Η επανάσταση στην Τυνησία πέντε χρόνια μετά



Η 14η Ιανουαρίου σηματοδότησε την πέμπτη επέτειο από την επανάσταση στην Τυνησία, το πρώτο κίνημα της Αραβικής Άνοιξης και το έναυσμα για πολλές άλλες λαϊκές εξεγέρσεις στην Αίγυπτο, την Λιβύη, και ιδιαίτερα την Συρία. Η Tυνησία έχει πετύχει πολλά από το 2011, αλλά οι απογοητεύσεις και οι κίνδυνοι παραμένουν ακόμη. Ένας λόγος παραπάνω για την ΕΕ να δεσμευτεί για την χώρα.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Τυνησία έχει καταγράψει αξιοσημείωτα επιτεύγματα: το αστυνομικό κράτος της χώρας έχει περιοριστεί, διεξήχθησαν δημοκρατικές εκλογές, εκπονήθηκε ένα νέο σύνταγμα βασισμένο στον συμβιβασμό των αντίθετων απόψεων, αποκαταστάθηκε η ελευθερία έκφρασης, εισήχθησαν νέες μορφές διαλόγου και πάνω από όλα, όλη η διαδικασία έγινε με ειρηνικό τρόπο.

Η δημοκρατική δομή της χώρας έχει τώρα σχεδόν ολοκληρωθεί, η οποία, με βάση τα ιστορικά πρότυπα, είναι μια πολύ γρήγορη μεταμόρφωση. Φυσικά, η άσκηση της δημοκρατίας σε καθημερινή βάση, είναι απείρως πιο περίπλοκη από το να ψηφίζεις για νέους νόμους και να δημιουργείς θεσμικά όργανα. "Το νέο παιχνίδι της δημοκρατίας", όπως το περιέγραψε ένας από τους Τυνήσιους συνομιλητές μου, είναι ένα μακροπρόθεσμο. Αυτή τη στιγμή, το δημοκρατικό hardware είναι στην θέση του, ενώ το software δεν είναι.

Η βουλή, για παράδειγμα, -που δεν είναι μια εξουσία υπό αστυνομικό κράτος- παραδοσιακά είχε μικρό προϋπολογισμό, λίγα γραφεία, και πολύ μικρό εξειδικευμένο προσωπικό. Προκειμένου το νομοθετικό σώμα να συμμετάσχει πλήρως στην θέσπιση των νόμων, να συζητήσει προτάσεις από την εκτελεστική εξουσία και να αλληλεπιδράσει με άλλους οργανισμούς και ενδιαφερόμενους για την Τυνησία, είναι αναπόφευκτα μια μακρά διαδικασία μάθησης. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί, σε διαφορετικό βαθμό, για άλλους παράγοντες όπως την εκτελεστική εξουσία, τα πολιτικά κόμματα, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, τις επιχειρηματικές ενώσεις και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Τα πάντα πρέπει να συζητηθούν διεξοδικά, και απαιτείται υπομονή.

Εδώ βρίσκεται το δίλημμα της Τυνησίας. Ενώ τα επιτεύγματα της επανάστασης είναι αξιοθαύμαστα –και θαυμάζονται στον δυτικό κόσμο- η χώρα αντιμετωπίζει επείγουσες προκλήσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Στο εσωτερικό της Τυνησίας, εκείνοι που ξεκίνησαν την επανάσταση –οι νέοι και οι αποκλεισμένοι από την ευημερία- δεν έχουν δει μεγάλη βελτίωση. Αντιθέτως, τα τουριστικά έσοδα έχουν μειωθεί κατακόρυφα, οι εγχώριες και ξένες επενδύσεις έχουν μειωθεί δραστικά και οι ξένοι χορηγοί δεν έχουν βρει τρόπους να διοχετεύσουν βοήθεια που να εκταμιεύεται γρήγορα. Η απόγνωση στους νέους –σχεδόν οι μισοί από τους ανέργους της χώρας είναι απόφοιτοι- μπορεί να αποτελεί γόνιμο έδαφος για τις εξτρεμιστικές δυνάμεις.

Εξωτερικά, η Τυνησία είναι επιρρεπής στις δυσμενείς επιπτώσεις της αβέβαιης κατάστασης στην Αλγερία και, πιο άμεσα, των πιθανών επιπτώσεων από το χάος στη Λιβύη και την ταχεία πρόοδο του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους σε αυτή την χώρα.

Από πολιτικής πλευράς, η Τυνησία θεωρητικά κυβερνάται με ασφάλεια από την ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία του τωρινού συνασπισμού μεταξύ των φιλελεύθερων δυνάμεων και του Ισλαμικού Κόμματος της χώρας. Ωστόσο, πέρα από την καθησυχαστική επίσημη αφήγηση των μελών του συνασπισμού, βρίσκονται ανησυχητικές τάσεις και πολύ διαφορετικά κοινωνικά projects. Η φιλελεύθερη πλευρά αυτού του απίθανου συνασπισμού, το κόμμα Nidaa Tounes, σταδιακά καταρρέει , με μία παραίτηση μετά από την άλλη, στο σημείο που ο ισλαμικός του εταίρος, Ennahdha, είναι τώρα το μεγαλύτερο κόμμα στο κοινοβούλιο.

Το Ennahdha από την πλευρά του, παίζει ένα μεγάλο παιχνίδι, περιμένοντας υπομονετικά τις τοπικές εκλογές, θεωρητικά αργότερα φέτος, για να παγιώσει την θέση του και να ενισχύσει την κυριαρχία της σε εθνικό επίπεδο, φέρνοντας παράλληλα πρόοδο στους πολίτες σε τοπικό επίπεδο. Αυτή η στρατηγική συγκρίνεται με αυτή του τουρκικού ΑΚΡ τα τελευταία 20 χρόνια, σε μια ανεστραμμένη ακολουθία.

Στο εξωτερικό μέτωπο, η Τυνησία βιώνει ένα περίεργο φαινόμενο: είναι πιθανώς η αραβική χώρα να συγκεντρώνει την ισχυρότερη στήριξη από τους Δυτικούς εταίρους, αλλά οι πολίτες της δεν μπορούν να δουν τις επιδράσεις αυτών των καλών λόγων. Οι υποσχέσεις και οι δεσμεύσεις αφθονούν, με βοήθεια ως αντάλλαγμα για τις μεταρρυθμίσεις, αλλά οι χορηγοί και οι κυβερνήσεις αλληλοκατηγορούνται για το ότι η αλλαγή δεν έρχεται τόσο γρήγορα.

Οι χορηγοί και οι κυβερνήσεις έχουν καλές εξηγήσεις και οι δύο για την απουσία προόδου, αλλά δεν μπορούν να περιμένουν περισσότερο για τα θετικά αποτελέσματα των αμοιβαίων δεσμεύσεών τους. Από τις τραγικές τρομοκρατικές επιθέσεις στην πόλη Σούσα και Τύνιδα το 2015, έχει τεθεί σε εφαρμογή ένας αποτελεσματικός μηχανισμός για να ενισχύσει την συνεργασία ασφάλειας. Το ίδιο απαιτείται επειγόντως για τα κοινωνικά και οικονομικά μέτωπα.

Εκείνοι που βρίσκονται στις business της διεθνούς συνεργασίας, γνωρίζουν τις δυσκολίες της άμεσης διοχέτευσης πόρων χρηματοδότησης και της εφαρμογής τους για την παραγωγή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Το να ξεμπλοκάρει αυτό το σύστημα και να έλθει ελπίδα στους πολίτες, είναι επείγοντα και αμοιβαία καθήκοντα.

Χρειάζεται ωστόσο μια επισήμανση: οι απλοί πολίτες και οι νέοι πρέπει να αισθανθούν άμεσα την διαφορά. Δεν θα συμβεί αυτό εάν η διεθνής στήριξη αποτελείται μόνο από μακροοικονομική συνδρομή και μεγάλα έργα υποδομής όπως λιμάνια και αυτοκινητόδρομους. Οι πολίτες θα πρέπει να συμμετέχουν σε χειροπιαστές, νέες πρωτοβουλίες. Οι πιθανότητες είναι ατελείωτες: ένα tablet για κάθε παιδί στο δημοτικό σε όλη την χώρα, σε συνδυασμό με την κατάλληλη διδασκαλία, θα έδινε στους γονείς μια αίσθηση ότι όλοι μπορούν να συμμετέχουν στο σύγχρονο. Και ένα πανεθνικό σχέδιο για την αντιμετώπιση των άμεσων περιβαλλοντικών προκλήσεων της Τυνησίας (λειψυδρία και ερημοποίηση των αγροτικών περιοχών, επιλεκτική συλλογή απορριμμάτων στις αστικές περιοχές) θα βοηθούσε ώστε να κινητοποιηθούν εθελοντές και να διανεμηθεί εισόδημα.

Συνολικά, οι οικονομικές προκλήσεις της Τυνησίας δεν είναι τεράστιες για τις δυτικές δυνάμεις: περίπου 6-9 δισ. ευρώ για τα επόμενα πέντε χρόνια, σε συνδυασμό με έναν μηχανισμό εκκαθάρισης, θα ήταν καλό για την χώρα ώστε να ενισχύσει τις δυνάμεις της με ένα μείγμα στήριξης του προϋπολογισμού και με συμπαγή projects, με επίκεντρο τον άνθρωπο. Αυτό θα ήταν μια καλή επένδυση από την δυτική κοινότητα στην τυνησιακή επανάσταση πριν το περιφερειακό περιβάλλον γίνει πιο χαοτικό.

Του Marc Pierini

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ:


19-1-2016