Η Παρακμή Της Δύσης Σε Επανάληψη

Η πρόσφατη τρομοκρατική σφαγή στο Παρίσι κατέδειξε περίτρανα για άλλη μια φορά το γεγονός ότι μαύρα σύννεφα συγκεντρώνονται πάνω από τον εικοστό πρώτο αιώνα, συσκοτίζοντας τους υποσχόμενους ορίζοντες που άνοιξε κάποτε για την Ευρώπη και τη Δύση η πτώση του κομμουνισμού, γράφει ο   Robert Skidelsky , Βρετανός ιστορικός οικονομίας, γνωστός μεταξύ άλλων για την τρίτομη βιογραφία του Τζον Μέιναρντ Κέινς.

Κατά γενική ομολογία, οι προσδοκίες υποχωρούν. Όπως το θέτει το Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών, Ipsos MORI, «η υπόθεση περί ενός αυτόματα καλύτερου μέλλοντος για την επόμενη γενιά έχει εκλείψει από το μεγαλύτερο μέρος της Δύσης».

Το 1918, συνεχίζει ο Σκιντέλσκι, ο Όσβαλντ Σπένγκλερ δημοσίευσε την «Παρακμή της Δύσης». Σήμερα η λέξη «παρακμή» είναι ταμπού. Οι πολιτικοί μας προτιμούν τις «προκλήσεις», ενώ οι οικονομολόγοι μας μιλούν περί «κοσμικής στασιμότητας». Η γλώσσα αλλάζει, ωστόσο η πεποίθηση ότι ο δυτικός πολιτισμός ζει με δανεικό χρόνο (και χρήμα) παραμένει η ίδια.

Κατά την επικρατούσα αντίληψη, πρόκειται απλώς για μια αντίδραση στη στασιμότητα του βιοτικού επιπέδου. Ωστόσο, πιο καθοριστική αιτία είναι ίσως η αποτυχία της Δύσης, μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, να δημιουργήσει ένα ασφαλές διεθνές περιβάλλον για τη διαιώνιση των αξιών και του τρόπου ζωής της.

Το πλέον χαρακτηριστικά παράδειγμα αυτής της αποτυχίας είναι η έξαρση της ισλαμικής τρομοκρατίας. Από μόνη της, η τρομοκρατία δεν αποτελεί καμία υπαρξιακή απειλή. Το καταστροφικό της υπόθεσης είναι η κατάρρευση των κρατικών δομών σε πολλές από τις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι τρομοκράτες.

Ο ισλαμικός κόσμος περιλαμβάει 1,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους, ή το 23% του παγκόσμιου πληθυσμού. Πριν από εκατό χρόνια, ήταν μία από τις πιο ειρηνικές περιοχές του κόσμου· σήμερα είναι η πλέον βίαιη. Και μέσα από τη μαζική εισροή προσφύγων, οι ταραχές στη Μέση Ανατολή πλήττουν την καρδιά της Ευρώπης.

Αυτό το κύμα ανθρώπων, επισημαίνει ο Σκιντέλσκι, καμία σχέση δεν έχει με τη «σύγκρουση των πολιτισμών», που διέβλεψε ο Σάμιουελ Χάντινγκτον. Η πεζή αλήθεια είναι πως ποτέ δεν υπήρξαν σταθεροί διάδοχοι της Οθωμανικής, Βρετανικής, και Γαλλικής αυτοκρατορίας που διατηρούσαν κάποτε την ειρήνη στον ισλαμικό κόσμο. Γι αυτό φταίνε σε μεγάλο βαθμό, αν και όχι αποκλειστικά, οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες, οι οποίοι, βλέποντας τις δικές τους αυτοκρατορίες να πνέουν τα λίσθια, δημιούργησαν τεχνητά κράτη, που ήδη από τότε φάνταζαν ετοιμόρροπα.

Οι Αμερικανοί διάδοχοί τους δεν τα έχουν πάει καλύτερα. Όπως λέει κι ο Τομ Χανκς, ως Τσάρλι Ουίλσον στην ταινία «Παιχνίδια εξουσίας», η οποία μιλά για το πώς οι Ηνωμένες Πολιτείες έφθασαν να εξοπλίσουν τους μουτζαχεντίν που πολεμούσαν τους Σοβιετικούς στο Αφγανιστάν, «κερδίσαμε μία μεγάλη νίκη, αλλά τα θαλασσώσαμε στο φινάλε».

Αυτό το «θαλάσσωμα» είναι ένα συνεχές νήμα που διατρέχει την ιστορία των αμερικανικών στρατιωτικών επεμβάσεων, από τον πόλεμο στο Βιετνάμ και μετά. Οι ΗΠΑ κινητοποιούν μία συντριπτική δύναμη πυρός, είτε άμεσα είτε εξοπλίζοντας ομάδες της εκάστοτε αντιπολίτευσης, καταστρέφουν τις τοπικές κυβερνητικές δομές, και στη συνέχεια αποχωρούν, αφήνοντας τη χώρα στο χάος.

Μοιάζει απίθανο η πολιτική αυτή των Ηνωμένων Πολιτείων να αντανακλά κάποια αφελή κοσμοθεώρηση, βάσει της οποίας η απαλλαγή από δικτάτορες είναι συνώνυμη της δημιουργίας δημοκρατιών. Αυτό που μάλλον ισχύει, γράφει ο Σκιντέλσκι, είναι πως η πίστη σε ιδανικά αποτελέσματα αποτελεί απαραίτητο μύθο προκειμένου να καλυφθεί η απροθυμία των ΗΠΑ να επιδείξουν επιμονή και ευφυία στη χρήση στρατιωτικής βίας ώστε να επιτευχθεί ένα επιθυμητό αποτέλεσμα.

Όση στρατιωτική δύναμη κι αν διαθέται μία χώρα, η εξασθένηση της βούλησής της να τη χρησιμοποιήσει ισοδυναμεί, επί της ουσίας, με εξασθένηση της δύναμής της· με τον καιρό παύει να αποτελεί φόβητρο.

Στην παρακμή της Δύσης αντιπαραβάλεται η άνοδος της Ανατολής – πρωτίστως της Κίνας. Η εδραίωση μιας ανερχόμενης δύναμης σε ένα σαθρό διεθνές σύστημα σπανίως αποτέλεσε μια ειρηνική διαδικασία, σημειώνει ο Σκιντέλσκι. Ενδεχομένως οι υψηλές ηγετικές ικανότητες Δυτικών και Κινέζων να αποτρέψουν έναν μεγάλο πόλεμο, ωστόσο, η αυξανόμενη ευπάθεια της διεθνούς πολιτικής τάξης συρρικνώνει τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία διανύει την πιο βραδεία της ανάκαμψη από μείζονα ύφεση στα χρονικά.

Μέρος της εξήγησης για το γεγονός αυτό είναι και η αναιμικότητα της ανάκαμψης του διεθνούς εμπορίου. Η παγκόσμια πολιτική τάξη που ευνόησε την παγκοσμιοποίηση μοιάζει να εξαφανίζεται και οι πολυμερείς συμφωνίες δίνουν όλο και πιο συχνά τη θέση τους σε περιφερειακά ή διμερή «ντιλ».

Οι εμπορικές διαπραγματεύσεις της Ντόχα εξακολουθούν μετά από 14 χρόνια να μην έχουν ολοκληρωθεί· οι ΗΠΑ στράφηκαν εναντίον της Κίνας, ηγούμενες των διαβουλεύσεων για τη σύναψη της Εταιρική Σχέσης Ειρηνικού (TPP: Trans-Pacific Partnership)· η Κίνα αντέδρασε με την πρωτοβουλία για το Νέο Δρόμο του Μεταξιού.

Ο Σκιντέλσκι αμφιβάλει πως τα εν λόγω εγχειρήματα θα εξυπηρετήσουν τη διεύρυνση του ελεύθερου εμπορίου. Ένας κόσμος διαιρεμένος σε πολιτικά μπλοκ θα καταντήσει ένας κόσμος εμπορικών μπλοκ, συντηρούμενων μέσω του προστατευτισμού και της χειραγώγησης νομισμάτων.

Κι ωστόσο, οι ηγέτες συνεχίζουν να καλούν τους πολίτες να ανταποκριθούν στις «προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης». Είτε στη μία περίπτωση είτε στην άλλη, οι πολιτικοί προσπαθούν να επιβάλουν την προσαρμογή στους απρόθυμους πληθυσμούς τους που επιζητούν την ασφάλεια. Αυτή η στρατηγική δεν είναι απλά απεγνωσμένη, είναι και παραπλανητική· γιατί μοιάζει προφανές ότι προκειμένου ο πλανήτης μας να παραμείνει κατοικήσιμος, ο ανταγωνισμός για την οικονομική ανάπτυξη θα πρέπει να δώσουν τη θέση του στον ανταγωνισμό για την ποιότητα της ζωής.

18-11-2015 

http://analitis.gr/i-parakmi-tis-disis-se-epanalipsi/