Στην Ουκρανία σβήνουν.... φωτιές μετά τις εκλογές

   

Ενώ οι τοπικές εκλογές διεξήχθησαν ειρηνικά, οι φωτιές εξακολουθούν να καίνε σε όλο το Κίεβο. 

Τους τελευταίους μήνες, δεκάδες πυρκαγιές τύρφης σιγοκαίνε γύρω από το Κίεβο, μερικές φορές επικαλύπτοντας την πρωτεύουσα με ένα παχύ νέφος. Μια ημέρα πριν τις τοπικές εκλογές της 25ης Οκτωβρίου, οι αρχές ανακοίνωσαν ότι είχαν καταφέρει να θέσουν υπό έλεγχο τις φωτιές. Η επιτυχία τους ήταν παράξενα παρόμοια με τον τρόπο διεξαγωγής των προεκλογικών εκστρατειών και της λειτουργίας της πολιτικής πραγματικότητας στην Ουκρανία: πολλές κατασβέσεις της τελευταίας στιγμής, παρά αναζήτηση μακροπρόθεσμων λύσεων. 

Η ψηφοφορία ήταν ειρηνική και περισσότερο ή λιγότερο διαφανής. Οι πραγματικές εστίες που αναφέρθηκαν παραβιάσεις ήταν το Ντνιπροπετρόφσκ, όπου υφίσταται μια μακρά ιστορία πολέμου φατριών και η Οδησσός, όπου ένας νεοφερμένος προσπαθούσε να απομακρύνει έναν πρώην σύμμαχο του Yanukovych. Ωστόσο, μια ήρεμη ψηφοφορία δεν καθιστά καθαρή μια εκλογική διαδικασία. Νωρίτερα φέτος, η χώρα υιοθέτησε τον πιο περίπλοκο εκλογικό νόμο της, το οποίο επέβαλε μιαν αντιστρόφως πυραμιδοειδή δομή εντός των κομμάτων και άνισους όρους μεταξύ τους. Απέτυχε να επιβάλει την ψηφοφορία για τον πλήρως ανοικτό κατάλογο υποψηφιοτήτων, κάτι που σημαίνει ότι οι υποψήφιοι για την περιοχή, την πόλη και τα περιφερειακά συμβούλια επιλέχτηκαν από την ηγεσία του κόμματος και όχι από τους ψηφοφόρους. Επίσης, αμέλησε να θέσει όρια στη χρηματοδότηση των προεκλογικών εκστρατειών, μια κίνηση που έδωσε ένα μεγάλο πλεονέκτημα  στα μεγαλύτερα κόμματα που διαθέτουν εκτεταμένες επιχειρηματικές διασυνδέσεις.  

Ο νόμος είναι ουσιαστικά ένα βραχυπρόθεσμο μέτρο που καταστέλλει τα συμπτώματα του προβλήματος, όχι τις αιτίες του. Επέτρεψε στην κυβέρνηση να περιορίσει την ανταγωνιστική δύναμη των αντιπάλων της, αντί να αντιμετωπίσει τις πηγές της αύξησης της δυσαρέσκειας του εκλογικού σώματος. Οι εν λόγω προκλήσεις προκύπτουν από την συνεχιζόμενη άρνηση της κυβέρνησης Poroshenko να πατάξει τη διαφθορά ή να προχωρήσει σε μερικές από τις πιο εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις της ημερήσιας διάταξής της, αφενός, και από την αυξανόμενη οικονομική δυσπραγία, από την άλλη. 

Αυτή η προσέγγιση πυρόσβεσης ήταν ολοφάνερη στις ακυρώσεις, την τελευταία στιγμή, των εκλογών στην Μαριούπολη και στο Κρασνοαρμιγισκ, η οποία εμφανίστηκε ύποπτα ως ένα τέχνασμα για να αποτρέψει μια πιθανή νίκη της αντιπολίτευσης στις δύο από τις μεγαλύτερες πόλεις του Ντονμπάς που το Κίεβο εξακολουθεί να έχει υπό τον έλεγχό του. Οι αρχές, επίσης, παρέλειψαν να εξασφαλίσουν το δικαίωμα ψήφου για τα 1,5 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους της Ουκρανίας και 526.000  πολίτες που έχουν καθηλωθεί σε επισφαλείς κοινότητες κοντά στις γραμμές του μετώπου. 

Δεδομένου ότι το καθεστώς κατά τα φαινόμενα  προσπάθησε να αμβλύνει την αντιπολίτευση, το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι αν το πέτυχε. Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα, ο Πρόεδρος Poroshenko σημείωσε με ικανοποίηση ότι δεν υπήρξαν σημαντικά κέρδη από την αντιπολίτευση. Είχε δίκιο, αλλά μόνο μέχρι ενός σημείου. Η λαϊκίστρια πρώην πρωθυπουργός Yulia Tymoshenko απέτυχε να επανακάμψει δια της ψήφου, σε μεγάλο βαθμό λόγω έλλειψης πόρων. Ωστόσο, το κόμμα Svoboda σημείωσε καλύτερη απόδοση από ό, τι τα τελευταία χρόνια, μια υπενθύμιση ότι ένας ικανός αριθμός δυσαρεστημένων Ουκρανών παραμένουν πρόθυμοι να ψηφίσουν υπέρ της άκρας Δεξιάς για να αντιμετωπίσουν αυτούς που ασκούν εξουσία, κυριολεκτικά. Και ως ένα σημάδι τόσο για τη συνεχιζόμενη δύναμη των ολιγαρχών, όσο και για την βαθιά απογοήτευση με τους ηγέτες που εμφανίστηκαν μετά το κίνημα Maidan, πρώην συμμάχους του Yanukovych που ηγηθήκαν των κυρίων αγώνων στα νοτιοανατολικά. 

Πολλοί σχολιαστές έχουν ενθαρρυνθεί από την ποικιλομορφία των υποψηφίων και των κομμάτων ακόμη και στο Ντονμπάς. Ωστόσο, το αν αυτή η διαφορετικότητα είναι πραγματικά ένα σημάδι προόδου, είναι συζητήσιμο. Σε κάποιο βαθμό, αντανακλά απλώς το γεγονός ότι οι περισσότεροι επιφανείς ολιγάρχες της Ουκρανίας έχουν χωρίσει τη χώρα στα αντίστοιχα φέουδά τους. 

Ενώ τα φιλοδυτικά κόμματα σημείωσαν αποτελέσματα καλύτερα από τα αναμενόμενα στα νοτιοανατολικά, αυτό ήταν κυρίως επειδή τα κατάλοιπα του Κόμματος των Περιφερειών του Yanukovych διασπάστηκαν, ενώ ορισμένα από αυτά απορροφήθηκαν από τον κυβερνώντα συνασπισμό Αλληλεγγύη. Άλλοι έχουν διασπαστεί σε ανταγωνιστικές ομάδες, μία εκ των οποίων υποστήριξε με χαμηλούς τόνους την προεδρική εξουσία. Και σε ορισμένες περιπτώσεις, η ποικιλομορφία των νικητών της Κυριακής αντανακλά την λαϊκή δυσαρέσκεια. Η νέα γενιά των βουλευτών του συμβουλίου της πόλης περιλαμβάνει ένα χαρακτήρα του Star Wars που ονομάζεται Emperor Palpatine, ο οποίος κέρδισε μια έδρα στην Οδησσό με μια ψήφο διαμαρτυρίας. 

Επιπλέον, το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα 132 κόμματα, νούμερο ρεκόρ, που υπέβαλαν υποψηφιότητες πραγματοποίησαν παρόμοια εκστρατεία τακτικής έρχεται σε αντίθεση με μια υπερβολικά αισιόδοξη ερμηνεία. Οι περισσότεροι υποψήφιοι ακολούθησαν μια δοκιμασμένη συνταγή: έλλειψη διαφάνειας σχετικά με τη χρηματοδότηση ή την φιλοδοξία τους, σε συνδυασμό με τη ρητορική ανακατεμένη με πατριωτισμό, κινδυνολογία και πατερναλισμό. Μόνον το 3% των υποψηφίων για το Δημοτικό Συμβούλιο του Κιέβου, όλοι από ένα κόμμα, το Samopomich, αποκάλυψαν τις πηγές των εσόδων τους. Η προκαταρκτική έκθεση OSCE/ODIHR λέει: "Οι ψηφοφόροι είχαν μια ευρεία γκάμα κομμάτων και υποψηφίων για να επιλέξουν", χρηματοδοτούμενους από "πλούσιους δωρητές και από συναφή επιχειρηματικά συμφέροντα που κυριαρχούν στις φυλές των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων" και "μόνον σε τρία ονομαστικά κόμματα παραχωρήθηκε ουσιαστική συντακτική κάλυψη". 

Η προσέλευση του 46% δεν ήταν καταστροφικά χαμηλή, στην πραγματικότητα, ήταν μόνο 2% χαμηλότερη από την προσέλευση στις τελευταίες τοπικές εκλογές. Ωστόσο, η ψηφοφορία έδειξε ότι οι Ουκρανοί έχουν απηυδήσει με την άρχουσα τάξη της χώρας. Οι νέοι που έτρεφαν μεγάλες ελπίδες για μεταρρύθμιση μετά το Maidan ήταν αισθητά απόντες από τις κάλπες. Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή τα συντριπτικά  πλεονεκτήματα που απολαμβάνουν οι ολιγάρχες και άλλα κατεστημένα συμφέροντα κατέστησαν δύσκολο για τα κόμματα που εκπροσωπούν τη μεσαία τάξη, κατ 'ουσίαν, εκείνα που ενσωμάτωσαν τις αξίες του Maidan, να αγωνιστούν αποτελεσματικά. 

Τώρα ένας πιθανός ανασχηματισμός της κυβέρνησης μπορεί σε μεγάλο βαθμό να είναι διακοσμητικός. Το ότι η θέση του Πρωθυπουργού Yatsenyuk είναι αδύναμη, οφείλεται εν μέρει στην εξαιρετικά χαμηλή αποδοχή του, η αντιπολίτευση δεν είναι αρκετά ισχυρή για να ασκήσει ουσιαστική πίεση στον κυβερνώντα συνασπισμό. Αλλά οι εκλογές έδειξαν επίσης στην άρχουσα τάξη ότι μια ξαφνική κοινοβουλευτική ψηφοφορία θα μπορούσε να φέρει απρόβλεπτα αποτελέσματα. 

Η σύλληψη του  Kolomoyskyi, συμμάχου του Hennady Korban το Σάββατο δείχνει ότι ενώ το καθεστώς μπορεί συχνά να είναι απρόθυμο να κινηθεί εναντίον διεφθαρμένων ολιγαρχών, είναι πρόθυμο να κάνει μια εξαίρεση για όσους ενεργούν τολμηρά. Ενώ ο Korban κέρδισε ένα πενιχρό 2,6% των ψήφων στις δημοτικές εκλογές του Κιέβου, ένας υποψήφιος από το Ukrop, το κόμμα του, ήρθε δεύτερος στο Ντνιπροπετροφσκ. Η καμπάνια του Ukrop χαρακτηρίστηκε από μια ιδιαίτερα φορτισμένη πατριωτική ρητορική με στόχο, αναμφισβήτητα , να υπονομεύσει το καθεστώς. Με τη σύλληψη του επικεφαλής του κόμματος, το Κίεβο μπορεί να ελπίζει ότι αποδυνάμωσε ένα δυνητικό ανταγωνιστή και ταυτόχρονα έλαβε διαπιστευτήρια καταπολέμησης της διαφθοράς. 

Από το Maidan, η Δύση ήταν πρόθυμη να αγνοήσει πολλές δυσλειτουργίες στη διαδικασία μεταρρύθμισης της Ουκρανίας, απεικονίζοντας τις απλά ως ρυτίδες τις οποίες η νέα δημοκρατική δυναμική της χώρας υποτίθεται θα τακτοποιήσει εν ευθέτω χρόνω. Η οξεία απειλή από τη Μόσχα κατέστησε ακόμα πιο εύκολο να υποστηρίζεται ότι (οποιαδήποτε) κριτική προς το Κίεβο ήταν άδικη ή άστοχη. 

Ωστόσο, η απειλή της ρωσικής επιθετικότητας έχει υποχωρήσει κατά τους τελευταίους μήνες, αποκαλύπτοντας τη μερική αδυναμία των αρχών για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων. Και όπως παρατήρησε ο Πρεσβευτής των ΗΠΑ Geoffrey Pyatt πριν από τις εκλογές: "Όχι μεταρρυθμίσεις-Όχι χρήμα".

Προχωρώντας μπροστά, η Δύση πρέπει να είναι όσο το δυνατόν ειλικρινής με την ουκρανική ελίτ και να πιέσει για πραγματικές μεταρρυθμίσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στην καταπολέμηση της διαφθοράς και την αποκέντρωση. Η αποτελεσματική υποστήριξη της μεταρρύθμισης θα απαιτήσει όχι μόνο την άσκηση πίεσης στην κυβέρνηση και διατήρηση προσήλωσης στην πρόοδό της, αλλά και ενασχόληση με τους απλούς πολίτες. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι Ουκρανοί δεν έχουν ιδέα τί περιέχει το πακέτο διοικητικής αποκέντρωσης, βασική προϋπόθεση των συμφωνιών του Μινσκ που το κοινοβούλιο σχεδιάζει να ψηφίσει σύντομα. Ωστόσο, έχουν πολύ συναισθηματικές απόψεις επ΄ αυτού. 

Αντί να αντιμετωπίσει αυτό το κυρίαρχο θέμα, η κυβέρνηση Poroshenko φαίνεται να επιλέγει δυνητικά κοντόφθαλμες λύσεις. Η πρώτη κοινοβουλευτική ανάγνωση του πακέτου αποκέντρωσης είναι μια απόδειξη αυτού του πράγματος: η προεδρική ομάδα προσπάθησε να συνδυάσει αρκετές ψήφους για να περάσει το μέτρο υπαινισσόμενη ότι ούτως ή άλλως δεν επρόκειτο να εκπληρωθεί. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση δεν έκανε την αντιπολίτευση πιο δεκτική στην υποστήριξη του πακέτου. Πράγματι, ορισμένοι ζητούν τώρα οι συμφωνίες Μινσκ να απορριφθούν τελείως, διότι περιλαμβάνουν τον "ιό των αποσχιστικών τάσεων". 

Είναι πολύ νωρίς για να ειπωθεί εάν η εκ νέου πίεση στον Kolomoyskyi θα αποδειχθεί επίσης αντιπαραγωγική. Ο Kolomoyskyi φαίνεται να έχει ξεθαρρέψει υιοθετώντας μια πολύ επιθετική και επιδεικτική ρητορική στην τακτική της προεκλογικής του εκστρατείας. Αλλά για πολλούς Ουκρανούς οι  Kolomoyskyi και Korban είναι οι αληθινοί πατριώτες για την αξιόλογη συμβολή τους στην πολεμική προσπάθεια στο Ντονμπάς, ενώ ο Poroshenko έχει κάνει μερικές συμφωνίες με πρώην συμμάχους του Yanukovych (για παράδειγμα, με τον Δήμαρχο του Χάρκοβο Hennadiy Kernes). 

Προς το παρόν η φατρία του Kolomoyskyi αντιδρά προσεκτικά, επικρίνοντας τη σύλληψη του Korban ως πολιτικά υποκινούμενη και καλεί σε διάλογο. Όπως σημειώνει ο Ουκρανός δημοσιογράφος Serhiy Rudenko, ο Kolomoyskyi έχει την ικανότητα και τα αναγκαία μέσα για να εξαπολύσει μια σοβαρή μάχη κατά του Poroshenko, αλλά από μια τέτοια σύγκρουση ο πιο πιθανός ηττημένος θα είναι η Ουκρανία. 

Έτσι, ενώ οι τοπικές εκλογές διεξήχθησαν ειρηνικά, οι φωτιές εξακολουθούν να καίνε σε όλο το Κίεβο.

Του Balázs Jarábik

5-11-2015

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegie.ru/commentary/2015/11/03/ukraine-after-local-elections-putting-out-fires/iktx