Ποιος είναι τελικά ο ανίδεος;

Παρά την επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας, την υποχώρηση του πληθωρισμού και το ισχυρότερο ευρώ, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Mario Draghi έχει δηλώσει ότι θα κάνει περισσότερα για να στηρίξει την ανάπτυξη της ζώνης του ευρώ μόνο "αν χρειαστεί". Θα πρέπει να σταματήσει να ακούει τους γκρινιάρηδες της Ευρώπης και να κάνει το σωστό.

Ο Ben Bernanke, πρώην πρόεδρος της Federal Reserve των ΗΠΑ, μάς υπενθύμισε ότι το Νοέμβριο του 2010, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Wolfgang Schaeuble περιέγραφε τη νομισματική πολιτική των ΗΠΑ ως "ανίδεη". Η Fed είχε αποφασίσει να εντείνει τις αγορές κρατικών ομολόγων για να βοηθήσει να πέσουν τα μακροπρόθεσμα επιτόκια, σε μια προσπάθεια να αποκρούσει ένα μικρό κίνδυνο αποπληθωρισμού. O Schaeuble χαρακτήρισε την κίνηση ως μια "πονηρή" προσπάθεια να αποδυναμωθεί το δολάριο, ξεχνώντας προφανώς πως ένα υποτιμημένο ευρώ τροφοδοτούσε το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας και αποδυνάμωνε την παγκόσμια ανάπτυξη.

Η αδιάλλακτη γλώσσα του Schaeuble καταδεικνύει μια νοοτροπία που εμποδίζει τη συζήτηση για τις προτεραιότητες της ευρωπαϊκής πολιτικής και τους οικονομικούς μύθους που τις συντηρούν. Ο συλλογικός τρόπος σκέψης ήταν εμφανής ήδη από το 2008, όταν η χρηματοπιστωτική κρίση άφησε τις τράπεζες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού σε κατάσταση απεγνωσμένης ανάγκης για κεφάλαια και βραχυπρόθεσμα δάνεια. Ο Joaquin Almunia, ο τότε Ευρωπαίος Επίτροπος για Νομισματικές Υποθέσεις, είχε παρουσιάσει την κρίση ως πρόβλημα των ΗΠΑ, λέγοντας: "Είμαστε καλά προετοιμασμένοι για να ξεπεράσουμε αυτή την κατάσταση". Ο Jean-Claude Juncker, ο οποίος ήταν επικεφαλής του Eurogroup, ήταν πιο εριστικός: "Πρέπει να ανησυχήσουμε, αλλά πολύ λιγότερο από τους Αμερικανούς, οι οποίοι υποφέρουν από αδυναμίες για τις οποίες τους έχουμε επανειλημμένα προειδοποιήσει".

Ο ευρωπαϊκός τρόπος σκέψης αποδείχτηκε καταστροφικό λάθος. Με πολύ συγκρατημένους τόνους, ο Bernanke επισήμανε ότι το αμερικανικό ΑΕΠ βρίσκεται 8,9% πάνω από το προ-κρίσης επίπεδο, ενώ το ΑΕΠ της Ευρωζώνης παραμένει 0,8% κάτω. Θα μπορούσε να έχει προσθέσει ότι ο Schaeuble είχε προειδοποιήσει επίσης ότι η Fed θα ανατροφοδοτούσε έναν ανεξέλεγκτο πληθωρισμό. Ο δείκτης που συμβουλεύεται η Fed για τον πληθωρισμό, τόν τοποθετεί κάτω από το επίπεδο-στόχο της. Η κεντρική τράπεζα αναγνώρισε ότι ο πραγματικός κίνδυνος ήταν ο αποπληθωρισμός. 

Αντίθετα, οι ευρωπαϊκές αρχές βρίσκονται σε άρνηση. Στα μέσα του 2010, ερωτηθείς σχετικά με τους κινδύνους του αποπληθωρισμού, ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Jean-Claude Trichet, δήλωσε: "Δεν νομίζω ότι οι κίνδυνοι αυτοί θα μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα. Αντίθετα, οι πληθωριστικές προσδοκίες είναι σταθερές και σε ευθυγράμμιση με το στόχο μας -πλησίον αλλά κάτω από 2%". Ο Draghi τα έλεγε καλύτερα, αλλά συνέχισε να αρνείται τον κίνδυνο του επίμονα χαμηλού πληθωρισμού. Τον Απρίλιο του 2014, είπε ότι η ΕΚΤ θα είναι πιο επιθετική μόνο αν ο πληθωρισμός παραμείνει χαμηλός "για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα." Τον Νοέμβριο του 2014, τo μάντρα του ήταν ότι θα εφαρμοστούν περισσότερα μέτρα στήριξης μόνο "αν χρειαστεί".

Η ΕΚΤ ακολούθησε τελικά το παράδειγμα της Fed με το δικό της πρόγραμμα αγοράς τίτλων τον Ιανουάριο του 2015. Ωστόσο, οι καθυστερήσεις και τα ημίμετρα κόστισαν ακριβά. Η Ελλάδα και η Ισπανία βρίσκονται ήδη σε φάση αποπληθωρισμού και η Ιταλία είναι έτοιμη να πέσει στην ίδια παγίδα. Επειδή ο αποπληθωρισμός μειώνει το ονομαστικό εισόδημα αφήνοντας ανέγγιχτα τα χρέη, καθιστά πιο δυσβάσταχτο το δημόσιο χρέος των χωρών αυτών. Ακόμη χειρότερα, η επιπλέον λιτότητα που απαιτείται για να εξοφληθεί το χρέος θα επιβραδύνει τις οικονομίες τους και να ενισχύσει το φαινόμενο του αποπληθωρισμού.

Η προληπτική οικονομική πολιτική -η οποία ενεργεί προτού ξεδιπλωθούν οι κίνδυνοι- απαιτεί ορθή κρίση και θεσμική ικανότητα. Όντας αντιμέτωπη με μια οικονομική καταστροφή, η Fed αυτοσχεδίασε και προσαρμόστηκε. Στην Ευρωζώνη, με τα αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα και τους αναποτελεσματικούς μηχανισμούς λήψης αποφάσεων, οι αρχές έχουν συμφωνήσει σε μια οικονομική φιλοσοφία που δικαιολογεί την αδράνεια έως ότου τα πράγματα φτάσουν σε ένα τέλμα.

Ο μεγάλος κίνδυνος είναι ότι μετά από οκτώ χρόνια κρίσης, οι Ευρωπαίοι δεν έχουν ακόμη πάρει το μάθημά τους στη μακροοικονομική διαχείριση του κινδύνου, και θα μείνουν πίσω από την καμπύλη. Ο Jens Weidmann, πρόεδρος της Bundesbank και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, έχει παραονεθεί ότι τα επιτόκια είναι πολύ χαμηλά. Πρόσφατα ο Schaeuble περιέγραψε τα χαμηλά επιτόκια ως εθισμό, και ο επικεφαλής οικονομολόγος του εξέφρασε την ίδια χλιαρή άποψη για τα μέτρα δημοσιονομικής τόνωσης. Εν τω μεταξύ, η δυσφορία εξαπλώνεται. Όσο η Κίνα θα "μειώνει ταχύτητα", το ίδιο θα κάνουν η Γερμανία και η απροετοίμαστη Ευρωζώνη.

Η απόφαση της Fed το Σεπτέμβριο να μην αυξήσει το στόχο για το επιτόκιό της ήταν και πάλι ένα προληπτικό βήμα, αυτή τη φορά για να προστατεύσει μια σχετικά υγιή εγχώρια οικονομία έναντι των διαφαινόμενων παγκόσμιων κινδύνων. Οι αρχές της ευρωζώνης, που καλούνται να χειριστούν πιο σημαντικές αδυναμίες και εξαρτώνται περισσότερο από την παγκόσμια οικονομική υγεία, θα πρέπει να ανησυχούν σοβαρά για αυτούς τους κινδύνους.

Στη συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής αυτή την εβδομάδα, η ΕΚΤ έχει άλλη μια ευκαιρία να ηγηθεί αντί να ακολουθεί, με την επέκταση του προγράμματος αγοράς ομολόγων της. Αν αποτύχει, θα ξέρουμε ποιος τελικά είναι ο ανίδεος.

Του Ashoka Mody

20-10-2015

http://www.capital.gr/bloomberg-view/3074357/poios-einai-telika-o-anideos