Το ΔΝΤ και επισήμως πλέον λειτουργεί "α λα καρτ"

"Η αλλαγή καταλήγει στο ότι, εφόσον η Ουκρανία είναι πολιτικά σημαντική (και είναι σημαντική μόνο διότι αντιτίθεται στη Ρωσία), το ΔΝΤ είναι έτοιμο να κάνει για αυτήν ό,τι έχει αρνηθεί σε οποιονδήποτε άλλον, και μία κατάσταση που κατά 100% θα συνεπαγόταν χρεωκοπία θα αντιμετωπίζεται ως μία κατάσταση που επιτρέπει στο ΔΝΤ να συνεχίζει την χρηματοδότηση”.

Την Τρίτη 8 Δεκεμβρίου ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Gerry Rice προέβη σε μια σημαντική ανακοίνωση. "Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ συνήλθε σήμερα και αποφάσισε να τροποποιήσει την ισχύουσα πολιτική μη ανοχής ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τους επίσημους πιστωτές”. Με τον τρόπο αυτό εγκαινιάσθηκε μια νέα εποχή απροσχημάτιστα πολιτικής (και μάλιστα νεοψυχροπολεμικής) λειτουργίας του Ταμείου, με αντίστοιχα "δημιουργική” αλλαγή των κανόνων του παιχνιδιού.

Την αφορμή έδωσε η αντιπαράθεση Ρωσίας-Ουκρανίας ως προς το ευρωομόλογο των 3 δισ. δολαρίων το οποίο είχε χορηγήσει η Μόσχα προς το Κίεβο τον Δεκέμβριο του 2013, ήτοι στα τέλη της διακυβέρνησης του μετέπειτα ανατραπέντος προέδρου Viktor Yanukovich, και λήγει εντός του Δεκεμβρίου 2015.

Ωστόσο, η κυβέρνηση της Ουκρανίας έχει καταστήσει σαφές από τον Οκτώβριο ότι θα προχωρήσει σε αθέτηση πληρωμής του ρωσικού δανείου, διεκδικώντας, για λόγους "ίσης μεταχείρισης”, τη συμπερίληψή του στην αναδιάρθρωση του ουκρανικού χρέους, που επιβλήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος του ΔΝΤ, συνολικού ύψους 17,5 δισ. δολαρίων. Πράγματι, οι επίπονες διαπραγματεύσεις με τους ιδιώτες πιστωτές κατέληξαν στη διαγραφή χρέους 3,6 δισ. και την επιμήκυνση χρέους 8,5 δισ. δολαρίων - δια της ανταλλαγής των παλαιών ομολόγων με νέα στις 12 Νοεμβρίου.

Η Ρωσία επιμένει ότι το δάνειο του 2013 είναι διακρατικό – συνεπώς οποιαδήποτε αθέτηση πληρωμής του θα οδηγούσε σε υποχρεωτική, βάσει των καταστατικών προβλέψεων που ίσχυαν έως τώρα, διακοπή του προγράμματος του ΔΝΤ.

Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Ταμείου δεν δυσκολεύτηκε να διαλέξει πλευρά, καθώς οι συσχετισμοί στο εσωτερικό του είναι συντριπτικοί υπέρ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων τους. Κινδυνεύει όμως να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου.

Στην πραγματικότητα, η αλλαγή κυοφορούνταν από το 2013, οπότε έγγραφο του ΔΝΤ επισήμαινε ότι η διαφορετική αντιμετώπιση των πιστωτών του επίσημου και του ιδιωτικού τομέα θα μπορούσε να δημιουργήσει καταστάσεις όπου ένα ή δύο κράτη θα είχαν πρακτικά δικαίωμα βέτο σε οποιοδήποτε πρόγραμμα στήριξης. 

Χωρίς να ομολογείται ευθέως, ο λόγος αφορούσε την Κίνα, η οποία έχει προχωρήσει σε διακρατικό δανεισμό πολλών αφρικανικών κρατών. Όμως η ουκρανική κρίση επέσπευσε τις εξελίξεις.

Όπως το έθεσε στο πρακτορείο Reuters ο Gabriel Sterne της Oxford Economics, η αλλαγή έπρεπε να έχει πραγματοποιηθεί από καιρό, όμως η επιλογή της χρονικής στιγμής "όζει οπορτουνισμού”.

Ο εκπρόσωπος της Βραζιλίας στο Εκτελεστικό Συμβούλιο Otaviano Canuto δήλωσε ότι δεν θα πρέπει μια μειοψηφία επίσημων πιστωτών να μπορεί να δρά όπως οι hold-out ιδιώτες πιστωτές (π.χ. στην περίπτωση της Αργεντινής) και ότι οι νέοι κανόνες θα διασφαλίζουν ότι το κράτος που έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές θα συνεχίζει να διαπραγματεύεται με καλή πίστη.

Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση, η καλή πίστη λείπει από το ΔΝΤ, όπως καταδεικνύει η επιδέξια διαπραγματευτική τακτική της Μόσχας.

"Ήμασταν έτοιμοι να αναδιαρθρώσουμε το ουκρανικό χρέος των 3 δισ. δολαρίων με όρους περισσότερο ευνοϊκούς από αυτούς που ζητούσε το ΔΝΤ” δήλωσε ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Sergei Lavrov, αναφερόμενος σε ρωσική πρόταση για τριετή επιμήκυνση, με καταβολή τριών ίσων δόσεων του ενός δισ. από το 2016 έως το 2018.

Όμως οι ρωσικοί όροι, συνέχισε ο Lavrov, "συνδέονταν οπωσδήποτε με την εγγύηση αυτών των αποπληρωμών από την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, το ΔΝΤ ή μια διεθνή τράπεζα πρώτης τάξεως. Μας το αρνήθηκαν. Απορρίπτοντας επισήμως το σχέδιο αυτό, οι ΗΠΑ παραδέχονται συνεπώς ότι δεν διακρίνουν προοπτικές αποκατάστασης της φερεγγυότητας της Ουκρανίας”.

Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι ακόμη και έτσι το Κίεβο κινδυνεύει να μην εισπράξει από το ΔΝΤ την αναμενόμενη δόση Δεκεμβρίου, ύψους 1,7 δισ. δολαρίων (από την οποία εξαρτάται και η καταβολή άλλων 2,3 δισ. δολαρίων από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.), λόγω μη εκπλήρωσης των προαπαιτουμένων για τη φορολογική μεταρρύθμιση και τον νέο προϋπολογισμό.

Μιλώντας στο πρακτορείο Tass, ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Διεθνών Υποθέσεων της ρωσικής Άνω Βουλής Andrei Klimov συσχέτισε ωμά τις αποφάσεις του ΔΝΤ με την επίσκεψη του Αμερικανού αντιπροέδρου στο Κίεβο τη Δευτέρα: 

"Είναι προφανές ότι ο Joe Biden θέλησε να αντιληφθεί το επίπεδο της διαφθοράς στους κόλπους της ουκρανικής κυβέρνησης και να εκτιμήσει κατά πόσον τα δημιουργήματα της Ουάσιγκτον πρόκειται στο άμεσο μέλλον να μετατραπούν σε πολιτικά μηδενικά ή όχι”.

Και για μεν το ουκρανικό χρέος, η υπόθεση θα καταλήξει, όπως προαναγγέλλει η Μόσχα, στα δικαστήρια του Λονδίνου. Αλλά, κατά τον Lavrov, η αλλαγή των κανόνων του ΔΝΤ μπορεί να αποτελέσει "ωρολογιακή βόμβα για όλα τα προγράμματα του Ταμείου”. Όπως τη μεταφράζει ο ίδιος: "Η αλλαγή καταλήγει στο ότι, εφόσον η Ουκρανία είναι πολιτικά σημαντική (και είναι σημαντική μόνο διότι αντιτίθεται στη Ρωσία), το ΔΝΤ είναι έτοιμο να κάνει για αυτήν ό,τι έχει αρνηθεί σε οποιονδήποτε άλλον, και μία κατάσταση που κατά 100% θα συνεπαγόταν χρεωκοπία θα αντιμετωπίζεται ως μία κατάσταση που επιτρέπει στο ΔΝΤ να συνεχίζει την χρηματοδότηση”.

Με άλλα λόγια, η άρση της διάκρισης ιδιωτών και επίσημων πιστωτών αντικαθίσταται από μια νέα διάκριση μεταξύ επίσημων πιστωτών πρώτης και δεύτερης κατηγορίας.

Η "ευελιξία” αυτή έχει ήδη προκαλέσει μιαν ορισμένη νευρικότητα στο Βερολίνο, που ως γνωστόν επέμεινε στη συμμετοχή του ΔΝΤ στα προγράμματα στήριξης της ευρωπεριφέρειας ακριβώς επειδή η rules-based προσέγγιση του οργανισμού της Ουάσιγκτον περιόριζε τη δυνατότητα των ευρωπαϊκών οργάνων να κινούνται με πολιτικά κριτήρια. Σύμφωνα με άρθρο της Deutsche Wirtschafts Nachrichten τον Νοέμβριο, δεν θα πρέπει να λησμονείται ότι το ΔΝΤ τροφοδοτείται από χρήματα των φορολογουμένων σειράς κρατών όπως η Ρωσία και η Γερμανία – και αν το Ταμείο αλλάξει τους κανόνες του, θα δείξει ότι δεν είναι παρά "πολιτικό εργαλείο της αμερικανικής κυβέρνησης” και "θα πλήξει την αξιοπιστία του ως διεθνούς οργανισμού”.

Η Κίνα δεν έχει επίσης λόγους να αισθάνεται άνετα – αλλά στην παρούσα φάση είναι εξαιρετικά ικανοποιημένη από την απόφαση ένταξης του γιουάν στο καλάθι νομισμάτων των Ειδικών Τραβηχτικών Δικαιωμάτων του ΔΝΤ, ώστε να ανοίγει νέα μέτωπα.

Σε κάθε περίπτωση, το ΔΝΤ παίρνει ένα ρίσκο μεγαλύτερο και από αυτό του ελληνικού προγράμματος διάσωσης, το οποίο εγκρίθηκε το 2010 με εξίσου "ευέλικτη”ερμηνεία των κανονισμών (υπέρ των συμφερόντων της Δύσης) και συνεχίζεται με τις ίδιες υφεσιακές προδιαγραφές, οι οποίες παρόλα αυτά έχουν αποτελέσει αντικείμενο αυτοκριτικής του Olivier Blanchard, τότε επικεφαλής οικονομολόγου του Ταμείου, από την άνοιξη του 2013.

Η διαμόρφωση και εφαρμογή των κανόνων "α λα καρτ” δελεάζει και άλλους να ακολουθήσουν κάποτε τον ίδιο δρόμο. Φαντάζεται κανείς την Ασιατική Αναπτυξιακή Τράπεζα Υποδομών, που ίδρυσε η Κίνα, να δίνει άφεση αμαρτιών στην αθέτηση πληρωμών προς δυτικούς επίσημους πιστωτές;

 10-Δεκ-2015   

Του Κώστα Ράπτη

http://www.capital.gr/oikonomia/3087557/to-dnt-kai-episimos-pleon-leitourgei-a-la-kart