Κρίση της Συρίας και διεθνής δραστηριότητα

 US President Barack Obama talks with Russian President Vladimir Putin prior to the opening session of the G20 Leaders summit summit in the Mediterranean resort city of Antalya,Turkey 
15/11/2015, 

Σε διάστημα μεγαλύτερο του ενός μήνα αφότου η Ρωσία ξεκίνησε να παρεμβαίνει στρατιωτικά στον πόλεμο στη Συρία, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα της Ρωσίας, για να προαχθεί μια επίλυση της κρίσης. Όλοι οι περιφερειακοί και διεθνείς φορείς που εμπλέκονται στην κρίση, έχουν συμπεριληφθεί σε αυτή την πολιτική κίνηση.

Η στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας στη Συρία, που ξεκίνησε στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2015, ήρθε ως απάντηση στην αποδυναμωμένη θέση του Assad στο πεδίο της μάχης και στις αυξημένες ανησυχίες για την επικείμενη κατάρρευση του καθεστώτος. Αυτή η εξέλιξη θα επηρέαζε αρνητικά τα κρίσιμα συμφέροντα της Ρωσίας σε τρεις τομείς: στη Μέση Ανατολή, στην παγκόσμια σκηνή, καθώς σχετίζεται με την αντιπαλότητα μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ, και στην εσωτερική σφαίρα της Ρωσίας, καθώς θα θεωρούνταν ως ένδειξη κυβερνητικής αστάθειας. Η Ρωσία σκοπεύει να διατηρήσει την στρατιωτική της παρουσία στη Συρία, στο πλαίσιο των προσπαθειών της να ενισχύσει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή. Επιπρόσθετα, η Ρωσία επιθυμεί να εκτρέψει την εστίαση της σύγκρουσης με τη Δύση από την Ουκρανία στη Μέση Ανατολή και να αξιοποιήσει την επιρροή της στη Συρία για να προσπαθήσει να απεμπλακεί από τις επαχθείς οικονομικές κυρώσεις που της επιβλήθηκαν εξαιτίας της πολιτικής της στην Ουκρανία. Η Ρωσία θα επιδιώξει επίσης να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό υπόβαθρο για μια συνδυασμένη λύση για τις δύο συγκρούσεις. Επιπλέον, η Ρωσία ανησυχεί για την απειλή που θέτουν ισλαμιστικές οργανώσεις και την επέκταση της επιρροής τους προς το έδαφός της, ή προς την περιοχή που θεωρείται από την Μόσχα ότι είναι εντός της σφαίρας επιρροής της.

Η ρωσική παρέμβαση είναι εντός του πλαισίου ενός συνασπισμού που περιλαμβάνει το καθεστώς του Assad: Ιράν-το οποίο έχει στείλει αρκετές χιλιάδες στρατιώτες στην Συρία, η Hizbollag και επίσης το Ιράκ, το οποίο δεν εμπλέκεται στρατιωτικά αλλά παρέχει πολιτική υποστήριξη, με το κέντρο των συμμαχικών δυνάμεων να βρίσκεται στην Βαγδάτη. Αν και η ρωσική δραστηριότητα έχει διατυπωθεί ως μια εκστρατεία εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, η πραγματική μάχη ήταν εναντίον αντάρτικων οργανώσεων που αντιτίθενται στο καθεστώς του Assad, πολλές εκ των οποίων μάχονται και οι ίδιες εναντίον της ISIS. Όπως το Ισλαμικό Κράτος, αυτές οι οργανώσεις απεικονίζοντας από τη Ρωσία ως τρομοκρατικές οργανώσεις.

Στις στρατιωτικές της επιχειρήσεις, η Ρωσία αρχικά ανέπτυξε μια περιορισμένη εναέρια δύναμη, υποστηριζόμενη παράλληλα από συμβούλους, υπηρεσίες πληροφοριών και προσωπική συντήρησης για να ενισχύσει τις δυνάμεις του Assad. Η Ρωσία ωστόσο δεν έχει εμπλακεί σε μια πλήρως αναπτυγμένη χερσαία επιχείρηση, η οποία διεξάγεται από τον συριακό στρατό μόνο, με την βοήθεια ιρανικών ομάδων, ομάδων της Hizbollah και Σιιτών μαχητών. Η ρωσική δραστηριότητα έχει συνοδευτεί από την εντατική κάλυψη των ΜΜΕ και μια πλήρης εκστρατεία δημοσίων σχέσεων. Το αρχικό στάδιο με τις αεροπορικές επιθέσεις, φαίνεται να έχει πετύχει, τουλάχιστον εν μέρει, τους στόχους της ανάσχεσης της πτώσης του καθεστώτος του Assad προς την κατάρρευση και την βελτίωση του ρωσικού προφίλ στη Μέση Ανατολή.

Σε μεταγενέστερο στάδιο, οι συμμαχικές δυνάμεις υπό την ηγεσία της Ρωσίας ανέπτυξαν επίσης χερσαίες δυνάμεις για να προσπαθήσουν να ανακτήσουν τα χαμένα εδάφη. Με την βοήθεια της ρωσικής αεροπορίας, αυτές οι δυνάμεις κατέλαβαν την περιοχή στο Άλεπο και γύρω από τη Δαμασκό. Την ίδια στιγμή, σε αντίθεση με το πρώτο στάδιο, φαίνεται ότι αυτά τα επιτεύγματα είναι πολύ λιγότερο εντυπωσιακά, ως αποτέλεσμα της βασικής αδυναμίας του στρατού του Assad, της ελαττωματικής επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ των δυνάμεων, των δυσκολιών εφοδιασμού, και της έλλειψης αποθεμάτων. Οι δυνάμεις που έρχονται αντιμέτωπες με τον ρωσικό συνασπισμό από την άλλη πλευρά, έχουν επιδείξει σθεναρή αντίσταση και είναι καλά εφοδιασμένες με όπλα. Αυτή η κατάσταση, σε συνδυασμό με τα περιορισμένα επιτεύγματα της ρωσικής αεροπορικής εκστρατείας, έχει προφανώς φέρει την Μόσχα στο συμπέρασμα ότι το στάδια των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Συρία, έχει εξαντλήσει τις δυνατότητές του και σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να φέρει μια γρήγορη λύση στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Κατά συνέπεια, το πολιτικό σχέδιο, το οποίο ξεκίνησε πριν ακόμη ξεκινήσει η στρατιωτική επέμβαση, "ανέβασε ρυθμούς”. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Assad έκανε ένα ταξίδι-αστραπή στη Ρωσία και στη συνάντησή του με τον Vladimir Putin, εμφανίστηκε υπό πίεση και συνεπώς εξέφρασε την προθυμία του να διαπραγματευτεί με τις ομάδες της αντιπολίτευσης. Υποσχέθηκε επίσης να διεξάγει πρόωρες εκλογές στη Συρία και να επιτρέψει τη συμμετοχή όλων των διαφορετικών παρατάξεων.

Η πολιτική διαδικασία ξεκίνησε στο διεθνές συνέδριο στις 23-30 Οκτωβρίου στη Βιέννη. Στο πρώτο στάδιο, συμμετείχαν και οι υπουργοί Εξωτερικών των Ρωσίας, ΗΠΑ, Σαουδική Αραβία και Τουρκία. Η μορφή των συνομιλιών στη δεύτερη συνάντηση επεκτάθηκε και εκπροσωπήθηκαν επίσης το Ιράν, οι χώρες του Κόλπου, η Αίγυπτος και η Ιορδανία. Ήταν η Ρωσία αυτή που απαίτησε να διευρυνθεί το φόρουμ, και ως εκ τούτου θεώρησε την συμμετοχή περισσότερων χωρών, ιδιαίτερα του Ιράν, ως ένα διπλωματικό επίτευγμα. Κατ’ εφαρμογή των απαιτήσεων που παρουσιάστηκαν στον Assad στη Μόσχα, οι συνομιλίες εστιάστηκαν στο να ξεκινήσει ένας διάλογος και μια διαδικασία συμφιλίωσης μεταξύ όλων των παρατάξεων της Συρίας, με προετοιμασίες για πρόωρες εκλογές και το σχηματισμό της μεταβατικής κυβέρνησης.

Το μέλλον του Assad ήταν το βασικό αντικείμενο στη διάρκεια αυτών των συνομιλιών. Ενώ η Ρωσία απαίτησε τη συμμετοχή του Assad στην μεταβατική διαδικασία, τόσο οι κύριες ομάδες της αντιπολίτευσης της Συρίας και ορισμένες χώρες από την περιοχή, εξέφρασαν έντονες αντιρρήσεις σε αυτή την πρόταση. Ο συμβιβασμός που παρουσιάστηκε από την Ρωσία ήταν η αποχώρηση του Assad αργότερα στη διάρκεια της διαδικασίας. Οι ΗΠΑ επίσης εξέφρασαν την ετοιμότητά τους να αφήσουν τον Assad στη θέση του για μια περίοδο λίγων ακόμη μηνών. Οι συριακές ομάδες της αντιπολίτευσης ωστόσο, αρνήθηκαν να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις για όσο καιρό παραμένει ο Assad. Αυτός ήταν ο κύριος λόγος, αν και όχι ο μόνος, που δεν επιτεύχθηκε συμφωνία στα βασικά ζητήματα της ατζέντας. Στο πλαίσιο της προετοιμασίες για την επόμενη συνεδρίαση, η Ρωσία καταβάλει προσπάθειες για να γεφυρώσει τις διαφορές. Αυτές περιλαμβάνουν μια αναμενόμενη επίσκεψη στην Ρωσία από τον Σαουδάραβα βασιλιά Salman, ο οποίος είναι γνωστό ότι έχει μεγάλη επιρροή στις οργανώσεις των ανταρτών (το θέμα του Ιράν μπορεί επίσης να προκύψει στη διάρκεια των συνομιλιών στη Μόσχα).

Από την πλευρά τους οι ΗΠΑ έστειλαν διφορούμενα μηνύματα σχετικά με τη ρωσική εμπλοκή στην συριακή κρίση. Παρά την προθυμία του να λάβει μέρος στις διαπραγματεύσεις, η αμερικανική κυβέρνηση έχει ασκήσει κριτική στις ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Η Μόσχα απάντησε στις επικρίσεις με εμπρηστικές ρητορείες. Στο μεταξύ, η ρωσική επέμβαση στη Συρία έφερε την Ουκρανία μακριά από την διεθνή ατζέντα, και η αύξηση της ευρωπαϊκής προθυμίας για τον εξορθολογισμό των σχέσεων της με την Ρωσία, είναι εμφανής. Είναι πιθανό οι συνεδριάσεις της Normandy Four -Ρωσία, Ουκρανία, Γαλλία και Γερμανία- να οδηγήσουν σε πρόοδο προς το ρωσικό στόχο- συνδέοντας μια λύσει για την συριακή κρίση με μια λύση για την Ουκρανία, με τέτοιο τρόπο που να προστατεύει τα ρωσικά συμφέροντα και στις δύο περιοχές.

Σε κάθε περίπτωση, η Ρωσία αναμένεται να αντιμετωπίσει σημαντικές δυσκολίες στην προσπάθειά της να σχεδιάσει  μια λύση για την κρίση στη Συρία τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Περαιτέρω επιτεύγματα δεν είναι εγγυημένα, συμπεριλαμβανομένης και της σύνδεσης μεταξύ των διευθετήσεων στη Συρία και στην Ουκρανία. Επιπλέον, φαίνεται ότι η παραμονή του Assad έχει γίνει βάρος για την Μόσχα. Η Συνεργασία με το Ιράν είναι επίσης δυνητικά δύσκολη, ιδιαίτερα δεδομένης της διαφαινόμενης ιρανικής προθυμίας, ύστερα από την υπογραφή της πυρηνικής συμφωνίας, για να διευρύνει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή. Με αυτούς τους παράγοντες, η πολιτική διαδικασία που αποσκοπεί στην προώθηση μιας λύσης στην κρίση στη Συρία, είναι σε κρίσιμη καμπή. Εκτός από τη δηλωμένη συναίνεση μεταξύ τους αναφορικά με την ανάγκη να αγωνιστούν εναντίον της ISIS, οι φορείς που εμπλέκονται έχουν λίγα κοινά. Έχει καθιερωθεί μια βάση διαλόγου, αλλά αν δεν υπάρχει συμφωνία για βασικά ζητήματα μεταξύ των εξωτερικών παραγόντων που εμπλέκονται και των βασικών συριακών ομάδων της αντιπολίτευσης, η πολιτική διαδικασία θα καταρρεύσει.

Η ρωσική στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία, έχει δημιουργήσει μια νέα στρατηγική κατάσταση για το Ισραήλ. Το Ισραήλ και η Ρωσία έχουν αρκετά καλές σχέσεις. Ο πολιτικός και στρατιωτικός συνδυασμός έλαβε χώρα μεταξύ αυτών στο υψηλότερο επίπεδο την παραμονή της επέμβασης στη Συρία, και αυτό αναμένεται να συνεχιστεί. Φαίνεται επίσης πως η Ρωσία έχει ένα σαφές ενδιαφέρον για συνεργασία με το Ισραήλ- συμπεριλαμβανομένων και των μελλοντικών διευθετήσεων στη Συρία. Ωστόσο, στο ισραηλινό πολιτικό στερέωμα, ορισμένοι αξιωματούχοι αναρωτιούνται για την ουσία και τις συνέπειες της ρωσικής επέμβασης στη Συρία. Μαζί με τον περιορισμό της ελευθερίας του Ισραήλ για την εναέρια δραστηριότητα στη Συρία, εξαιτίας της ρωσικής εναέριας δραστηριότητας, η συμμετοχή του Ιράν και της Hizbollah, υποστηριζόμενα από τον ρωσικό στρατό, αποτελεί μια πρόκληση για τα ισραηλινά συμφέροντα σε αυτό το θέατρο, και εγείρει ανησυχίες για μελλοντικές αρνητικές εξελίξεις.

 16-Νοε-2015   
των Zvi Magen, Sarah Fainberg, Benedetta Berti

Μπορείτε να δείτε το αγγλικό κείμενο εδώ: