Ο αφανισμός της ελληνικής βιομηχανίας έχει ήδη συντελεστεί
Φωτογραφίες του Γ. Μπεχράκη
Λαβωμένη και αποδεκατισμένη βγαίνει η ελληνική βιομηχανία από τα εκατοντάδες λουκέτα της κρίσης, που έχουν πλήξει ακόμα και εμβληματικά ονόματα της παραγωγής από όλους τους κλάδους. Τελευταίο κρούσμα η Softex, που απασχόλησε τις τελευταίες ημέρες την επικαιρότητα και η οποία αποτελεί ακόμα ένα παράδειγμα πάλαι ποτέ κραταιάς βιομηχανίας που προστίθεται στα χιλιάδες κουφάρια που έχουν μετατρέψει παραγωγικές περιοχές, που έσφυζαν από ζωή, σε έρημες ζώνες. Η περίπτωση της Softex, καθώς και των άλλων βιομηχανιών χαρτοποιίας που οδηγήθηκαν σε κλείσιμο τα τελευταία χρόνια, υπογραμμίζει και μια άλλη διάσταση της αποβιομηχάνισης της χώρας: Κλάδοι στους οποίους η ελληνική οικονομία κάποτε ήταν αυτάρκης, όπως τα προϊόντα χαρτιού tissue, πλέον υποκαθίστανται με εισαγωγές.
Και μπορεί η κρίση να αποτέλεσε τον καταλύτη για το κύμα λουκέτων που έπληξε την ελληνική παραγωγή, ωστόσο οι πραγματικές αιτίες για την αποβιομηχάνιση της χώρας είναι πιο βαθιές και σύνθετες. Υψηλή φορολογία, αβάσταχτο ενεργειακό κόστος, ανύπαρκτη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, καταρράκωση της εγχώριας ζήτησης, αντιαναπτυξιακή και αντιεπενδυτικήσυμπεριφορά των κυβερνήσεων και γραφειοκρατία συνθέτουν τον βασικό κορμό των προβλημάτων που οδηγούν σε αποσύνθεση τον παραγωγικό ιστό της χώρας. Οι αιτίες εντοπίζονται στην εχθρική αντιμετώπιση της βιομηχανίας, στο αντιαναπτυξιακό περιβάλλον, στη χρηματοοικονομική ασφυξία, στο υψηλό κόστος ενέργειας, στην καταρράκωση της εγχώριας ζήτησης, στη φορολογία και στο μη μισθολογικό κόστος. Βεβαίως, τα προβλήματα αυτά είχαν εγκαίρως επισημανθεί, χωρίς να υπάρξει καμία ουσιαστική αντίδραση διαχρονικά από τις κυβερνήσεις. Ακόμα και σήμερα, που η βιομηχανία μετρά τις πληγές της και τα εναπομείναντα ανοιχτά φουγάρα δίνουν μάχη επιβίωσης, προβλήματα όπως η υπερφορολόγηση της ενέργειας και τα υπέρογκα κόστη ηλεκτρισμού (ενέργεια, μεταφορικά τέλη και άλλες εισφορές) κάνουν ακόμα πιο δύσκολη την απόφαση να συνεχίσει κανείς να παράγει στην Ελλάδα.
Το τέλος της Softex
Το λουκέτο της Softex δεν εξέπληξε όσους γνώριζαν την ουσιαστική αδράνεια της εταιρείας από την πυρκαγιά που ξέσπασε το καλοκαίρι, στη διάρκεια της κανονικής βάρδιας του εργοστασίου. Η εταιρεία τούς επόμενους μήνες δεν κατάφερε να συνέλθει από το πλήγμα, που ήρθε σε μια ούτως ή άλλως δύσκολη συγκυρία αλλεπάλληλων ζημιογόνων χρήσεων και σημαντικών οικονομικών προβλημάτων. Κάποιοι μιλούν για προειλημμένη απόφαση της ιταλικής ιδιοκτησίας της Bolton Group. Παρά τις περί του αντιθέτου εικασίες, οι συνασφαλίστριες εταιρείες (Generali Hellas, HDI Gerling, Interamerican, ΑΤΕ) ανακοίνωσαν ότι κατέβαλαν σε εύλογο χρόνο (τον Δεκέμβριο) την αποζημίωση, η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, έφτασε τα 8,5 εκατ. ευρώ. Και εάν στην τριμερή συνάντηση που έγινε την περασμένη εβδομάδα το υπουργείο διαμήνυσε ότι δεν θα δεχτεί το κλείσιμο του εργοστασίου, η ιταλική εταιρεία επέμεινε στην απόφασή της, η οποία χαρακτηρίζεται αμετάκλητη από τη διοίκηση της Softex. Η εταιρεία, που δημιουργήθηκε από τον Κωνσταντίνο Κεφάλα το 1937 και μεσουράνησε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '80 όχι μόνο στην αγορά tissue, αλλά και στο δημοσιογραφικό χαρτί, βρέθηκε εκτεθειμένη εξαιτίας του υψηλού δανεισμού, όταν αυτός έγινε άμεσα απαιτητός το 1984, με αποτέλεσμα η εταιρεία να περάσει στο Δημόσιο και στον ΟΑΕ. Ως προβληματική αντιμετώπισε τις γνωστές ασθένειες του κρατισμού, για να περάσει εκ νέου στα χέρια ιδιωτών επενδυτών το 1997 και, με εξαίρεση κάποιες χρονιές αναλαμπής, ήταν επί πολλά χρόνια ζημιογόνος.
Μόνο εισαγόμενο πλέον το χαρτί
Μόνο εισαγόμενο πλέον το χαρτί
Ο κλάδος της χαρτοποιίας είχε φτάσει, στο αποκορύφωμά του, να καλύπτει πλήρως τις ανάγκες της εγχώριας κατανάλωσης, με αποτέλεσμα να μη γίνονται καθόλου εισαγωγές προϊόντων. Πλέον, η εικόνα έχει αλλάξει και είναι χαρακτηριστική η ανακοίνωση το καλοκαίρι του 2015 του λουκέτου για την παραγωγική μονάδα της ΒΙΣ στον Βόλο. Σύμφωνα με την εταιρεία, η διακοπή λειτουργίας της μονάδας έγινε για να σταματήσει η παραγωγή ζημιών, ενώ η αντικατάσταση του παραγόμενου χαρτιού από κατά πολύ φθηνότερο αγοραζόμενο (εισαγόμενο) αναμένεται να βελτιώσει τα οικονομικά αποτελέσματα!
Ο κλάδος που έχει χτυπηθεί περισσότερο στη χαρτοποιία είναι τα tissues, όπου πλέον έχουν κλείσει όλοι οι μεγάλοι βιομηχανικοί παίκτες του παρελθόντος. Η αρχή έγινε τον Ιούλιο του 2012, όταν έκλεισε, υπό την πίεση των υπέρογκων χρεών, η Χαρτοποιία Θράκης (Diana) του Π. Ζερίτη, η οποία, εκτός από το εργοστάσιο στην Ξάνθη, είχε εγκαταστάσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Κοζάνη, Πάτρα και Ηράκλειο Κρήτης. Έναν χρόνο μετά, τον Μάρτιο του 2013, κλείνει από την SCA Hellas (πρώην Georgia Pacific) το εργοστάσιο της Delica στην Πάτρα, ενώ ο κύκλος έκλεισε προ ημερών με το λουκέτο της Αθηναϊκής Χαρτοποιίας.
Ο κλάδος που έχει χτυπηθεί περισσότερο στη χαρτοποιία είναι τα tissues, όπου πλέον έχουν κλείσει όλοι οι μεγάλοι βιομηχανικοί παίκτες του παρελθόντος. Η αρχή έγινε τον Ιούλιο του 2012, όταν έκλεισε, υπό την πίεση των υπέρογκων χρεών, η Χαρτοποιία Θράκης (Diana) του Π. Ζερίτη, η οποία, εκτός από το εργοστάσιο στην Ξάνθη, είχε εγκαταστάσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Κοζάνη, Πάτρα και Ηράκλειο Κρήτης. Έναν χρόνο μετά, τον Μάρτιο του 2013, κλείνει από την SCA Hellas (πρώην Georgia Pacific) το εργοστάσιο της Delica στην Πάτρα, ενώ ο κύκλος έκλεισε προ ημερών με το λουκέτο της Αθηναϊκής Χαρτοποιίας.
Το κύκνειο άσμα της βαριάς βιομηχανίας
Οι πλέον εμβληματικοί κλάδοι της βαριάς βιομηχανίας είναι ο χάλυβας και το τσιμέντο, με τη δραστηριότητα να συναρτάται άμεσα από τις κατασκευές και τα δημόσια έργα. Με την ελληνική αγορά να έχει επιστρέψει στα επίπεδα της δεκαετίας του '60, ακόμα και τα πιο ισχυρά ονόματα της ελληνικής βιομηχανίας έχουν υποστεί πλήγματα. Για τον κλάδο της χαλυβουργίας, εκτός από την εγχώρια κρίση, καθοριστική ήταν η εξέλιξη του ενεργειακού κόστους, που δεν επέτρεψε στις εγχώριες εταιρείες να υποκαταστήσουν μέρος των εγχώριων πωλήσεων με εξαγωγές. Ο χορός των λουκέτων περιλαμβάνει το εργοστάσιο της Χαλυβουργίας Ελλάδος στην Ελευσίνα, της οικογένειας Μάνεση, που παρέμενε κλειστό από το 2011, ωστόσο η οριστική απόφαση ελήφθη το 2014.
Από το 2014 σε καθεστώς εκκαθάρισης τέθηκε και η χαλυβουργία HellenicSteel, θυγατρική της ιταλικής Ilva, η οποία έκλεισε οριστικά πέρυσι. Το 2011 ηArcelor Mittal, ιδιοκτήτρια της Konti Steel, προχώρησε στο κλείσιμο του εργοστασίου στον Βόλο. Τον Μάρτιο του 2013 η ΑΓΕΤ προχωρά στο κλείσιμο του εργοστασίου της Χαλκίδας. Από το 2012 η Χαλυβουργική, της οικογένειαςΑγγελόπουλου, προχώρησε σε εκ περιτροπής σβήσιμο της υψικάμινου, ενώ το 2015 οριστικοποιήθηκε η απόφαση της εταιρείας να λειτουργήσει το ιστορικό εργοστάσιο μόνο ως ελασματουργείο.
Τα μέταλλα δεν λάμπουν πια
Βαρύ πλήγμα έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια και η μεταλλική βιομηχανία της χώρας, καθώς σημαντικός αριθμός μονάδων έχει οδηγηθεί σε αναστολή λειτουργίας. Τον Νοέμβριο του 2013 οδηγήθηκε σε κλείσιμο το εργοστάσιο τηςΑλουμύλ στην Ξάνθη, που ανήκει στον όμιλο Μυλωνά, του πρώην προέδρου του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος Γιώργου Μυλωνά, ο οποίος επέλεξε να διατηρήσει σε λειτουργία μόνο το εργοστάσιο του Κιλκίς. Το 2010 έκλεισε η ΒΕΤ Α.Ε., η οποία δραστηριοποιούνταν στην παραγωγή σωλήνων.
Βαρύ πλήγμα έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια και η μεταλλική βιομηχανία της χώρας, καθώς σημαντικός αριθμός μονάδων έχει οδηγηθεί σε αναστολή λειτουργίας. Τον Νοέμβριο του 2013 οδηγήθηκε σε κλείσιμο το εργοστάσιο τηςΑλουμύλ στην Ξάνθη, που ανήκει στον όμιλο Μυλωνά, του πρώην προέδρου του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος Γιώργου Μυλωνά, ο οποίος επέλεξε να διατηρήσει σε λειτουργία μόνο το εργοστάσιο του Κιλκίς. Το 2010 έκλεισε η ΒΕΤ Α.Ε., η οποία δραστηριοποιούνταν στην παραγωγή σωλήνων.
Το 2014 αποφασίστηκε η λύση της εταιρείας ΒΙΟΜΕΚ, η οποία ανήκε στον όμιλο ΓΕΚ Τέρνα και δραστηριοποιούνταν στις μεταλλικές κατασκευές πυλώνων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Από το 2014 ουσιαστικά κλειστό είναι και το εργοστάσιο των Ελληνικών Σωληνουργείων Χαλκίδας (πρώην Τσαούσογλου), που ανήκει στη Μηχανική της οικογένειας Εμφιετζόγλου. Το 2014 ξεκίνησαν οι διαδικασίες εκκαθάρισης και για τηνΗλεκτρομηχανική Κύμης, θυγατρική της ΕΑΣ (Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα), το εργοστάσιο της οποίας έχει επίσης σταματήσει να λειτουργεί.
Παρακμή σε ξυλεία - έπιπλα
Μια από τις πιο πετυχημένες βιομηχανίες επίπλων, που είχε καταφέρει να κυριαρχήσει στην ελληνική αγορά, η Neoset, δεν μπόρεσε να αντεπεξέλθει στον ισχυρό ανταγωνισμό και οδηγήθηκε σε πτώχευση τον Μάρτιο του 2014. Είχε προηγηθεί η κατάσχεση του οικοπέδου του εργοστασίου στο Βασιλικό Εύβοιας το 2013, το οποίο είχε σταματήσει να λειτουργεί την ίδια χρονιά.
Μια από τις πιο πετυχημένες βιομηχανίες επίπλων, που είχε καταφέρει να κυριαρχήσει στην ελληνική αγορά, η Neoset, δεν μπόρεσε να αντεπεξέλθει στον ισχυρό ανταγωνισμό και οδηγήθηκε σε πτώχευση τον Μάρτιο του 2014. Είχε προηγηθεί η κατάσχεση του οικοπέδου του εργοστασίου στο Βασιλικό Εύβοιας το 2013, το οποίο είχε σταματήσει να λειτουργεί την ίδια χρονιά.
Την ίδια χρονιά, το 2014, πτώχευσε και η Shelman, η οποία υπήρξε στην ακμή της η μεγαλύτερη βιομηχανία παραγωγής ξύλου στα Βαλκάνια. Το εργοστάσιο της Χαλκίδας έκλεισε τον Φεβρουάριο του 2013. Ωστόσο, η κρίση στον κλάδο της ξυλείας, σε συνδυασμό με κινήσεις εξαγορών που δεν απέδωσαν καρπούς, οι υψηλές μισθολογικές και λειτουργικές δαπάνες έφεραν εκτίναξη των ζημιών και των υποχρεώσεων, με την κρίση να δίνει το τελειωτικό χτύπημα.
Τρόφιμα - ποτά
Στις 10 Ιανουαρίου του 2013 έκλεισε το εργοστάσιο της Pepsico-ΗΒΗ στο Λουτράκι, με την εταιρεία να επικαλείται την κάμψη των πωλήσεων και τις συσσωρευμένες ζημίες των προηγούμενων ετών. Η παραγωγή της μονάδας μεταφέρθηκε στο εργοστάσιο των Οινοφύτων, ενώ ακόμα και σήμερα η εταιρεία δεν έχει καταφέρει να μεταβιβάσει το ακίνητο στο Λουτράκι.
Τρόφιμα - ποτά
Στις 10 Ιανουαρίου του 2013 έκλεισε το εργοστάσιο της Pepsico-ΗΒΗ στο Λουτράκι, με την εταιρεία να επικαλείται την κάμψη των πωλήσεων και τις συσσωρευμένες ζημίες των προηγούμενων ετών. Η παραγωγή της μονάδας μεταφέρθηκε στο εργοστάσιο των Οινοφύτων, ενώ ακόμα και σήμερα η εταιρεία δεν έχει καταφέρει να μεταβιβάσει το ακίνητο στο Λουτράκι.
Την ίδια χρονιά οδηγήθηκε σε κλείσιμο η βιομηχανία τροφίμων Nutriart, πρώην Κατσέλη (αρτοποιία-ζαχαροπλαστική). Η εταιρεία ήταν εξαιρετικά κερδοφόρος μέχρι το 2008, οπότε και εξαγοράστηκε από τον όμιλο Δαυίδ.
Ανεργία και απόγνωση
Τα μεγαλύτερα θύματα, βεβαίως, από το κύμα λουκέτων που έχει πλήξει μέσα στην κρίση την ελληνική βιομηχανία είναι οι εργαζόμενοι, που χάνουν τη δουλειά τους μέσα σε μια εξαιρετικά δύσκολη χρονική συγκυρία. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, στο μέσον της κρίσης, δηλαδή το 2013, στο σύνολό της, η μεταποιητική βιομηχανία είχε χάσει το 40% των θέσεων εργασίας συγκριτικά με το 2007. Συγκεκριμένα, σε όλους τους κλάδους της μεταποίησης είχαν χαθεί 224.200 θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με στοιχεία που επεξεργάστηκε το Χρηματιστήριο Αθηνών, από τις εισηγμένες επιχειρήσεις στο Χ.Α. έχουν χαθεί συνολικά την περίοδο 2008-2015 περισσότερες από 62.000 θέσεις εργασίας.
Η ίδια ανάλυση δείχνει ότι ένα σημαντικό μέρος από τις χαμένες θέσεις εργασίας είναι αποτέλεσμα απολύσεων ή περιορισμού δραστηριοτήτων, λόγω της αδυναμίας ζημιογόνων αλλά και κερδοφόρων επιχειρήσεων να συντηρήσουν το προσωπικό. Ειδικά για τον κλάδο της ενεργοβόρου βιομηχανίας, ωστόσο, πρόσφατη ανάλυση του ΣΕΒ, από επεξεργασία στοιχείων του ΙΚΑ, κατέδειξε ότι την τετραετία 2011-2015, σε πέντε συγκεκριμένους κλάδους έντασης ενέργειας, (κλωστοϋφαντουργία, ένδυση, μη μεταλλικά ορυκτά, βασικά μέταλλα, μεταλλικά προϊόντα) χάθηκαν συνολικά 18.434 θέσεις εργασίας. Η απασχόληση μόνο στους συγκεκριμένους βιομηχανικούς κλάδους μειώθηκε σε ποσοστό 28,4%. Μόνο στις 18 βιομηχανίες που αναφέρονται στο ρεπορτάζ, οι απώλειες των θέσεων εργασίας ξεπερνούν τις 4.500.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΒ, μέχρι πρόσφατα ο βιομηχανικός κλάδος αποτελούσε ένα από τα πιο δυναμικά και εξωστρεφή κομμάτια του ελληνικού επιχειρείν, με εξαγωγές που φτάνουν τα 27,7 δισ., ενώ παράλληλα είναι και ένας από τους βασικούς εργοδότες (739.000 άμεσες και έμμεσα εξαρτώμενες θέσεις εργασίας).
Αναδημοσίευση από το "Κεφάλαιο" της 23ης Ιανουαρίου.
ΤΟΥ ΧΑΡΗ ΦΛΟΥΔΟΠΟΥΛΟΥ
30-1-2016
http://www.capital.gr/oikonomia/3099896/o-afanismos-tis-ellinikis-biomixanias-exei-idi-suntelestei