Το Χατάι, ο Κεμάλ και ο... Τρίτος Παγκόσμιος!

Τούρκοι στρατιώτες καταλαμβάνουν αναίμακτα την Αλεξανδρέττα τον Ιούλιο του 1938 Τούρκοι στρατιώτες καταλαμβάνουν αναίμακτα την Αλεξανδρέττα τον Ιούλιο του 1938, μετά το «ξεπούλημα» των Γάλλων. Από εδώ και πέρα, η πόλη λέγεται Ισκεντερούν, και η επαρχία «Χατάι»...

Οταν το παρόν γίνεται υπερβολικά περίπλοκο και η ομίχλη του πολέμου σκεπάζει τα πάντα, όταν ο κάθε πικραμένος μαρκουτσοφόρος και γραφιάς -ντόπιος ή αλλοδαπός- αυτοβαπτίζεται «ειδικός αναλυτής» και βομβαρδίζει το πόπολο με τρομολαγνικές ατάκες περί επικείμενου τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, ο μόνος οδηγός που μας απομένει είναι η ψύχραιμη, χωρίς παρωπίδες αποτίμηση των γεγονότων και φυσικά η προσφυγή στην Ιστορία, το ύστατο καταφύγιο των λογικών ανθρώπων.

Αμα είναι να πεθάνουμε όλοι για έναν τόπο, άλλωστε, όπως μας λένε από το πρωί ώς το βράδυ οι μυαλοφυγόδικοι «ειδικοί», καλό είναι να ξέρουμε και πέντε πράγματα γι’ αυτόν!

Ας επιχειρήσουμε λοιπόν και σήμερα ένα τεθλασμένο δρομολόγιο μεταξύ Ιστορίας και επικαιρότητας, μπας και βγάλουμε άκρη από τα αντικρουόμενα και αντιφατικά μηνύματα των τελευταίων ημερών, μετά τη φαινομενικά αδικαιολόγητη κατάρριψη του ρωσικού «Σουχόι» στη συρο-τουρκική μεθόριο, και συγκεκριμένα στην επαρχία Χατάι.

Από τη βαθιά αρχαιότητα, ο τόπος αυτός -ευλογημένος μα και καταραμένος ταυτοχρόνως- υπήρξε σταυροδρόμι και χωνευτήρι πολιτισμών, αλλά και πεδίο μάχης των πρωτο-αυτοκρατοριών της εποχής.

Στην εποχή του Χαλκού ξέρουμε πως ανήκε στους Ακκάδιους, για να καταλήξει πριν από περίπου τρεις χιλιάδες χρόνια στους Χετταίους.

Αδιάκοποι οι πόλεμοι και οι κατακτήσεις: μετά τους Χετταίους ήρθαν οι Ασσύριοι, οι Πέρσες και οι Μακεδόνες πολεμιστές που με τον Σέλευκο μετέτρεψαν την Αντιόχεια -τη σημερινή Αντάκια - σε μεγαλούπολη της εποχής.

Η (ελληνόφωνη) Αντιόχεια παρέμεινε σπουδαίο πολιτισμικό και εμπορικό κέντρο υπό τον ζυγό τόσο των Ρωμαίων όσο και των Βυζαντινών διαδόχων τους.

Το 638 όμως η Ιστορία βαριέται το πολύ Kύριε ελέησον και γυρίζει σελίδα: η Αντιόχεια καταλαμβάνεται από τους Αραβες καβαλάρηδες του πρώτου Χαλιφάτου και παραμένει υπό ισλαμική κυριαρχία για τρεις αιώνες.

Οι Βυζαντινοί την ανακτούν προσωρινά το 969, και την κρατάνε για περίπου έναν αιώνα, αλλά μετά έρχονται οι ασταμάτητοι Σελτζούκοι Τούρκοι, που την προσαρτούν στο σουλτανάτο του Χαλεπιού.

Θα μείνουν εκεί μόλις 14 χρόνια: το Βυζάντιο έχει εξαντληθεί, αλλά αναλαμβάνουν δράση οι αχόρταγοι Δυτικοί σταυροφόροι - «πολεμιστές του θεού» που την κατακτούν το 1098 και τη βαπτίζουν «Πριγκιπάτο της Αντιόχειας».

Από τότε ξεκινά η άρρωστη, ιμπεριαλιστική σχέση των Φράγκων, της Γαλλίας δηλαδή, με το σημερινό Χατάι, τη Συρία και τον Λίβανο -με το Λεβάντε.

Η νορμανδική φεουδαρχική ελίτ θα μπαστακωθεί για τα επόμενα 260 χρόνια, ξεζουμίζοντας τους περίπου 20.000 εναπομείναντες ντόπιους χριστιανούς κατοίκους -στην πλειονότητά τους Ελληνες και Αρμένηδες- αφού από τους μουσουλμάνους και τους Εβραίους δεν είχε μείνει ρουθούνι... Θα μείνει δηλαδή μέχρι το 1268, όταν οι Μαμελούκοι θα ανηφορίσουν από την Αίγυπτο για να διώξουν οριστικά τους άπιστους.

Το 1516, με την κατάληψη του Μισιριού από τον Σελίμ, ολόκληρη η περιοχή περνά στην οθωμανική αυτοκρατορία, τη μεγαλύτερη και ισχυρότερη της εποχής, και μετονομάζεται σε βιλαέτι του Χαλεπιού.

Και, όπως συνέβη και σε άλλες κατακτημένες από τους Οθωμανούς περιοχές, όπως τα Βαλκάνια, τους επόμενους τέσσερις αιώνες αναβιώνει κι εκεί η μακρά παράδοση της πολυπολιτισμικότητας. Δυτικοί ταξιδευτές περιγράφουν ένα πραγματικό «καζάνι» εθνοτήτων -η πλειονότητα των κατοίκων της «Αλεξανδρέττας», όπως την αποκαλούν οι ξένοι, είναι Αραβες, αλλά ζουν εκεί και δεκάδες χιλιάδες Τούρκοι, Ρωμιοί και Μαρωνίτες χριστιανοί, Αρμένηδες, Εβραίοι, Κούρδοι κ.ά.

Ο Πρώτος Παγκόσμιος και το μυστικό αγγλογαλλικό σύμφωνο Σάικς-Πικό δίνει την ευκαιρία στους Γάλλους αποικιοκράτες να επιστρέψουν στη Συρία και να τη μετατρέψουν σε προτεκτοράτο τους.

Με τη συνθήκη των Σεβρών (1920) και τη γαλλοτουρκική συνθήκη του 1921 (που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ήττα των ελληνικών δυνάμεων στη Μικρά Ασία - αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία...) το σημερινό Χατάι αποκτά μερική αυτονομία και ονομάζεται «σαντζάκι της Αλεξανδρέττας».

Ο θριαμβευτής του πολέμου Κεμάλ όμως δεν αποδέχεται την ένταξη στη Συρία και ξεκινά ένα ανατολίτικο παζάρι με τους Γάλλους, αλλά και μια υπόγεια καμπάνια «τουρκοποίησης» και αλλοίωσης του ντόπιου πληθυσμού, που θα κρατήσει σχεδόν είκοσι χρόνια: στο πλαίσιο αυτό ο Ατατούρκ «εφευρίσκει» και το όνομα «Χατάι», που παραπέμπει στους αρχαίους Χετταίους, τους οποίους ως γνωστόν παρουσίαζε τότε ως προγόνους των σημερινών Τούρκων, προκειμένου να χαρακτηρίσει τις περιοχές αυτές «τουρκικές εδώ και 40 αιώνες»!

Οι ντόπιοι Αραβες, που παραμένουν πλειονότητα, ξεσηκώνονται και προσπαθούν να εμποδίσουν τη διαφαινόμενη «επιστροφή» στους Τούρκους, αλλά δεν τα καταφέρνουν. Οι Γάλλοι τούς έχουν ήδη ξεπουλήσει.

Το 1936 η Συρία αποκτά την ανεξαρτησία της, αλλά το 1937, μετά από «παρέμβαση» της Κοινωνίας των Εθνών, η «Αλεξανδρέττα» βαφτίζεται αυτόνομο κράτος («Δημοκρατία του Χατάι») υπό την κοινή προστασία Γαλλίας και Τουρκίας.

Η «ανεξαρτησία» όμως είναι ένα τέχνασμα των Γάλλων για να αποκοπεί από τη Συρία και να χαριστεί ως «μπόνους» στον Κεμάλ: μετά μια σειρά από «θερμά» μεθοριακά επεισόδια, και ένα άκρως αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα «βίας και νοθείας», που οι Αραβες αποκήρυξαν από την πρώτη στιγμή, ο Κεμάλ προσαρτά τη «Δημοκρατία του Χατάι» το 1939 και ενσωματώνει στη νέα επαρχία τις περιφέρειες της Γκαζιαντέπ, του Ντερτιόλ και του Ερζίν, ενώ παράλληλα υποχρεώνει σε «έξοδο» τουλάχιστον 50.000 ντόπιους, πρωτίστως Αραβες και Αρμένιους, που φεύγουν για να σωθούν.

Από τότε, πολύ νερό και αίμα κύλησε στο αυλάκι της Ιστορίας. Η Συρία δεν αποδέχτηκε ποτέ την απόσχιση της περιοχής -της Αλισκεντερούν, όπως την αποκαλούν-, και ακόμα και σήμερα την περιλαμβάνει στους επίσημους χάρτες της.

Ακόμη και την εποχή του έντονου «φλερτ» μεταξύ του Ερντογάν και του Ασαντ, μεταξύ 2005 και 2009, το «αγκάθι» αυτό παρέμεινε ισχυρό, φτάνοντας μάλιστα να χαλάσει μια μεγάλη συμφωνία για τη συνδιαχείριση των υδάτινων πόρων του Ευφράτη.

Μετά, το 2011, ξεκίνησε ο εμφύλιος, ο «σουλτάνος» άλλαξε για ακόμη μια φορά στρατόπεδο, και πριν από λίγες μέρες άναψε ακόμη ένα σπίρτο στην πυριτιδαποθήκη...

29.11.2015 

Γιώργος Τσιάρας

http://www.efsyn.gr/arthro/hatai-o-kemal-kai-o-tritos-pagkosmios