Ανθραξ... η συμφωνία
Αν ο πλανήτης μας είχε μάτια είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα τα έστρεφε και προς τις παγκόσμιες συνόδους για το κλίμα, όπως αυτή που βρίσκεται σε εξέλιξη στο Παρίσι.
Ωστόσο, θα χαμήλωνε το βλέμμα του καθώς θα αντιλαμβανόταν ότι οι φιλόδοξοι στόχοι για μια συμφωνία που θα αποτρέψει τις πολύπλευρες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής καλύπτονται από τον μακρύ χιτώνα της υποκρισίας.
Πώς αλλιώς να εξηγηθεί ότι η όποια συμφωνία προκύψει στο Παρίσι με την ολοκλήρωση της συνόδου θα υπονομευτεί οικτρά από την εμμονή στη χρήση των ορυκτών καυσίμων και τα υπάρχοντα σχέδια για την κατασκευή χιλιάδων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα σε χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο;
Κι αυτό διότι, εφόσον τελικά κατασκευαστούν οι νέες μονάδες άνθρακα που βρίσκονται στα σκαριά, τότε, αυτόματα, θα ανατραπούν όλες οι προσπάθειες για τη συγκράτηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
«Εάν επρόκειτο να κατασκευαστούν όλες οι μονάδες άνθρακα που σχεδιάζονται, τότε, από το 2030, οι εκπομπές από τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα θα είναι 400% υψηλότερες από ό,τι απαιτείται για τη συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς Κελσίου», αναφέρεται στην ανάλυση του οργανισμού Climate Action Tracker που παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα στη Σύνοδο για το Κλίμα στο Παρίσι.
Ακόμη και αν δεν κατασκευαστεί καμιά νέα μονάδα καύσης άνθρακα, αναφέρει η ανάλυση, οι εκπομπές από τις υφιστάμενες μονάδες που θα συνεχίσουν τη λειτουργία τους, τουλάχιστον μέχρι το 2030, θα είναι 150% μεγαλύτερες από ό,τι θα έπρεπε για να επιτευχθεί ο στόχος.
Χωρίς τις νέες κατασκευές, το 2030, οι εκπομπές από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα θα εξακολουθούσαν να είναι πάνω από 150% υψηλότερες από ό,τι απαιτείται για να συγκρατηθεί η άνοδος της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου.
Αυτή τη στιγμή προγραμματίζεται η κατασκευή 2.440 μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα σε όλο τον κόσμο, συνολικής ισχύος 1.428 GW.
Πρόκειται για μονάδες η κατασκευή των οποίων έχει ανακοινωθεί, είτε βρίσκονται υπό κατασκευή είτε έχουν λάβει άδεια κατασκευής.
Συμπεριλαμβανομένων των υφιστάμενων μονάδων με τεχνική διάρκεια ζωής μετά το 2030, οι συνολικές εκπομπές από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα θα μπορούσαν να φτάσουν τους 12 γιγατόνους διοξειδίου του άνθρακα το 2030.
Παρά την επιτακτική ανάγκη για τη σταδιακή κατάργηση των εκπομπών από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα, ώστε να συγκρατηθεί η άνοδος της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου, πολλές κυβερνήσεις -και η Ευρωπαϊκή Ενωση των 28- εξακολουθούν να σχεδιάζουν την ηλεκτροπαραγωγή με καύση άνθρακα.
Σε πολλές αναδυόμενες οικονομίες, η ηλεκτροπαραγωγή από άνθρακα συνδέεται με την ανάγκη αντιμετώπισης της ταχέως αυξανόμενης ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ στην Ευρώπη οι νέες σχεδιαζόμενες μονάδες αφορούν, κατά κύριο, λόγο την αντικατάσταση του υφιστάμενου δυναμικού.
Οκτώ χώρες σχεδιάζουν να κατασκευάσουν νέες μονάδες καύσης άνθρακα ισχύος μεγαλύτερης των 5 GW. Πρόκειται για την Κίνα, την Ινδία, την Ινδονησία, την Ιαπωνία, τη Νότια Αφρική, τη Νότια Κορέα, τις Φιλιππίνες, την Τουρκία - καθώς επίσης και την Ευρωπαϊκή Ενωση των 28.
Σε επτά από τις εννέα χώρες (η Ε.Ε. εκλαμβάνεται ως ολότητα) που μελετήθηκαν στην ανάλυση του Climate Action Tracker (Κίνα, E.Ε.-28, Ινδία, Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Φιλιππίνες, Τουρκία) οι σχεδιαζόμενες μονάδες άνθρακα απειλούν την επίτευξη των εθελοντικών δεσμεύσεων (INDC) που έχουν υποβάλει στον ΟΗΕ για συγκράτηση ή μείωση των εκπομπών άνθρακα.
Τα πρωτεία σε αυτή την κατάσταση κατέχει για άλλη μια φορά η Κίνα, η οποία έχει προγραμματίσει την κατασκευή 722 νέων μονάδων καύσης άνθρακα, που θα εκπέμπουν 2,2 γιγατόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως.
Οι ΗΠΑ δεν περιλαμβάνονται στη λίστα, καθώς τα σχέδια για επέκταση της ηλεκτροπαραγωγής από μονάδες άνθρακα αφορούν παραγωγική ικανότητα ισοδύναμη με 3,5 GW.
Η έκθεση επισημαίνει ότι οι σχεδιαζόμενες μονάδες στην Ινδία και την Τουρκία θα μπορούσαν επίσης να έχουν ένα σχετικά σημαντικό αντίκτυπο, επιβαρύνοντας τις προσπάθειες για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής
Οι επιστήμονες του Climate Action Tracker επισημαίνουν ότι τα σχέδια για την κατασκευή των νέων μονάδων καύσης άνθρακα ανά τον πλανήτη θα πρέπει να ακυρωθούν, αλλά, κατά βάθος, κανείς δεν πιστεύει ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί.
Σίγουρα όχι στην Ινδία, όπου οι εταιρείες άνθρακα έχουν στενούς δεσμούς με την πολιτική τάξη και όπου ο υπουργός Περιβάλλοντος της χώρας, που συμμετέχει στις συνομιλίες στο Παρίσι, δήλωσε ότι οι πρόσφατες πλημμύρες που έπληξαν το κρατίδιο Ταμίλ Ναντού στη νότια Ινδία και προκάλεσαν τον θάνατο σχεδόν 300 ανθρώπων είναι μια «φυσική καταστροφή» και ότι «δεν μπορεί να συνδέονται άμεσα με την αλλαγή του κλίματος».
Τι κι αν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα αυστηρότερα όρια για ρύπανση καθιστούν τις μονάδες με καύση άνθρακα παρωχημένες σε ολόκληρο τον κόσμο και όσο νωρίτερα βγουν από τις διαδικασίες σχεδιασμού τόσο λιγότερο θα κοστίσουν;
Τι κι αν, εφόσον οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας απογειωθούν τόσο γρήγορα όσο αναμένεται επί του παρόντος, πολλές από αυτές τις προγραμματισμένες μονάδες άνθρακα θα μπορούσαν να αποδειχτούν λανθάνουσες επενδύσεις;
Μπορεί περισσότερες από 100 χώρες να ζητούν η συμφωνία που θα προκύψει από τη σύνοδο στο Παρίσι να περιλαμβάνει αναφορά στα όρια συγκράτησης της ανόδου της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου, ωστόσο η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τις υφιστάμενες μονάδες άνθρακα υπερβαίνει κατά πολύ το εύρος αυτού του σεναρίου.
Αλλωστε, όλα δείχνουν ότι τα παράλληλα οφέλη που θα μπορούσαν να προκύψουν από τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης δεν αποτελούν προτεραιότητα σε αυτό που οι τεχνοκράτες αποκαλούν κόστος…
Τάσος Σαραντής
7-12-2015
http://www.efsyn.gr/arthro/anthrax-i-symfonia
Eduardo Gudynas
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
«Η “ανάπτυξη” είναι μια έννοια ζόμπι, στην οποία είμαστε εγκλωβισμένοι»
Ο Εντουάρντο Γκούντινας θεωρεί ότι οι σημερινοί παγκόσμιοι ηγέτες στερούνται το ηθικό ανάστημα ώστε να πάρουν κρίσιμες αποφάσεις για το περιβάλλον και το μέλλον των λαών. Μιλά για την κυριαρχία στις συνειδήσεις των ανθρώπων του «μύθου της ανάπτυξης» και επεξηγεί την εναλλακτική που συζητείται στη Νότια Αμερική και αφορά την έννοια του «Buen Vivir», μια εκδοχή του ευ ζην στο πλαίσιο μιας κοινότητας και σε αρμονία με τη φύση.
• Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από την Κλιματική Διάσκεψη στο Παρίσι;
Θεωρώ ότι υπάρχει μια αυξανόμενη δημόσια πίεση στις κυβερνήσεις να καταλήξουν τουλάχιστον σε μια συμφωνία, έτσι ώστε να αποφευχθεί ακόμα ένα αδιέξοδο. Ωστόσο, όλη η ενημέρωση και η πρόσφατη ιστορία υποδεικνύουν ότι οι τελικές αποφάσεις θα είναι εντελώς ανώδυνες, χωρίς ακριβείς δεσμεύσεις σε κρίσιμα θέματα για τα οποία υπάρχει διένεξη και μάλιστα εγκαίρως. Να θυμόμαστε ότι χρειαζόμαστε δραστική μείωση των εκπομπών ρύπων, αλλά και σε σύντομο χρονικό διάστημα, εάν θέλουμε να παραμείνουμε εντός των ορίων θερμοκρασίας που θεωρούνται συμβατές με τη ζωή έτσι όπως την ξέρουμε σήμερα.
• Πιστεύετε ότι τέτοιες συναντήσεις των παγκόσμιων ηγετών μπορούν να μας οδηγήσουν σε έναν διαφορετικό τρόπο ζωής, στον βαθμό που ο αρπακτικός καπιταλισμός είναι το κυρίαρχο κοινωνικο-οικονομικό σύστημα;
Η παρούσα κλιματική κρίση είναι μια από τις πολλαπλές συνέπειες όχι μόνο του καπιταλισμού, αλλά και άλλων τύπων ανάπτυξης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η Κίνα, καθοδηγούμενη από ένα κομμουνιστικό κόμμα, να είναι σήμερα ο πρώτος παγκόσμιος ρυπαντής. Και στους πρώτους δέκα τέτοιους ρυπαντές βρίσκονται, από τον Βορρά έως τον Νότο, αναπτυγμένες και πρώην υπό ανάπτυξη χώρες, οι οποίες λειτουργούν υπό διαφορετικά οικονομικά και πολιτικά καθεστώτα.
Ομως μοιράζονται όλες τον ίδιο μύθο της μεγέθυνσης, την ιδέα της «ανάπτυξης» ως τον δρόμο που οδηγεί στην ευζωία. Δεν διαθέτουμε παγκόσμια ηγεσία με το ηθικό ανάστημα ή την επιθυμία να σπάσει τον φαύλο κύκλο της συμβατικής ανάπτυξης. Ετσι, οι διακυβερνητικές διασκέψεις καταλήγουν σε μια συζήτηση στην οποία ο Βορράς αρνείται τις ευθύνες του για την παγκόσμια μόλυνση, ενώ ο Νότος θέλει να μιμηθεί μια παρόμοια ανάπτυξη.
• Πολλές φορές έχει διακηρυχθεί ότι η κλασική δυτική ιδέα περί ανάπτυξης είναι νεκρή τις τελευταίες δεκαετίες, όμως συνεχίζει να υπάρχει. Πώς μπορούμε να πετύχουμε την «αποαποικιοποίηση του φαντασιακού» (Σ. Λατούς) των ανθρώπων απ’ αυτήν;
Αυτό που λέτε είναι σωστό. Η ιδέα της ανάπτυξης έχει δεχτεί σφοδρή κριτική, αλλά συνεχίζει να είναι αντικείμενο επιθυμίας. Εχει ανακηρυχθεί νεκρή, αλλά ανασταίνεται με νέες μορφές, όπως για παράδειγμα η «βιώσιμη ανάπτυξη», η «ανθρώπινη ανάπτυξη», η «αειφόρος ανάπτυξη» και πάει λέγοντας. Λοιπόν, πώς αποκαλείς κάτι που είναι ταυτόχρονα νεκρό και ζωντανό; Ζόμπι. Αυτή είναι η περίπτωση της ανάπτυξης. Είναι μια έννοια ζόμπι, με οικονομία ζόμπι και με τους ανθρώπους παγιδευμένους σ’ αυτήν.
• Ο Εντουάρντο Γκαλεάνο έλεγε κάποτε ότι οι λαοί της Λατινικής Αμερικής υποφέρουν από το σύνδρομο «θέλουμε να γίνουμε σαν εσάς», δηλαδή τους Δυτικούς. Τώρα βλέπουμε αυτούς τους ίδιους λαούς να προσπαθούν να ιχνηλατήσουν έναν άλλο δρόμο. Πώς κρίνετε αυτή την πορεία;
Υπάρχει μια σύνθετη κατάσταση. Υπάρχουν ορισμένες ομάδες και κινήματα τα οποία εξερευνούν εναλλακτικές προς όλες τις μορφές ανάπτυξης και, κυρίως, με την προσέγγιση του ευ ζην (Buen Vivir στα ισπανικά). Είναι όμως επίσης αλήθεια ότι μεγάλα τμήματα, κυρίως στις μεγαλουπόλεις, υιοθετούν ακόμα την ανάπτυξη. Την ίδια στιγμή, προοδευτικές κυβερνήσεις απομακρύνονται σταδιακά από την προοπτική του ευ ζην και επιστρέφουν στην κλασική ανάπτυξη.
Ενα τέτοιο παράξενο παράδειγμα είναι η κυβέρνηση της Βολιβίας, διότι ο πρόεδρός της, Εβο Μοράλες, έχει μια ριζοσπαστική αντικαπιταλιστική αφήγηση στα διεθνή φόρα, αλλά μέσα στη χώρα του προωθεί μετ’ επιτάσεως τους τομείς του πετρελαίου και του αερίου, της εντατικής γεωργίας με μεταλλαγμένους σπόρους, ενώ υποστηρίζει και το τραπεζικό σύστημα.
• Ποια είναι η δική σας ανάγνωση της έννοιας του Buen Vivir, μιας ισπανικής έννοιας που προέρχεται και ενσωματώνει την ινδιάνικη κοσμοαντίληψη;
Το Buen Vivir είναι ένας ισπανικός όρος ο οποίος εκφράζει την ιδέα της ευζωίας, παρότι την εννοεί σε μια αρκετά διαφορετική προοπτική. Πρόκειται για μια ποιότητα ζωής και ευζωίας, αλλά εφικτή για τους ανθρώπους μόνο στην περίπτωση που ζουν σε μια κοινότητα και ποτέ μόνοι και, επίσης, εντός ενός οικολογικού πλαισίου. Ετσι, μπορούμε να εκπληρώσουμε το Buen Vivir μόνο μέσα σε μια κοινότητα και σε αρμονία με τη φύση. Γι’ αυτόν τον λόγο πρόκειται για μια διευρυμένη και συσχετιζόμενη ιδέα.
Αυτή η αντίληψη έχει βαθιές ρίζες αφενός στην κοσμοαντίληψη των ιθαγενών των Ανδεων και, αφετέρου, στις κριτικές προσεγγίσεις της νεωτερικότητας, κυρίως εκ μέρους της οικολογίας και του οικοφεμινισμού. Το Buen Vivir αποτελεί μια ρήξη με την ανάπτυξη, με όλες της τις εκδοχές και γι’ αυτό είναι μετα-καπιταλιστική και μετα-σοσιαλιστική.
Αυτό είναι που κάνει το Buen Vivir τόσο σημαντικό. Η ιδέα αυτή φέρει μέσα της καθαρές και ακριβείς προτάσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ξεκινώντας από ένα μορατόριουμ στις νέες εξορύξεις πετρελαίου στην Αμαζονία. Ιδέες όπως αυτή εξηγούν τους λόγους εξαιτίας των οποίων το Buen Vivir δέχεται τόσες επιθέσεις από τους συντηρητικούς ή τις νέες αριστερές κυβερνήσεις στη Νότια Αμερική, αλλά, επίσης, και την πρόθεση της παγκόσμιας τεχνοκρατικής ελίτ να εξημερώσει (να τιθασεύσει) αυτή την άγρια ιδέα και να τη θέσει στην υπηρεσία του αναπτυξιακού οικονομικού παραδείγματος.
Δεν μπορώ να προβλέψω το μέλλον αυτής της νέας αντίληψης, αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι, εδώ στον Νότο, αντιμετωπίζουμε ένα νέο είδος συζήτησης, κινούμενοι προς τις βαθιές ρίζες της πολιτικής και της κουλτούρας.
Ποιος είναι
Ο Γκούντινας είναι επικεφαλής αναλυτής στο Λατινοαμερικάνικο Κέντρο Κοινωνικής Οικολογίας (CLAES), μια δεξαμενή σκέψης με έδρα το Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης.Η δουλειά του επικεντρώνεται στις εναλλακτικές της Νότιας Αμερικής στην ανάπτυξη, στο περιβάλλον και στις δημόσιες πολιτικές. Συμμετέχει ενεργά στα κοινωνικά κινήματα και κυρίως στις χώρες των Ανδεων, ενώ είναι από τους κύριους εισηγητές της έννοιας του ευ ζην (Buen Vivir) ως μιας εναλλακτικής στον υπάρχοντα καπιταλισμό. Περισσότερα στο μπλογκ του, www.accionyreaccion.com