Η στρέβλωση των αγωγών.Γιατί η τουρκο-ρωσική διπλωματία του φυσικού αερίου δεν θα τελειώσει καλά για την Άγκυρα
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα, την 1η Δεκεμβρίου 2014. Ο Πούτιν δήλωσε ότι η Μόσχα δεν θα μπορούσε να συνεχίσει με το έργο South Stream εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν αντίθετη με αυτό. MIKHAIL KLIMENTYEV / REUTERS
Την 1η Δεκεμβρίου του 2014, κατά την διάρκεια επίσκεψής του στην Τουρκία, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε απότομα ότι η Gazprom [1] ακύρωσε τον αγωγό South Stream [2], ο οποίος θα έπαιρνε φυσικό αέριο από την Ρωσία και μέσω της Μαύρης Θάλασσας θα το έφερνε στην Βουλγαρία, στην Σερβία, στην Ουγγαρία, στην Σλοβενία και στην Αυστρία. Την ίδια ημέρα, η BOTAŞ, η κρατική εταιρεία αγωγών της Τουρκίας, και η Gazprom υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης για την κατασκευή ενός νέου αγωγού υπεράκτιου αερίου που ονομάστηκε Turkish Stream [3], ο οποίος θα έχει χωρητικότητα 63 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) ανά έτος και θα ξεκινά από την Ρωσία, κάτω από την Μαύρη Θάλασσα, και θα καταλήγει στα τουρκο-ελληνικά σύνορα. Στην πρώτη φάση του έργου, αρχής γενομένης από τον Δεκέμβριο του 2016, η Ρωσία συμφώνησε να παρέχει περίπου 16 bcm στην Τουρκία. Στην δεύτερη φάση, τα υπόλοιπα 47 bcm θα παραδοθούν στον σχεδιαζόμενο κόμβο στην τουρκική πλευρά των τουρκο-ελληνικών συνόρων.
Για την Ρωσία, η αλλαγή πιθανόν έχει νόημα για διάφορους λόγους. Κατ’ αρχήν, ο αγωγός South Stream θα ήταν πολύ δαπανηρός, και πολύπλοκος από άποψη κανονισμών. Οι άμεσοι υποθαλάσσιοι αγωγοί προς την Τουρκία παρουσιάζουν πολύ λιγότερες προκλήσεις. Επιπλέον, η Τουρκία είναι ήδη η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά της Gazprom (πρώτη είναι η Γερμανία), και είναι η μόνη ευρωπαϊκή αγορά με μεγάλες δυνατότητες επέκτασης κατά την επόμενη δεκαετία. Τέλος, με τις σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και του υπόλοιπου κόσμου να είναι τεταμένες, η Τουρκία μπορεί να φαίνεται στην Ρωσία ως ένας ελκυστικός εταίρος.
Η Ρωσία και η Τουρκία βρίσκονται σε αντιπαράθεση για την Κριμαία, για την γενοκτονία των Αρμενίων και την Συρία. Στην πραγματικότητα, οι σχέσεις τους έχουν επιδεινωθεί πρόσφατα εξαιτίας της ρωσικής επέμβασης στην Συρία, με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να προειδοποιεί ότι η Τουρκία θα μπορούσε να αξιολογήσει εκ νέου την συνεργασία της με το Κρεμλίνο σε μια σειρά βασικών ενεργειακών έργων. Παρά τις ρητορείες, όμως, το να διαρραγεί η τουρκική εξάρτηση από τον ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό είναι σχεδόν αδύνατο. Και έτσι, πρόσφατα, η συνεργασία μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας στον τομέα της ενέργειας έγινε αξιοσημείωτη˙ η Ρωσία προμηθεύει τα δύο τρίτα του φυσικού αερίου της Τουρκίας. Το 2010, η Τουρκία μεσολάβησε για μια συμφωνία με την ελεγχόμενη από το κράτος ρωσική επιχείρηση AtomStroyExport για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού της Τουρκίας, ένα έργο αξίας 20 δισ. δολαρίων. Η ρωσική εταιρεία δεν θα κατασκευάσει μόνο το εργοστάσιο, αλλά θα κατέχει επίσης ένα ποσοστό που θα της επιτρέπει τον έλεγχο σε αυτό.
Αλλά τι κέρδισε η Τουρκία; Φαίνεται να έχει κερδίσει κάποια πολιτική επιρροή [4] στην Μόσχα, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έναν θεσμό στον οποίο εξακολουθεί να φιλοδοξεί να ενταχθεί. Μετά την κρίση του φυσικού αερίου της Ουκρανίας [5] το 2006, στην οποία η Ρωσία ανέστειλε την ροή του φυσικού αερίου προς την Ουκρανία ως αποτέλεσμα μιας διφωνίας για τις αυξανόμενες τιμές του φυσικού αερίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε επίσημα την Τουρκία ως έναν κρίσιμο διάδρομο διέλευσης για το μη ρωσικό φυσικό αέριο προς την Ευρώπη. Την ίδια στιγμή, η Ρωσία έχει κάνει την Τουρκία έναν σημαντικό σταθμό κατά μήκος της νέας διαδρομής προμήθειας φυσικού αερίου προς την Ευρώπη που παρακάμπτει την Ουκρανία. Η Τουρκία θα μπορούσε να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την επιρροή της για να κερδίσει καλύτερες τιμές φυσικού αερίου (το 98% των προμηθειών της είναι εισαγόμενο) και να πραγματοποιήσει τις φιλοδοξίες της να αποτελέσει σημαντικό ενεργειακό κόμβο εμπορίου ανάμεσα στην Ευρώπη, την Μέση Ανατολή [6] και την περιοχή της Κασπίας. Μια πιο προσεκτική ματιά στην ενεργειακή κατάσταση της Τουρκίας, ωστόσο, αποκαλύπτει πιο μέτρια κέρδη ενόψει.
Δύο κύρια χαρακτηριστικά ξεχωρίζουν. Πρώτον, παρά τις μακροχρόνιες επιδιώξεις της Άγκυρας, η Τουρκία δεν έχει εκπληρώσει καμία από τις προϋποθέσεις που θα μπορούσε να την κάνει κόμβο φυσικού αερίου. Η αδύναμη ρύθμιση του εγχώριου φυσικού αερίου (δηλαδή, ένας ανίσχυρος ρυθμιστής διορισμένος από την κυβέρνηση), η έλλειψη ανταγωνισμού, οι κρατικές επιδοτήσεις, ο συγκεντρωτικός έλεγχος του τομέα εγχώριου φυσικού αερίου, και το μονοπώλιο της BOTAŞ στο δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου είναι σημαντικά εμπόδια. Η BOTAŞ διαχειρίζεται το 75% του συνόλου των εισαγωγών φυσικού αερίου και το 80% των εγχώριων πωλήσεων φυσικού αερίου. Πέραν του ότι είναι ο κυρίαρχος παίκτης στην αγορά, η BOTAŞ επίσης επιχορηγεί τις τιμές του φυσικού αερίου κατά 15-20%, και αντιστέκεται στο να εφαρμόσει ένα σύστημα τιμολόγησης με βάση το κόστος. Άλλα τεχνικά προβλήματα της Τουρκίας περιλαμβάνουν την έλλειψη εγχώριου αερίου, μια σοβαρή έλλειψη εγκαταστάσεων αποθήκευσης, και μόνο δύο τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου. Στο σύνολό τους, αυτές οι συνθήκες εμποδίζουν την Τουρκία από την ανάπτυξη μιας αγοράς φυσικού αερίου που θα έχει ρευστότητα.
Δεύτερον, η Άγκυρα είναι δυσανάλογα (μέχρι 65% και αυξάνεται) εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο. Και η κατανάλωσή της αυξάνεται, αγγίζοντας τα 51,8 bcm το 2014. Η τάση αυτή δεν έχει αλλάξει παρά την πρόσφατη επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας.
ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ
Με δεδομένη την συντριπτική κυριαρχία του ρωσικού φυσικού αερίου στο τουρκικό ενεργειακό μείγμα, πολλοί παρατηρητές προέτρεψαν την Τουρκία να αυξήσει τις εισαγωγές από τους ενεργειακά πλούσιους γείτονές της. Η διαφοροποίηση, συνεχίζει το επιχείρημα, είναι απαραίτητη για να ενισχυθεί η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και να μειωθεί ο κίνδυνος της έλλειψης φυσικού αερίου. Και πράγματι, οι χώρες στην γειτονιά της Τουρκίας –το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν, το Ιράκ, και οι αποκαλούμενες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου [7]- έχουν, μαζί, περισσότερα αποθέματα φυσικού αερίου από την Ρωσία.
Ήδη, η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν έχουν ξεκινήσει τον Αγωγό Φυσικού Αερίου Trans-Anatolian (TANAP) [8], έναν αγωγό που διασχίζει την Τουρκία, μεταφέροντας φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν. Ορισμένοι καλωσόρισαν τον TANAP ως έναν τρόπο διαφοροποίησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά και, υποθετικά, για να έρθει φθηνότερο φυσικό αέριο στην Τουρκία. Ο TANAP, λέγεται, έχει επίσης βασικά στρατηγικά οφέλη για την Άγκυρα, επειδή η Δύση υποστηρίζει το έργο, και έτσι η συμμετοχή της Τουρκίας θα ενισχύσει την επιρροή της Άγκυρας στις Βρυξέλλες και στο Μπακού.
Σύμφωνα με τους περισσότερους Τούρκους παρατηρητές, ωστόσο, ο TANAP δύσκολα αποτελεί μια καλή συμφωνία για την Τουρκία. Λόγω των υψηλών τιμολογίων μεταφοράς, το αέριο που θα ρέει μέσα από τον TANAP θα είναι και πιο ακριβό από το ρωσικό φυσικό αέριο και μέχρι και πιο δαπανηρό από το αέριο που το Αζερμπαϊτζάν παρέχει στην Ευρώπη μέσω του Trans Adriatic Pipeline, ενός αγωγού που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την Κασπία Θάλασσα προς την Ελλάδα και μέσω Αλβανίας και Αδριατικής Θάλασσας στην Ιταλία. Επιπλέον, δεν είναι καθόλου σαφές το από πού θα προέλθουν οι αναγκαίες ποσότητες φυσικού αερίου για το δεύτερο στάδιο του TANAP (και τον προγραμματισμένο από την Ευρώπη Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου [Southern Gas Corridor]).
Το Ιράν είναι άλλη μια επιλογή για την Τουρκία, αλλά το Ιράν πρέπει πρώτα να χρησιμοποιήσει το δικό του φυσικό αέριο για να βιομηχανοποιηθεί το ίδιο, κάτι που αφήνει πολύ μικρά περιθώρια για εξαγωγές. Εν τω μεταξύ, το Τουρκμενιστάν έχει προσφερθεί να μεταφέρει κάποιο από το δικό του φυσικό αέριο μέσω του TANAP, αλλά θα είναι δύσκολο για να το κάνει, διότι το Τουρκμενιστάν έχει συμβολαιοποιηθεί πλήρως με την Κίνα [9]. Ακόμα κι αν δεν ήταν έτσι, εξακολουθούν να υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το νομικό καθεστώς της Κασπίας Θάλασσας, κάτι που πρέπει να διευθετηθεί πριν αρχίσει να κατασκευάζεται οποιοσδήποτε αγωγός στον βυθό της. Στην πραγματικότητα, για να εμποδίσει μια τέτοια ανάπτυξη αγωγών, στα τελευταία 25 χρόνια η Ρωσία έχει απλώς εμποδίσει τις διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό του νομικού καθεστώς της Κασπίας. Για το άμεσο μέλλον, λοιπόν, το τουρκμενικό αέριο δεν έχει τρόπο να φτάσει στην Ευρώπη, παρά μόνο μέσω της Ρωσίας. Το κοίτασμα Λεβιάθαν του Ισραήλ είναι ένας άλλος δυνητικός προμηθευτής. Πολιτικά, ωστόσο, το ισραηλινό αέριο είναι για την ώρα μη αποδεκτό φυσικό αέριο (gas non grata) [10] στην Τουρκία. Λόγω της τεταμένης περιφερειακής πολιτικής κατάστασης και των διαφορών με την ιρακινή κεντρική κυβέρνηση, ούτε το φυσικό αέριο της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν δεν φαίνεται να είναι μια βιώσιμη εναλλακτική λύση σε σύντομο χρονικό διάστημα.
ΑΕΡΙΟ «ΣΤΟΝ ΠΑΓΟ»
Η Ρωσία γνωρίζει πολύ καλά ότι θα υπάρξουν λίγες επιλογές για να τροφοδοτηθεί ο TANAP στην δεύτερη φάση του, και γι’ αυτό μπορεί να προσπαθήσει να καρφώσει ήσυχα τα καρφιά στο φέρετρο της «Φάσης ΙΙ». Για παράδειγμα, μπορεί να διαβεβαιώσει ότι το φυσικό αέριο του Τουρκμενιστάν θα παραμένει απρόσιτο για τον TANAP. Αν αυτό αποτύχει, μπορεί κάλλιστα να στοιχηματίσει με την Ευρωπαϊκή Ένωση για να παράσχει εκείνη [δηλαδή, η Ρωσία] το φυσικό αέριο. Ως εκ τούτου, ένας αγωγός που σχεδιάστηκε για να μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ευρώπη χωρίς την εμπλοκή της Ρωσίας μπορεί, ελλείψει καλύτερων επιλογών, να πρέπει να αξιοποιήσει το ρωσικό φυσικό αέριο για να είναι εμπορικά βιώσιμος.
Είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που ο Πούτιν έβαλε τον αγωγό Turkish Stream στο τραπέζι, την 1η Δεκεμβρίου 2014. Καμία δεσμευτική σύμβαση δεν έχει υπογραφεί ακόμη, αλλά ο σχεδιαζόμενος Turkish Stream θα αποτελείται από τέσσερις γραμμές -η κάθε μια των 15,75 bcm- για ένα σύνολο 63 bcm. Η πιο σημαντική διαφορά σε σύγκριση με τον South Stream, είναι ότι θα σταματήσει στα ελληνο-τουρκικά σύνορα. Η πρώτη γραμμή του Turkish Stream πιθανόν θα έχει κατασκευαστεί στα τέλη του 2016.
Ο στόχος της πρώτης γραμμής είναι να αντικαταστήσει τα 14 bcm ρωσικού φυσικού αερίου που η Τουρκία παίρνει μέσω Ουκρανίας [11], από τον λεγόμενο Trans-Balkan Pipeline [12] (ο οποίος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες απαιτήσεις της Τουρκίας για φυσικό αέριο, έχει τεχνικά προβλήματα και έχει προκαλέσει μεγάλη πολιτική διαμάχη). Οι περισσότεροι Τούρκοι παρατηρητές επιμένουν ότι η πρώτη γραμμή θα έχει ελάχιστες επιπτώσεις στην τουρκική αγορά. Αλλά κάνουν λάθος. Με τα πρόσθετα 15,75 bcm από τον Turkish Stream, η Gazprom έχει ήδη ενισχύσει το μερίδιο αγοράς της κατά 1,15 bcm και με την αναβάθμιση του Blue Stream, ενός παλαιότερου αγωγού που περνά από την Ρωσία προς την Τουρκία, κατά 1 bcm. Με άλλα λόγια, οι επικρίσεις ότι ο αγωγός μόλις που θα αντικαταστήσει την γραμμή διαμετακόμισης της Ουκρανίας είναι απλώς άστοχες. Η Ρωσία πιέζει το μη-ρωσικό φυσικό αέριο έξω από την υποδομή της Τουρκίας.
Για να επισπεύσει την κατασκευή του αγωγού, ο Πούτιν γλύκανε την συμφωνία με την υιοθέτηση του ονόματος Turkish Stream. Ωστόσο, ο αγωγός χρηματοδοτείται πλήρως από την Gazprom και την ρωσική κυβέρνηση. Πράγματι, δεδομένου ότι η τουρκική BOTAŞ δεν είναι εταίρος, το να αποκαλείται το έργο Turkish Stream είναι απλώς ρητορική ευγένεια. Επιπλέον, ο Πούτιν μίλησε για την δημιουργία ενός εμπορικού σημείου στα τουρκο-ελληνικά σύνορα, ή, με άλλα λόγια, έναν ρωσικό κόμβο στο έδαφος της Τουρκίας τον οποίον δεν θα κατέχει η BOTAŞ.
Η προτιμώμενη επιλογή της Τουρκίας για τον κόμβο είναι να κατασκευαστεί στην Ahiboz, λίγο πάνω από 30 μίλια μακριά από την Άγκυρα. Η Ahiboz θα γινόταν ιδανική αφετηρία για τις ευρωπαϊκές παραδόσεις [αερίου]. Αλλά οι φιλοδοξίες αυτές δεν είναι ρεαλιστικές δεδομένης της στρατηγικής της νυν κυβέρνησης: Η Τουρκία δεν έχει επαρκές ελεύθερο αέριο στην αγορά προς εξαγωγή. Οι κόμβοι συνήθως βασίζονται σε μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους και στον ελεύθερο ανταγωνισμό. Επιπλέον, τουλάχιστον μέχρι το 2030, οι ανάγκες της Τουρκίας για φυσικό αέριο καλύπτονται πλήρως από μακροπρόθεσμες συμβάσεις. Ο κόμβος στην Ahiboz επίσης είναι μη ρεαλιστικός δεδομένου ότι αντιτίθεται η Gazprom.
Ένα άλλο σημείο διαφωνίας ήταν η τιμή του φυσικού αερίου στον Turkish Stream. Οι τιμολογιακές συνομιλίες μεταξύ της Gazprom και της BOTAŞ ξεκίνησαν στις αρχές του 2015. Η Gazprom ζήτησε την άδεια να τοποθετήσει το κομμάτι του Turkish Stream στον βυθό της Κασπίας με αντάλλαγμα να δώσει στην Τουρκία έκπτωση στην τιμή του φυσικού αερίου. Η BOTAŞ ζήτησε να τεθεί η έκπτωση στο 20%, κάτι που η Gazprom αρνήθηκε. Μετά από κάποια διαπραγμάτευση, μέχρι τον Ιούνιο το τουρκικό Υπουργείο Ενέργειας συγκατένευσε στην ρωσική πρόταση για μια έκπτωση απλώς 10,25%. Η τουρκική πλευρά, όπως φαίνεται, δύσκολα μπορεί να βρει την δύναμη να αποκρούσει τις ρωσικές απαιτήσεις.
ΚΑΝΕΙΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ
Η Ρωσία είναι αποφασισμένη να παρακάμψει την Ουκρανία καθ’ οδόν προς τους Ευρωπαίους πελάτες και να παραμείνει κυρίαρχος παίκτης στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Και εδώ, βλέπει την Τουρκία ως πλεονέκτημα. Πολλοί έχουν εικάσει για τον υποτιθέμενο ενισχυμένο γεωπολιτικό ρόλο της Τουρκίας στην Μεσόγειο, ειδικά αφότου τα «stress test» της Ευρωπαϊκής Ένωσης [13] πέρυσι εξέθεσαν τις ευπάθειες της εξάρτησης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο [14]. Ωστόσο, οι ελπίδες της Δύσης να χρησιμοποιήσει την Τουρκία ως προπύργιο ενάντια στις επιθετικές ενεργειακές στρατηγικές της Ρωσίας, φθίνουν. Ένα μη ανταγωνιστικό περιβάλλον της αγοράς, οι χαμηλές ρυθμιζόμενες εγχώριες τιμές φυσικού αερίου, καθώς και άλλες ρυθμιστικές προκλήσεις είναι απογοητευτικές. Η Τουρκία θα μπορούσε, κατ’ αρχήν, να προσπαθήσει να ξεπεράσει τους περιορισμούς της με το σπάσιμο της BOTAŞ σε μικρότερα τμήματα.
Ένας εκτεταμένες διαχωρισμός της προμήθειας φυσικού αερίου από τις υπηρεσίες μεταφοράς [αερίου] θα προσελκύσει τον ανταγωνισμό, κάτι που αποτελεί τον λόγο για τον οποίο η BOTAŞ αντιτίθεται κατηγορηματικά σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο, ακόμα κι αν θα πάρει χρόνο, κυρίως λόγω της χρήσης των επιδοτήσεων φυσικού αερίου από τον Ερντογάν ως έναν τρόπο για να κερδίζει ψήφους.
Για να σπάσει το σημερινό αδιέξοδο σχετικά με την BOTAŞ, η Τουρκία θα πρέπει να επενδύσει σε υποδομές LNG [στμ: υγροποιημένου φυσικού αερίου]. Η υποδομή εφοδιασμού με LNG θα αυξήσει τις επιλογές της Τουρκίας και θα δώσει στους καταναλωτές μεγαλύτερη ευελιξία, καθώς η αγορά θα απομακρύνεται από τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις προς μια πιο διαφανή τιμολόγηση του φυσικού αερίου. Επιπλέον, με την επέκταση των υποδομών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), το αέριο θα μπορούσε να ανταλλαχθεί μεταξύ της Τουρκίας και άλλων κρατών, φέρνοντας έτσι την Άγκυρα πιο κοντά στο να γίνει ένα σταυροδρόμι για την μεταφορά των ενεργειακών πόρων της Κασπίας προς την Ευρώπη.
Η ανάπτυξη του υγροποιημένου φυσικού αερίου, ωστόσο, είναι χρονίως περιορισμένη λόγω των επιδοτήσεων και του αδύναμου ανταγωνισμού στην αγορά, κάτι που, με την σειρά του, σχετίζεται με τα παγιωμένα κανονιστικά πλεονεκτήματα που η BOTAŞ έχει συσσωρεύσει όλα αυτά τα χρόνια. Αυτά μπορούν και πρέπει να αναιρεθούν. Αλλά μέχρι να συμβεί αυτό, η Τουρκία θα πρέπει να περιοριστεί σε άκαμπτες συμβάσεις αγωγών φυσικού αερίου και πολύ λίγη υπόγεια αποθήκευση. Με άλλα λόγια, η πολιτική της Τουρκίας επί του φυσικού αερίου είναι εντελώς προς όφελός της Ρωσίας.
Για την Τουρκία, η αντιγραφή των κόμβων φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδεικνύεται δυσκολότερη από ό, τι αναμενόταν. Η Άγκυρα απλώς δεν έχει τα μέσα για να προωθήσει τον έντονο ανταγωνισμό, να εξαναγκάσει την Ρωσία, να επωφεληθεί πλήρως από την γεωγραφικά ευνοϊκή θέση της, και να πραγματοποιήσει τις φιλοδοξίες της να καταστεί μια κρίσιμη γέφυρα για την μεταφορά αερίου της Κασπίας προς την Ευρώπη. Παρά την αργή βελτίωση της θέσης της Τουρκίας, ο στόχος της επέκτασης της γεωστρατηγικής σημασίας της μέσω της ενέργειας εξακολουθεί να είναι ανέφικτος. Και αυτό είναι μια καλή είδηση για την Ρωσία –αλλά όχι και τόσο καλά νέα για την Δύση.
(FOREIGN AFFAIRS.GR)
14/10/2014
Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά:
Σύνδεσμοι:
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9
[10]
[11]
[13]
[14]
Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition