Η "ευαίσθητη" επίσκεψη του Erdogan στις Βρυξέλλες



Στις 4-6 Οκτωβρίου ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan θα βρίσκεται στις Βρυξέλλες για μια εδώ και καιρό προγραμματισμένη επίσκεψη. Το ταξίδι του συμπίπτει με το μέσον μιας μεγάλης διεθνούς κρίσης, καθώς η Ρωσία παίρνει μέρος στην κρίση στη Συρία και οι αναζητούντες ασύλου συνεχίζουν να οδηγούνται προς την Ευρώπη. Η επίσκεψη επίσης έρχεται σε μια δύσκολη εποχή για την Τουρκία, όπου την 1η Νοεμβρίου θα διεξαχθούν κοινοβουλευτικές εκλογές εν τω μέσω ενός φαύλου κύκλου βίας και μιας απότομης επιδείνωσης του κράτους δικαίου.

Όλα αυτά συνθέτουν μια μάλλον δύσκολη ατζέντα όταν ο πρόεδρος Erdogan συναντηθεί με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Donald Tusk, τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jean-Claude Juncker και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Martin Schulz, στις Βρυξέλλες.

Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, ιδιαίτερα του αντάρτικου ΡΚΚ, θα αποτελέσει βασικό στοιχείο των δηλώσεων του προέδρου Erdogan. Αντιμετωπίζει μια μεγάλη επίθεση από το ΡΚΚ και έχει τη νομιμότητα να αντιμετωπίσει την οργάνωση. Κανένας ηγέτης της ΕΕ θα πει κάτι διαφορετικό, καθώς το ΡΚΚ είναι στη λίστα της ΕΕ με τις τρομοκρατικές οργανώσεις. Ωστόσο, η τωρινή κλιμάκωση της διαμάχης έρχεται μετά από τρία χρόνια μιας αποκαλούμενης κουρδικής ειρηνευτικής διαδικασίας που ξεκίνησε από τον ίδιο τον πρόεδρο, στη θητεία του οποίου οι δυνάμεις ασφαλείας της Τουρκίας έδειξαν μεγάλη αυτοσυγκράτηση όταν αντιμετώπιζαν το ΡΚΚ, ακόμη και όταν προκαλούνταν.

Ο πρόεδρος Erdogan θα βρει σκεπτικούς τους Ευρωπαίους ηγέτες για δύο λόγους. Από τη μία πλευρά, είναι φανερό ότι η δαιμονοποίηση όλων των Κούρδων της Τουρκίας, η απειλή των ντόπιων Κούρδων πολιτικών και δημοσιογράφων, η πυρπόληση ή λεηλασία του κουρδικών ριζών Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP) σε όλη την χώρα, και η διάδοση ομιλιών μίσους, είναι πολιτικές τακτικές που διατρέχουν τον κίνδυνο διάσπασης του κοινωνικού ιστού της Τουρκίας.

Αυτό ανησυχεί την ΕΕ και θα πρέπει να ανησυχεί και τον Τούρκο πρόεδρο επίσης. Η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας είναι ένα πράγμα. Η προσπάθεια να εξοντωθεί ένα δημοκρατικά εκλεγμένο κουρδικών ριζών κόμμα και να φιμωθούν οι επικριτικές φωνές με όλα τα μέσα που μπορεί να φανταστεί κανείς, είναι μια εντελώς διαφορετική πρόταση. Στις Βρυξέλλες, ο πρόεδρος Erdogan θα βρει στήριξη για τον πρώτο στόχο αλλά καμία για τον δεύτερο. Οι ηγέτες της ΕΕ θα υποστηρίξουν την ανάγκη να επιστρέψει στο διάλογο με τους Κούρδους της Τουρκίας, διότι μια στρατιωτική λύση είναι απατηλή και άκρως επικίνδυνη για το μέλλον της χώρας.

Γενικότερα, από το 2013, η άσκηση πίεσης στα media, στις επιχειρήσεις, στους δικαστές και σε οποιονδήποτε είναι επικριτικός έναντι της ηγεσίας της Τουρκίας, έχει καταλήξει σε μια δραματική επιδείνωση της αρχιτεκτονικής του κράτους δικαίου της χώρας. Αυτό ανακόπτει την προσέγγιση του πολιτικού πλαισίου της Τουρκίας με αυτό της ΕΕ.

Από την άλλη πλευρά, είναι πλέον προφανές ότι μετά από δύο μήνες εντατικής καταπολέμησης της τρομοκρατίας, η Τουρκία έχει εστιάσει σε μεγάλο βαθμό στο ΡΚΚ, αλλά έχει παραμελήσει να πλήξει το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος.

Ο πρόεδρος Erdogan θα ακούσει ότι η ΕΕ έχει μια απλή προσδοκία από την Τουρκία στον τομέα της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας: η Άγκυρα θα πρέπει να σφραγίσει τα υπόλοιπα 80-100 χιλιόμετρα των συνόρων Τουρκίας-Συρίας που ελέγχονται ακόμη από το Ισλαμικό Κράτος, σύμφωνα με την συμμετοχή της Τουρκίας στο διεθνή συνασπισμό εναντίον της στρατιωτικής οργάνωσης. Για το Ισλαμικό Κράτος, αυτά τα σύνορα είναι ακόμη η μόνη δίοδος για τον κόσμο, για τα πυρομαχικά, τους τζιχαντιστές, και τις λαθραίες εξαγωγές πετρελαίου. Είναι καιρός να μπει ένα τέλος σε αυτή την αμφισημία.

Ο πρόεδρος Erdogan θα μεταφέρει επίσης την ιδέα μιας ασφαλέστερης ζώνης στην περιοχή και θα προτείνει έναν τελευταίο γύρο διαβουλεύσεων μεταξύ της ΕΕ, των ΗΠΑ, και της Τουρκίας. Εκτός από το πολιτικό κίνητρο –δηλαδή, να σταματήσει η δυτική προώθηση των Κούρδων της Συρίας- η ιδέα μιας ασφαλούς ζώνης είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Μια τέτοια ζώνη θα προσκαλέσει πλήγματα από τις ανανεωμένες αεροπορικές δυνάμεις του Σύριου προέδρου Bashar al-Assad, ή πιθανώς ακόμη και από τις ρωσικές αεροπορικές δυνάμεις. Η ΕΕ δεν θα πρέπει να υποστηρίξει αυτή την εσφαλμένη πρόταση.

Άλλο ένα θέμα ψηλά στην ατζέντα θα είναι η προσφυγική κρίση. Χωρίς αμφιβολία, ο Τούρκος πρόεδρος θα υποστηρίξει την γενναιοδωρία της χώρας του στο να καλωσορίσει περί τους 2 εκατ. Σύριους, εκ των οποίων 12%-15% είναι σε κρατικά στρατόπεδα. Θα λάβει ένα κατάλληλο χειροκρότημα για αυτή την προσπάθεια, αλλά εάν διαμαρτυρηθεί για την τσιγκουνιά της ΕΕ, θα μπορούσαν να του υπενθυμίσουν ότι το 2011 η κυβέρνησή του αρνήθηκε την βοήθεια της ΕΕ σε άλλη μορφή πλην των λευκών επιταγών.

Η αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης δεν αποτελεί πλέον ένα ζήτημα γενναιοδωρίας του ενός ή έλλειψης αυτού, αλλά πρόκειται για την διαχείριση ενός αριθμού κρίσιμων θεμάτων στην Τουρκία με έναν αποφασιστικό τρόπο. Μεταξύ αυτών των θεμάτων είναι η επαίσχυντη παρουσία των δουλεμπόρων οι οποίοι περιφέρονται ελεύθερα σε όλη την Τουρκία, τσεπώνοντας εκατοντάδες δολάρια για να στείλουν τους ανθρώπους σε επικίνδυνα ταξίδια σε όλη την Μεσόγειο.

Άλλο ένα πρόβλημα είναι η μαζική παραχάραξη των συριακών διαβατηρίων στην Τουρκία: η Γερμανία εκτιμά ότι το 30% των διαβατηρίων από τη Συρία που ελέγχονται από τις γερμανικές αρχές, είναι πλαστά. Περαιτέρω προτεραιότητες περιλαμβάνουν την ανάγκη να διακρίνονται οι μετανάστες με καθεστώς πρόσφυγα σε τουρκικό έδαφος, κάτι που θα επέτρεπε ένα ασφαλέστερη ταξίδι και τη σημασία του συντονισμού με την Ελλάδα και την Βουλγαρία για την διέλευση των προσφύγων.

Απαιτείται επειγόντως κοινή προσπάθεια, όχι απλώς για να διατηρηθούν οι πρόσφυγες σε τουρκικό έδαφος, αλλά επίσης για να αποκατασταθεί κάποια τάξη και ανθρωπιά σε αυτή την καταστροφική κρίση. Δεν υπάρχει περιθώριο για την Τουρκία να προχωρήσει μόνη της, όπως επέλεξε να κάνει από το 2011 και μετά. Είναι καιρός να μοιραστούν οι ευθύνες. Αυτό δεν αφορά την Ε έναντι της Τουρκίας, έχει να κάνει με το να παίξει έναν εποικοδομητικό ρόλο.

Σε ένα τεταμένο περιφερειακά περιβάλλον –με την Ρωσία να αναλαμβάνει στρατιωτική δράση στη Συρία, το Ιράν να αναλαμβάνει ισχυρότερο ρόλο τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία, και τα σδυριακά πρακτορεία να χορηγούν διαβατήρια χωρίς πολλούς ελέγχους- η έξοδος των Σύριων (και άλλων) προσφύγων στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας, θέτει εξαιρετικά ακραίες προκλήσεις τόσο για την ΕΕ όσο και για την Τουρκία.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ο πολιτικός και κοινωνικός παράγοντας, όπως και ο παράγοντας ασφάλειας στην Ευρώπη και στη Δύση, έχει μεγαλύτερη σημασία από ποτέ. Αυτό απαιτεί από την Τουρκία να υιοθετήσει μια υπεύθυνη συμπεριφορά τόσο στην εσωτερική όσο και στη διεθνή σκηνή.

Του Marc Pierini

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: 
 29-9-2015