Joseph Stiglitz & Martin Guzman: Η Ελλάδα έχει απελπιστικά ανάγκη μιας νέας αναδιάρθρωσης χρέους.

Οι κυβερνήσεις πρέπει ενίοτε να αναδιαρθρώσουν τα χρέη τους. Διαφορετικά, μπορεί να απειληθεί η οικονομική και πολιτική σταθερότητα της χώρας. Αλλά εξαιτίας της απουσίας κανόνων διεθνούς δικαίου για την επίλυση της αδυναμίας κυρίαρχων κρατών να αποπληρώσουν τα χρέη τους, ο κόσμος πληρώνει υψηλότερο τίμημα απ' όσο θα έπρεπε για τέτοιες αναδιαρθρώσεις. Το αποτέλεσμα είναι μια αγορά κρατικού χρέους που δεν λειτουργεί καλά, με περιττές διαμάχες και δαπανηρές καθυστερήσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που ανακύπτουν.

Στην Αργεντινή, οι διαμάχες των αρχών με έναν μικρό αριθμό «επενδυτών» (τα λεγόμενα κερδοσκοπικά κεφάλαια) έθεσαν σε κίνδυνο μια ολόκληρη αναδιάρθρωση χρέους, που είχε συμφωνηθεί - εθελοντικά - με την συντριπτική πλειοψηφία των πιστωτών της χώρας.

Στην Ελλάδα, τα περισσότερα από τα δάνεια «διάσωσης» στα προγράμματα προσωρινής «βοήθειας» διατίθενται για πληρωμές δόσεων στους υπάρχοντες πιστωτές, ενώ η χώρα αναγκάζεται να επιβάλει πολιτικές λιτότητας που συνέβαλαν στην μείωση του ΑΕΠ κατά 25% και έχουν βυθίσει τον πληθυσμό στην φτώχεια.

Στην Ουκρανία, οι ενδεχόμενες πολιτικές επιπτώσεις της κρίσης κρατικού χρέους θα είναι τεράστιες.

Ετσι το ερώτημα του πώς θα διαχειριστούμε την αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους - πώς θα το μειώσουμε σε επίπεδα που να είναι βιώσιμα - είναι πιο επιτακτικό από ποτέ. Το σημερινό σύστημα δείχνει υπερβολική πίστη στις «αρετές» των αγορών. Οι διαφωνίες επιλύονται γενικά όχι με βάση τους κανόνες που εξασφαλίζουν μια δίκαιη επίλυση, αλλά με διαπραγματεύσεις μεταξύ ανίσων, με τους πλούσιους και τους ισχυρούς να επιβάλλουν συνήθως την θέλησή τους σε άλλους. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν είναι γενικά όχι μόνο άδικα αλλά και αναποτελεσματικά.

Οσοι ισχυρίζονται ότι το σύστημα λειτουργεί καλά παρουσιάζουν περιπτώσεις σαν της Αργεντινής ως εξαιρέσεις. Τις περισσότερες φορές, ισχυρίζονται, το σύστημα κάνει καλή δουλειά. Αυτό που εννοούν φυσικά είναι ότι οι αδύναμες χώρες συνήθως υποτάσσονται. Αλλά με τί κόστος για τους πολίτες τους; Πόσο καλά λειτουργούν τέτοιες αναδιαρθρώσεις; Εξασφαλίζουν την βιωσιμότητα του κρατικού χρέους; Πολύ συχνά, επειδή οι υπερασπιστές του status quo δεν κάνουν αυτές τις ερωτήσεις, η μία κρίση χρέους διαδέχεται την άλλη.

Η αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας, το 2012, είναι μια τέτοια περίπτωση. Η χώρα έπαιξε σύμφωνα με τους «κανόνες» των χρηματοπιστωτικών αγορών και κατάφερε να οριστικοποιήσει την αναδιάρθρωση γρήγορα, αλλά η συμφωνία ήταν κακή και δεν βοήθησε την οικονομία να ανακάμψει. Τρία χρόνια αργότερα, η Ελλάδα έχει απελπιστικά ανάγκη μιας νέας αναδιάρθρωσης χρέους.

Οι οφειλέτες χρειάζονται μια νέα αρχή. Υπερβολικές ποινές οδηγούν σε παιχνίδια αρνητικού αθροίσματος, στα οποία ο οφειλέτης δεν μπορεί να ανακάμψει και οι πιστωτές δεν επωφελούνται από την μεγαλύτερη ικανότητα αποπληρωμής στην οποία θα οδηγούσε η ανάκαμψη. Η απουσία κανόνων δικαίου για την αναδιάρθρωση των κρατικών χρεών καθυστερεί την νέα αρχή και μπορεί να οδηγήσει στο χάος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον καμία κυβέρνηση δεν επιτρέπει στις δυνάμεις της αγοράς να αναδιαρθρώνουν τα εγχώρια χρέη.  

Ενα πλαίσιο «ήπιου δικαίου» («soft law») που θα εφαρμόζεται με την επίβλεψη μιας αρχής, η οποία θα ενεργεί ως μεσολαβητής και επόπτης της διαδικασίας αναδιάρθρωσης, θα μπορούσε να επιλύσει κάποιες από τις σημερινές ανεπάρκειες και αδικίες. Αλλά, για να είναι συναινετικό το πλαίσιο, η εφαρμογή του δεν θα πρέπει να βασίζεται σε ένα ίδρυμα που θα είναι πολύ στενά συνδεδεμένο με την μία ή με την άλλη πλευρά της αγοράς.

Αυτό σημαίνει ότι η ρύθμιση της αναδιάρθρωσης κρατικού χρέους δεν μπορεί να βασίζεται στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο είναι πολύ στενά συνδεδεμένο με τους πιστωτές (και είναι πιστωτής το ίδιο). Για να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα για συγκρούσεις συμφερόντων, το πλαίσιο θα μπορούσε να εφαρμοστεί από τα Ηνωμένα Εθνη, που είναι ένας πιο αντιπροσωπευτικός θεσμός, ή από ένα νέο παγκόσμιο ίδρυμα.

Η κρίση στην Ευρώπη είναι μόνο το πιο πρόσφατο παράδειγμα του υψηλού κόστους - για τους πιστωτές και για τους οφειλέτες - που συνεπάγεται η απουσία κανόνων διεθνούς δικαίου για την επίλυση των κρίσων κρατικού χρέους. Τέτοιες κρίσεις θα συνεχίσουν να συμβαίνουν. Για να έχουν όλες οι χώρες οφέλη από την παγκοσμιοποίηση, πρέπει να αλλάξουν οι κανόνες του κρατικού δανεισμού. Οι μετριοπαθείς μεταρρυθμίσεις που προτείνουμε είναι το σωστό μέρος για να ξεκινήσουμε.

   11/11/2015   

Joseph Stiglitz & Martin Guzman

ΤΟ ΒΗΜΑ - The Project Syndicate

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=753037

Ο κ.Τζόζεφ Στίγκλιτς είναι Νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών στο πανεπιστήμιο Columbia. Ο κ.Μάρτιν Γκούζμαν είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο τμήμα Οικονομικών στο Columbia.