευτούν σοβαρά το να γίνουν νόμιμοι, να πληρώνουν  τους φόρους και να κάνουν  φιλανθρωπίες και κοινωνικό έργο. Δυστυχώς ωστόσο, ο Yushchenko και η συνεργάτης του στο Maidan, η πρωθυπουργός Yulia Tymoshenko, είχαν μια πικρή διαμάχη. Η διαμάχη αυτή παρέλυσε την κυβέρνηση, ανέκοψε την εξέλιξη βαρόνων του εγκλήματος σε ευεργέτες της αστικής κοινωνίας, επανέφερε παρασκηνιακές διεργασίες, αηδίασε το λαό και παρέδωσε την εξουσία πίσω στον Yanukovich, αυτή τη φορά μέσω δίκαιων εκλογών. Η στιγμή της μεταμόρφωσης είχε περάσει.

Μέχρι στιγμής, η φαγωμάρα μεταξύ πολιτικών και ολιγαρχών δεν είχε φτάσει στο καταστροφικό ναδίρ της προηγούμενης δεκαετίας. Αλλά οι εντάσεις είναι σαφείς. Η μικρή εθνικιστική δεξιά περιλαμβάνει σκληροπυρηνικούς που θέλουν να συνεχίσουν να πολεμούν τους Ρώσους στο Donbass παρά την εδώ και ένα χρόνο επίσημη ανακωχή. Πριν από ένα μήνα, η δεξιά διοργάνωσε μια βίαιη διαμαρτυρία έξω από το κοινοβούλιο κατά της ανάθεσης εξουσιών στην αυτονομιστική περιοχή στα Ανατολικά, όπως συμφωνήθηκε από τις συμφωνίες ανακωχής του Μινσκ (Ι και ΙΙ, τον Σεπτέμβριο του 2014 και τον Φεβρουάριο του 2015). Τρεις εθνοφρουροί έχασαν την ζωή τους όταν ένας βετεράνος του ανατολικού μετώπου έριξε προς το μέρος τους μια χειροβομβίδα, και κάποιες εκατοντάδες αστυνομικοί τραυματίστηκαν στις μάχες που ακολούθησαν.

Οι συνεχιζόμενες πολιτικές διαμάχες στην κορυφή είναι πιο επικίνδυνες. Ο πρόεδρος Poroshenko αφήνει τον προστατευόμενό του, πρώην πρόεδρο της Γεωργίας και τωρινό διοικητή της Οδησσού, Mikheil Saakashvili, να διεξάγει μια εκστρατεία για να ανατρέψει τον πρωθυπουργό Yatsenyuk, του οποίου η δημοτικότητα σε κάθε περίπτωση έχει υποχωρήσει στο 2%-3%. Ο ολιγάρχης Ihor Kolomoisky –ο οποίος απολύθηκε από τη θέση του ως διοικητής του Dnipropetrovsk τον περασμένο Μάρτιο από τον Poroshenko αφότου ένοπλοι άνδρες από την ιδιωτική πολιτοφυλακή του Kolomoisky κατέλαβαν τα κτήρια της μεγαλύτερης εταιρείας εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ουκρανίας- διεξάγει εκστρατεία ενεργά εναντίον του προέδρου. Η Yulia Tymoshenko –η κύρια πρωταγωνίστρια της διαμάχης που καταδίκασε την προηγούμενη Πορτοκαλί Επανάσταση και τώρα μέλος της Βουλής- έχει δηλώσει στους έμπιστούς της ότι αναμένει το κόμμα του Poroshenko να χάσει με μεγάλη διαφορά στις επικείμενες τοπικές εκλογές και να ανοίξει ο δρόμος για πρόωρες προεδρικές εκλογές την άνοιξη, τις οποίες και θα κερδίσει η ίδια.

Τα καλά νέα λοιπόν, είναι τα ίδια με τα άσχημα νέα: η πολυδιαφημιζόμενη υιοθέτηση μιας δυτικής ταυτότητας από την Ουκρανία, είναι τώρα άσχημο για το Κίεβο.

29-9-2015









 Η μάχη για την Κριμαία (Μέρος ΙΙ)

Του Andrei Kolesnikov

Εάν οι Ουκρανοί ακτιβιστές δεν είχαν ξεκινήσει τον πρόσφατο εμπορικό αποκλεισμό εναντίον της Κριμαίας, οι spin doctors του Κρεμλίνου θα έπρεπε να τον είχαν εφεύρει. Στη Ρωσία η αναισθητική δράση του σλόγκαν "Η Κριμαία είναι δική μας" έχει σταδιακά φθαρεί και το θέμα του Donbass έχει αρχίσει να χάνει την δημοτικότητά του στο κοινό.

Η μηχανή της ρωσικής προπαγάνδας αναγκάστηκε να συμπληρώσει αυτά τα θέματα με ένα κομμάτι του δράματος της Συρίας και ένα συναρπαστικό σκάνδαλο διαφθοράς, με τη σύλληψη του διοικητού της Δημοκρατίας Komi.

Αλλά φαίνεται ότι οι βλακώδεις πράξεις και τα συναισθηματικά ξεσπάσματα μπορούν να επαναφορτίσουν ένα χρησιμοποιημένο φυσίγγιο. Χάρη στο νέο ουκρανικό αποκλεισμό, η Κριμαία είναι ξανά ένα πολιορκημένο φρούριο που πρέπει να υπερασπιστεί με στρατιωτική ανδρεία και πατριωτικό ενθουσιασμό. Η ρωσική κυβέρνηση έχει κερδίσει άλλη μία ευκαιρία να ξεσηκώσει τα συναισθήματα "Η Κριμαία είναι δική μας". Στην ίδια την Κριμαία οι κάτοικοι έχουν αδυναμία σε ένα t-shirt με τον Nikita Khruschchev και τον Vladimir Putin και τις λεζάντες "Παραδομένη Κριμαία" και "Πήρε πίσω την Κριμαία".

Δεδομένης της απουσίας αξιόπιστων δημοσκοπικών στοιχείων, είναι δύσκολο να μετρηθεί το επίπεδο της υποστήριξης για την Ρωσία και τον πρόεδρό της στη χερσόνησο. Το πρόβλημα δεν είναι στ αλήθεια ότι η Κριμαία έχει αποδεχθεί την Ρωσία, είναι περισσότερο ότι η Ρωσία δεν έχει αποδεχθεί πλήρως την Κριμαία.

Οι Ρώσοι επενδυτές μένουν μακριά. Οι πωλήσεις real estate είναι υποτονικές. Όλες οι συναλλαγές διεξάγονται σε μετρητά με τις ίδιες υπερβολικές τιμές όπως στη Μόσχα. Οι πολλές πτήσεις εντός και εκτός είναι εξαιρετικά άβολες, αν και πάλι πολύ πιο εύκολες από το πλοίο που διασχίζει τον πορθμό του Kerch. Ο αυτοκινητόδρομος μεταξύ Συμφερούπολης και Alushta διευρύνθηκε εν μέρει από το καθεστώς Yanukovych αλλά δεν ολοκληρώθηκε. Δεν υπάρχει καν τόσο πολύ ώστε να κλαπεί.

Αυτό στα αλήθεια έχει πραγματικά νόημα. Γιατί να μολύνει ένα σύμβολο και ένα ιερό λείψανο με γήινες ανησυχίες; Γιατί να επενδύσει σε αυτό όταν δεν έχουμε καν αρκετά λεφτά για εμάς; Ωστόσο, δεν είναι πολύ βολικό να ζει κανείς αυτού του είδους την "συμβολική” ύπαρξη, ειδικά εάν πρέπει να ζει στην Κριμαία.

Τώρα, η νέα ουκρανική πολιορκία κινητοποιεί ξανά πατριωτικά αισθήματα τα οποία άρχιζαν να ξεθωριάζουν. Ακόμη και ο υψηλός πληθωρισμός, που στην πραγματικότητα έχει τις ρίζες του στην Μόσχα, μπορεί να κατηγορηθεί για την Ουκρανία.

Όπως συμβαίνει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις, ο στόχος των ακτιβιστών είναι η πολιτική ηγεσία αλλά οι απλοί άνθρωποι και οι ανθρώπινοι δεσμοί τους, είναι αυτοί που υφίστανται το πλήγμα. Μια οικονομία αγοράς, είτε επίσημη είτε ανεπίσημη, επιτρέπει στους ανθρώπους να επιβιώσουν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Αλλά εάν αυτή η οικονομία σταματήσει να λειτουργεί, όλα τα άλλα σταματάνε επίσης, και τα πάντα αρχίζουν να επιστρέφουν σε κατάσταση πολέμου.

Όλη αυτή η ρητορική για την Κριμαία είναι ένα ακόμη επεισόδιο στην αργή αποσύνθεση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας, κάτι που συμβαίνει πιο αργά από οτιδήποτε θα μπορούσε να αναμένει κανείς. Φαίνεται ότι 25 χρόνια δεν είναι τόσα πολλά στην ιστορία.

Η Ρωσία, ή μάλλον οι ελίτ της, αισθάνονται ακόμη σαν να κληρονόμησαν τον μητροπολιτικό πυρήνα μιας αυτοκρατορίας και δεν είναι στα αλήθεια τόσο χαρούμενες που μπαίνουν σε αυτό το πρόβλημα της περιφέρειας. Έχουν μάλλον ψυχρά αισθήματα προς την πραγματική επικράτεια της Κριμαίας και τον φτωχό της πληθυσμό, παρά το ότι αισθάνονται φλογερή αγάπη για την συμβολική γη της Κριμαίας, με τους πλαστούς ρωσικούς ιερούς τόπους της.

Η Κριμαία και οι άνθρωποί της είναι όμηροι σε αυτή την εν εξελίξει αυτοκρατορική αποσύνθεση. Το ίδιο συμβαίνει και με τον γνωστό ακτιβιστή και ηγέτη των Τατάρων της Κριμαίας, Mustafa Dzhemilev, ο οποίος τέθηκε επικεφαλής της εκστρατείας για τον αποκλεισμό της πατρίδας του. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Dzhemilev υπήρξε όμηρος της ιστορίας ακόμη και από όταν όλοι οι Τατάροι της Κριμαίας απελάθηκαν από τον Στάλιν το 1944 -και ότι η τελευταία αντιπαράθεση προκλήθηκε τότε από τον Μόσχα.

Στον Dzhemilev και τους φίλους του αξίζει συμπάθεια. Αλλά ασφαλώς έχουν άθελά τους παραχωρήσει μια γενναιόδωρη δωρεά τόσο στο ακροδεξιό ουκρανικό κίνημα, Δεξιός Τομέας, το οποίο είναι απαγορευμένο στην Ρωσία, όσο και στη ρωσική ηγεσία.

Τώρα οι πολιτικοί παράγοντες της Ρωσίας μπορούν να παίξουν τα χαρτιά τους για σήμερα και για το μέλλον. Όπως και το κατά το ήμισυ παγωμένο Donbass, η πραγματικά παγωμένη Αρκτική και η καυτή Συρία, έχουν βαλσαμώσει την Κριμαία.

Όσο περισσότερη πίεση ασκείται στην Δύση, τόσο το καλύτερο για την Ρωσία, ή μάλλον για την τωρινή της ηγεσία -ότι σε κάθε περίπτωση είναι η άποψη εκείνων που χαράσσουν την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της Ρωσίας.

Η πανταχού παρούσα ρωσική ηγεσία θεωρεί ότι παίζει σε μια μεγάλη σκακιέρα, ότι υπαγορεύει τους κανόνες, ότι μετακινεί τις μάζες και αλλάζει τα σύνορα. Θεωρεί ότι μπορεί να διαχειριστεί μια νέα παγκόσμια τάξη. Θα ήταν πιο ακριβές να πούμε πως δημιουργεί μια νέα διαταραχή, καθορίζοντας ωρολογιακές γεωπολιτικές βόμβες που θα διαρκέσουν για δεκαετίες και μπορεί να εκραγούν στην χώρα μας επίσης.

29-9-2015

Μπορείτε να δείτε το  πρωτότυπο κείμενο  εδώ: