Το ΝΑΤΟ, η Ρωσία και τα Βαλκάνια




Το ΝΑΤΟ είναι έτοιμο να υποδεχθεί ένα νέο μέλος, μια χώρα που εδώ και καιρό υπολογιζόταν ως ένας σύμμαχος της Ρωσίας στα Βαλκάνια.

Η επικείμενη ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ, ύστερα από μια μακρά διακοπή κατά την οποία η συμμαχία δεν δεχόταν νέα μέλη, προκαλεί οργή στην Μόσχα. Αλλά υπάρχει μικρή πιθανότητα η Ρωσία να τιμωρήσει την χώρα των Δυτικών Βαλκανίων, παρά τα υψηλά ρωσικά οικονομικά συμφέροντα.


Ίσως η μεγαλύτερη έκπληξη είναι η αποκάλυψη ότι το τέχνασμα για την ένταξη στο ΝΑΤΟ επινοήθηκε από τον επί μακρόν πρωθυπουργό του Μαυροβουνίου, Milo Dukanovic . Αυτός είναι ο άνθρωπος που πριν από 20 χρόνια καταδίκασε τον πρόεδρο της Σερβίας, Slobondan Miloevic ως προδότη των σερβικών συμφερόντων, κατηγορώντας τον ότι ήταν πολύ "μαλακός" στις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία Dayton για την Βοσνία.

Από την πλευρά του το ΝΑΤΟ παραβλέπει το γεγονός ότι το Μαυροβούνιο είναι η μόνη χώρα της Κεντρικής ή Ανατολικής Ευρώπης όπου δεν υπάρχει μετάβαση της εξουσίας ύστερα από την κατάρρευση του κομμουνισμού, και αγνοεί ένα ένταλμα σύλληψης που εκδόθηκε κατά του Dukanovic από τους εισαγγελείς στη Νάπολη.

Αντιθέτως, το ΝΑΤΟ οδηγείται από τις ανησυχίες ότι τα Βαλκάνια γλιστρούν σε μια νέα περίοδο αστάθειας, που επιδεινώθηκε από την ουκρανική κρίση. Οι Δυτικοί ηγέτες αποφάσισαν ότι δεν μπορούν να περιμένουν μια πιο αξιοπρεπή γενιά ηγετών να έλθει στην εξουσία στα Βαλκάνια και να ξεχαστούν οι παλιές διαμάχες, και εκτίμησαν ότι έπρεπε να παρέμβουν να καλύψουν ένα αυξανόμενο κενό ασφάλειας.

Ο ίδιος ο Dukanovic το είδε ως μια τέλεια ευκαιρία να αξιοποιηθούν οι δυτικές ανησυχίες για τα Δυτικά Βαλκάνια και για την πιθανή παρέμβαση της Ρωσίας στα πολιτικά της περιοχής. Ο Dukanovic πρώτος έκανε την κίνησή του στις αρχές του 2014, αποφασίζοντας ότι θα αναλάβει μεγάλο ρίσκο για να θέσει τα έσοδα από την Ρωσία στον τουρισμό, στο εμπόριο και στις επενδύσεις σε real estate –και βασικά τις σχέσεις με τη Ρωσία γενικότερα- σε κίνδυνο, προκειμένου να οδηγήσει την χώρα προς την ΕΕ και προς το ΝΑΤΟ.

Τον Μάρτιο του 2014, το Μαυροβούνιο έσπασε τους δεσμούς με τους γείτονές του στην πρώην Γιουγκοσλαβία, και συμμετείχε στο καθεστώς κυρώσεων με την ΕΕ κατά της Ρωσίας. Στη συνέχεια ψήφισε κατά της Ρωσίας στο ψήφισμα της γενικής συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για την κριμαία. Τον Απρίλιο του 2014, ο Dukanovic επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον και δήλωσε στον αντιπρόεδρο Joe Biden ότι το ΝΑΤΟ έπρεπε να επεκταθεί περαιτέρω προς τα ανατολικά ως απάντηση στην ουκρανική κρίση.

Αυτό φυσικά έβαλε σε κίνδυνο τις κάποτε στενές σχέσεις με τη Ρωσία. Ο Dukanovic απέρριψε την πρόσκληση να παρακολουθήσει τους εορτασμούς για την Ημέρα Νίκης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη Μόσχα το 2015. Τα ΜΜΕ του Μαυροβουνίου, κλόνισαν περαιτέρω την ατμόσφαιρα με δήθεν διαρροές από σκιώδεις πηγές που ισχυριζόταν ότι το Κρεμλίνο απαιτεί από το Μαυροβούνιο να φιλοξενήσει μια ρωσική ναυτική βάση εάν η Ρωσία χάσει το "πάτημά" της στην Συρία. Τα δημοσιεύματα έφεραν το Κρεμλίνο να υπόσχεται δισεκατομμύρια στο Μαυροβούνιο για να συμφωνήσει, και εάν δεν το έκανε, απειλούσε να στείλει "ευγενικούς ανθρώπους" -που είναι ο ρωσικός όρος για τους ένοπλους άνδρες με στρατιωτικές στολές, γνωστοί επίσης και ως "πράσινα ανθρωπάκια".

Η Ρωσία αντιτίθεται σθεναρά στην διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Έχουν υπάρξει καταδίκες και καταγγελίες, και ο υπουργός Εξωτερικών Sergei Lavrov επέκρινε έντονα την απόφαση του ΝΑΤΟ. Αλλά δεν μπορούμε να περιμένουμε πολλά περισσότερα από αυτό. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι το Κρεμλίνο εγκατέλειψε τα Βαλκάνια πριν από πολύ καιρό, και νοιάζεται όλο και λιγότερο τώρα που δεν επικεντρώνεται σε ενεργειακά projects στην περιοχή.

Επομένως, η Ρωσία δεν έλαβε κανένα πρακτικό μέτρο για να τιμωρήσει το Μαυροβούνιο, όπως να χρησιμοποιήσει οικονομική πίεση ή να παρέμβει στην εγχώρια πολιτική. Ο ίδιος ο Dukanovic αποκήρυξε τυχόν συγκεντρώσεις εναντίον του ως προκλήσεις επιδοτούμενες από το Κρεμλίνο, με στόχο να ανατραπεί η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου και να εκτροχιαστεί η πορεία εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Αυτό ασφαλώς είναι πολύ μακριά από την πραγματικότητα: ο Dukanovic είναι στην εξουσία εδώ και 25 χρόνια και οι δικές
του πολιτικές είναι η κύρια αιτία για της διαδηλώσεις εναντίον του.

Αν ήθελε να αποσταθεροποιήσει το Μαυροβούνιο, η Ρωσία θα είχε πολλούς μοχλούς επιρροής. Οι Ρώσοι παραμένουν οι περισσότεροι τουρίστες στη χώρα, και αντιστοιχούν σε περίπου 20% του συνόλου. Το Κρεμλίνο θα μπορούσε να έχει καταργήσει το καθεστώς βίζα με το Μαυροβούνιο, να ξεκινήσει μια αρνητική εκστρατεία στα μέσα ενημέρωσης ή ακόμη και να απαγορεύσει τα τουριστικά ταξίδια στο Μαυροβούνιο λόγω πατριωτικών ζητημάτων –όπως έκανε προσφάτως με την Τουρκία. Αλλά τίποτα από αυτά δεν συνέβη, αν και ο τουρισμός φέρνει το 20% του ΑΕΠ του Μαυροβουνίου.

Η Ρωσία θα μπορούσε να είχε ανταποδώσει στον πόλεμο με τις κυρώσεις: το Μαυροβούνιο εισήγαγε για πρώτη φορά τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, τον Μάρτιο του 2014. Ωστόσο η Ρωσία απλώς επέκτεινε το δικό της αντί-εμπάργκο τροφίμων, για να συμπεριλάβει και το Μαυροβούνιο τον Αύγουστο του 2015, και επίσης επέλεξε να εξαιρέσει το κύριο εξαγωγικό προϊόν του Μαυροβουνίου στη Ρωσία, το κρασί. Επιπλέον, η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ Ρωσίας και Μαυροβουνίου, παραμένει σε ισχύ.

Τα ρωσικά μμε δεν ήταν αισθητά επιθετικά εναντίον του Μαυροβουνίου. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οι Ρώσοι πωλούν τα ακίνητά τους στο Μαυροβούνιο. Επίσης, το Μαυροβούνιο έχει εμπλακεί σε μια μακρά χρηματοοικονομική διαφωνία με τον Ρώσο ολιγάρχη Oleg deripaska για το εργοστάσιο αλουμινίου KAP στην Ποντγκόριτσα, τη μεγαλύτερη βιομηχανική επιχείρηση του Μαυροβουνίου, αλλά αυτό ξεκίνησε πριν από πολύ καιρό και δεν έχει τίποτα να κάνει με τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις.

Ασφαλώς η σχέση του Μαυροβουνίου με την Ρωσία μπορεί ακόμη να επιδεινωθεί μετά από την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Αλλά είναι εξαιρετικά απίθανο η Ρωσία να λάβει κάποιο μεγαλύτερο βήμα στα Δυτικά Βαλκάνια. Όλα τα μεγάλα projects της Ρωσίας στην περιοχή, έχουν ήδη ξεμείνει από ορμή. Η Ρωσία έχει χωριστεί από την περιοχή από ένα κλοιό κρατών της ΕΕ, και αυτό το μικρό τμήμα της Ευρώπης, δεν έχει κανένα οικονομικό ενδιαφέρον για τη Ρωσία. Επιπλέον, οι ντόπιοι ηγέτες, ακόμη και στη Σερβία, δεν θέλουν να θέσουν σε κίνδυνο τις σχέσεις τους με τη Δύση για χάρη της Ρωσίας. Και οι δύο πλευρές έχουν πιο σημαντικά ζητήματα για να επικεντρωθούν σε αυτά.

Carnegie.ru 
Του Maxim Samorukov
 18-Δεκ-2015       
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegie.ru/commentary/2015/12/09/montenegro-gambit-nato-russia-and-balkans/imwc