Ευρώπη προς Ουκρανία: Zήστε με τον Putin

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Petro Poroshenko, έπρεπε από καιρό να καταλάβει πως η στήριξη της Δύσης στην κυβέρνησή του τελεί υπό αίρεση. Τώρα, οι ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας τού το έχουν ξεκαθαρίσει: η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στην Ανατολική Ουκρανία έχει αναδιατυπωθεί ρίχνοντας το βάρος της ευθύνης στον Poroshenko και όχι στον Ρώσο πρόεδρο Vladimir Putin.

Μεταβαίνοντας την Παρασκευή στο Παρίσι για τις διαπραγματεύσεις με τον Γάλλο πρόεδρο, Francois Hollande, τη Γερμανίδα Καγκελάριο Angela Merkel και το Ρώσο πρόεδρο Vladimir Putin, ο Poroshenko έδειχνε εχθρικός. Είχε μόλις εκφωνήσει μια σκληρή ομιλία στις ΗΠΑ, αφιερωμένη εξ’ ολοκλήρου στην λεηλασία της χώρας του από τη Ρωσία. Ο υπουργός Εσωτερικών του, Arsen Avakov, καυχιόταν πως η Εθνική Φρουρά της Ουκρανίας έλαβε "επιτέλους” τουφέκια ελεύθερων σκοπευτών και αντιαρματικές χειροβομβίδες από τις ΗΠΑ.

Ο Γάλλος διπλωμάτης Pierre Morel, ο οποίος βρισκόταν σε στενή επαφή με τη Μόσχα και τους φιλορώσους αντάρτες της Ανατολικής Ουκρανίας, είχε ετοιμάσει ένα σχέδιο συμφωνίας για τη συνάντηση στο Παρίσι το οποίο έπρεπε να λάβει την έγκριση των τεσσάρων ηγετών. Σύμφωνα με την πρόταση του Morel, η Ουκρανία οφείλει να περάσει μια ειδική νομοθεσία που θα καθορίζει τους κανόνες διεξαγωγής τοπικών εκλογών στις ζώνες συγκρούσεων, ήτοι στις περιοχές της Ουκρανίας που ελέγχονται από φιλορώσους αποσχιστές. Ήταν ένας έξυπνος τρόπος να εκτονωθεί μια ωρολογιακή βόμβα που φυτεύτηκε με τη συμφωνία εκεχειρίας του Μινσκ τον περασμένο Φεβρουάριο. Τότε, η Ρωσία και οι πληρεξούσιοί της είχαν συμφωνήσει στην διεξαγωγή εκλογών με βάση την ουκρανική νομοθεσία μέχρι το τέλος του έτους, αλλά σαφώς δεν ήταν έτοιμοι να τις κάνουν στο πλαίσιο της υφιστάμενης νομοθεσίας, η οποία δεν διαφοροποιεί τις περιοχές των ανταρτών από όλες τις άλλες περιοχές στην Ουκρανία. Απειλούσαν μάλιστα πως θα οργανώσουν τις δικές τους εκλογές στα μέσα Οκτωβρίου, κάτι που θα μπορούσε να αναθερμάνει τον πόλεμο.

Ο Poroshenko, ωστόσο, παρέβλεψε την πρόταση του Γάλλου διπλωμάτη ως "προσωπική άποψη του κ Morel". Αντ΄αυτού, πήγαινε στην συνάντηση των 4 ηγετών με την απαίτηση η Ρωσία να τηρήσει την συμφωνία εκεχειρίας του Μινσκ, να ακυρώσει αυτό που ονόμαζε "ψεύτικες εκλογές” και να επαναφέρει τον έλεγχο των ανατολικών συνόρων της Ουκρανίας στο Κίεβο έως το τέλος του έτους.

Υποτίμησε φαίνεται την αποφασιστικότητα της Γαλλίας και της Γερμανίας να… βγάλουν από την μέση το ζήτημα της Ουκρανίας με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Μετά από πέντε ώρες συνομιλιών στο Μέγαρο των Ηλυσίων, το σχέδιο Morel επιβλήθηκε στην Ουκρανία σε μια πιο επωφελή για τον Putin μορφή. Πρώτον, η Ουκρανία έπρεπε να σχεδιάσει έναν ειδικό εκλογικό νόμο σε συνεννόηση με τη Μόσχα και τους αυτονομιστές. Στη συνέχεια, θα πρέπει να τον περάσει και να παράσχει αμνηστία στους ηγέτες των αυτονομιστών, ώστε να μπορούν να τρέξουν τις τοπικές νομοθεσίες. Σε διάστημα 80 ημερών από την εκλογή του νόμου, θα πρέπει να διεξαχθούν οι εκλογές. Έπειτα, αν οι διεθνείς παρατηρητές τις κρίνουν αποδεκτές, τότε η Ουκρανία θα μπορεί να ανακτήσει τον έλεγχο των συνόρων της με τη Ρωσία. Σε δηλώσεις του σε δημοσιογράφους ο Γάλλος πρόεδρος Hollande, δήλωσε πως οι εκλογές δεν αναμένεται να πραγματοποιηθούν φέτος, καθώς απαιτείται χρόνος για την σύνταξη της νομοθεσίας αλλά και τη σωστή προετοιμασία των εκλογών.

Αυτό είναι "χαστούκι" για τον Poroshenko. Είναι σχεδόν πολιτικά αδύνατο για τον ίδιο να περάσει το εγκεκριμένο από τη Μόσχα εκλογικό νομοσχέδιο από το κοινοβούλιο της Ουκρανίας. Πόσο δε μάλλον αν αναλογιστεί κανείς πως ο Poroshenko αντιμετώπισε μεγάλα προβλήματα ακόμα και στην προσπάθειά του να περάσει από την βουλή μια ήπια συνταγματική τροπολογία που αφορούσε ένα ειδικό καθεστώς για τις ελεγχόμενες από τους αυτονομιστές περιοχές: ταραχές ξέσπασαν έξω από το κτίριο του κοινοβουλίου κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας, ενώ η αστυνομία υπέστη απώλειες. Το να προσπαθήσει να περάσει εκλογικούς νόμους ευνοϊκούς προς τη Μόσχα, μπορεί να σημάνει την διάλυση του κυβερνώντος συνασπισμού της Ουκρανίας και ίσως πρόωρες εκλογές που πιθανόν να αναδείξουν ένα κοινοβούλιο λιγότερο ευνοϊκό για τον Poroshenko.

"Το Παρίσι επιβεβαίωσε για ακόμα μια φορά ότι στην υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων της Ουκρανίας, οι Ουκρανοί δεν έχουν άλλους συμμάχους παρά τον εαυτό τους", σχολίασε καυστικά στο Liga.net ο Pyotr Shuklinov. "Το Βερολίνο και το Παρίσι αποφάσισαν να παίξουν το ρόλο του διαιτητή. Κανένας τους δεν είναι πρόθυμος να αναλάβει αποφασιστική δράση για τον τερματισμό του πολέμου στο κέντρο της Ευρώπης."

Εκτός από την παράταση της συμφωνίας του Μινσκ, ο Putin θα έχει την ευχαρίστηση να παρακολουθεί τους ελιγμούς του Poroshenko καθώς θα προσπαθεί να αποδυναμώσει το σχέδιο Morel ή δεν θα προσπαθεί αρκετά σκληρά για να περάσει από την βουλή το εκλογικό νομοσχέδιο. Οποιαδήποτε αποτυχία στην προσπάθεια αυτή, θα δώσει στον Putin μια λίγο-πολύ μόνιμα "παγωμένη” διαμάχη, με την οποία θα μπορέσει να αποσπάσει τους πόρους της Ουκρανίας και θα αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση Poroshenko. Και αν η μπάλα μείνει στο γήπεδο της Ουκρανίας, οι οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας μπορεί επίσης να αρθούν -Ο Putin έχει φροντίσει να διασφαλίσει από τον περασμένο μήνα ότι η εμπόλεμη ζώνη παραμένει ήρεμη.

Την ίδια στιγμή, ο Poroshenko θα έχει προβλήματα με τους Ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι θα γίνονται ολοένα και πιο καχύποπτοι όσον αφορά στις προθέσεις του.

Με βάση τον τρόπο που η Merkel και ο Hollande βλέπουν την κατάσταση, ο Poroshenko πρέπει να ενδιαφερθεί να εργαστεί για την επανένταξη στην Ουκρανία των περιοχών που ελέγχονται από τους αντάρτες, γεγονός που θα σήμανε την διενέργεια εκλογών, και στη σχεδόν βέβαιη περίπτωση ήττας του, την συνεργασία με τους νικητές. Αυτός είναι ο ευρωπαϊκός τρόπος αντιμετώπισης των πραγμάτων και όχι η προσπάθεια στρατολόγησης εξωτερικής στήριξης για να νικηθούν οι αυτονομιστές, ειδικά σε μια περίοδο που η Ευρώπη έχει πολλά δικά της προβλήματα.

Ο Poroshenko μπορεί να υπολογίζει σε ουσιαστική υποστήριξη μόνο αν ο ίδιος δείξει προσήλωση στο να κάνει δύσκολα πράγματα που θα φέρουν την Ουκρανία πιο κοντά στα δυτικά μοντέλα διακυβέρνησης: Επίτευξη σκληρών συμβιβασμών και εφαρμογή επώδυνων μεταρρυθμίσεων. Μέχρι στιγμής, ο Ουκρανός πρόεδρος δεν έχει παραδοθεί σε κανένα μέτωπο.

Η χώρα του εξακολουθεί να είναι απελπιστικά διεφθαρμένη και να κυριεύεται από διαμάχες ανάμεσα σε οικογένειες ολιγαρχών, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση έχει δημιουργήσει πάνω από πέντε νέους φορείς καταπολέμησης της διαφθοράς. Απουσία πραγματικής απορρύθμισης και φορολογικής απελευθέρωσης, η οικονομική ανάπτυξη παραμένει ουτοπία – το ΔΝΤ υποβάθμισε τις προβλέψεις για την οικονομία της Ουκρανίας φέτος σε ύφεση 11% από 9% που προέβλεπε προηγουμένως. Ο πόλεμος που χάνει πλέον η ουκρανική κυβέρνηση είναι αυτός ενάντια στην κακοδιαχείριση, την πολυνομία και τη διαφθορά.

Αυτό ακριβώς είναι που θέλει ο Putin. Το στοίχημά του στις τοπικές εκλογές της ανατολικής Ουκρανίας -αν αυτές γίνουν ποτέ- δεν είναι οι ηγέτες των ανταρτών αλλά οι τοπικοί ολιγάρχες που ελέγχουν την περιοχή πριν από την "επανάσταση της αξιοπρέπειας” το 2014. Μέσω αυτών, ελπίζει να ασκήσει οικονομική και πολιτική επιρροή στο Κίεβο. Έχει την πολυτέλεια να περιμένει: άλλωστε ο χρόνος εξαντλείται για τον Poroshenko, όχι για τον ίδιο.

Του Leonid Bershidsky

6-10-2015

http://www.capital.gr/story/3069925