Οταν σβήνουν τα φώτα

Η καρδιά της παγκόσμιας πολιτικής χτυπούσε την προηγούμενη εβδομάδα στην ετήσια σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, με το χειρότερο μποτιλιάρισμα του έτους να αντηχεί στο βάθος. Γράφτηκαν πολλές αναλύσεις και αποτιμήσεις της επίσκεψης της Ελληνικής αποστολής τις πρώτες μέρες της επιστροφής της στην πατρίδα. Οι πιο πολλές ήταν ουσιαστικά αναπαραγωγές δηλώσεων ή απλές καταγραφές επαφών, χωρίς να μπορούν να αποδόσουν την πραγματική ουσία που κρύβεται στο παρασκήνιο. Τώρα που έσβησαν τα φώτα και καταλάγιασε η σκόνη, ίσως μπορούμε να δούμε τα πράγματα λίγο πιο καθαρά.

Ο ΟΗΕ είναι ένας οργανισμός μεγαθήριο, με πολλές ελλείψεις και περιορισμούς, αλλά και πολλές δυνατότητες. Σε τελική ανάλυση, ωστόσο, “δε δημιουργήθηκε για να μας πάει στον παράδεισο, αλλά για να μας σώσει από την κόλαση”, όπως περίφημα είπε ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Dag Hammarskjöld, εξισορροπώντας τον πραγματισμό με τον ιδεαλισμό. Οι περισσότεροι Έλληνες πολιτικοί ποτέ δεν κατανόησαν αυτή τη χρυσή ισορροπία.

Η πολιτική στα Ηνωμένα Εθνη είναι διαφορετική από οτιδήποτε άλλο. Η απήχηση του μηνύματος, η πολυπλοκότητα των πολυμερών σχέσεων, η σημασία των συμμαχιών και των προσωπικών σχέσεων, η συνεχής επαγγελματική παρουσία - όλα συνθέτουν ένα πολύ συγκεκριμένο πολιτικό περιβάλλον που απαιτεί την κατάλληλη στρατηγική. Η προσέγγιση της Ελλάδας στην άσκηση πολιτικής στα Ηνωμένα 'Εθνη τις τελευταίες δεκαετίες είναι πλήρως αποσυνδεμένη από αυτή την πραγματικότητα. Αυτό φάνηκε και στην φετινή συνέλευση.

Το πρόγραμμα του Πρωθυπουργού ήταν γεμάτο με συναντήσεις. Εργάστηκε πραγματικά σκληρά για να συναντηθεί με όσους περισσότερους αξωματούχους μπορούσε, καθώς επίσης και να συμμετέχει σε εκδηλώσεις που οι σύμβουλοί του θεώρησαν σημαντικές. Ωστόσο, ήταν μια επιτυχημένη επίσκεψη;

Αυτή η φαινομενικά απλή ερώτηση κρύβει αλήθειες που τις αποφεύγουμε χρόνια. Πρώτα απ 'όλα, η ιδέα ότι η διεθνής πολιτική είναι ένα παιχνίδι που βασίζεται κυρίως σε αντίστοιχες επισκέψεις και ομιλίες είναι ξεπερασμένη. Δηλώσεις όπως “ο Τσίπρας στη Νέα Υόρκη διεθνοποίησε το ζήτημα του χρέους” είναι τουλάχιστον κωμικές. Οι εκλεγμένες κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών αντιμετωπίζουνε το σκάκι της πολυμερούς διπλωματίας ως ένα απλό παιχνίδι ντάμας. Έχουν επίσης εκπαιδεύσει τον ελληνικό λαό αντίστοιχα, ώστε να μην υπάρχουν ουσιαστικές προσδοκίες. Πολιτικές ιδεολογίες έχουν πλέον πάρει μορφή θρησκείας, ενώ η διπλωματία έχει γίνει συνώνυμη με γενικολογίες, χειραψίες και φωτογραφίες.

Η κύρια κριτική για την φετινή συμμετοχή μας, η οποία δεν διέφερε από άλλες παλαιότερες, έχει να κάνει με την ακατάλληλη προετοιμασία, υποστήριξη και πάνω από όλα, ουσία. Οι διμερείς συναντήσεις ίσως να ήταν εγκάρδιες ή ίσως ακόμη να υπήρξαν και κάποιες προσκλήσεις για επίσημες επισκέψεις. Ωστόσο, τα φλας δεν μας αφήνουν να δούμε ότι υστερούμε τραγικά στην κατάλληλη αξιοποίηση των πραγματικών δυνατοτήτων που μας προσφέρει αυτή η εβδομάδα, καθώς επίσης και ο ΟΗΕ γενικότερα.

Ας ρίξουμε, για παράδειγμα, μια ματιά στην επίσημη ομιλία του κ. Τσίπρα στη γενική συνέλευση. Η αφήγησή του περιστράφηκε κυρίως γύρω από την κατάσταση στην Ελλάδα με έναν τρόπο που δεν κατάφερε να έχει απήχηση. Συνεχώς αναφερόταν στις “δύσκολες συνθήκες” πίσω στην πατρίδα, μπροστά στους ηγέτες των αφρικανικών κρατών, της Παλαιστίνης και τόσων άλλων χωρών του τρίτου κόσμου. Για αυτά τα έθνη, τα προβλήματά μας φαίνονται ως πολυτέλεια. Ναι, η Ελλάδα διανύει τη χειρότερη κρίση στην πρόσφατη ιστορία της και ναι, αυτό έχει επιπτώσεις στον ανθρωπιστικό τομέα. Ωστόσο, στο πλαίσιο του ΟΗΕ, πρέπει να υπάρξει μια διαφορετική προσέγγιση, ώστε να μπορέσουμε να παρουσιάσουμε ένα μήνυμα που αντηχεί. Διαφορετικά θα είμαστε άσχετοι, εσωστρεφείς ή παρωχημένοι.

Αυτή, ωστόσο, δεν είναι μια άμεση κριτική στον κ. Τσίπρα, ο οποίος δεν έχει την σχετική εμπειρία. Ναι, αυτός είναι ο πρωθυπουργός και ο ίδιος έχει σίγουρα την τελική ευθύνη, αλλά το πρόβλημα έγκειται πραγματικά στους ανθρώπους γύρω του.

Ποιος, για παράδειγμα, πρόσθεσε το σχόλιο στην ομιλία του για την αύξηση της φτώχειας; Όποιος το περιέλαβε, προφανώς είναι ανίδεος σχετικά με τον ΟΗΕ, τη συζήτηση γύρω από τα αποτελέσματα των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας και την μείωση της φτώχειας, του αναλφαβητισμού και των ασθενειών.

Το Grexit είναι επίσης ένα θέμα ακατάλληλο για τα Ηνωμένα Έθνη. Κανείς δεν ενδιαφέρεται να ακούσει γι 'αυτό. Στην ομιλία του ο κ. Τσίπρας αναφέρθηκε, επίσης, στις υπαρξιακές απειλές της εποχής μας, χωρίς απήχηση. Μίλησε για τον βάρβαρο αντίκτυπο του αυξανόμενου χρέους και της λιτότητας, την εξελισσόμενη κατάσταση στην περιοχή της Βορείου Αφρικής και Μεσης Ανατολής και την επακόλουθη μετανάστευση. Ωστόσο, η διατύπωση και η πλαισίωση της ρητορικής ήταν λάθος.

Πώς θα μπορούσε να το έχει πει με διαφορετικό τρόπο; Οι περισσότερες ομιλίες του ΟΗΕ παίρνουν το εθνικό συμφέρον της χώρας και το καλύπτουν με το πρόσχημα της διεθνούς ατζέντας. Είναι σημαντικό να συσχετίζεις τα προβλήματά σου με τα προβλήματα των άλλων προκειμένου να συγκεντρώσεις υποστήριξη και να παρουσιάσεις τον εαυτό σου σαν μέρος της λύσης, όχι του προβλήματος. Εμείς βάζουμε πάντα τους εαυτούς μας στο κέντρο.

Δυστυχώς, η ομιλία του κ. Τσίπρα στον ΟΗΕ ήταν και πάλι πολύ οικεία, σαν να αντιμετώπιζε μια τοπική πολιτική αντιπροσωπεία κάπου στην επαρχία. Αυτό ήταν και το μεγαλύτερο πρόβλημα του και με τη συνέντευξή του με τον Κλίντον, πιο πολύ από ότι οι δεξιότητές του στα Αγγλικά. Παρ’όλα αυτά, γιατί η εμμονή να μιλήσει Αγγλικά στον ΟΗΕ; Οι εκπρόσωποι της Βραζιλίας, της Γερμανίας, της Γουατεμάλας, της Σερβίας, ακόμα και των Σκοπίων και πολλοί άλλοι επέλεξαν να μιλήσουν στη μητρική τους γλώσσα.

Το πρόβλημα που κρύβεται πίσω από αυτά τα σφάλματα έχει να κάνει με τη χρόνια ουσιαστική απουσία μας σε διεθνές επίπεδο και την τραγική έλλειψη επαγγελματισμού.

Είναι εύκολο να μιλάμε αόριστα για θέματα όπως η μετανάστευση, οι αρχές της δημοκρατίας ή η βιωσιμότητα του χρέους, αλλά όταν πρόκειται να δουλέψουμε πάνω σε αυτά σε διεθνές πρακτικό επίπεδο, η Ελλάδα είναι απούσα. Θα πρέπει να υπάρξουν μήνες ουσιαστικής συμμετοχής πριν από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, σε ευρύτερο επίπεδο και με ένα μεγάλο εύρος συμμαχιών. Δυστυχώς αυτό δε γίνεται, τόσο λόγω της εσφαλμένης νοοτροπίας μας όσο και λόγω της εγκληματικής απουσίας υποστήριξης στο διπλωματικό σώμα. Έχουμε συνηθίσει να δίνουμε το παρών κάθε Σεπτέμβριο για τους τύπους και μετά να είμαστε σε διπλωματική νάρκη για ένα χρόνο. Έτσι δε μας παίρνει κανείς στα σοβαρά.

Ένα παράδειγμα της ελλειπούς συμμετοχής μας στον ΟΗΕ ήταν και οι θερινές διαπραγματεύσεις των Στόχων Αειφόρους Ανάπτυξης. Αυτές οι ιστορικές διαπραγματεύσεις θα καθορίσουν την παγκόσμια πολιτική για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το χρέος και η μετανάστευση ήταν μέρος της ατζέντας, αλλά εμείς ήμασταν και πάλι απόντες. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι η πραγματική κινητήριος δύναμη πίσω από τις διαπραγματεύσεις αυτές είναι νέοι, χαμηλού έως μεσαίου επιπέδου διπλωμάτες, από ένα ευρύ φάσμα χωρών, από την Κεντρική Ευρώπη, μέχρι την Λατινική Αμερική και τα Αραβικά Κράτη. Έχοντας δημιουργήσει προσωπικές σχέσεις μεταξύ τους, βοήθησαν τα αντίστοιχα κράτη και τις συμμαχίες τους να υποστηρίξουν τις θέσεις τους.

Τελευταία φορά που η Ελλάδα είχε ένα παρόμοιο είδος ποιοτικής παρουσίας ήταν πριν από περίπου δύο χρόνια, με μια εξαιρετική πρωτοβουλία για την προστασία των δημοσιογράφων στις εμπόλεμες ζώνες. Αυτή ήταν προφανώς η εξαίρεση, αφού ο νεαρός διπλωμάτης που δούλεψε γι’ αυτό είναι τώρα πίσω στην Αθήνα και η ελληνική παρουσία επανήλθε και πάλι στην συνηθισμένη ανενεργή κατάστασή της.

Τα παραπάνω είναι χαρακτηριστικά για την Ελλάδα, ανεξάρτητα με το ποιος είναι στην εξουσία, και είναι μια κριτική για το όλο σύστημα, που ξεκινάει από τον πρωθυπουργό, τους συμβούλους του, τους υπουργούς, μέχρι τις αντιπροσωπείες, οι οποίες όμως έχουν μηδενική στήριξη. Η απουσία στήριξης είναι τέτοια που δεν διαθέτουν χρήματα για να επισκευαστεί το κλιμαστικό στη προξενική κατοικία της Νέας Υόρκης όπου παρατέθηκε η δεξίωση για τον κ. Τσίπρα με τόνους ιδρώτα, ή να αντικατασταθεί ο απαρχαιωμένος ανελκυστήρας στον οποίο είχε εγκλωβιστεί ο κ. Καραμανλής όταν ήταν πρωθυπουργός πριν από μερικά χρόνια.

Τα ελληνικά ΜΜΕ, ως επί το πλείστον, παρέλειψαν να αναφερθούν σε όλα αυτά. Επέλεξαν να σχολιάσουν τις αγοραστικές συνήθειες της ελληνικής αντιπροσωπείας, το εάν ο κ. Τσίπρας αποφάσισε να απολαύσει μια ανέμελη βραδιά με τη σύζυγό του ή τί φορέσανε. Ποιός πραγματικά νοιάζεται γι αυτά;

Είναι σημαντικό να επικρίνουμε εποικοδομητικά τους εκλεγμένους αντιπροσώπους μας, όποιοι κι αν είναι αυτοί, ανεξάρτητα από ιδεολογικές προκαταλήψεις, αλλά ας αποφύγουμε τέτοια φαιδρά ζητήματα, ειδικά όταν αφορουν και μέλη της οικογένειάς τους.

Από την άλλη, θα πρέπει η σύζυγος του κ. Τσίπρα να είναι εκτός του πεδίου της κριτικής μας; Φυσικά όχι, αλλά το πλαίσιο της κριτικής πρέπει να είναι κατάλληλο. Η Δρ. Μπαζιάνα φαίνεται να είναι μια σύγχρονη, μορφωμένη γυναίκα, που έχει επιλέξει να διατηρήσει μια πολύ προσεκτική στάση και όχι να εμπλακεί στη δημόσια σφαίρα.

Πιστεύω ότι κάτι τέτοιο είναι λάθος και οι σύμβουλοί της πρέπει να το επανεκτιμήσουν. Η επίσκεψη αυτή ήταν η τέλεια ευκαιρία για εκείνη να λάμψει. Θα μπορούσε να οργανώσει μια συνάντηση για όλες τις Ελληνίδες, γυναίκες διπλωμάτες στις ΗΠΑ, ή να συναντηθεί με ενώσεις Ελληνοαμερικανών γυναικών επιχειρηματιών. Επίσης, τα δικαιώματα των γυναικών είναι μια μεγάλη προτεραιότητα για τα Ηνωμένα Έθνη, ιδίως στο πλαίσιο των πρόσφατων διαπραγματεύσεων. Η Δρ. Μπαζιάνα θα μπορούσε εύκολα να εμπλακεί σε αυτό το επίπεδο και να συναντηθεί, για παράδειγμα, με την επικεφαλής του UN Women να συζητήσει π.χ. τα προβλήματα των προσφύγων μητέρων και την διεθνή αντιμετώπισή τους.

Σε επίπεδο προβολής, οι Ομπάμα γιόρτασαν την 23η επέτειό τους πριν από λίγες ημέρες και αυτή προωθήθηκε εκτενέστατα από τα ΜΜΕ. Φανταστείτε εάν η νέα, όμορφη Πρώτη Κυρία της Ελλάδας και ο χαρισματικός, λαοφιλής σύζυγός της κεφαλαιοποιούσαν την ιστορία αγάπης τους, όντας μαζί από το σχολείο, για 22 ολόκληρα χρόνια! Τα παραπάνω είναι απλά παραδείγματα για να σχηματίστει μια διαφορετική εικόνα. Η κύρια προτεραιότητα είναι να εξασφαλιστεί η συνεχής συμμετοχή μας σε πρωτοβουλίες αιχμής και η βελτίωση της εικόνας μας, όχι η γραφική, επιφανειακή εμφάνισή μας μια φορά το χρόνο για πολιτικούς λόγους.

Η αλήθεια είναι ότι κανείς από τους τελευταίους Έλληνες Πρωθυπουργούς, τις συζύγους τους, τους υπουργούς και συμβούλους τους,  δε συνέλαβαν ποτέ τις πραγματικές δυνατότητες αυτής της εβδομάδας, του ΟΗΕ και το σωστό τρόπο προσέγγισης του τεράστιου Ελληνοαμερικάνικου κοινωνικού κεφαλαίου. Όλοι ασχολήθηκαν επιδερμικά, μ' έναν τρόπο ερασιτεχνικό. Ειδικά σε ό,τι αφορά την ομογένεια, τα λάθη είναι ακόμα χειρότερα. Ο νεαρός, ξανά νεοεκλεγής Τσίπρας έχει θεωρητικά μια ιστορική ευκαιρία να το αλλάξει αυτό, αλλά πρέπει πρώτα να επανεκτιμήσει από ποιούς περιβάλλεται. Ο ευρύτερος κύκλος του, καθώς και η νοοτροπία του, χρειάζονται μια συστηματική αναμόρφωση και αυτή η τελευταία επίσκεψη ήταν το τέλειο παράδειγμα του γιατί.

12-10-2015

ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΤΣΙΜΠΡΑΣ

http://www.kathimerini.gr/834453/article/epikairothta/politikh/apoyh-otan-svhnoyn-ta-fwta