Το "Plan B" της Angela Merkel

 Σκίτσο του Π.ΜΑΡΑΓΚΟΥ

Σκίτσο του Π.ΜΑΡΑΓΚΟΥ

Σκίτσο του Η.ΜΑΚΡΗ

Στην δήλωσή της στην Bundestag πριν από την Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ την προηγούμενη εβδομάδα, η Angela Merkel έδωσε μια εικόνα για την πρόοδό της στην αναζήτηση μιας κοινής ευρωπαϊκής προσέγγισης στην προσφυγική κρίση. Το βασικό ερώτημα για την Γερμανία στη σύνοδο ήταν: "Έχουμε κάνει τόσο πολύ πρόοδο με την ευρω-τουρκική μας προσέγγιση εντός του πλαισίου της ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας που αξίζει να συνεχίσουμε σε αυτό τον δρόμο διότι επιτρέπει την παράνομη μετανάστευση να αναχαιτιστεί αισθητά, το οποίο είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τις νόμιμες ποσοστώσεις; Ή θα πρέπει να εγκαταλείψουμε και αντί αυτού, όπως απαιτούν ορισμένοι σφόδρα, να κλείσουμε τα σύνορα Ελλάδας-Σκοπίων-Βουλγαρίας παρά τις συνέπειες για την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή ένωση στο σύνολό της;''.

Η Καγκελάριος κατέστησε σαφές στην ομιλία της ότι παραμένει ακόμη δεσμευμένη να κάνει τη συμφωνία με την Τουρκία να λειτουργήσει. Η ήδη ριψοκίνδυνη φιλοδοξία της ενασχόλησης με την Τουρκία, έγινε ακόμη πιο δύσκολη μετά τους βομβαρδισμούς της Άγκυρας, οι οποίοι έλαβαν χώρα λίγες μόνο ώρες μετά από την ομιλία της Merkel και οι οποίοι οδήγησαν στην ακύρωση της συνάντησης της "συμμαχίας των προθύμων” πριν από την Σύνοδο. Για την ώρα, η συμφωνία με την Τουρκία παραμένει στο τραπέζι. Στο εσωτερικό, η Merkel πρέπει επίσης να αποδείξει ότι μπορεί να συσπειρώσει περισσότερες από μερικές χώρες της ΕΕ γύρω της σε αυτό το σημείο και να παράσχει την τόσο αναγκαία εμπιστοσύνη ότι θα υπάρξει κοινή ιδιοκτησία για την πρόκληση της μετανάστευσης στο μέλλον. Εξάλλου, οι μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη δεν θα σταματήσουν σύντομα.

Στα μέσα Μαρτίου, η Γερμανία θα διεξάγει περιφερειακές εκλογές σε τρία γερμανικά ομόσπονδα κρατίδια. Θα είναι η στιγμή της αλήθειας για την Angela Merkel και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, διότι οι εκλογές θα δείξουν τον βαθμό στον οποίο η άφιξη των προσφύγων έχει αλλάξει το εκλογικό τοπίο στην χώρα. Αυτές οι εκλογές σημαίνουν ότι το παράθυρο της επίτευξης συμφωνίας μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας κλείνει γρήγορα. Η Angela Merkel γνωρίζει ότι πρέπει να φέρει αποτελέσματα.

Διατηρώντας παράλληλα τις πεποιθήσεις της σχετικά με την τουρκική επιλογή, η Καγκελάριος φαίνεται να ετοιμάζεται για την αποτυχία αυτή τη φορά. Είναι μια ένδειξη από μόνη της ότι η δήλωσή της ανέφερε ρητά την επιλογή του να αποκλειστεί η Ελλάδα, κάτι που θα σήμαινε ουσιαστικά την αλλαγή των εξωτερικών συνόρων της Σένγκεν (ενώ την ίδια στιγμή επιλέγει να μην αναφέρει τις διαπραγματεύσεις του Βερολίνου με την Άγκυρα και σειρά άλλων ευρωπαϊκών χωρών για ένα σχέδιο επανεγκατάστασης των προσφύγων από τη Συρία, στην Τουρκία.

Μια εβδομάδα πριν από τη Σύνοδο Κορυφής, φαίνεται πως η επιλογή της ενασχόλησης με την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος. Στο Βερολίνο υπάρχει ένα ολοένα και πιο περισσότερο αυξανόμενη αίσθηση ότι η Ελλάδα συνεχίζει να αποτελεί πρόβλημα. Η Merkel και οι σύμβουλοί της θα εξετάσουν τα κόστη και τα οφέλη και των δύο παραπάνω προσεγγίσεων. Ουσιαστικά, θα σταθμίσουν το κόστος μιας (ακόμη) ανεπαρκούς εφαρμογής του Σχεδίου Δράσης ΕΕ-ΤΟυρκίας ενάντια στο κόστος της de facto αποπομπής της Ελλάδας από την περιοχή Σένγκεν. Η Άγκυρα έχει υπάρξει ένας δύσκολος εταίρος και είναι κοινό μυστικό ότι πολλές πρωτεύουσες εκτιμούν πως η συμφωνία δεν πρόκειται να λειτουργήσει ή ότι θα έλθει με πολύ υψηλό κόστος. Ούτε είχε ποτέ μια χώρα υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ τόσο μεγάλη επιρροή στην Ένωση, όπως επισήμανε ένας συνάδελφος αναλυτής. Τελικά, είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι η Merkel είναι πρόθυμη να εκθέσει τη Γερμανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια τόσο ευάλωτη συμφωνία -στην οποία θα πρέπει να στηριχθούν για τους επόμενους μήνες και χρόνια. Η λύση της χρειάζεται ισχυρότερα θεμέλια.

Η επιλογή του να κλείσουν τα σύνορα των Σκοπίων και της Βουλγαρίας θα μπορούσε να δώσει στην Γερμανία και σε άλλες χώρες της ΕΕ τα αποτελέσματα που χρεια΄ζεται, με έναν πιο αξιόπιστο και κυρίως, πιο γρηγορο τρόπο. Η ΕΕ έχει ακόμη πολύ μεγάλη μόχλευση ει των χωρών προς ένταξη στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, περισσότερο από ό,τι στην Τουρκία. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν ισχυρό συμφέρον στο να συνεργαστούν με την ΕΕ διότι έχουν ακόμη φιλοδοξίες πρόσβασης και ένα αποδεδειγμένο επίπεδο δέσμευσης. Με την συνεχιζόμενη ανθρωπιστική κρίση κατά μήκος της οδού των Δυτικών ΒΑλκανίων, υπάρχει ένα ρίσκο ότι οι γεωπολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ολόκληρη η περιοχή, θα μπορούσαν να επιδεινωθούν με την άφιξη περισσότερων προσφύγων, όπως υποστήριξε η Sonja Licht, το Νοέμβριο του 2015. Το να αποτελεί μέρος της απάντησης στην προσφυγική κρίση θα έδινε στις χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης μια ισχυρή αίσθηση του ανήκειν, το οποίο θα απέδιδε για την ΕΕ σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς.

Αλλά, και είναι ένα ισχυρό "αλλά”, τα κόστη που συνδέονται με μια τέτοια κίνηση θα ήταν πραγματικά πολύ υψηλά, και η Angela Merkel το γνωρίζει αυτό. Η Ελλάδα θα οδηγούνταν de facto εκτός της ζώνης Σενγκεν, αφήνοντας την χώρα σε μια δύσκολη θέση. Ο αριθμός των μεταναστών που έχει ήδη αρχίσει να συσσωρεύεται στην Ελλάδα είναι σημαντικός και αυξάνεται γρήγορα. Μπορεί να υπάρξει ελπίδα ότι οι μετανάστες θα σταματήσουν να κάνουν τη διαδρομή διαμέσου της Ελλάδας μόλις κλείσουν ουσιαστικά τα σύνορα λίγο πιο βόρεια, αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι ασφαλής εκτίμηση. Είναι περισσότερο πιθανό οι πρόσφυγες, τουλάχιστον για κάποιο διάστημα, να συνεχίσουν να ακολουθούν αυτή τη διαδρομή, ασκώντας μεγαλύτερη εσωτερική πίεση σε μια χώρα που ήδη περιγράφεται από πολλούς ως ένα "αποτυχημένο κράτος”.

Παρά τα χρόνια της αντιπαράθεσης με την Αθήνα για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ, το Βερολίνο έχει πλήρη επίγνωση των κινδύνων που συνδέονται με το να χάσει την Ελλάδα -και είναι ακόμη περισσότερο εναρμονισμένοι με την συμβολική και de facto επίδραση που θα είχε μια τέτοια απόφαση για το μέλλον της συνθήκης Σένγκεν και της ΕΕ στο σύνολό της. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η Γερμανία, μια χώρα που νοιάζεται βαθύτατα για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και της οποίας η οικονομία επωφελείται τα μέγιστα από την ελεύθερη κυκλοφορία στην ενιαία αγορά, θα μεταμορφωθεί σε δήμιο της Σένγκεν. Ως εκ τούτου, ο χρόνος εξαντλείται και η Merkel μπορεί σύντομα να μην έχει άλλη επιλογή.

Οι υπουργοί Εξωτερικών και Εσωτερικών της Αυστρίας συγκάλεσαν μία διάσκεψη με τις χώρες κατά μήκος των Δυτικών Βαλκανίων στη Βιέννη την προηγούμενη εβδομάδα. Αυτή η κίνηση ερμηνεύτηκε, μαζί με την στάση της Αυστρίας στην τελευταία σύνοδο της ΕΕ, ως άλλη μία ανοιχτή κριτική της προσφυγικής πολιτικής του Βερολίνου. Αλλά είναι η Βιέννη στα αλήθεια τόσο επικριτική έναντι του Βερολίνου; Και ναι και όχι. Η Βιέννη πραγματικά αντιδράει στην αποτυχία του Βερολίνου να παρουσιάσει λύσεις, κάτι που εξηγεί γιατί η κυβέρνηση, έχοντας να αντιμετωπίσει ένα δύσκολο εγχώριο περιβάλλον, έχει αποφασίσει να πιάσει τον ταύρο από τα κέρατα. Ωστόσο, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η Αυστρία θα έλθει σε μια πλήρη αντιπαράθεση με τους Γερμανούς γείτονές της σε ένα τόσο ζωτικής σημασίας ζήτημα. Ως ένα μέλος της ΕΕ με ανάληψη ευθύνης για τις εξελίξεις στη νοτιοανατολική Ευρώπη και στην ΕΕ συνολικά, η Βιέννη μπορεί τελικά να αποδειχθεί ότι είναι ένας εταίρος κλειδί στο να βοηθήσει την Angela Merkel να βγει από τη δύσκολη θέση στην οποία είναι. Ενώ η Merkel ήταν πολύ σαφής στο να απορρίψει τις προτάσεις που έγιναν από την ομάδα του Visegrad στο κλείσιμο των συνόρων Ελλάδας-Σκοπίων-Βουλγαρίας (κάτι που έπρεπε να κάνει σε εκείνο το σημείο για σειρά άλλων λόγων), θα ήταν πιο εύκολο για το Βερολίνο εάν οι συζητήσεις για οποιοδήποτε τέτοιο σενάριο διευκολυνόταν από τη Βιέννη και τις ίδιες τις χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης παρά από τα κράτη του Visegraf, που έχουν προκαλέσει πονοκέφαλο στη Γερμανία στο μέσον της προσφυγικής κρίσης και στους τελευταίους μήνες έχουν δείξει μικρή δέσμευση για να διατηρηθεί εν ζωή η Ένωση. Σε ένα τέτοιο σενάριο, η Βιέννη θα μπορούσε να πείσει το Βερολίνο για μια λύση με focus τα Δυτικά Βαλκάνια. Η Angela Merkel δεν θα φαινόταν "ριγμένη” σε μια τέτοια εξέλιξη. Εξάλλου, πιθανώς θα παραδεχόταν ότι έπρεπε να αντιμετωπίσει μια νέα πραγματικότητα και να εμπλακεί με μια πρακτική που ήδη συμβαίνει έτσι κι αλλιώς.

Θα βρει τελικά η Angela Merkel τη δική της χείρα βοηθείας; Και πόσο μακριά έχει φτάσει το Βερολίνο στο να συζητά σενάρια για μια Σένγκεν χωρίς την Ελλάδα και για το κόστος του εάν η Ελλάδα αφεθεί να βυθιστεί ακόμη περισσότερο στην κρίση;

του Almut Moller

29/2/2016

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/article/commentary_angela_merkels_plan_b6014