Τρεις ευρωπαϊκές κρίσεις σε συγχρονισμό

Σκίτσο του Μιχάλη Κουντούρη

Αν έμενε κανείς στη μία όψη της επικαιρότητας θα φανταζόταν ότι η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης διαρκώς προχωρά. 

Λ.χ. σε κοινό άρθρο τους που δημοσιεύθηκε στη Süddeutsche Zeitung οι κεντρικοί τραπεζίτες της Γαλλίας François Villeroy de Galhau και της Γερμανίας Jens Weidmann αναφέρουν ότι η αποκατάσταση της αξιοπιστίας της ευρωζώνης δεν μπορεί να προκύψει μόνο από κινήσεις νομισματικής πολιτικής αλλά χρειάζεται ένα άλμα στην ενοποίηση της δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής που να μπορεί να εγγυηθεί την ανάπτυξη. Προτείνουν δε περαιτέρω εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας, με τη δημιουργία ενός κοινού "υπουργείου Οικονομικών” των "19”, στηριζόμενου από ένα ανεξάρτητο δημοσιονομικό συμβούλιο και ελεγχόμενου από ένα κοινοβούλιο της ευρωζώνης.

Αντίστοιχα, σε δείπνο εργασίας των υπουργών Εξωτερικών των έξι ιδρυτικών μελών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (μετέπειτα Ευρωπαϊκής Ένωσης) το οποίο φιλοξένησε την Τρίτη η Ρώμη, οι εκπρόσωποι της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου και του Λουξεμβούργου διακήρυξαν την δέσμευσή τους στην ιδέα μιας "ολοένα και στενότερης ένωσης των ευρωπαϊκών λαών” και υποστήριξαν ότι "η Ευρώπη επιτυγχάνει όταν ξεπερνούμε το στενό [εθνικό] συμφέρον του καθενός, σε πνεύμα αλληλεγγύης”.

Ωστόσο, η άλλη όψη των πραγμάτων υποδεικνύει την ενίσχυση των φυγόκεντρων τάσεων. Δεν πρόκειται μόνο για το γεγονός ότι η δύσκολη ευρω-βρετανική διαπραγμάτευση, που θα βρεθεί στο επίκεντρο της Συνόδου Κορυφής την επόμενη εβδομάδα, κατέληξε στην ρητή εξαίρεση του Λονδίνου από τον στόχο της "ολοένα και στενότερης ένωσης”. Είναι και το ότι η αναφορά στο ενδεχόμενο διάλυσης της Ε.Ε. δεν αποτελεί πλέον ταμπού. Ένα αξιοσημείωτο "κατώφλι” στη δημόσια ρητορική έχει, με αφορμή κυρίως την προσφυγική κρίση, ξεπεραστεί.

Το αντιλαμβάνεται αυτό κανείς ακούγοντας τον Σλοβάκο πρωθυπουργό Robert Fico να υποστηρίζει, σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε την Τρίτη στην εφημερίδα Hospodářské Noviny, ότι "είτε αρέσει σε κάποιον είτε όχι, το 2016 θα είναι η χρονιά που η Ε.Ε. ή θα θέσει την μεταναστευτική κρίση υπό έλεγχο ή θα καταρρεύσει”.

Και αν είναι σχετικά εύκολο να παρακάμψει κανείς τον πρωθυπουργό της Σλοβακίας, ως διανύοντα προεκλογική περίοδο και άρα επιρρεπή στις μεγαλόστομες δηλώσεις, τι μπορεί να ειπωθεί για τον πρωταθλητή του είδους Matteo Renzi; 

Ο Ιταλός πρωθυπουργός τη μία δηλώνει ότι "όποιος θέλει να καταστρέψει την Συνθήκη Σένγκεν θέλει να καταστρέψει την Ευρώπη” και την άλλη επισημαίνει ότι "η Ε.Ε. είναι σαν την ορχήστρα που έπαιζε στον Τιτανικό”. Επιμένει στην ανάγκη "επαναθεμελίωσης” του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, ώστε αυτό να "ξαναγίνει ένα μεγάλο όραμα” και συνοδεύει αυτή την ρητορική με κινήσεις υψηλού συμβολισμού, όπως ήταν η διοργάνωση του δείπνου των Έξι ή προηγουμένως η επίσκεψή του στη νήσο Βεντοτένε όπου το 1944 αντιφασίστες πολιτικοί εξόριστοι είχαν εκπονήσει το πρώτο μανιφέστο για μιαν ενωμένη Ευρώπη. 

Μάλιστα προλαβαίνοντας τη σκέψη που βρίσκεται στο νου των περισσοτέρων,ο Matteo Renzi διαμηνύει: "Δεν κάνουμε νάζια και δεν πρόκειται για την διεκδίκηση ενός εθνικού συμφέροντος - προσπαθούμε να ξαναδώσουμε στην Ευρώπη τα χαρακτηριστικά που αυτή πρέπει να διαθέτει”. 

Στην πραγματικότητα, ο πολλαπλασιασμός των αναφορών στον κίνδυνο κατάρρευσης της Ε.Ε. προκύπτει από τον συνδυασμό τριών κρίσεων: την οικονομική (που όπως θυμίζει η αναταραχή στις αγορές κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει), την προσφυγική και την πρόκληση του βρετανικού δημοψηφίσματος. 

Αναδεικνύει δε αυτός ο συνδυασμός και επιμέρους ομαδοποιήσεις που οδηγούν τα πράγματα προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Έτσι, η εικόνα συσπείρωσης των Έξι, όσο και αν δεν απέδωσε συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής, απαντά στις παραχωρήσεις που εξασφάλισε η Βρετανία, ενώ από την άλλη πλευρά η προοπτική μιας Ευρώπης πολλαπλών ταχυτήτων συναντά απέναντί της την αυτοπεποίθηση που έχουν βρει οι χώρες της "Ομάδας Βίζεγκραντ”, οι οποίες συγκαλώντας διακριτές συναντήσεις πριν από την εμφάνισή τους με κοινές θέσεις στις Συνόδους Κορυφής, προτείνουν ένα μοντέλο παραμονής εντός της Ε.Ε. με έμφαση στην εθνική κυριαρχία – διευκολύνοντας το Λονδίνο και αψηφώντας το Βερολίνο. Ο καθημαγμένος Νότος, πάλι, με τολμηρότερο εκπρόσωπο τον Renzi ευελπιστεί ότι οι ανάγκες αντιμετώπισης των άλλων δύο κρίσεων δίνουν το περιθώριο για την αναγκαία αναπροσαρμογή της οικονομικής πολιτικής. 

Σε κάθε περίπτωση, οι κρίσεις που καθιστούν επιτρεπτή την ρητορική περί διάλυσης της Ε.Ε. αποτελούν "αυτοεκπληρούμενες προφητείες”. Ο David Cameron προσπαθεί, επικαλούμενος τα αποτελέσματα της διαπραγματευτικής του τακτικής, να ανακόψει ένα ρεύμα εξόδου από την Ε.Ε. που ο ίδιος τροφοδότησε με την επιλογή του δημοψηφίσματος. Ο Renzi προσπαθεί να ανασχέσει την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού στη χώρα του με φραστικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες οι οποίες θα μπορούσαν να αποκτήσουν αυτοτελή δυναμική. Οι ανατολικοευρωπαίοι επιδεινώνουν, μπλοκάροντας τις κοινές ευρωπαϊκές λύσεις, μια προσφυγική κρίση την οποία οι ίδιοι περιγράφουν ως υπαρξιακή. Κοινός παρονομαστής, η διαίρεση που διαπερνά οριζοντίως τα κράτη-μέλη ανάμεσα στις πολιτικές ελίτ και ένα κοινωνικό σώμα όλο και πιο καχύποπτο απέναντι στις επιλογές τους και όλο και πιο πρόθυμο να τους φέρει προσκόμματα με την πρώτη ευκαιρία.

ΚΩΣΤΑΣ ΡΑΠΤΗΣ

11/2/2016

http://www.capital.gr/story/3103026