Η εξωτερική πολιτική της ΕΕ και η Βρετανία



Ύστερα από την καθιέρωση της Ενιαίας Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( CFSP  ) από την Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, οι διαδοχικές βρετανικές κυβερνήσεις έχουν ήδη την CFSP ως ένα σημαντικό εργαλείο για την επίτευξη των εθνικών στόχων εξωτερικής πολιτικής. Είχαν δίκιο ή η εξωτερική πολιτική της ΕΕ θα ήταν πιο αποτελεσματική εκτός της ΕΕ; Ένας τρόπος να το κρίνουμε αυτό είναι να συγκρίνουμε κάποιους από τους στόχους του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών (FCO) με τους στόχους εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, για παράδειγμα σε σχέση με το Ιράν, τη Ρωσία, τη Σομαλία και τους διεθνείς οργανισμούς.

Το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ, επιδίωξαν μια συνολική πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Η συμφωνία του Ιουλίου 2015 με την Τεχεράνη, αποτύπωσε το έργο των ανώτατων εκπροσώπων της ΕΕ (Javier Solana, Catherine Ashton, Federica Mogherini) για λογαριασμό των Ε3+3 (Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Κίνα, Ρωσία και ΗΠΑ). Παρά την δυσπιστία μεταξύ του Ιράν και των τεσσάρων δυτικών χωρών, η Τεχεράνη ήταν πολύ πιο άνετη με την ΕΕ, η οποία διαδραμάτισε έναν κρίσιμο ρόλο ως επικεφαλής διαπραγματευτής.

Οι εκτεταμένες κυρώσεις της ΕΕ, υποστηριζόμενες από το Ηνωμένο Βασίλειο, ήταν επίσης σημαντικές. Ορισμένα κράτη-μέλη αρχικά είχαν αντιταχθεί. Το Ιράν ήταν ο μεγαλύτερος προμηθευτής πετρελαίου της Ελλάδας μέχρι το 2012, όταν η Αθήνα εντάχθηκε στην συναίνεση της ΕΕ, υπέρ του εμπάργκο. Θα ήταν πιο δύσκολο για το Ηνωμένο Βασίλειο να αλλάξει την θέση της Ελλάδας εάν βρισκόταν εκτός ΕΕ, παρά από ό,τι αν ήταν εντός, και σε συνεννόηση με τη Γαλλία και τη Γερμανία.

Από το 2014 που η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, η ΕΕ, όπως και το Ηνωμένο Βασίλειο, έχει υποστηρίξει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Η FCO διεκδικεί τα εύσημα για μια "επιτυχημένη εκστρατεία ενίσχυσης των κυρώσεων της ΕΕ" εναντίον της Ρωσίας. Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν εκτός της ΕΕ, οποιεσδήποτε μονομερείς κυρώσεις θα είχαν μικρή επίδραση: τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας εμφανίζουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο αντιστοιχούσε σε λιγότερο από το 2% του συνολικού εμπορίου της Ρωσίας το 2014. Αντιθέτως, η ΕΕ στο σύνολό της αντιστοιχούσε στο 43%.

Η βρετανική κυβέρνηση δήλωσε το 2013 ότι η Σομαλία ήταν μια κορυφαία προτεραιότητα της εξωτερικής πολιτικής. Αν και η Σομαλία απέχει ακόμη από το να χαρακτηριστεί σταθερή, η αποστολή ειρήνευσης της Αφρικανικής Ένωσης εκεί, AMISOM, υποστηριζόμενη από περισσότερα από 580 εκατ. ευρώ από την ΕΕ, έχει μειώσει την περιοχή που ελέγχεται από αντάρτες. Επιπλέον, η εκπαιδευτική αποστολή της ΕΕ στην Σομαλία έχει εκπαιδεύσει περίπου 5.000 ντόπιους στρατιώτες και αστυνομία από το 2010. Και μια εκπαιδευτική αποστολή της ΕΕ στην περιοχή και μια ναυτική δύναμη της ΕΕ στον Κόλπο του Άντεν, έχουν συμβάλει σε μια (σε μεγάλο βαθμό επιτυχημένη) προσπάθεια αντιμετώπισης της πειρατείας που προερχόταν από τη Σομαλία.

Ένα από τα καθήκοντα του FCO είναι να "δημιουργήσει πιο αποτελεσματικούς και σύγχρονους διεθνείς οργανισμούς". Το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ, θεωρούν τους διεθνείς οργανισμούς όπως τον ΟΗΕ και τον OSCE (ΟΑΣΑ) ως εργαλεία για την αποτροπή και επίλυση συγκρούσεων, αλλά εάν το Ηνωμένο Βασίλειο διαφωνήσει ποτέ με την υπόλοιπη ΕΕ για την ανάγκη να ενταχθεί μαζί τους, έχει ένα δικαίωμα βέτο, από τη στιγμή που στην εξωτερική πολιτική, η δράση της ΕΕ χρειάζεται ομοφωνία. Στα Ηνωμένα Έθνη, το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται σε καλύτερη θέση να ασκήσει lobbying για δημοσιονομική πειθαρχία στο πλαίσιο μιας ομάδας χωρών που πληρώνουν περισσότερα από το ένα τρίτο των λογαριασμών, αντί από μόνη της ως μια χώρα που πληρώνει κάτι περισσότερο από το ένα 20ο. Στον ΟΑΣΑ, η φωνή της ΕΕ είναι ακόμη μεγαλύτερη: τα κράτη-μέλη παρέχουν το 70% του προϋπολογισμού του Οργανισμού, και τα 28 από τα 57 κράτη που συμμετέχουν, είναι τα κράτη της ΕΕ.

Η ΕΕ δεν εμπλέκεται σε κάθε διεθνή ζήτηση που αφορά το Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά όπου η ΕΕ έχει λόγο, όπως αναφέρεται στα παραπάνω παραδείγματα, βοηθάει παρά εμποδίζει το Ηνωμένο Βασίλειο να πετύχει τους στόχους του. Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο εγκαταλείψει την ΕΕ, η ικανότητά του να επηρεάσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων του CFSP, θα μειωθεί δραματικά.

Αυτή η απώλεια επιρροής θα είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στον τομέα της άμυνας. Ως ένα από τα πιο φιλό-ΝΑΤΟϊκά μέλη της ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει σταματήσει την ανάπτυξη της Ενιαίας Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ (CSDP) με τρόπο που να πλήττει το ΝΑΤΟ, και υποστήριξε το έργο τόσο στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ για να καταστεί δυνατή η καλύτερη συνεργασία μεταξύ των δύο. Εάν βρισκόταν έξω από την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα μπορούσε πλέον να ασκεί βέτο στα μέτρα που θα συμφωνούνταν από τα υπόλοιπα μέλη, όπως την δημιουργία ενός "ευρωπαϊκού στρατού", που θα αποδυνάμωνε τον ρόλο του ΝΑΤΟ στην άμυνα της Ευρώπης.

Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα του Ηνωμένου Βασιλείου με το CFSP αυτή τη στιγμή δεν είναι ότι η ΕΕ είναι τόσο ενεργή σε τομείς που αντιτίθεται το Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι ότι η Βρετανία δεν επενδύει αρκετά στο να καταστήσει την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική να είναι πιο αποτελεσματική για τα συμφέροντα του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι υπουργοί φαίνονται πρόθυμοι να πιέσουν για πρωτοβουλίες της ΕΕ (αφήνοντας την Γερμανία και την Γαλλία να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις με την Ρωσία για την διαμάχη της με την Ουκρανία, για παράδειγμα). Και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι σημαντικά υπό-εκπροσωπούμενο στην διπλωματική υπηρεσία της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (EEAS), τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στις αντιπροσωπείες της ΕΕ στο εξωτερικό. Σύμφωνα με την EEAS, με το 12,4% του πληθυσμού της ΕΕ, η Βρετανία έχει μόλις το 7,2% των θέσεων στην EEAS –λιγότερες από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία ή την Ισπανία. Οι Γάλλοι έχουν μια παροιμία, les absents ont toujours tort –ο απών έχει πάντα λάθος. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μόνο κατά το ήμισυ εκπροσωπούμενο στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ σήμερα, εάν αφήσει την ΕΕ θα περιπλέξει το λάθος.

Του Ian Bond
11-12-2015