Φόβος και απέχθεια στην Τουρκία


"Μην το πείτε στη σύζυγό μου, αλλά ψήφισα το ΑΚΡ”, ψιθύρισε ένας επιχειρηματίας, ο οποίος έχει κηρύξει τον εαυτό του εχθρό του κυβερνώντος κόμματος της Τουρκίας, εξηγώντας γιατί ενώθηκε με τους 4,5 εκατ. επιπλέον ψηφοφόρους που έδωσαν στο Κόμμα Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη (ΑΚΡ) την απροσδόκητη άνοδο στις τουρκικές πρόωρες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου.

Το ότι το κόμμα ανέκτησε σχεδόν πλήρως την πτώση του κατά 20% στις ψήφους των εκλογών της 7ης Ιουνίου, είναι σχεδόν θαύμα σε ό,τι αφορά την εκλογική πολιτική, δεδομένου του "θερμού” καλοκαιριού που προηγήθηκε για την χώρα: με τις επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους, την λίρα σε ελεύθερη πτώση, την εξέγερση σε βασικές κουρδικές πόλεις και την επανέναρξη του πολέμου με το εκτός νόμου ΡΚΚ.

Αλλά αναμφισβήτητα, αυτό το "θερμό καλοκαίρι” εξηγεί ακριβώς γιατί ο "φόβος” κυριάρχησε ως βασικός παράγοντας για τους Τούρκους που αποφάσισαν να δώσουν στο ΑΚΡ την τέταρτη συνεχόμενη θητεία του.

Για πολλούς ψηφοφόρους, ήταν η ξαφνική εμφάνιση της οικονομικής στασιμότητας, για άλλους οι πέντε μήνες βίας που άφησαν σχεδόν 300 νεκρούς ή ίσως η πικρή ανάμνηση των δυσλειτουργικών συνασπισμών από τη δεκαετία του ’90 -αλλά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, 49,5% των Τούρκων πολιτών από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, αποφάσισε ότι η χώρα χρειάζεται πολιτική σταθερότητα, ή όπως το αποκαλούν οι ηγέτες του ΑΚΡ, "ισχυρή ηγεσία”.

Με πολλούς τρόπους οι πρόωρες εκλογές ήταν το πνευματικό τέκνο του ισχυρού άνδρα του ΑΚΡ, Recep Tayyip Erdogan, και είναι αυτός που έχει επωφεληθεί περισσότερο από το αποτέλεσμα. Αποτρέποντας εντέχνως το σχηματισμό μιας κυβέρνησης συνασπισμού το περασμένο καλοκαίρι, ο Erdogan πήρε ένα τεράστιο ρίσκο με το να πιέσει για νέες εκλογές. Έχει τώρα μια μεγάλη νίκη πίσω του και η υπεροχή στο εσωτερικό του κόμματός του (που διοικείται από τον επιλεγμένο από τον Erdogan διαδοχό του, πρωθυπουργό Ahmet Davutoglu) παραμένει αδιαμφισβήτητη. Και η διεθνής απήχησή του -αποδυναμωμένη από την αυταρχική διακυβέρνηση της Τουρκίας- θα μπορούσε να αναζωπυρωθεί για άλλη μία φορά.

Υπάρχουν βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες της νίκης του ΑΚΡ -η πιο άμεση είναι το status του Erdogan. Οι προηγούμενες εκλογές είχαν τελειώσει ουσιαστικά το όνειρο του Τούρκου ηγέτη για να προωθήσει μια αμερικανικού τύπου προεδρία (από τη στιγμή που το ΑΚΡ είχε συγκεντρώσει λιγότερες από τις 330 έδρες που απαιτούνται για να γίνει μια τέτοια συνταγματική τροποποίηση). Αυτή τη φορά, οι σύμμαχοι του Erdogan δεν έχασαν χρόνο στο να προάγουν την ιδέα μιας υπέρ-προεδρίας -λέγεται baskanlik στα τουρκικά- ως έναν άμεσο στόχο και αναπόσπαστο μέρος του νέου συντάγματος. Η θέσπιση ενός νέου συντάγματος γύρω από την ιδέα ενός προεδρικού συστήματος πιθανώς θα κυριαρχήσει στην κοινοβουλευτική ατζέντα του ΑΚΡ στην επόμενη θητεία του.

Με μια τέτοια ισχυρή νίκη, ο Erdogan θα βρει ευκολότερο να βελτιώσει τις τεταμένες σχέσεις με τους δυτικούς συμμάχους, κυρίως με τον Barack Obama ο οποίος επισκέπτεται την Τουρκία στο πλαίσιο της G20. Δυσαρεστημένη για την αμερικανό-κουρδική συνεργασία στη Συρία, και ανήσυχη για μια αυτόνομη κουρδική περιοχή στα νότια πλευρά της, η Άγκυρα τώρα θέλει να διαδραματίσει έναν πιο ενεργό ρόλο στην μάχη εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Ενώ ο Obama αναμένεται να εγείρει το θέμα της καταστολής από την Άγκυρα, των ανεξάρτητων ΜΜΕ στην ομιλία του, έντονες επικρίσεις δεν αναμένονται. Η στρατηγική αξία και οι στρατιωτικές ικανότητες της Τουρκίας, για άλλη μία φορά την καθιστούν ένα κρίσιμο asset για τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή.

Με το ξέσπασμα της κρίσης των προσφύγων, η σχέση της Τουρκίας με την Ευρώπη φαίνεται επίσης πιο "συναλλακτική” -και μετά βίας στο πνεύμα των πραγματικών διαπραγματεύσεων για ένταξη. Κινήσεις όπως η επίσκεψη της Angela Merkel στην Τουρκία ακριβώς πριν από τις εκλογές και η απόφαση της ΕΕ να αναβάλει την έκθεση προόδου της Τουρκίας, έτυχαν θερμής υποδοχής από το ΑΚΡ. Στους επόμενους μήνες, και ανάλογα με τις διαπραγματεύσεις για την Κύπρο, η Άγκυρα ελπίζει ότι η ΕΕ θα ανοίξει άλλα ένα ή δύο κεφάλαια ένταξης.

Τα εσωτερικά προβλήματα ωστόσο, θα συνεχίσουν να επισκιάζουν την εκλογική νίκη του ΑΚΡ. Οι κρατικοί θεσμοί της Τουρκίας μοιάζουν ασθενέστεροι καθώς το κυβερνών κόμμα κυριαρχεί σε όλες τις πτυχές της δημόσιας και πολιτικής ζωής. Ελλείψει ενός σοβαρού πακέτου εκδημοκρατισμού, ο Erdogan είναι απίθανο να κερδίσει την εκτίμηση του "‘άλλου μισού”, το οποίο είναι διαιρεμένο πολιτικά αλλά ενωμένη στην αντίθεσή του για τον ισχυρό άνδρα της Τουρκίας. Οι συζητήσεις για ένα νέο σύνταγμα θα επανέλθουν σχεδόν αναπόφευκτα πίσω σε μια διαμάχη για τον ίδιο τον Erdogan, ενδεχομένως οδηγώντας τους Τούρκους ψηφοφόρους σε έναν ακόμη εκλογικό κύκλο -αυτή τη φορά σε ένα δημοψήφισμα για την προεδρία- σε μια πολωμένη ατμόσφαιρα. Το ΡΚΚ έληξε την τριών εβδομάδων κατάπαυση του πυρός την προηγούμενη εβδομάδα και οι μάχες έχουν ξαναρχίσει στα νοτιοανατολικά. Παραδοσιακά, οι διακηρύξεις αυτοδιαχείρισης στις κουρδικές πόλεις ακολουθούνται από συλλήψεις και στρατιωτικές επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα την περαιτέρω αποξένωση του κουρδικού πληθυσμού στα νοτιοανατολικά τμήματα της χώρας.

του Ash Aydintasbas
ecfr.eu
  16-Νοε-2015  


Μπορείτε να δείτε το αγγλικό κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/article/commentary_fear_and_loathing_in_turkey5004