Η νέα "G7" των γεωοικονομικών.

Στη νέα εποχή των γεωοικονομικών, ορισμένες χώρες και περιφερειακοί συνασπισμοί θα τα πάνε καλά, και κάποιοι άλλοι θα υποφέρουν. Οι ΗΠΑ κυριαρχούν σε αρκετά μέτωπα, αλλά άλλοι παίκτες ασκούν σημαντική επιρροή στις αντίστοιχες θέσεις τους. Έχουμε εντοπίσει επτά αρχέτυπες μορφές εξουσίας στον κόσμο των γεωοικονομικών, μια νέα G7.

Η οικονομική υπερδύναμη: Οι ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ παραμένουν η μόνη παγκόσμια υπερδύναμη και μπορεί ακόμη να προβάλει στρατιωτική υπεροχή με την μεγαλύτερη ευκολία από κάθε άλλη χώρα. Αλλά προσφάτως έχει χρησιμοποιήσει τον ρόλο του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα παγκοσμίως, για να αναπτύξει ένα νέο τύπο μέσου για την προβολή δύναμης. Μετά από την 11η Σεπτεμβρίου, όταν ο πρόεδρος κήρυξε τον "Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας", αξιωματούχοι στο αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών άρχισαν να επεξεργάζονται το πώς η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την πανταχού παρουσία του δολαρίου και την αμερικανική κυριαρχία στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, για να στοχεύει την χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Αυτό που ξεκίνησε ως πόλεμος εναντίον της al-Qaeda, διευρύνθηκε και συμπεριέλαβε μέτρα κατά της Βόρειας Κορέας, του Ιράν, του Σουδάν, και ακόμη και της Ρωσίας. Τα τεράστια πρόστιμα που επιβλήθηκαν στις τράπεζες που κατηγορήθηκαν ότι παραβίασαν τις κυρώσεις –όπως στη γαλλική BNP Paribas- έστειλαν κύματα σοκ στις χρηματοπιστωτικές αγορές και έδρασαν ως ισχυρό αποτρεπτικό σε μελλοντικές συμφωνίες. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του τότε διευθυντού της CIA, Michael Hayden, "αυτή ήταν μια ακριβείας βολή του 21ου αιώνα".

Η ρυθμιστική υπερδύναμη: Η ΕΕ

Επειδή η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον κόσμο, οι περισσότερες πολυεθνικές εταιρείες εξαρτώνται από την πρόσβασή τους στην περιοχή –που σημαίνει συμμόρφωση με τα standards της ΕΕ. Η Ένωση έχει χρησιμοποιήσει αυτή την ισχύ πολλές φορές – μπλοκάροντας την συγχώνευση της General Electric με την Honeywell, αναγκάζοντας την Microsoft να διαχωρίσει τον Explorer, και αμφισβητώντας τις αμερικανικές γεωργικές δραστηριότητες στην Αφρική και σε άλλες παγκόσμιες αγορές για την χρήση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Αυτή η εξαγωγή των κανονισμών, έχει επεκταθεί στην πολιτική σφαίρα, σε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή –και πιο δραματικά μέσω της διαδικασίας ένταξης της ΕΕ και της πολιτικής γειτνίασης.

Αυτές οι πολιτικές καθιστούν την πρόσβαση στις αγορές της ΕΕ και την ένταξη σε αυτή, εξαρτημένη από το να δεχθούν οι άλλες χώρες την ευρωπαϊκή νομοθεσία και τα πρότυπα της ΕΕ. Για να ενταχθούν στην ΕΕ, οι υποψήφιοι πρέπει να υιοθετήσουν περισσότερες από 80.000 σελίδες νόμων –που διέπουν τα πάντα, από τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και την θανατική ποινή, μέχρι την ασφάλεια τροφίμων- στην εγχώρια νομοθεσία. Ακόμη περισσότερη, η ρυθμιστική εξουσία της ΕΕ είναι λιγότερο δαπανηρή, περισσότερο ανθεκτική και λιγότερο εύκολο να υπονομευθεί από ανταγωνιστές σε σχέση με πιο παραδοσιακά εργαλεία εξωτερικής πολιτικής.

Η κατασκευαστική υπερδύναμη: Η Κίνα

Η Κίνα σήμερα χρησιμοποιεί την οικονομική της ισχύ πιο συχνά, πιο κατηγορηματικά, και με πιο ποικιλόμορφο τρόπο από ποτέ. Παρά το ότι η εμπορική και οικονομική δύναμη της Κίνας αυξάνεται, το πιο καινοτόμο γεωοικονομικό της εργαλείο είναι οι υποδομές –τόσο φυσικές όσο και θεσμικές. Εκτεινόμενος από την Ουγγαρία μέχρι την Ινδονησία, ο προϋπολογισμός του Πεκίνου για την ΑΙΙΒ είναι 100 δισ. δολάρια –ποσό που κυρίως διατίθεται για τη χρηματοδότηση δρόμων, σιδηροδρόμων, αγωγών και άλλων υποδομών κατά μήκος της Ευρασίας, λειαίνοντας τις δυτικές προβλέψεις της Κίνας. Οι κινεζικοί πόροι εκτιμάται ότι θα προσθέσουν περί τα 2,5 τρισ. δολάρια στο εμπόριο της Κίνας στην επόμενη δεκαετία, περισσότερο από την αξία των εξαγωγών της το 2013, όταν ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας παγκοσμίως.

Επιπλέον, ενώ το Πεκίνο παραμένει ένας ενεργός παίχτης εντός των υφιστάμενων διεθνών θεσμικών οργάνων, προάγει και χρηματοδοτεί επίσης παράλληλες δομές όπως η ΑΙΙΒ και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης. Ο συνολικός στόχος αυτών των προσπαθειών είναι η μεγαλύτερη αυτονομία, κυρίως από τις ΗΠΑ, και μια επέκταση της κινεζικής σφαίρας επιρροής στην Ασία και πέραν αυτής.

Οι φιλοδοξίες της Κίνας εκτείνονται πέρα από το φυσικό, στον εικονικό κόσμο, όπου εκεί προωθεί μια ατζέντα κυβερνό-κυριαρχίας, αμφισβητώντας την πολυσυμμετοχικότητα, ένα ανοιχτό πρότυπο για τη διακυβέρνηση του διαδικτύου από τις ΗΠΑ, για να επιτρέψει τις εθνικές κυβερνήσεις να ελέγχουν τη ροή των δεδομένων και να ελέγχει το διαδίκτυο εντός της δικαιοδοσίας τους. Και η κινεζική ηγεσία όλο και περισσότερο ενισχύει τον έλεγχό της στο διαδίκτυο και στους τεχνολογικούς παρόχους. Με την μεγαλύτερη κοινότητα χρηστών του διαδικτύου (σχεδόν 700 εκατ. Κινέζοι πολίτες χρησιμοποιούν τακτικά πλέον το διαδίκτυο, σχεδόν τα 600 εκατομμύρια μέσω κινητών τηλεφώνων), η Κίνα έχει ένα ειδικό βάρος.

Η μεταναστευτική υπερδύναμη: Η Τουρκία

Στην εποχή της μαζικής μετανάστευσης, η ικανότητα να ελέγχει την ροή ανθρώπων, είναι μια πηγή εξουσίας. Οι τουρκικές αρχές χρησιμοποίησαν την απειλή της ροής των ανθρώπων για να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ τους και με την ΕΕ –απαιτώντας την άρση των περιορισμών βίζας, χρηματοοικονομική βοήθεια για να ελαφρύνει τα βάρη της φιλοξενίας περισσότερων από 2 εκατ. Σύριων, και την επανέναρξη της πρότασης για ένταξη στην ΕΕ.

Η υπερδύναμη "spoiler": Η Ρωσία

Καθώς η αυτοκρατορία της υποχώρησε μετά από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η Ρωσία έχει μετατραπεί σε έναν πρωτοπόρο της αναταραχής. Η εξωτερική της πολιτική τα τελευταία χρόνια έχει διαμορφώσει με επιτυχία την συμπεριφορά των γειτόνων της και άλλων δυνάμεων, μέσω τακτικών που περιλαμβάνουν διακοπή παροχής αερίου, κυρώσεις, αποπομπή εργαζόμενων, κυβερνό-επιθέσεις, παραπληροφόρηση και εκστρατείες προπαγάνδας, και προσπάθειες να προκαλέσει αναταραχή δυτικές διεθνείς οργανώσεις, όπως ο ΟΗΕ και ο OSCE. Παράλληλα, έχει "δουλέψει" για να καθιερώσει νέους οργανισμούς για να διευρύνει τη δύναμή της, όπως οι BRICS, ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, και η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση. Αλλά επειδή η Ρωσία δεν έχει κάνει αρκετά για να ενισχύσει και να διαφοροποιήσει την οικονομία της –η οποία εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την εξαγωγή υδρογονανθράκων- το μερίδιό της στην παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε πτωτική πορεία. Αυτό θα περιορίσει την ικανότητά της να δράσει ως spoiler με την πάροδο του χρόνου.

Η ενεργειακή υπερδύναμη: Σαουδική Αραβία

Η γεωοικονομική ισχύ της Σαουδικής Αραβίας στηρίζεται στα 10 εκατ. βαρέλια 

πετρελαίου που εξάγει ημερησίως, και είναι τώρα υπεύθυνη για το ένα πέμπτο του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου. για δεκαετίες, έχει μετατρέψει τους υδρογονάνθρακές της σε οικονομική και γεωπολιτική δύναμη, ενισχύοντας τον OPEC ως το πρωταρχικό μέσο για να μεταφραστεί η ισχύς της αγοράς σε ευρύτερη διεθνή οικονομική μόχλευση. Έχει χρησιμοποιήσει την προθυμία της να δεχθεί βραχυπρόθεσμα πλήγματα, προκειμένου να διαμορφώσει τις παγκόσμιες αγορές προς όφελός της (και εις βάρος των ανταγωνιστικών, όπως το Ιράν ή τις αμερικανικές εταιρείες σχιστόλιθου). Επιπλέον, έχει υπάρξει πρόθυμη να επενδύσει δισεκατομμύρια πετρό-δολαρίων σε στήριξη των στόχων εξωτερικής πολιτικής –υποστηρίζοντας τα αντεπαναστατικά καθεστώτα κατά τη διάρκεια των αραβικών εξεγέρσεων καθώς και να διεξάγει έναν περιφερειακό proxy πόλεμο εναντίον του Ιράν.

Η ισχύς του λαού

Η συνδεδεμένη οικονομία και κοινωνία, είναι πολύ πιο ευάλωτη σε διαταραχές από τα χαμηλά –είτε υποκινούνται από εχθρικές κυβερνήσεις, είτε από τρομοκρατικές οργανώσεις είτε από εφήβους στα δωμάτιά τους. Και η ικανότητα των ανθρώπων να ομαδοποιούνται στο διαδίκτυο –σε φανταστικές πλειοψηφίες- καθιστά τόσο τις δημοκρατικές όσο και τις αυταρχικές πολιτικές πιο ευάλωτες και επιρρεπείς στις εκστρατείες εναντίον συγκεκριμένων δράσεων (ο Francis Fukuyama έχει μιλήσει για τη γέννηση της "vetoκρατίας", καθώς οι δειλή ηγέτες υποκύπτουν στη λαϊκή πίεση). Το hacking, τα δημόσια μποϋκοτάζ και οι εκστρατείες αποεπένδυσης –είτε αυτόνομα είτε σταδιακά από κυβερνήσεις- γίνονται όλο και πιο κοινές, πιο αποτελεσματικές, και παίρνουν λιγότερο χρόνο και λιγότερους πόρους για να σταθούν.

  30/12/2015     

 Mark Leonard

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/europeanpower/geoeconomics

Οι απόψεις του ιστολογίου δεν συμφωνούν  πάντα με τις απόψεις που διατυπώνονται στα εκάστοτε -χάριν ενημέρωσης και προβληματισμού-  αναρτώμενα  κείμενα τρίτων.Οι απόψεις που δημοσιεύονται στα κείμενα των αναρτήσεων εκφράζουν αποκλειστικά και μόνο τους αρθρογράφους που τις διατυπώνουν.